Ο υπερτουρισμός “σκοτώνει” τις ιταλικές πόλεις

Η Via dei Tribunali είναι μία από τις πιο πολυσύχναστες οδούς της Νάπολης, γεμάτη εστιατόρια και καταστήματα. Σε ένα από τα στενά της σοκάκια βρίσκεται το μπρούτζινο άγαλμα του Πουλτσινέλλα, για πολλούς τουρίστες χαρακτήρας-ορόσημο της ιταλικής πόλης.

Κατά την τουριστική περίοδο μάλιστα, λόγω της καλής τύχης που φαίνεται να φέρνει , η ουρά για να αγγίξουν τη μύτη του μπορεί να φτάσει ακόμη και το μισό χιλιόμετρο.

Ωστόσο, οι ντόπιοι γνωρίζουν ότι αυτή η παράδοση είναι ψεύτικη.

Το άγαλμα τοποθετήθηκε μόλις τη δεκαετία του 2010 αλλά ήταν μια προσθήκη που για τους Ιταλούς πέρασε παγερά αδιάφορη.

Τα τελευταία χρόνια οι επισκέψεις πολλών τουριστών και δε influencers, δημιούργησαν μια φολκλορική ιστορία γύρω από αυτό και ξαφνικά το άγαλμα απέκτησε τεράστια φήμη με τους τουρίστες να θεωρούν υποχρεωτική μια επίσκεψη τους σε αυτό παίρνοντας μέρος σε μία “τοπική” παράδοση χωρίς την συμμετοχή των ντόπιων. 

Μήπως το παραπάνω αποτελεί ένα παράδειγμα επιπτώσεων του υπερτουρισμού;

“Το ιστορικό κέντρο της Νάπολης έχει πεθάνει”, δήλωσε ο κοινωνιολόγος και ακτιβιστής Φραντσέσκο Καλίτσια, που ζει και εργάζεται στη λαϊκή περιοχή Σανιτά. “Οι δρόμοι αυτοί δεν είναι πλέον γειτονιές. Δεν υπάρχουν πλέον Ναπολιτάνοι, καμία πραγματική ζωή. ‘Ολα έχουν μετατραπεί σε παιδότοπους και ανοιχτά εμπορικά κέντρα”.

Πολλές πόλεις στην Ιταλία αντιμετωπίζουν ακριβώς τις ίδιες πιέσεις. Ωστόσο, η Νάπολη, με την περίπλοκη ιστορία και τους έντονους κατοίκους της αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση.

Όπως αναφέρει τοPolitico, ακτιβιστές, εργαζόμενοι, ειδικοί και τοπικοί πολιτικοί υποστηρίζουν ότι ο υπερτουρισμός αποδυναμώνει την κοινωνική και πολιτιστική δομή της πόλης και ενώ συχνά προβάλλεται ως πηγή εσόδων και θέσεων εργασίας, στην πραγματικότητα ωφελεί κυρίως τους πλούσιους και δημιουργεί ενδεχομένως ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα.

Προβλήματα στέγασης

Ένας από τους κύριους τρόπους με τους οποίους ο τουρισμός αλλάζει τη Νάπολη είναι η επίδρασή του στη στέγαση.

“Τα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα βραχυπρόθεσμης μίσθωσης τόσο στην Νάπολη όσο και σε άλλες ιταλικές πόλεις έχουν αυξηθεί κατακόρυφα στη Νάπολη”, αναφέρει η Κιάρα Καπρέττι, δημοτική σύμβουλος και μέλος της οργάνωσης Resta Abitante.

Στα εργατικά προάστια, υπάρχει ένα B&B (Bead & Breakfast) για κάθε τρία σπίτια. “Αν αυτό συνέβαινε σε πλουσιότερες περιοχές, οι ντόπιοι ίσως να μπορούσαν να αντέξουν τις αυξανόμενες ενοικιάσεις και τα υψηλότερα έξοδα”, δήλωσε ο Ιβάν Αβέλα, απόφοιτος αστικού σχεδιασμού. ” Στις φτωχότερες περιοχές, η επίδραση είναι πολύ πιο σφοδρή, με τον τουρισμό να προστίθενται σε μια περιοχή που παραμένει φτωχή”.

Η τακτική αυτή έχει ως συνέπεια τον “εκτοπισμό” των κατοίκων. “Έχουμε δει σημαντική αύξηση των εξώσεων”, τονίζει η Κιάρα. Κάτοικοι των ιταλικών αυτών περιοχών σχολιάζουν πως για τους ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων φαίνεται πιο εύκολο και πιο κερδοφόρο να διώχνουν τους ενοικιαστές τους μετατρέποντας το διαμέρισμα σε Airbnb και μάλιστα με ταχύτατους ρυθμούς.

“Έχασα τα πάντα και κατέληξα να μένω με φίλους, με τη γάτα μου στο πλευρό, μέχρι να βρω κάποιο άλλο μέρος να μείνω. Για ένα διάστημα, ήμουν κυριολεκτικά στον δρόμο”, περιγράφει ένας εκ των κατοίκων.

“Έτσι, σταδιακά, ένας-ένας οι μακροχρόνιοι κάτοικοι “απομακρύνονται” για να κάνουν χώρο για τουρίστες και προσωρινούς ενοικιαστές”.

Από την άλλη, οι υποστηρικτές της τουριστικής ανάπτυξης θεωρούν πως οι πλατφόρμες όπως η Airbnb μπορούν να ωφελήσουν τους μικρούς ιδιοκτήτες ακινήτων.

