Ισραήλ: Ο ακροδεξιός που ζει για να προκαλεί τους Παλαιστίνιους

Διεθνή κατακραυγή έχει προκαλέσει η προκλητική κίνηση του ακροδεξιού ισραηλινού υπουργού Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ να επισκεφτεί έναν από τους πιο ευαίσθητους ιερούς τόπους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, το τέμενος Αλ-Ακσα στην κατεχόμενη και προσαρτημένη από το Ισραήλ ανατολική Ιερουσαλήμ.

Ενώ το Ισραήλ συνεχίζει να σπέρνει τον θάνατο στη Γάζα και να οδηγεί σε λιμοκτονία τους κατοίκους της, ο ακροδεξιός υπουργός Εθνικής Ασφάλειας προσευχήθηκε στο τέμενος την Κυριακή (03/08) συνοδευόμενος από πολυπληθή φρουρά, παραβιάζοντας τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του.

Το υπουργείο Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας καταδίκασε την κίνηση του Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ και αναφέρει σε ανακοίνωσή του: «Το Υπουργείο Εξωτερικών εκφράζει την καταδίκη του Βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο για τις επανειλημμένες προκλητικές πρακτικές αξιωματούχων των ισραηλινών αρχών κατοχής εναντίον του Τεμένους Αλ-Ακσα. Το Βασίλειο επιβεβαιώνει ότι τέτοιες πρακτικές τροφοδοτούν τη σύγκρουση στην περιοχή».

Ανάλογη ήταν η στάση και της Ιορδανίας, τοποτηρητή των ιερών τόπων του ισλάμ στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, η οποία καταδίκασε «τις πρακτικές αυτού του εξτρεμιστή υπουργού», οι οποίες «δεν θέτουν σε αμφισβήτηση το γεγονός ότι η Ανατολική Ιερουσαλήμ είναι μία κατεχόμενη πόλη».

Σε ανακοίνωσή του και το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών καταδικάζει «με δριμύτητα την έλευση στο τέμενος Αλ-Ακσα ορισμένων ισραηλινών υπουργών, υπό την προστασία της ισραηλινής αστυνομίας και συνοδευόμενων από ισραηλινούς εποίκους». «Η ασφάλεια του τεμένους Αλ-Ακσα και η διαφύλαξη της ιερής υπόστασης της Ιερουσαλήμ δεν αποτελούν μόνο τοπικές προτεραιότητες, αλλά και θεμελιώδη υποχρέωση στο όνομα της συλλογικής συνείδησης της ανθρωπότητας», επισημαίνεται στην ανακοίνωση.

Το υπάρχον καθεστώς

Το τέμενος Αλ-Ακσα, το οποίο τελεί υπό τη διοίκηση του ιορδανικού θρησκευτικού ιδρύματος Waqf, βρίσκεται στην παλιά πόλης της Ιερουσαλήμ, σε ένα λόφο που οι Εβραίοι αποκαλούν «Όρος του Ναού».

Σύμφωνα με το ισχύον status quo, που το κράτος του Ισραήλ επισήμως υποστηρίζει ότι τηρεί και σέβεται, μόνον οι μουσουλμάνοι επιτρέπεται να προσκυνούν στο τέμενος. Από την κατάληψη της Ανατολικής Ιερουσαλήμ από το Ισραήλ κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967, το καθεστώς που ισχύει ορίζει ότι οι μη μουσουλμάνοι μπορούν να μεταβαίνουν στο τέμενος σε συγκεκριμένες ώρες και χωρίς να προσεύχονται. Όμως οι κανόνες αυτοί παραβιάζονται ολοένα και συχνότερα από όλο και περισσότερους εβραίους εθνικιστές με επικεφαλής τον Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ. Οι περισσότεροι ραβίνοι απαγορεύουν στους Εβραίους να προσεύχονται εκεί, ωστόσο τα τελευταία χρόνια ο Μπεν-Γκβιρ επιδιώκει μεγαλύτερη πρόσβαση των Εβραίων στον ιερό αυτό τόπο.

Οι Παλαιστίνιοι θεωρούν το τέμενος εθνικό σύμβολο και βλέπουν τις επισκέψεις Εβραίων ηγετών ως προκλητικές και ως πιθανό προάγγελο για την κατάληψη του χώρου από το Ισραήλ. Οι μουσουλμάνοι θεωρούν το συγκεκριμένο μέρος ως το τρίτο ιερότερο για το Ισλάμ, μετά τη Μέκκα και τη Μεδίνα. Το εν λόγω συγκρότημα έχει επίσης θέα στο Δυτικό Τείχος, έναν ιερό χώρο προσευχής για τους Εβραίους, για τους οποίους το Όρος του Ναού θεωρείται το ιερότερο μέρος.

