Η ζωή στα ερείπια της Συρίας

Φεύγοντας από την αρχαία πόλη της Δαμασκού, η καταστροφή είναι εμφανής στον έρημο δρόμο που οδηγεί προς τα βόρεια. Σωροί από μπάζα καλύπτουν τα προάστια, ενώ τρύπες από σφαίρες είναι διάσπαρτες στις λίγες ερειπωμένες προσόψεις που έχουν απομείνει.

Στο Ιντλίμπ, στη βορειοδυτική Συρία, τα ερείπια αντικαθίστανται σταδιακά από πόλεις που αποτελούνται από σκηνές και ημι-τσιμεντένιες κατασκευές, διάσπαρτες τυχαία ανάμεσα στα ελαιόδεντρα που εκτείνονται μέχρι τα τουρκικά σύνορα.

«Όλες οι σκηνές και τα καταφύγια που δεν έχουν στέγη είναι τώρα άδεια», λέει ο Yahya Abboud, υπεύθυνος Προαγωγής Υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Υπάρχουν και οι τυχεροί που τα σπίτια τους είναι ακόμα όρθια, οπότε μάζεψαν τα πράγματά τους και γύρισαν πίσω».

Μετά την έναρξη του πολέμου στη Συρία, πριν από 14 χρόνια, εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας. Αν και το πρώην καθεστώς Άσαντ έπεσε τον Δεκέμβριο του 2024, εξακολουθούν να υπάρχουν περίπου 7,2 εκατομμύρια εκτοπισμένοι στη Συρία.

«Πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν εκατομμύρια που έχουν μείνει εδώ στο Ιντλίμπ, σε αυτούς τους άτυπους καταυλισμούς», λέει ο Yahya Abboud. «Κάποιοι επέστρεψαν και βρήκαν τα σπίτια τους κατεστραμμένα, τις πόλεις τους έρημες».

14 χρόνια εκτοπισμού

Ο Walid είναι ένας από τους εκατομμύρια ανθρώπους που παραμένουν εκτοπισμένοι στο Ιντλίμπ. Μετά το τέλος του πολέμου, αυτός και τα 13 μέλη της οικογένειάς του επέστρεψαν στο χωριό τους στη νότια επαρχία του Χαλεπίου, και βρήκαν το σπίτι και το χωριό τους κατεστραμμένα.

«Τις πρώτες μέρες μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, ετοιμάσαμε τις βαλίτσες μας και ετοιμαστήκαμε να επιστρέψουμε στο σπίτι μας μετά από χρόνια υπομονής», λέει ο Walid, καθισμένος στο πρόχειρο σαλόνι της σκηνής τους στον καταυλισμό Al Kuwaiti στο βόρειο Ιντλίμπ.

«Μετά από 14 χρόνια πόλεμου, φόβου και καταστροφής, ονειρευόμασταν να επιστρέψουμε στα σπίτια μας, στη γη όπου μεγαλώσαμε, για να δούμε τα παιδιά μας να ζουν μια φυσιολογική ζωή.

«Αλλά σοκαριστήκαμε από αυτό που είδαμε — μια πόλη-φάντασμα, κατεστραμμένα σπίτια, χωράφια που έμοιαζαν με ερημωμένα δάση, καλυμμένα με μπάζα, με συντρίμμια ύψους πάνω από δύο μέτρα. Το τοπίο ήταν έρημο και ζοφερό, γεμάτο φίδια και υπολείμματα από νάρκες και βόμβες που άφησε πίσω του το καθεστώς του Άσαντ».

Ο Walid και η οικογένειά του εγκατέλειψαν το μικρό χωριό τους στο νότιο Χαλέπι το 2011, μετά την έναρξη των βομβαρδισμών της περιοχής από το καθεστώς Άσαντ. Τα επόμενα 14 χρόνια, μετακόμισαν τουλάχιστον επτά φορές, αναγκασμένοι να συνεχίζουν να μετακινούνται, καθώς οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί τους ακολουθούσαν από χωριό σε χωριό.

Στην πόλη Abu Duhur, όπου η οικογένεια είχε βρει καταφύγιο το 2012, συνέβη μία ανεπανόρθωτη τραγωδία. «Κατά την άφιξή μας στο Abu Duhur, διαπιστώσαμε ότι τα περισσότερα σπίτια είχαν καταστραφεί. Ωστόσο, μερικά ήταν ακόμα όρθια, οπότε μπήκαμε σε ένα σπίτι που δεν είχε καταστραφεί και βρήκαμε καταφύγιο. Ζήσαμε εκεί για ένα χρόνο ή λίγο περισσότερο», λέει ο Walid.

