Καταρρέει η οικονομική ατζέντα Τραμπ μετά την ανατροπή με τους δασμούς

Η κίνηση του ομοσπονδιακού δικαστηρίου των ΗΠΑ την Τετάρτη (28/05) να αποφασίσει πως ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, δεν έχει την εξουσία να επιβάλει την δασμολογική του πολιτική που προκάλεσε αναταραχή σε ολόκληρο τον πλανήτη, αναιρώντας την εφαρμογή των «ανταποδοτικών» τελωνειακών δασμών κατ’ ελάχιστον 10%, ενδέχεται να καταφέρει ένα σοβαρό πλήγμα στο σύνολο της οικονομικής του ατζέντας.

Η βασική οικονομική πολιτική του Τραμπ ήταν οι ιστορικοί του δασμοί, όμως η κυβέρνησή του έχει περιγράψει τις επιθετικές εμπορικές της κινήσεις ως μόνο ένα από τα τρία σκέλη του τρίπτυχου στο οποίο βασίζεται το οικονομικό σχέδιο του Τραμπ: τους δασμούς, τις περικοπές δαπανών και τις μειώσεις φορολογίας. Και απαιτεί και τα τρία για να παραμείνει σταθερό.

Όμως, το τριμελές δικαστικό σώμα του Δικαστηρίου Διεθνούς Εμπορίου των ΗΠΑ μπλόκαρε τους παγκόσμιους δασμούς του Τραμπ, τους οποίους είχε επιβάλει επικαλούμενος εξουσίες έκτακτης οικονομικής ανάγκης.

Οι δασμοί που “μπλόκαρε” το δικαστήριο

Η απόφαση του δικαστηρίου μπλοκάρει τους δασμούς που επέβαλε ο Τραμπ τον προηγούμενο μήνα σε σχεδόν όλους τους εμπορικούς εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς και τους δασμούς που είχε ήδη επιβάλει νωρίτερα στην Κίνα, το Μεξικό και τον Καναδά.

Συγκεκριμένα, στις 2 Απριλίου, ο Τραμπ επέβαλε τους λεγόμενους ανταποδοτικούς δασμούς (reciprocal tariffs), που έφταναν έως και το 50% για χώρες με τις οποίες οι ΗΠΑ είχαν εμπορικό έλλειμμα, όπως επίσης και καθολικούς δασμούς 10% σχεδόν σε όλους τους υπόλοιπους. Αργότερα ανέστειλε τους ανταποδοτικούς δασμούς για 90 ημέρες, δίνοντας στις χώρες χρόνο να συμφωνήσουν στη μείωση των εμπορικών φραγμών κατά των αμερικανικών εξαγωγών. Ωστόσο, διατήρησε τους καθολικούς δασμούς του 10% σε ισχύ.

Διεκδικώντας έκτακτες εξουσίες για να ενεργήσει χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου, ο Τραμπ δικαιολόγησε την επιβολή αυτών των φόρων βάσει του Νόμου περί Διεθνούς Οικονομικής Έκτακτης Ανάγκης (IEEPA), κηρύσσοντας τα διαχρονικά εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ ως «εθνική έκτακτη ανάγκη».

Οι δασμοί του Τραμπ αμφισβητούνται νομικά σε τουλάχιστον επτά αγωγές, όπως σημειώνει το AP. Στην απόφαση της Τετάρτης, το Δικαστήριο Διεθνούς Εμπορίου συνένωσε δύο από τις υποθέσεις — η μία είχε κατατεθεί από πέντε μικρές επιχειρήσεις και η άλλη από δώδεκα πολιτείες των ΗΠΑ.

Η απόφαση, ωστόσο, δεν ακυρώνει όλους τους δασμούς του Τραμπ. Παραμένουν σε ισχύ, για παράδειγμα, οι δασμοί σε εισαγόμενα προϊόντα χάλυβα, αλουμινίου και αυτοκινήτων. Ωστόσο, αυτοί οι συγκεκριμένοι δασμοί επιβλήθηκαν βάσει διαφορετικού νομικού πλαισίου, το οποίο απαιτεί έρευνα από το Υπουργείο Εμπορίου και δεν μπορεί να εφαρμοστεί κατά την απόλυτη κρίση του προέδρου.

