Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ θέλει να περιορίσει την τεχνητή νοημοσύνη

Σε μία εποχή έντονης ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, η καθολική εκκλησία προσπαθεί να θέσει όρια και να προειδοποιήσει για τους κινδύνους που αυτή ελλοχεύει ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα. Συνεχιστής αυτής της προσπάθειας αποτελεί και ο Πάπας  Λέων ΙΔ’, αφού ο ίδιος έθεσε ως καθοριστική αποστολή του παπικού του αξιώματος την περιστολή των κινδύνων της τεχνητής νοημοσύνης.

Στην πρώτη του επίσημη ομιλία προς τους καρδινάλιους έκανε λόγο για τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης για «την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τη δικαιοσύνη και την εργασία». Ενώ δύο μέρες αργότερα μιλώντας σε δημοσιογράφους μίλησε για τις «τεράστιες δυνατότητες» της τεχνολογίας, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη για υπευθυνότητα «ώστε να διασφαλιστεί ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το καλό όλων».

Όπως και ο προκάτοχος του, Πάπας Λέων ΙΓ΄ του 19ου αιώνα, που είχε υπερασπιστεί τα δικαιώματα των εργαζομένων κατά τη βιομηχανική επανάστασης ο Λέων ΙΔ’ τοποθετεί τον εαυτό του ως φύλακα του κοινωνικού ιστού απέναντι στις ανεξέλεγκτες σύγχρονες τεχνολογίες. Το παπικό όνομα που επέλεξε ο τότε καρδινάλιος Ρόμπερτ Πρεβόστ «δεν ήταν τυχαία αναφορά», δήλωσε εκπρόσωπος του Βατικανού το βράδυ που ολοκληρώθηκε η σύσκεψη.

«Η Εκκλησία μάς ζητά να κοιτάζουμε προς τον ουρανό αλλά και να περπατάμε στη γη σύμφωνα με τους καιρούς», δήλωσε ο Παόλο Μπεναντί, Φραγκισκανός μοναχός και σύμβουλος του Βατικανού για την ηθική της τεχνητής νοημοσύνης, στο Politico, προσθέτοντας πως δεν υπάρχει τίποτα ασυνήθιστο στο γεγονός ότι η Εκκλησία προσφέρει τεχνογνωσία σε ένα τόσο φουτουριστικό πεδίο.

«Το Βατικανό θέλει να αποφύγει κάποιες εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη που θα έβλαπταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πλήττοντας δυσανάλογα τους χαμηλότερης ειδίκευσης εργαζομένους», δήλωσε η Μαρία Σαβόνα, καθηγήτρια οικονομικών της καινοτομίας στο Πανεπιστήμιο Luiss της Ρώμης και στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ και ειδικός στην τεχνητή νοημοσύνη.

Η προσπάθεια του Βατικανού να βρει τον ρόλο του στη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης ξεκίνησε με τον προκάτοχο του Λέοντα. Το 2020, ο τότε Πάπας Φραγκίσκος συγκέντρωσε θρησκευτικούς και πολιτικούς ηγέτες, καθώς και εταιρείες τεχνολογίας όπως η IBM και η Cisco, για να υπογράψουν το «Κάλεσμα της Ρώμης για Ηθική στην Τεχνητή Νοημοσύνη», μια δέσμευση για την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης που να είναι κοινωνικά επωφελής. Τον Ιανουάριο, το Βατικανό δημοσίευσε επίσημη δήλωση προειδοποιώντας ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να οδηγήσει την ανθρωπότητα στο να «γίνει σκλάβα της ίδιας της εργασίας της».

Ως ο πρώτος Πάπας με καταγωγή από τις ΗΠΑ —τη γενέτειρα της Silicon Valley και πατρίδα της τεχνολογικής επανάστασης— και απόφοιτος μαθηματικών, ο Λέων είναι σε μοναδική θέση να συνεχίσει αυτή την πορεία.

Ηθικολόγοι, φιλόσοφοι και ίδιοι οι μεγιστάνες της τεχνολογίας έχουν προειδοποιήσει για τους κινδύνους που συνεπάγεται η δημιουργία «έξυπνων μορφών ζωής» από εταιρείες. Ο Ίλον Μασκ, δισεκατομμυριούχος ιδιοκτήτης της Χ (πρώην Twitter) και δημιουργός του AI bot Grok, έχει προειδοποιήσει για «την επίκληση του δαίμονα» μέσω της αλόγιστης ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, παρομοιάζοντάς την με τη δημιουργία ενός «ψηφιακού Θεού».

Η Ουάσινγκτον ηγείται της απορρύθμισης, με τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να ξηλώνει τους κανόνες ασφαλείας που είχε θεσπίσει ο προκάτοχός του, Τζο Μπάιντεν, και να παρουσιάζει ένα σχέδιο μισού τρισεκατομμυρίου δολαρίων για υλικό τεχνητής νοημοσύνης με τη συνεργασία της OpenAI.

