Κύπρος: Στη δημοσιότητα οι εκθέσεις για τη φονική πυρκαγιά – Τα λάθη και τα συμπεράσματα

Στη δημοσιότητα έδωσε σήμερα, Δευτέρα (4/8), ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, τις εκθέσεις των αρμόδιων Yπηρεσιών για τη φονική πυρκαγιά στη Λεμεσό, που κόστισε τη ζωή σε δύο ανθρώπους και προκάλεσε τεράστιες καταστροφές.

Εν μέσω σφοδρών κριτικών για τη διαχείριση της πυρκαγιάς αλλά και συνολικά του συστήματος πρόληψης και αντιμετώπισης τέτοιων καταστροφών, ο κ. Χριστοδουλίδης δημοσίευσε τις εκθέσεις που συντάχθηκαν από τέσσερα κυβερνητικά τμήματα – Πολιτική Άμυνα, Πυροσβεστική Υπηρεσία, Αστυνομία και Τμήμα Δασών – σχετικά με τον ρόλο τους στο πύρινο μέτωπο.

Όπως αναφέρει στην γραπτή του δήλωση ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, η απόφαση εντάσσεται στο πλαίσιο διαφάνειας και λογοδοσίας.

Ο κ.Χριστοδουλίδης, παράλληλα, γνωστοποίησε πως ζήτησε τη συνδρομή της κυβέρνησης των ΗΠΑ για την περαιτέρω διερεύνηση και την αξιολόγηση της διαχείρισης των πρόσφατων πυρκαγιών.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημα του Κύπριου πρόεδρου, όπως μεταδίδουν τοπικά μέσα ενημέρωσης, και στέλνει στο νησί μια δεκαμελή ομάδα εμπειρογνωμόνων με ειδικότητα και εμπειρία στη διερεύνηση παρόμοιων καταστροφών στις ΗΠΑ και διεθνώς, ως πρώτο βήμα.

“Στο τέλος της αποστολής τους, θα μου υποβάλουν τη σχετική έκθεση”, ενημέρωσε ο Πρόεδρος σε γραπτή δήλωσή του, στην οποία, μεταξύ άλλων, ανέφερε πως, “εκπληρώνοντας την υπόσχεση που έδωσα στον κυπριακό λαό, δίδονται στη δημοσιότητα οι εκθέσεις που μου υπέβαλαν οι αρμόδιες Υπηρεσίες για την καταστροφική πυρκαγιά στην επαρχία Λεμεσού“.

Σημειώνεται πως η κίνηση Χριστοδουλίδη ερμηνεύται ως μια προσπάθεια διαφάνειας και λογοδοσίας για τη φονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου, η οποία ξεσήκωσε την αντίδραση όχι μόνο των πυρόπληκτων κατοίκων του νησιού, που είδαν τις περιουσίες τους να γίνονται στάχτη, αλλά και περιβαλλοντικών οργανισμών και σχετικών φορέων.

Βέβαια, ανάλογη ήταν και η στάση της αντιπολίτευσης, η οποία ζήτησε ακόμα και την παραίτηση της κυβέρνησης, λόγω της ανικανότητάς της να διαχειριστεί την πυρκαγιά.

Οι εκθέσεις:

• Έκθεση Αστυνομίας
• Έκθεση Πολιτικής Άμυνας
• Έκθεση Πυροσβεστικής Υπηρεσίας
• Έκθεση Τμήματος Δασών

Τι πήγε στραβά

Εν μέρει, η κατάσταση στην Κύπρο είναι πέρα από τον έλεγχο της κυβέρνησης. Η χώρα βιώνει αυξημένες θερμοκρασίες επί τρία συνεχόμενα χρόνια, συνοδευόμενες από συνθήκες ξηρασίας που έχουν εξαντλήσει σημαντικά τα υδάτινα αποθέματά της. Αυτό καθιστά την πυρόσβεση ιδιαίτερα δύσκολη, όπως δήλωσε ο επικεφαλής του τμήματος δασών της Κύπρου, Σάββας Ιεζεκιήλ. «Κανείς δεν ήταν έτοιμος για αυτή τη φωτιά», είπε, «αλλά κάναμε ό,τι μπορούσαμε».

Ωστόσο άλλα στοιχεία, όπως το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, τα οποία καταγράφει σε σημερινό του ρεπορτάζ το POLITICO, εμπίπτουν άμεσα στην αρμοδιότητα της κυβέρνησης.

Από το 2022 η Κύπρος σχεδιάζει την ενημέρωση αυτού του συστήματος ώστε να συμμορφώνεται με το δίκαιο της ΕΕ, με στόχο την ολοκλήρωσή του έως το 2024. Αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ.

Η κυβέρνηση ανέθεσε τη σύμβαση σε μια ιδιωτική εταιρεία, όμως άλλες εταιρείες αμφισβήτησαν επίσημα την απόφαση, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να ακυρώσει τη διαδικασία τον Μάιο του 2024 και να ξεκινήσει από την αρχή.

Ο υπουργός Εσωτερικών, Κωνσταντίνος Ιωάννου, δήλωσε ότι οι αρχές προσπάθησαν να επιταχύνουν τη διαδικασία, επικαλούμενες ανησυχίες για την ασφάλεια, αλλά δεν μπόρεσαν να ικανοποιήσουν το απαιτούμενο νόμιμο όριο.