Γιατί το δικαστήριο εναντιώθηκε στην απόφαση Τραμπ

Η κυβέρνηση είχε υποστηρίξει ότι τα δικαστήρια είχαν εγκρίνει την έκτακτη χρήση δασμών από τον τότε πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον κατά τη διάρκεια της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης του 1971, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες τερμάτισαν απότομα τη σύνδεση του δολαρίου με τον χρυσό, προκαλώντας υποτίμηση του νομίσματος. Η κυβέρνηση Νίξον είχε επικαλεστεί με επιτυχία την εξουσία της βάσει του Νόμου περί Συναλλαγών με τον Εχθρό του 1917 (Trading With the Enemy Act) – ενός νόμου που προηγήθηκε του IEEPA και παρείχε μέρος της νομικής ορολογίας που χρησιμοποιείται και σήμερα.

Το δικαστήριο όμως διαφώνησε, κρίνοντας ότι οι σαρωτικοί δασμοί του Τραμπ υπερέβαιναν τις εξουσίες που του παρέχει ο νόμος IEEPA για τη ρύθμιση των εισαγωγών. Επιπλέον, το δικαστήριο υπογράμμισε ότι οι δασμοί δεν αντιμετώπιζαν ουσιαστικά τα προβλήματα για τα οποία είχαν υποτίθεται επιβληθεί.

Στη δική τους αγωγή, οι πολιτείες επεσήμαναν ότι τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ δεν συνιστούν ξαφνική έκτακτη ανάγκη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζουν συνεχόμενα εμπορικά ελλείμματα εδώ και 49 συνεχόμενα χρόνια, ανεξαρτήτως οικονομικής συγκυρίας – είτε σε περιόδους ακμής είτε ύφεσης.

Καταρρέει ένας από τους τρεις πυλώνες της οικονομικής πολιτικής Τραμπ

Το τρίπτυχο της οικονομικής πολιτικής του Τραμπ μόλις έχασε ένα σκέλος – τουλάχιστον προς το παρόν. Χωρίς το εμπόριο, ολόκληρο το σχέδιο μπορεί να καταρρεύσει.

Οι ιστορικοί δασμοί του Τραμπ είχαν πείσει δεκάδες εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Θεωρητικά, αυτές οι εμπορικές συμφωνίες θα μπορούσαν να ανοίξουν ξένες αγορές για περισσότερα αμερικανικά προϊόντα, ευνοώντας τους Αμερικανούς βιομηχάνους και αγρότες.

Τα έσοδα από τους δασμούς του Τραμπ, στο μεταξύ, θα μπορούσαν, τουλάχιστον εν μέρει, να βοηθήσουν στην κάλυψη του κόστους των εξαιρετικά δαπανηρών φορολογικών μειώσεων που ψήφισαν ο Τραμπ και οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο – μειώσεις που ενδέχεται να ενισχύσουν την οικονομική ανάπτυξη και να προσφέρουν σταθερότητα στις αγορές μέσω της αύξησης του ορίου χρέους, σύμφωνα με το CNN. Η απορρύθμιση και οι περικοπές δαπανών που προωθεί ο Τραμπ, ιδιαίτερα μέσω του Υπουργείου Αποδοτικότητας της Κυβέρνησης, θα μπορούσαν επίσης να μειώσουν τα κρατικά έξοδα και να εξισορροπήσουν εν μέρει τον αντίκτυπο των φορολογικών μειώσεων στο διογκούμενο δημόσιο χρέος.

Λόγω της εύθραυστης δομής του, το σχέδιο του Τραμπ για την είσοδο σε μια νέα οικονομική «Χρυσή Εποχή» έχει πολλούς επικριτές – μεταξύ αυτών και την πλειοψηφία των παραδοσιακών οικονομολόγων – που υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση στερείται πειθαρχίας, εξουσίας και πολιτικής στήριξης για να το υλοποιήσει. Η ασυνεπής εμπορική πολιτική, οι νομικές διαμάχες γύρω από την DOGE και οι ενδοκομματικές συγκρούσεις για το νομοσχέδιο “Big, Beautiful Bill” αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα.

