Ο Τραμπ έχει ασυλία για τον ναρκο-πόλεμο στην Καραϊβική – Ποιοι θα λογοδοτήσουν;

Υπάρχει ένα πολιτικό πρόσωπο που δεν δεν θα λογοδοτήσει ποτέ για τον θάνατο ανθρώπων σε πλήγμα των ΗΠΑ εναντίον ενός φερόμενου “ναρκόπλοιου” στην Καραϊβική τον περασμένο Σεπτέμβριο – άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχει αποδειχθεί ότι αποτελούσαν απειλή.

Αυτό το πρόσωπο είναι ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος λόγω της «φύσης της προεδρικής εξουσίας» έχει λάβει πέρυσι από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ το δικαίωμα απόλυτης ασυλίας από ποινικές διώξεις για την επίσημη δραστηριότητά του ως πρόεδρος.

Όπό εκεί και πέρα, η απόδοση ευθυνών καθίσταται ιδιαίτερα περίπλοκη, καθώς εμπλέκονται στρατιωτικοί κανόνες, πολιτικές αποφάσεις και το διεθνές δίκαιο, όπως σημειώνει σε ανάλυσή του για το CNN ο Zachary B. Wolf.

Μπορεί να εφαρμοστεί η ασυλία του Τραμπ στους υφιστάμενούς του; Για παράδειγμα στον υπουργό Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ, ο οποίος διέταξε την πρώτη επίθεση στο πλοιάριο, που είχε αποτέλεσμα να σκοτωθούν οι περισσότεροι επιβαίνοντες – όμως αρνείται ότι διέταξε το δεύτερο πλήγμα που σκότωσε τους λίγους επιζώντες που κρατιόντουσαν στο πλάι του πλοίου. Το δεύτερο πλήγμα φέρεται ότι διατάχθηκε από τον ναύαρχο Φρανκ Μπράντλεϊ, αφού φέρεται να ζήτησε συμβουλή από στρατιωτικό νομικό.

Ορισμένοι νομικοί χαρακτηρίζουν το δεύτερο πλήγμα ως δολοφονία, αλλά βραχυπρόθεσμα αυτό ίσως να μην έχει πρακτική συνέπεια. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης ή το Πεντάγωνο θα μπορούσε μελλοντικά να ασκήσει διώξεις, αλλά είναι απίθανο να το πράξει. Επιπλέον, ο Τραμπ θα μπορούσε να δώσει χάρη σε οποιονδήποτε συμμετείχε στα πλήγματά, επεκτείνοντας ουσιαστικά την ασυλία του…

Η ζωή μιμείται μια υπόθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου

Στην υπόθεση που συζητήθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο για την ασυλία του Τραμπ, οι δικηγόροι χρησιμοποίησαν ένα υποθετικό σενάριο για να εξηγήσουν το νομικό πλαίσιο: Φανταστείτε έναν πρόεδρο που διατάσσει την SEAL Team Six, μία από τις πιο ειδικές και μυστικές μονάδες των αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων, να εξουδετερώσει έναν πολιτικό του αντίπαλο. Αυτό το παράδειγμα χρησιμοποιήθηκε μόνο για να δείξει πώς θα εφαρμόζεται η ασυλία ενός προέδρου για πράξεις που κάνει ενώ βρίσκεται στο αξίωμα.

Στην πραγματικότητα, η SEAL Team Six εκτέλεσε τις επιχειρήσεις στο ναρκοπλοίο στην Καραϊβική, που πολλοί ειδικοί χαρακτηρίζουν ως παράνομες, και εκεί δεν υπάρχει καμία σχέση με το υποθετικό σενάριο που παρουσίασε το δικαστήριο. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης δεν συζητήθηκε η εκτέλεση μιας παράνομης εντολής από τους στρατιώτες, κάτι που όμως αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για τους θανάτους στην Καραϊβική.

Το πολεμικό δίκαιο δεν εφαρμόζονται από τις ΗΠΑ

Ένας πρώην στρατιωτικός νομικός, επικριτικός απέναντι στην υποτιθέμενη εκστρατεία του Τραμπ κατά των φερόμενων ναρκόπλοιων, λέει ότι το δεύτερο πλήγμα του Σεπτεμβρίου θα έπρεπε να επαναφέρει στο προσκήνιο το μεγαλύτερο πρόβλημα: Ότι η κυβέρνηση Τραμπ χρησιμοποιεί τον στρατό χωρίς την άμεση έγκριση του Κογκρέσου.

«Όλη αυτή η συζήτηση για τους νόμους του πολέμου είναι στην πραγματικότητα άτοπη, γιατί απλώς δεν εφαρμόζονται», είπε στο CNN ο απόστρατος στρατηγός της Πολεμικής Αεροπορίας Στίβεν Λέπερ.

Κατά την άποψή του, η ίδια η επιστράτευση του στρατού είναι παράνομη, καθώς η κυβέρνηση προσπαθεί να εξισώσει κάτι που στο αμερικανικό δίκαιο δεν θεωρείται ισοδύναμο: Την εισαγωγή ναρκωτικών στη χώρα με τον κίνδυνο που διατρέχουν οι Αμερικάνοι από ένοπλες επιθέσεις.

Λογοδοσία πέρα από το σύστημα δικαιοσύνης

«Πρέπει να δώσουμε μια ευρύτερη έννοια στο τι σημαίνει λογοδοσία», δήλωσε ο Μπράιαν Φινουκέιν, ανώτερος σύμβουλος στο International Crisis Group και πρώην νομικός σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Βραχυπρόθεσμα, υποστήριξε ότι η λογοδοσία πρέπει να προέλθει από το Κογκρέσο, το οποίο ερευνά το πλήγμα στην Καραϊβική και ελπίζει ότι θα πιέσει την κυβέρνηση «να σταματήσει αυτό το θανατηφόρο σερί επιθέσεων στη θάλασσα».