Η κυβέρνηση αναφέρει ότι εργάζεται τώρα για να θέσει σε λειτουργία το νέο σύστημα στις αρχές του επόμενου έτους.

Οι ενημερώσεις, θεωρητικά, θα επιτρέψουν στην κυβέρνηση να στέλνει μαζικά μηνύματα στους τοπικούς πληθυσμούς με προειδοποιήσεις για πυρκαγιές, πληροφορίες και διαδρομές εκκένωσης. Στόχος τους είναι επίσης να επιτρέπουν στις αρχές να εντοπίζουν καλύτερα τα άτομα που καλούν τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης.

Αλλά δεν ήταν μόνο η τεχνολογία που υστερούσε, όπως επισημαίνει το POLITICO.

Οι ντόπιοι παραπονέθηκαν ότι η στρατηγική εκκένωσης ήταν συγκεχυμένη και με καθυστερήσεις — κάτι που ο Υπουργός Εσωτερικών αρνήθηκε. Υποστήριξε ότι ο κρατικός σχεδιασμός λειτούργησε αποτελεσματικά, σημειώνοντας ότι πολλά χωριά εκκενώθηκαν.

Ειδικοί στις πυρκαγιές δήλωσαν ότι η κυβέρνηση άργησε πολύ να ζητήσει βοήθεια από την ΕΕ, παρόλο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι γειτονικές χώρες τελικά έστειλαν αεροπλάνα .

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κύπρος εντάχθηκε στο πρόγραμμα rescEU, μια πρωτοβουλία της ΕΕ για την αποθήκευση και την κοινή χρήση πόρων αντιμετώπισης καταστροφών, μόλις το 2023.

Ωστόσο, η Κύπρος δεν συμμετέχει σε κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα για τη στρατηγική τοποθέτηση ομάδων πυρόσβεσης πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου πυρκαγιών.

Άλλοι επίσης επέκριναν την άρνηση της κυβέρνησης να δεχτεί βοήθεια από τους Τουρκοκύπριους.

Σε γενικές κραμμές όσοι μελετούν την πολιτική πυρόσβεσης υποστηρίζουν ότι η Κύπρος δεν έχει εφαρμόσει επαρκώς τους μηχανισμούς επιτήρησης των πυρκαγιών. Και μια έκθεση του εμπειρογνώμονα πυρκαγιών Γαβριήλ Ξανθόπουλου — που συντάχθηκε τον Μάρτιο αλλά αποκαλύφθηκε την Τετάρτη — ανέφερε ότι η χώρα χρειάζεται καλύτερη συνεργασία μεταξύ της πυροσβεστικής υπηρεσίας και του τμήματος δασών.

«Ζητούμε συγγνώμη αν δεν μπορέσαμε να ανταποκριθούμε σε όλα τα περιστατικά ταυτόχρονα», δήλωσε στην τοπική τηλεόραση ο Νίκος Λογγίνος, επικεφαλής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Κύπρου. «Οι πόροι μας δεν ήταν ανεξάντλητοι».

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, αρνήθηκε οποιοδήποτε λάθος στη διαχείριση της καταστροφής. «Όλα τα σχέδια και όλα τα πρωτόκολλα που είχαν καταρτιστεί ενεργοποιήθηκαν σε πρωτοφανείς συνθήκες», δήλωσε στα τοπικά μέσα ενημέρωσης.

Πολιτικές αντιδράσεις

Ο ηγέτης του αριστερού Προοδευτικού Κόμματος του Εργαζόμενου Λαού, της αντιπολίτευσης, Στέφανος Στεφάνου, κάλεσε αμέσως την κυβέρνηση να παραιτηθεί, υποστηρίζοντας ότι δεν είχε εκπληρώσει τις ευθύνες της.

Η Αννίτα Δημητρίου, επικεφαλής του κεντροδεξιού Δημοκρατικού Συναγερμού, δήλωσε ότι μια συγγνώμη από τον πρόεδρο «δεν ήταν αρκετή».

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης,αν και μέχρι στιγμής αντιστέκεται σθεναρά στις εκκλήσεις για ανατροπή της κυβέρνησης, φαίνεται να μην μπορεί να αποφύγει έναν κυβερνητικό ανασχηματισμό, όπως τόνισε ο Ανδρέας Θεοφάνους, καθηγητής και πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.

«Αναμένω ότι μπορεί να χρειαστούν μερικές εβδομάδες, αλλά θα έχουμε έναν γενικό ανασχηματισμό της κυβέρνησης, ώστε να υπάρξει μια νέα αρχή», είπε.

Βέβαια, για την Κύπρο οι συνέπειες της φονικής πυρκαγιάς ξεπερνούν κατά πολύ την πολιτική.

Όπως επισημαίνει το POLITICO, το κόστος τέτοιων καταστροφών που ενισχύονται από την κλιματική αλλαγή είναι τεράστιο ενώ η αδράνεια από πλευράς των αρμόδιων αρχών θα μπορούσε να κοστίσει στη χώρα έως και 18 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2050, σύμφωνα με αξιολόγηση του Θεόδωρου Ζαχαριάδη, διευθυντή του Κέντρου Έρευνας Ενεργειακού Περιβάλλοντος και Υδάτων στο Ινστιτούτο Κύπρου.