Ο Ίλον Μασκ, ένας από τους βασικούς οικονομικούς υποστηρικτές του Τραμπ και δημόσιο πρόσωπο της ομάδας DOGE, άσκησε αυτήν την εβδομάδα κριτική στο νομοσχέδιο, λέγοντας πως οι τεράστιες αυξήσεις του δημόσιου χρέους που αυτό επιφέρει, υπονομεύουν τις προσπάθειες της ομάδας περιορισμού του κόστους. Πλέον, με το ενδεχόμενο απουσίας του σκέλους των δασμών από την οικονομική ατζέντα του Τραμπ, οι Ρεπουμπλικανοί του Κογκρέσου που επιδιώκουν περιορισμό του ελλείμματος ενδέχεται να μην στηρίξουν τις φορολογικές του μειώσεις. Πολλοί εξ αυτών ήταν ήδη ιδιαίτερα ανήσυχοι για το κόστος του νομοσχεδίου, που αγγίζει τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια – ακόμα και με τις περικοπές περίπου 1 τρισ. δολαρίων στο Medicaid, οι οποίες θεωρούνται – και είναι – πολιτικά αντιδημοφιλείς.

«Τα αυξημένα έσοδα από τους δασμούς (περίπου 150 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως) θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιστάθμιση μέρους του ελλείμματος από το κατεπείγον πακέτο», έγραψε ο Aniket Shah, επικεφαλής στρατηγικής βιωσιμότητας και μετάβασης στη Jefferies, σε σημείωμά του προς πελάτες την Τετάρτη.

Με δεδομένη τη νομική αβεβαιότητα, ο Shah εκτιμά ότι ο Τραμπ και οι Ρεπουμπλικάνοι ίσως αναγκαστούν να περιορίσουν τις φορολογικές μειώσεις ή να προχωρήσουν σε μεγαλύτερες περικοπές δαπανών, ώστε να προωθήσουν το εγκεκριμένο από τη Βουλή νομοσχέδιο μέσω της κατεπείγουσας διαδικασίας στη Γερουσία.

Αυξάνεται η αβεβαιότητα σε καταναλωτές και επιχειρήσεις

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει ασκήσει έφεση στην απόφαση, η οποία ενδέχεται τελικά να ανατραπεί.

«Αυτό δημιουργεί ερωτήματα για το πώς θα αντιδράσει η κυβέρνηση και κατά πόσο αυτό θα επηρεάσει, αν τελικά επηρεάσει, το φορολογικό πακέτο που προωθείται στο Κογκρέσο», σημείωσε ο Keith Lerner, συμπροϊστάμενος επενδύσεων στην Truist Advisory Services.

Ακόμα και καθώς η έφεση προχωρά στο νομικό σύστημα – πιθανώς έως και το Ανώτατο Δικαστήριο – η απόφαση της Τετάρτης μπορεί να υπονομεύσει τις πολυπόθητες εμπορικές συμφωνίες του Τραμπ με ξένους εταίρους.

Οι συμφωνίες αυτές έχουν ανακοινωθεί με το σταγονόμετρο, κι ας απομένει μόλις ένας μήνας για τη λήξη της τρίμηνης παύσης των “ανταποδοτικών δασμών” του Τραμπ. Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει μόνο πλαίσια συμφωνιών με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κίνα.

«Πιστεύουμε ότι ένας λόγος που οι διμερείς διαπραγματεύσεις είχαν σταματήσει ήταν ότι οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ ίσως προέβλεπαν αυτό το ενδεχόμενο», είπε ο Shah. «Θα θεωρήσουν τώρα ότι οι εμπορικές διαπραγματεύσεις πρέπει να επιλυθούν από τα δικαστήρια ή θα ξαναπροσεγγίσουν τις ΗΠΑ για πολιτική εμπορίου;»

Η αποτυχία για την ατζέντα του Τραμπ μπορεί να είναι προσωρινή. Για τις επιχειρήσεις, πάντως, η απόφαση του δικαστηρίου προσφέρει ελάχιστη σιγουριά – ειδικά εξαιτίας της έφεσης.