Τι σηματοδοτεί η κίνηση του ακροδεξιού υπουργού

Η προσευχή στο τέμενος Αλ-Ακσα αποτελεί την πιο πρόσφατη πράξη πρόκλησης του 49χρονου υπερεθνικιστή ηγέτη των εποίκων, ο οποίος, όπως σημειώνει το AP, μεταμορφώθηκε μέσα στις δεκαετίες από παράνομος και προβοκάτορας σε έναν από τους πιο επιδραστικούς – και επικίνδυνους – πολιτικούς του Ισραήλ.

Ο Μπεν-Γκβιρ επισκέφθηκε το σημείο με αφορμή την εβραϊκή εορτή της Τισά ΜπεΆβ (Tisha B’Av), μια ημέρα πένθους και μετάνοιας κατά την οποία οι Εβραίοι αναλογίζονται την καταστροφή του Πρώτου και του Δεύτερου Ναού — δύο καθοριστικά γεγονότα στην εβραϊκή ιστορία.

Επισκέψεις όπως αυτή του Μπεν-Γκβιρ είναι νόμιμες. Ωστόσο, τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν πως ήταν η πρώτη φορά που εν ενεργεία υπουργός ηγήθηκε προσευχής ανοιχτά και δημόσια.

Ο Μπεν-Γκβιρ κάλεσε επίσης το Ισραήλ να κατακτήσει και να κηρύξει κυριαρχία σε ολόκληρη τη Λωρίδα της Γάζας, ενώ υποστήριξε την “εθελοντική” μετανάστευση των Παλαιστινίων από τη Γάζα ως τρόπο για να τελειώσει ο πόλεμος και να επιστρέψουν οι όμηροι. Οι Παλαιστίνιοι υποστηρίζουν πως το σχέδιο μετανάστευσης είναι στην πραγματικότητα κάλυψη για αναγκαστικές εκτοπίσεις.

Σε τοποθέτησή του για την επίσκεψη Μπεν-Γκβιρ, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι το καθεστώς στον ιερό τόπο δεν έχει αλλάξει και δεν πρόκειται να αλλάξει ώστε να επιτραπεί η εβραϊκή προσευχή.

Το “πλούσιο” βιογραφικό του Μπεν-Γκβιρ

Ο Μπεν-Γκβιρ έχει καταδικαστεί οκτώ φορές για αδικήματα που περιλαμβάνουν ρατσισμό και υποστήριξη τρομοκρατικής οργάνωσης. Ο στρατός τού απαγόρευσε τη συμμετοχή στη στρατιωτική θητεία όταν ήταν έφηβος, κρίνοντας τις απόψεις του ως υπερβολικά ακραίες.

Ο Μπεν-Γκβιρ έγινε γνωστός στη νεανική του ηλικία ως οπαδός του ακραίου ραβίνου Μεΐρ Καχάνε, που δολοφονήθηκε. Έγινε για πρώτη φορά εθνικά γνωστός το 1995, όταν έσπασε το διακοσμητικό καπό από το αυτοκίνητο του τότε πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν.

«Φτάσαμε στο αυτοκίνητό του και θα φτάσουμε και σε αυτόν», δήλωσε τότε — λίγες μόλις εβδομάδες πριν από τη δολοφονία του Ράμπιν από έναν Εβραίο εξτρεμιστή, ο οποίος αντιδρούσε στις ειρηνευτικές προσπάθειες του πρωθυπουργού με τους Παλαιστίνιους.

Δύο χρόνια αργότερα, ο Μπεν-Γκβιρ ανέλαβε την ευθύνη για την οργάνωση μιας καμπάνιας διαμαρτυριών —συμπεριλαμβανομένων και απειλών κατά της ζωής— η οποία ανάγκασε την Ιρλανδή τραγουδίστρια Σινέντ Ο’ Κόνορ να ακυρώσει μια συναυλία για την ειρήνη στην Ιερουσαλήμ.

Το πέρασμα στην πολιτική σκηνή του Ισραήλ

Η πολιτική άνοδος του Μπεν-Γκβιρ ήταν το αποκορύφωμα ετών προσπαθειών του να αποκτήσει νομιμοποίηση. Παράλληλα, αντικατοπτρίζει τη στροφή της ισραηλινής εκλογικής βάσης προς τα δεξιά — μια στροφή που ενίσχυσε την υπερεθνικιστική και θρησκευτικά φανατική ιδεολογία του, φέρνοντάς την στο κέντρο της πολιτικής σκηνής και μειώνοντας τις ελπίδες για παλαιστινιακή ανεξαρτησία.

