Ο πόλεμος στο Σουδάν: H επιλογή είναι δική μας

«Η επιλογή είναι δική μας». Αυτή η φράση αντηχούσε στο μυαλό μου καθ’ όλη τη διάρκεια της αποστολής μου στο Σουδάν ως μέλος της ομάδας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, καθώς προσπαθούσαμε να ανταποκριθούμε στις ολοένα αυξανόμενες ανθρωπιστικές ανάγκες που έχουν δημιουργήσει πάνω από 30 μήνες αλόγιστου πολέμου.

Οι ανάγκες αυτές δεν περιορίζονται εντός των συνόρων του Σουδάν. Επεκτείνονται στις γειτονικές χώρες όπου βρίσκουν καταφύγιο οι Σουδανοί πρόσφυγες — ανάμεσά τους και το ανατολικό Τσαντ, όπου πέρασα επίσης αρκετούς μήνες.

Η ευθύνη για όσα συμβαίνουν είναι, τελικά, συλλογική. Μια συλλογική αποτυχία.

Έχω γνωρίσει αμέτρητα θύματα αυτού του πολέμου. Μία από τις πιο έντονες αναμνήσεις είναι η συνάντησή μου με πρόσφυγες που διέφυγαν από τις μαζικές δολοφονίες του Ιουνίου και του Νοεμβρίου 2023 στην El Geneina, την πρωτεύουσα του Δυτικού Νταρφούρ. Τους είδα τον Μάιο του 2024, τη στιγμή που οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) ξεκινούσαν την πολιορκία του El Fasher. Μου περιέγραψαν τις φρικτές εμπειρίες τους: πώς χιλιάδες μέλη της κοινότητάς τους σφαγιάστηκαν· και ήδη φοβόντουσαν ότι το El Fasher θα είχε την ίδια τύχη.

Θυμάμαι επίσης το σοκ και τη θλίψη στα πρόσωπα των ανθρώπων που επέστρεφαν στο Χαρτούμ μετά το Ραμαζάνι, βρίσκοντας ολόκληρες γειτονιές κατεστραμμένες μετά από μήνες ανελέητων οδομαχιών, βομβαρδισμών βαρέων όπλων και αεροπορικών επιδρομών. Η ερήμωση αυτή έδειχνε καθαρά πως οι ένοπλες ομάδες επιδιώκουν την ολοκληρωτική συντριβή του εχθρού και τη διατήρηση της εξουσίας τους, χωρίς κανέναν σεβασμό για την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια.

Θυμάμαι ακόμη τις μητέρες στη μονάδα νεογνών του Νοσοκομείου El Geneina να μετρούν πόσα νεογνά είχαν πεθάνει μέσα σε μόλις μία εβδομάδα, εξαιτίας των τεράστιων ελλείψεων στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης σε όλο το Δυτικό Νταρφούρ.

Η έκταση της καταστροφής στο Σουδάν είναι συντριπτική. Η πολυπλοκότητα της σύγκρουσης δεν μπορεί να περιγραφεί σε λίγες γραμμές· όμως είναι σαφές πως ο κοινωνικός ιστός έχει διαλυθεί και οι άνθρωποι αναγκάζονται να διαλέγουν πλευρά από την ανάγκη τους για επιβίωση.

Η πιο σκοτεινή πλευρά της ανθρωπότητας

Αυτό που βλέπουμε τους τελευταίους 30 μήνες στο Σουδάν αντικατοπτρίζει την πιο σκοτεινή όψη της ανθρώπινης φύσης. Θυμίζει τη γενοκτονία των αρχών της δεκαετίας του 2000. Η βία εκείνης της περιόδου εμπλέκει τους ίδιους παράγοντες που δρουν και σήμερα — ακόμη κι αν οι συμμαχίες έχουν αλλάξει. Για πολύ καιρό, και μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ένοπλες ομάδες στο Σουδάν αφαιρούν από ολόκληρες κοινότητες την ανθρώπινη υπόστασή τους, τόσο στα λόγια όσο και στα επίσημα έγγραφα, για να δικαιολογήσουν τη φυσική και πολιτιστική τους εξόντωση.

Κι όμως, δεν προέρχεται μόνο σκοτάδι από το παρελθόν. Η γενναιοδωρία, το θάρρος και η αλληλεγγύη του σουδανικού λαού είναι παλιά και ακλόνητα χαρακτηριστικά. Κοινοτικές κουζίνες έχουν ταΐσει εκατομμύρια ανθρώπους για μήνες — αν όχι χρόνια — και εξακολουθούν να το κάνουν. Δίκτυα γιατρών και Αίθουσες Έκτακτης Ανάγκης έχουν περιθάλψει εκατοντάδες χιλιάδες ασθενών, σώζοντας αμέτρητες ζωές. Αυτές οι πρωτοβουλίες δεν είναι μόνο αξιοσημείωτες· αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας που λαμβάνουν οι Σουδανοί, ειδικά σε περιοχές όπου διεθνείς οργανισμοί και κρατικοί φορείς δεν έχουν πρόσβαση εδώ και μήνες.

Αποτύχαμε όλοι στο Σουδάν

Η διεθνής ανθρωπιστική κοινότητα απέτυχε να στηρίξει τον σουδανικό λαό όταν, στην αρχή του πολέμου, οι περισσότεροι ξένοι εργαζόμενοι οργανισμών αποχώρησαν από τη χώρα. Η αποτυχία συνεχίζεται, καθώς η βοήθεια δεν φτάνει εκεί όπου χρειάζεται περισσότερο και στον βαθμό που απαιτείται, λόγω έλλειψης ηγεσίας και συνοχής.

Η ίδια αποτυχία χαρακτηρίζει και τους διεθνείς μηχανισμούς: από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μέχρι τις ξένες δυνάμεις που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στη σύγκρουση. Παρά το Ψήφισμα 2736 του Συμβουλίου Ασφαλείας που ζητούσε από τις RSF να τερματίσουν την πολιορκία του El Fasher, δεν ελήφθησαν πραγματικά ή ουσιαστικά μέτρα.

Στην εποχή της μετα-αλήθειας, κάθε εμπλεκόμενος ισχυρίζεται ότι προστατεύει τους πολίτες και σέβεται το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, ενώ όσοι έχουν τη δύναμη να δράσουν λένε ότι δεν μπορούν να σταματήσουν τη βία. Αυτές οι άδειες δηλώσεις δεν προσφέρουν τίποτα· και ο σουδανικός λαός εξακολουθεί να περιμένει να δει πραγματική πολιτική βούληση να μεταφράζεται σε αλλαγή.

Παρά τις προειδοποιήσεις της ιστορίας, των ειδικών, των ανθρώπων στο πεδίο και των ίδιων των Σουδανών, όσοι είχαν τη δύναμη να παρέμβουν απέτυχαν να αποτρέψουν την απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ζωών.

Αυτός ο πόλεμος δεν ξεχνιέται από αμέλεια — αγνοείται συνειδητά.
Η τραγωδία που εξελίσσεται ήταν προβλέψιμη, αλλά όχι αναπόφευκτη.

Η επιλογή παραμένει δική μας.