«Όμως, λίγο αργότερα, άρχισαν πάλι οι αεροπορικές επιδρομές. Μία από τις επιδρομές είχε ως στόχο μια συγκέντρωση εκτοπισμένων, σκοτώνοντας σχεδόν 70 άτομα μπροστά στα μάτια μας».

Κατά τη διάρκεια των επιθέσεων, πολλά μέλη της οικογένειας του Walid τραυματίστηκαν ενώ προσπαθούσαν να διαφύγουν. Η μητέρα του σκοτώθηκε, ενώ δύο από τις κόρες του έμειναν παράλυτες. Το μωρό του, ο Hamza, τραυματίστηκε στα μάτια από θραύσματα, και ο γιος του, ο Jummah Mansour, έπαθε εγκαύματα και σοβαρά τραύματα από θραύσματα. Έμεινε ημι-παράλυτος.

«Άρχισα να ψάχνω τη μητέρα μου, τον γιο μου και τους άλλους, αλλά δεν μπορούσα πλέον να ξεχωρίσω τον γιο μου από τον γιο του γείτονά μου, καθώς όλοι είχαν καεί ολοσχερώς από τους βομβαρδισμούς», λέει ο Walid. «Τότε έμαθα από τις ειδήσεις ότι ο γιος μου, Jumaah Mansour, βρισκόταν σε νοσοκομείο στο Saraqib».

Ο Walid χρειάστηκε δύο ημέρες για να εντοπίσει όλα τα παιδιά του, τα οποία είχαν μεταφερθεί σε διαφορετικές ιατρικές δομές στο Χαλέπι και στο Ιντλίμπ.

Μετά την επίθεση, η οικογένεια μετακόμισε σε μια περιοχή που ονομάζεται «Miras Cave», περίπου 15 χιλιόμετρα μακριά, όπου έζησαν για περίπου επτά μήνες. Ωστόσο, οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί δεν σταμάτησαν, αναγκάζοντάς τους να μετακινούνται ξανά και ξανά. Τελικά εγκαταστάθηκαν στον καταυλισμό Al Kuwaiti στο βόρειο Ιντλίμπ, όπου παραμένουν μέχρι σήμερα.

Η ιστορία του Ibrahim

Η 14μελής οικογένεια μοιράζεται ένα μικρό τσιμεντένιο καταφύγιο χωρισμένο σε τρία μικρά δωμάτια με μια μικροσκοπική κουζίνα. Εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από την ανθρωπιστική βοήθεια, που έχει μειωθεί σημαντικά τον τελευταίο χρόνο λόγω των περικοπών στη χρηματοδότηση και της μαζικής αποχώρησης διεθνών οργανισμών μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ.

Πριν από ένα μήνα, ο μικρότερος γιος του Walid, ο Ibrahim, πέθανε από νεφρική ανεπάρκεια λόγω έλλειψης φαρμάκων.

«Όταν παρατηρήσαμε ότι η κατάστασή του επιδεινωνόταν, τον πήγαμε σε δύο γιατρούς σε ένα νοσοκομείο στην Adana».

Στον Ibrahim συνταγογραφήθηκε ένα φάρμακο που σπάνια διατίθεται στα φαρμακεία του Ιντλίμπ και είναι ακριβό. Μετά από λίγο, η οικογένεια αναγκάστηκε να μειώσει τη δόση του φαρμάκου λόγω έλλειψης χρημάτων. Η κατάστασή του επιδεινώθηκε και ανέπτυξε οξεία νεφρική φλεγμονή.

«Ήμουν διχασμένος μεταξύ της φροντίδας της οικογένειάς μου και της θεραπείας του Ibrahim. Aναγκαστήκαμε να μειώσουμε τη δόση των φαρμάκων του, γεγονός που επιδείνωσε την κατάστασή του. Πέθανε. Ήταν μόλις τριών ετών», λέει ο Walid, καθώς κοιτάζει μια μικρή φωτογραφία του μικρότερου γιου του που χαμογελάει με τα αδέλφια του στον καταυλισμό.

