Ο Λέων ΙΔ’ είναι Αμερικανός αλλά δεν είναι ο πάπας των ΗΠΑ

Ο Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ, γεννημένος στο Σικάγο και νυν Πάπας Λέων ΙΔ’, έγινε ο πρώτος Αμερικανός που εκλέγεται στο ανώτατο αξίωμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας — 249 χρόνια μετά την ίδρυση των ΗΠΑ. Όμως, η εκλογή του κάθε άλλο παρά «αμερικανική υπόθεση» είναι.

Ενώ τις τελευταίες ημέρες ακουγόταν ως ο υποψήφιος-έκπληξη, δεν ανήκε στα φαβορί, στα οποία, μεταξύ άλλων, συγκαταλέγονταν ο καρδινάλιος Τάγκλε από τις Φιλιππίνες και ο Πιέτρο Παρολίν, υπουργός Εξωτερικών του Βατικανού. Και κάπως έτσι, μετά και την πολυαναμενόμενη ανακοίνωση του νέου ποντίφικα από το μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, τα πρώτα σχόλια για τον «Αμερικανό Πάπα» έκαναν ήδη την εμφάνισή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μαζί με θεωρίες για το τι μπορεί να σηματοδοτεί αυτή η επιλογή για την Καθολική Εκκλησία.

Όπως επισημαίνει το Vox, η εκλογή του νέου Πάπα συνέπεσε με έντονες συζητήσεις γύρω από ζητήματα όπως η χειροτονία γυναικών, η αγαμία των ιερέων και η ευλογία ομόφυλων ζευγαριών. Κάποιοι είδαν στο κονκλάβιο ένα άτυπο δημοψήφισμα για τη μελλοντική κατεύθυνση της Εκκλησίας σε σχέση με την ελευθερία, τα ατομικά δικαιώματα και τα κοινωνικά κινήματα.

Ωστόσο η πραγματικότητα είναι λίγο πιο σύνθετη. Ο Λέων ΙΔ΄ δεν φαίνεται να συμβολίζει την “παρακμή των ΗΠΑ” – όπως είχε ερμηνευτεί η εκλογή του Ιωάννη Παύλου Β΄ ως σημάδι της παρακμής της Σοβιετικής Ένωσης-, ούτε αποτελεί εργαλείο προσέγγισης των αντικομφορμιστών Καθολικών των ΗΠΑ. Είναι Αμερικανός και Περουβιανός. Μετριοπαθής. Δεν χαρίζεται ούτε στους σκληροπυρηνικούς παραδοσιακούς, ούτε στους φλογερούς μεταρρυθμιστές.

Στις λίγες δημόσιες τοποθετήσεις του για κοινωνικά ζητήματα, φαίνεται να αντιτίθεται στην ιδέα της χειροτονίας γυναικών – ακόμα και ως διακόνισσες. Επίσης έχει εκφράσει επιφυλάξεις για το Fiducia Supplicans, το ντοκουμέντο του 2023 που επέτρεπε την ευλογία «μη κανονικών» ζευγαριών (όπως ομόφυλα ή διαζευγμένα).

Από την άλλη, δεν είναι ο εκπρόσωπος της συντηρητικής Αμερικανικής Εκκλησίας. Δεν είναι ο επίσκοπος Ρόμπερτ Μπάρον, ούτε φίλος του Τραμπ. Έχει επικρίνει τόσο τον Τραμπ όσο και τον Τζέι Ντι Βανς ενώ είναι φανατικός υπερασπιστής των προσφύγων και των φτωχών.

Είναι περισσότερο διαχειριστής, γεφυροποιός, ένας ήρεμος μεταρρυθμιστής με διοικητική πείρα και θεσμικό ένστικτο.

Από το Σικάγο στο Περού και πίσω στο Βατικανό

Ο Λέων ΙΔ΄ μεγάλωσε στο νότιο Σικάγο, γιος βετεράνου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μιας Ισπανίδας βιβλιοθηκονόμου. Τυπική αμερικανική οικογένεια. Όμως το 1985, τέσσερα χρόνια μετά τη χειροτονία του, φεύγει για το Περού με την αποστολή των Αυγουστινιανών. Από τότε, η ζωή και το έργο του μοιράζονται ανάμεσα σε δύο ηπείρους. Μάλιστα, το 2015 έγινε και επισήμως Περουβιανός πολίτης.

Το εκκλησιαστικό τοπίο στη Λατινική Αμερική —πολύ πιο φτωχό, πιο λαϊκό και ακτιβιστικό σε σχέση με τις ΗΠΑ— τον διαμόρφωσε βαθιά.

Το 2014 ορίστηκε αποστολικός διαχειριστής της επισκοπής Τσικλάγιο και το 2023 ανέλαβε επικεφαλής του Δικαστηρίου για τους Επισκόπους. Δύο κρίσιμες θέσεις, που τον έφεραν κοντά στην καρδιά του μηχανισμού επιλογής και επίβλεψης της ηγεσίας της Εκκλησίας.