«Αν μη τι άλλο, η απόφαση ενισχύει την ήδη υπάρχουσα αβεβαιότητα για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, γιατί είναι η πρώτη ένδειξη ότι… οι δασμοί μπορεί να καταργηθούν πλήρως», δήλωσε ο Ernie Tedeschi από το Yale Budget Lab. «Αλλά ακόμη κι αν αυτό συνέβαινε, η κυβέρνηση θα μπορούσε να προσπαθήσει να επιβάλει νέους δασμούς με άλλες εξουσίες. Τα πιθανά σενάρια πλέον είναι πολύ πιο αβέβαια, είτε προς τα κάτω είτε προς τα πάνω όσον αφορά τους δασμούς.»

Η κυβέρνηση ίσως έχει εναλλακτικές νομικές διαδρομές για να επιβάλει τους δασμούς της και να αποφύγει τον δικαστικό έλεγχο. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη χρήση του Άρθρου 232 του Νόμου για την Επέκταση του Εμπορίου, το οποίο δεν επηρεάστηκε από την πρόσφατη απόφαση. Ο Τραμπ έχει ήδη επιβάλει δασμούς 25% σε χάλυβα, αλουμίνιο, αυτοκίνητα και ανταλλακτικά χρησιμοποιώντας τη συγκεκριμένη εξουσία.

«Δεν τελείωσε ακόμη», δήλωσε ο Gary Clyde Hufbauer, ανώτερος συνεργάτης στο Peterson Institute for International Economics. «Όλο αυτό μοιάζει με παιχνίδι Whac-a-Mole – χτυπάς ένα σημείο και πετάγεται από άλλο».

Τι ακολουθεί

Η Wendy Cutler, πρώην αξιωματούχος εμπορίου των ΗΠΑ και νυν αντιπρόεδρος στο Asia Society Policy Institute, δήλωσε στο AP ότι η απόφαση του δικαστηρίου «ρίχνει την εμπορική πολιτική του προέδρου στο χάος».

«Οι εμπορικοί εταίροι που διαπραγματεύονται σκληρά κατά τη διάρκεια της 90ήμερης παύσης των δασμών ενδέχεται να δελεαστούν να μην προβούν σε περαιτέρω παραχωρήσεις προς τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι να υπάρξει μεγαλύτερη σαφήνεια από νομικής πλευράς», είπε.

Την ίδια στιγμή, οι επιχειρήσεις καλούνται να επανεκτιμήσουν τον τρόπο λειτουργίας των εφοδιαστικών τους αλυσίδων, ίσως επιταχύνοντας τις αποστολές προϊόντων προς τις ΗΠΑ, ώστε να περιορίσουν τον κίνδυνο να επανέλθουν οι δασμοί σε περίπτωση επιτυχούς έφεσης.

Το Δικαστήριο Διεθνούς Εμπορίου επεσήμανε ότι ο Τραμπ διατηρεί πιο περιορισμένες εξουσίες για την επιβολή δασμών ώστε να αντιμετωπίσει τα εμπορικά ελλείμματα, βάσει άλλου νομικού πλαισίου: του Νόμου περί Εμπορίου του 1974 (Trade Act of 1974). Ωστόσο, αυτός ο νόμος περιορίζει τους δασμούς στο 15% και μόνο για διάστημα 150 ημερών, και μόνο σε χώρες με τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν σημαντικά εμπορικά ελλείμματα.

Προς το παρόν, η απόφαση του Δικαστηρίου Διεθνούς Εμπορίου «καταστρέφει τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η κυβέρνηση Τραμπ για να χρησιμοποιήσει ομοσπονδιακές εξουσίες έκτακτης ανάγκης προκειμένου να επιβάλει δασμούς – κάτι που υπερβαίνει την εξουσία του Κογκρέσου και παραβιάζει κάθε έννοια δίκαιης διαδικασίας», δήλωσε ο Eswar Prasad, καθηγητής εμπορικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ.

«Η απόφαση καθιστά σαφές ότι οι εκτεταμένοι δασμοί που επέβαλε μονομερώς ο Τραμπ αποτελούν υπέρβαση της εκτελεστικής εξουσίας» πρόσθεσε τέλος.