Ωστόσο, το 2023 ο Αβέλα παρατήρησε ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των χρηστών της Airbnb, είχαν περισσότερα από ένα ακίνητα με τους πέντε κορυφαίοι οικοδεσπότες ελέγχουν περίπου 500 καταχωρήσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγαλύτεροι ιδιοκτήτες είναι εταιρείες, και όχι μεμονωμένα άτομα.

Ενώ ακόμη και όταν οι ιδιοκτήτες είναι μεμονωμένα άτομα, συχνά προέρχονται από πλουσιότερες πόλεις όπως η Ρώμη ή το Μιλάνο. “Δεν υπάρχει αναδιανομή των χρημάτων στην τοπική οικονομία”, είπε ο Καλίτσια, σημειώνοντας ότι η Νάπολη χρησιμοποιείται ως τουριστική βιτρίνα για την Ιταλία, ενώ τα κέρδη κατευθύνονται προς το βόρειο μέρος της χώρας ή το εξωτερικό.

“Αυτό είναι το νέο πρόσωπο της Νάπολης”, συνεχίζει. “Έχει γίνει ένα “ανοιχτό σούπερ μάρκετ” για τις βόρειες ιταλικές εταιρείες, οι οποίες έρχονται εδώ και αποσπούν κομμάτια από τις γειτονιές μας”, καταλήγει.

Πολλές ιταλικές πόλεις έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν την έκρηξη των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων, αλλά οι τοπικές αρχές υποστηρίζουν ότι είναι αδύνατο να το πετύχουν χωρίς την υποστήριξη της κεντρικής κυβέρνησης.

Οι επικριτές μάλιστα επισημαίνουν ότι η κυβέρνηση της Πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι έχει επιδεινώσει το πρόβλημα.

Η Καπρέττι, μέλος του αριστερού κόμματος Power to the People, ανέφερε ότι οι νέοι νόμοι διευκολύνουν παρά περιορίζουν τις ανακαινίσεις διαμερισμάτων και την αλλαγή χρήσης τους, φέρνοντας ως παράδειγμα το νέο νόμο του 2024, που προώθησε ο Υπουργός Υποδομών Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος επιτρέπει την απλοποίηση των διαδικασιών κατασκευής και αστικού σχεδιασμού.

Επιπλέον, η κυβέρνηση Μελόνι αμφισβήτησε το νόμο της Τοσκάνης, που επέτρεπε στους δήμους να ορίζουν συγκεκριμένες περιοχές περιορίζοντας την βραχυπρόθεσμη ενοικίαση, υποστηρίζοντας ότι περιορίζει την επιχειρηματική ελευθερία.

“Δεν υπάρχει εθνικός νόμος για αυτό τον τρόπο ενοικίασης των κατοικιών και αυτό είναι πρόβλημα για τις τοπικές κυβερνήσεις”, λέει η Καπρέττι. “Οι πραγματικές αποφάσεις πρέπει να ληφθούν σε εθνικό επίπεδο“.

Γνώμη που βρίσκει σύμφωνους αρκετούς πολιτικούς και άλλων κομμάτων.

Οι πόλεις χάνουν την αυθεντικότητά τους

Η Νάπολη προσελκύει επισκέπτες λόγω της αυθεντικότητάς της, την έντονη ζωή στους δρόμους, τις πολύχρωμες τοιχογραφίες και τη ζεστασιά των ντόπιων.

Ωστόσο, καθώς οι κάτοικοι κατά κάποιον τρόπο “εξορίζονται” από τον αυξανόμενο τουρισμό, αυτή η αυθεντικότητα χάνεται.

Οι δρόμοι γεμίζουν πλέον με καινούργια εστιατόρια και καταστήματα, “εξαφανίζοντας” τοπικά σημεία, όπως για παράδειγμα το βιβλιοπωλείο Pironti στην Πλατεία Δάντη, που έχει πλέον αντικατασταθεί από μια ταβέρνα.

Η υπερβολική ανάπτυξη αυτών των επιχειρήσεων προκαλεί αύξηση των απορριμμάτων και αλλαγή της κοινωνικής εικόνας της πόλης, καθώς οι δημόσιοι χώροι και οι εκκλησίες μετατρέπονται σε τουριστικά αξιοθέατα.

Η Νάπολη, παρόλο που προσελκύει τουρίστες, βλέπει τους ντόπιους να εκτοπίζονται, ενώ οι εκκλησίες και οι δημόσιοι χώροι μετατρέπονται σε τουριστικά αξιοθέατα. Η πολιτική για τα βραχυπρόθεσμα ενοικιαζόμενα είναι περιορισμένη και οι τοπικές αρχές αναγνωρίζουν ότι χρειάζεται εθνική νομοθεσία για να περιοριστεί ο τουριστικός υπερπληθυσμός.

Η αυξανόμενη τουριστική πίεση καθιστά όλο και πιο δύσκολο για τους ντόπιους να παραμείνουν στα κέντρα των πόλεων.

“Ο τουρισμός δεν θα παραμείνει για πάντα τόσο ισχυρός. Αν δεν υπάρξει πολιτικός σχεδιασμός και εναλλακτική στρατηγική, η αλόγιστη συνέχισή του (η έμφαση στον τυρισμό0 χωρίς έλεγχο μπορεί να φέρει σοβαρούς κινδύνους”, κατέληξε ο Καλίτσια, κοινωνιολόγος και ακτιβιστής στην Νάπολη.