Μείωση των υπηρεσιών για εκατομμύρια ανθρώπους που έχουν ανάγκη

Λόγω της έλλειψης χρηματοδότησης και ενός συστήματος υγείας που έχει καταστραφεί από τον πόλεμο, η εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη στη Συρία έχει γίνει πολυτέλεια. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι μία από τις λίγες ιατρικές οργανώσεις που προσφέρουν δωρεάν υγειονομική περίθαλψη στους καταυλισμούς, οι οποίοι φιλοξενούν εκατομμύρια ανθρώπους στις επαρχίες Ιντλίμπ και Χαλέπι. Οι κινητές κλινικές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέχουν βασική υγειονομική περίθαλψη, υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και ψυχικής υγείας. Ωστόσο, για πιο εξειδικευμένη περίθαλψη, οι άνθρωποι πρέπει να ταξιδέψουν σε μεγάλες πόλεις.

Δεν είναι, όμως, μόνο η ιατρική περίθαλψη που είναι σπάνια σε αυτή την ορεινή και απέραντη αγροτική χώρα. Το νερό και άλλες βασικές υπηρεσίες έχουν επίσης μειωθεί, ειδικά μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, καθώς πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν μετακομίσει σε μεγαλύτερες πόλεις όπως στη Χομς και το Χαλέπι.

Για τον 44χρονο Walid, η έλλειψη εξειδικευμένης περίθαλψης στην περιοχή είναι ένα βαρύ φορτίο. Δύο από τις κόρες του, η Raghad και η Ghofran, είναι ανάπηρες και κλινήρεις, ενώ ο Jummah Mansour και ο Hamza έχουν και αυτοί σοβαρά τραύματα.

«Προς το παρόν, μόλις και μετά βίας καλύπτουμε τις βασικές μας ανάγκες. Το μέσο ημερήσιο εισόδημα ενός εργαζομένου δεν υπερβαίνει τις 150-200 συριακές λίρες, που μόλις και με το ζόρι αρκούν για να αγοράσουμε εννέα καρβέλια ψωμί.

«Παλαιότερα, η αποκομιδή των απορριμμάτων στον καταυλισμό λειτουργούσε καλά και όλα ήταν οργανωμένα. Ωστόσο, μετά την απελευθέρωση, αρχίσαμε να αντιμετωπίζουμε διάφορα προβλήματα, το πρώτο από τα οποία ήταν η μείωση της διαθέσιμης ποσότητας νερού, καθώς η παροχή του έγινε εξαιρετικά περιορισμένη».

Εκτός από τις ήδη άθλιες συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς, οι περικοπές χρηματοδότησης από την κυβέρνηση των ΗΠΑ έχουν επιδεινώσει την κατάσταση, περιορίζοντας σοβαρά την πρόσβαση των ανθρώπων σε ιατρική περίθαλψη. Αυτές οι περικοπές χρηματοδότησης είχαν άμεσο αντίκτυπο στην αναστολή των ιατρικών δραστηριοτήτων στη βορειοδυτική Συρία.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, από τον Μάιο του 2025, οι άνθρωποι και στις 14 επαρχίες της Συρίας έχουν επηρεαστεί από τις περικοπές χρηματοδότησης των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες έχουν αναγκάσει περισσότερα από 280 υγειονομικά ιδρύματα να μειώσουν τη χωρητικότητά τους ή να αναστείλουν εντελώς τις δραστηριότητές τους. Πρόκειται για 41 νοσοκομεία, 149 κέντρα πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, 41 κινητές ομάδες και 49 εξειδικευμένα κέντρα.

Ενώ πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού της Συρίας πριν τον πόλεμο παραμένει εκτοπισμένο, το υψηλότερο επίπεδο από το 2011, 16,7 εκατομμύρια Σύροι χρειάζονται βοήθεια για να σωθούν, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Ωστόσο, παρά την ζοφερή κατάσταση, ο Walid παραμένει αισιόδοξος για το μέλλον της Συρίας.

«Οι ελπίδες μας εκπληρώθηκαν και η εποχή της αδικίας – η βασιλεία του τυράννου [Assad] υπό τον οποίο υποφέραμε για τόσο καιρό – έληξε», λέει.

«Ελπίζουμε ότι τα παιδιά μας θα ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, θα μάθουν και θα χτίσουν μια νέα ζωή. Θεού θέλοντος, θα μας κάνουν να ξεχάσουμε τις μέρες του φόβου και του τρόμου που περάσαμε, καθώς και την καταστροφή, τον εκτοπισμό και την ταπείνωση που βιώσαμε».