Ο Μπεν-Γκβιρ είναι εκπαιδευμένος νομικός και απέκτησε αναγνώριση ως “επιτυχημένος” συνήγορος υπεράσπισης Εβραίων εξτρεμιστών κατηγορούμενων για βία κατά Παλαιστινίων. Στη συνέχεια έγινε αγαπημένος των μέσων ενημέρωσης, γεγονός που τον βοήθησε να ανοίξει τον δρόμο του στην πολιτική. Εκλέχθηκε για πρώτη φορά στην Κνεσέτ το 2021.

Ο Μπεν-Γκβιρ έχει ζητήσει την απέλαση των πολιτικών του αντιπάλων. Σε ένα επεισόδιο το 2022, έβγαλε πιστόλι και ενθάρρυνε την αστυνομία να ανοίξει πυρ κατά Παλαιστινίων που πετούσαν πέτρες σε τεταμένη συνοικία της Ιερουσαλήμ. Ως υπουργός Εθνικής Ασφάλειας έχει την εποπτεία της αστυνομίας και χρησιμοποίησε την επιρροή του για να ενθαρρύνει τον Νετανιάχου να συνεχίσει τον πόλεμο στη Γάζα. Μάλιστα, πρόσφατα καυχήθηκε ότι είχε μπλοκάρει προηγούμενες προσπάθειες για εκεχειρία.

Το στίγμα του ως υπουργός

Ως υπουργός, ενθάρρυνε την αστυνομία να ακολουθεί σκληρή γραμμή έναντι των διαδηλωτών κατά της κυβέρνησης.

Ο Μπεν-Γκβιρ εξασφάλισε το υπουργικό του χαρτοφυλάκιο μετά τις εκλογές του 2022, οι οποίες επανέφεραν τον Νετανιάχου στην εξουσία μαζί με τους ακροδεξιούς συμμάχους του, συμπεριλαμβανομένου του κόμματος «Εβραϊκή Δύναμη» του Μπεν-Γκβιρ.

«Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, είμαι σε αποστολή για να σώσω το Ισραήλ», δήλωσε ο Μπεν-Γκβιρ στους δημοσιογράφους πριν από τις εκλογές. «Εκατομμύρια πολίτες περιμένουν μια πραγματικά δεξιά κυβέρνηση. Ήρθε η ώρα να τους τη δώσουμε».

Ο Μπεν-Γκβιρ υπήρξε μαγνήτης αντιπαραθέσεων καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του — ενθαρρύνοντας τη μαζική διανομή όπλων σε Εβραίους πολίτες, στηρίζοντας την προσπάθεια του Νετανιάχου να αναδιαμορφώσει το δικαστικό σύστημα της χώρας και επιτιθέμενος συχνά σε ηγέτες των ΗΠΑ για προσβλητικές, κατά τη γνώμη του, δηλώσεις προς το Ισραήλ.

Η παραίτηση και η επιστροφή στην κυβέρνηση Νετανιάχου

Ο Μπεν-Γκβιρ παραιτήθηκε προσωρινά από το υπουργικό συμβούλιο του πρωθυπουργού Νετανιάχου στις αρχές του έτους, εκφράζοντας έτσι τη δυσαρέσκειά του για τη συμφωνία εκεχειρίας στη Γάζα.

Η εκεχειρία διήρκεσε από τις 19 Ιανουαρίου έως την 1η Μαρτίου. Η Χαμάς απελευθέρωσε 25 Ισραηλινούς ομήρους και παρέδωσε τις σορούς άλλων οκτώ, σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση σχεδόν 1.800 Παλαιστινίων κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένων υψηλόβαθμων μαχητών που εξέτιαν ποινές ισόβιας κάθειρξης για φονικές επιθέσεις. Οι ισραηλινές δυνάμεις αποσύρθηκαν σε μια ζώνη ασφαλείας, εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι επέστρεψαν σε ό,τι απέμεινε από τα σπίτια τους και αυξήθηκε η ανθρωπιστική βοήθεια.

Η παραίτηση του Μπεν-Γκβιρ δεν σταμάτησε την εκεχειρία, αλλά αποδυνάμωσε την κυβερνητική συμμαχία του Νετανιάχου. Ο Μπεν-Γκβιρ επέστρεψε στο υπουργικό συμβούλιο όταν το Ισραήλ τερμάτισε την εκεχειρία και επανήλθε σε ενεργές πολεμικές επιχειρήσεις στη Γάζα, τον Μάρτιο του 2025.

Την περασμένη εβδομάδα, η Ολλανδία απαγόρευσε την είσοδο στη χώρα στον Μπεν-Γκβιρ και στον ακροδεξιό υπουργό Οικονομικών Μπετσαλέλ Σμότριτς. Τον προηγούμενο μήνα, η Βρετανία, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Νέα Ζηλανδία και η Νορβηγία επέβαλαν οικονομικές κυρώσεις και στους δύο άνδρες.