Όπως επισημαίνει το Vox, ο Λέων ΙΔ΄ αναμένεται να συνεχίσει το έργο του προκατόχου του, εστιάζοντας σε ήπιες, ποιμαντικού χαρακτήρα μεταρρυθμίσεις — χωρίς αλλαγές στη δογματική γραμμή, αλλά με μεγαλύτερη ευελιξία ανάλογα με την περίπτωση.

Πολύ μακριά δηλαδή από τις πολιτισμικές μάχες του σήμερα. Η διοίκηση που πρεσβεύει, βασίζεται σε διάρκεια και επιβίωση – όχι αντιπαραθέσεις στα social.

Τι σημαίνει το όνομα “Λέων”

Η επιλογή του ονόματος Λέων ΙΔ΄ δεν είναι τυχαία. Θυμίζει τον Λέοντα ΙΓ΄, τον Πάπα των εργατών (1878–1903), που με την εγκύκλιο Rerum Novarum (1891) μίλησε για τα δικαιώματα των εργαζομένων και έδωσε ώθηση στη σύγχρονη κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας, πάνω από τις συγκρούσεις καπιταλισμού και μαρξισμού.

Ο Λέων ΙΔ΄ φαίνεται να θέλει να κινηθεί ανάλογα: πάνω από τις συγκρούσεις της εποχής, προσπαθώντας να επαναφέρει το επίκεντρο στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

«Επιλέγοντας το όνομα Λέων ΙΔ΄, δείχνει ότι δεσμεύεται στη κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας, η οποία θεμελιώθηκε από τον προκάτοχό του Λέοντα ΙΓ΄», είπε ο πατήρ Τόμας Ρις, Αμερικανός ιερέας και ειδικός στο Βατικανό.

Ο Ντόιλ αναφέρθηκε επίσης στον τελευταίο πάπα με το όνομα Λέων, τον Πάπα Λέοντα ΙΓ΄, που ηγήθηκε της Καθολικής Εκκλησίας από το 1878 έως το 1903.

«Ίσως είναι πιο γνωστός για το ότι έγραψε την Rerum Novarum», είπε ο Ντόιλ, η οποία μεταφράζεται ως «Περί Νέων Πραγμάτων», αλλά στα λατινικά μπορεί να σημαίνει και «Περί Επαναστατικών Αλλαγών».

Η Rerum Novarum πραγματεύεται τα δικαιώματα των εργαζομένων και τον καπιταλισμό στις αρχές της βιομηχανικής εποχής και θεωρείται η πρώτη κοινωνική εγκύκλιος της Καθολικής Εκκλησίας, που έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης καθολικής κοινωνικής διδασκαλίας.

Αυτό μπορεί να δείχνει ότι ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ ενδιαφέρεται «να προωθήσει την καθολική κοινωνική διδασκαλία στον σημερινό κόσμο», σημείωσε ο Ντόιλ. «Ίσως η καθολική κοινωνική διδασκαλία, αν ληφθεί σοβαρά, να μπορεί να βοηθήσει στην υπέρβαση του διχασμού».

Συνεργάτιδα του CBS News για θέματα Βατικανού δήλωσε επίσης: «Το όνομα Λέων παραπέμπει στον Πάπα Λέοντα τον Μέγα». Ο Πάπας Λέων Α΄, όπως είναι επίσης γνωστός, διετέλεσε πάπας από το 440 έως το 461. Είναι γνωστός για τη συνάντησή του με τον Αττίλα τον Ούννο, τον οποίο απέτρεψε από το να επιτεθεί στη Ρώμη.

«Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον νέο πάπα; Ίσως σημαίνει ότι και αυτός σκοπεύει να αντιταχθεί σε καταπιεστικές πολιτικές δυνάμεις στον κόσμο», είπε η Μος.

Ο Λέων Α΄ είναι επίσης γνωστός ως «μεγάλος διανοητής και θεολογικός μεταρρυθμιστής», πρόσθεσε. Έγραψε το Κείμενο του Λέοντα (Leo’s Tome), ένα έργο που επηρέασε το επίσημο δόγμα της Εκκλησίας για τον Ιησού Χριστό ως πλήρως ανθρώπινο και πλήρως θεϊκό. «Ο νέος μας πάπας έχει διδακτορικό στο κανονικό δίκαιο, επομένως μπορούμε να περιμένουμε ότι και αυτός θα θελήσει να διευκρινίσει τις διδασκαλίες της Εκκλησίας πάνω σε κεντρικά ζητήματα», είπε η Μος.

Το όνομα Λέων «είναι βαθύ σύμβολο δέσμευσης στα κοινωνικά ζητήματα», δήλωσε η Ναταλία Ιμπερατόρι-Λι, πρόεδρος του τμήματος θρησκευτικών σπουδών του Πανεπιστημίου Μανχάταν, στο Associated Press.

Λόγω αυτής της σημασίας, η επιλογή του ονόματος από τον Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ υποδηλώνει και συνέχεια σε πολλά σημεία του έργου του Πάπα Φραγκίσκου.