Ακόμη και η ΕΕ, η οποία ιστορικά πρωτοστατεί στη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης, τροποποιεί τη στάση της, επικεντρώνοντας την προσοχή της στην ανταγωνιστικότητα — ανοίγοντας τον δρόμο για «στοχευμένες προσαρμογές» στον νόμο για την τεχνητή νοημοσύνη και ενισχύοντας τη δύναμη υπολογιστικής ισχύος. Σε σύνοδο κορυφής για την τεχνητή νοημοσύνη στο Παρίσι τον Φεβρουάριο, οι παγκόσμιοι ηγέτες μιλούσαν περισσότερο για το πώς θα κλείσουν συμφωνίες, παρά για το πώς θα θέσουν όρια.

Για τον Μπενάντι, ο ρόλος της Εκκλησίας ως «ειδικού στην ανθρωπότητα» μπορεί να κινητοποιήσει ηγέτες, ειδικά καθολικών χωρών, «ώστε να δημιουργήσουν μια τεχνητή νοημοσύνη που θα φροντίζει τον άνθρωπο και θα είναι ευθυγραμμισμένη με την κοινωνική δικαιοσύνη».

Στην πρώτη του τηλεφωνική επικοινωνία με την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, οι δύο συμφώνησαν να συνεχίσουν να εργάζονται για «μια ηθική και ανθρωποκεντρική ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης». Πέρυσι, κατόπιν πρόσκλησης της Μελόνι, ο Φραγκίσκος μίλησε στους ηγέτες της G7 για την ηθική της τεχνητής νοημοσύνης.

«Το ενδιαφέρον του Βατικανού για την τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι παράξενο», δήλωσε η Σαβόνα. «Ο Φραγκίσκος έδειξε επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή, που είναι επίσης ένα σύγχρονο ζήτημα. Η αποστολή της Εκκλησίας είναι να παραμένει πιστή στις βασικές της αρχές, ενώ προσαρμόζεται στον κόσμο». Το Βατικανό θα μπορούσε να αξιοποιήσει το δίκτυό του στον Παγκόσμιο Νότο για να «πυροδοτήσει μια πιο δημοκρατική πρόσβαση» στην τεχνητή νοημοσύνη, τη στιγμή που η ισχύς συγκεντρώνεται στα χέρια των κολοσσών της τεχνολογίας και των πλουσιότερων χωρών — και να βοηθήσει ώστε η ρύθμιση, που κυριαρχείται από την Ευρώπη, να γίνει παγκόσμιο πρότυπο, δήλωσε η Σαβόνα. «Αυτό θα ήταν πάρα πολύ χρήσιμο».

Ο ίδιος ο Λέων δεν ξέφυγε από το φαινόμενο δημιουργίας περιεχομένου που παράγεται από την τεχνητή νοημοσύνη. Μόλις μια εβδομάδα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, κυκλοφόρησε ένα βίντεο στο YouTube που υποτίθεται ότι έδειχνε τον Λέοντα να επαινεί τον πρόεδρο της Μπουρκίνα Φάσο, Ιμπραΐμ Τραορέ, επειδή σύγκρινε τον πλούτο του Βατικανού με τη φτώχεια στην Αφρική. Το Βατικανό επεσήμανε ότι το βίντεο ήταν deepfake — μέρος ενός κύματος πρόσφατου περιεχομένου τεχνητής νοημοσύνης που διακινείται σε αφρικανικές πλατφόρμες και παρουσιάζει τον Τραορέ ως πρότυπο παναφρικανικής ηγεσίας.

Η επιστήμη και το Βατικανό δεν είχαν πάντα εύκολη σχέση. Τον 17ο αιώνα, οι θεολόγοι καταδίκασαν τον αστρονόμο Γαλιλαίο Γαλιλαίο για αίρεση επειδή υποστήριξε ότι η γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο. Όμως, η σύγκρουση πίστης και τεχνολογίας «είναι μια πολύ σύγχρονη ιδέα», σύμφωνα με τον Μπενάντι,  ο οποίος επισήμανε ότι πολλοί επιστήμονες στην ιστορία ήταν επίσης αρκετά θρησκευόμενοι.

Το αν ο Λέων θα καταφέρει να φανεί αποτελεσματικός στην αυτοδιορισμένη αποστολή του θα εξαρτηθεί από την ικανότητά του να πείσει τους άλλους και, πιθανόν, από τη λάμψη του ως προσωπικότητα.

«Το Βατικανό έχει πολύ ισχυρή ηθική επιρροή. Έχει μια πολύ αυθεντική φωνή», δήλωσε η Σαβόνα.