Σημειώνεται ότι ακόμη ένα πλήγμα πραγματοποιήθηκε την περασμένη Πέμπτη, σύμφωνα με ανάρτηση της Διοίκησης Νοτίου Περιοχής των ΗΠΑ, την ώρα που η αντιπαράθεση στην Ουάσινγκτον για τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου κλιμακώνεται

Ο Φινουκέιν είπε ότι μακροπρόθεσμα «μια άλλη κυβέρνηση μπορεί να έχει την πολιτική βούληση να επιδιώξει την απόδοση ευθυνών».

Τι ισχύει με το στρατιωτικό δίκαιο

Το στρατιωτικό σύστημα δικαιοσύνης έχει δομηθεί γύρω από την ιεραρχία, όπου οι διοικητές αποτελούν βασικό παράγοντα για την άσκηση διώξεων σε περίπτωση παραβίασης του στρατιωτικού νόμου.

Οποιαδήποτε δίωξη μέσω στρατοδικείου κατά ενός ανώτατου αξιωματικού όπως ο Μπράντλεϊ θα κρινόταν από ένα σώμα ενόρκων που θα αποτελείτο επίσης από ανώτατους αξιωματικούς.

Το στρατιωτικό σύστημα δικαιοσύνης βασίζεται στην αλυσίδα διοίκησης, όπου οι ανώτεροι διοικητές παίζουν κρίσιμο ρόλο όταν παραβιάζεται ο στρατιωτικός νόμος. Οποιεσδήποτε δίκες για υψηλόβαθμους αξιωματικούς, όπως ο ναύαρχος Μπράντλεϊ, θα αποφασίζονταν από ένορκους που αποτελούνται από άλλους υψηλόβαθμους αξιωματικούς. Φυσικά, όλα αυτά υποθέτουν ότι η υπόθεση θα ξεκινήσει, κάτι που παραμένει αβέβαιο.

Πρόσφατες αλλαγές στο σύστημα επέτρεψαν στους στρατιωτικούς νομικούς και στους ειδικούς εισαγγελείς να αναλαμβάνουν τη δίωξη αξιωματικών, χωρίς να χρειάζεται να περάσουν οι υποθέσεις μέσα από την κανονική στρατιωτική ιεραρχία. Αυτή η δυνατότητα είχε αρχικά σχεδιαστεί για περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά πλέον ισχύει και για άλλες σοβαρές παραβιάσεις του στρατιωτικού νόμου. Παρόλα αυτά, η εφαρμογή αυτής της διαδικασίας παραμένει σπάνια, και η πιθανότητα δίωξης για το συγκεκριμένο περιστατικό με τα φερόμενα ναρκόπλοια παραμένει εξαιρετικά αβέβαιη.

Τι ισχύει με το διεθνές δίκαιο

Μια κολομβιανή οικογένεια έχει υποβάλει καταγγελία στη Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (IACHR), η οποία θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε αποζημιώσεις για τον θάνατο του Κολομβιανού ψαρά Αλεχάντρο Καράνσα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ιστορικό αποφυγής διεθνούς λογοδοσίας για ενέργειες που διέπραξαν οι ίδιες ή οι σύμμαχοί τους. Ωστόσο, επειδή δεν έχει κηρυχθεί πόλεμος, τα μέλη των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων θα μπορούσαν θεωρητικά να υπαχθούν στους νόμους άλλων κρατών.

Καθ’ όλη την εβδομάδα, οι λεπτομέρειες για το ποιος διέταξε το δεύτερο πλήγμα στο πρώτο στοχοποιημένο ναρκοπλοίο κυριάρχησαν στην επικαιρότητα.

Ο αμερικανικός στρατός εκτέλεσε τις εντολές του Υπουργού Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ για την καταστροφή του φερόμενου ως ναρκοπλοίου. Η συνολική στρατηγική είχε την έγκριση του προέδρου Τραμπ, αν και τόσο εκείνος όσο και ο Χέγκσεθ δήλωσαν ότι δεν γνώριζαν άμεσα για το δεύτερο πλήγμα.

Τι ισχύει με το διεθνές δικαστήριο

Στη Χάγη λειτουργεί το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC), αρμόδιο για την εκδίκαση εγκλημάτων πολέμου. Το δικαστήριο βασίζεται στο πρότυπο των διεθνών ποινικών δικαστηρίων που ιδρύθηκαν για τις γενοκτονίες στη Ρουάντα και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν είναι συμβαλλόμενο μέλος.

Ο Μπιλ Κλίντον υπέγραψε το Καταστατικό της Ρώμης, το οποίο ίδρυσε το ICC, τον Δεκέμβριο του 2000, λίγο πριν αποχωρήσει από την προεδρία, αλλά η συμφωνία δεν κυρώθηκε ποτέ από τη Γερουσία. Επιπλέον, το 2002 ο Τζορτζ Μπους υπέγραψε νόμο που στοχεύει στην προστασία των μελών των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων από κράτηση ή δίωξη από το ICC. Ως αποτέλεσμα, οι ΗΠΑ απέχουν ακόμη και από ορισμένες ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ.

Άλλες μεγάλες δυνάμεις, όπως η Κίνα και η Ρωσία, είτε δεν συμμετέχουν στο δικαστήριο, είτε, όπως η Ρωσία, έχουν αποσυρθεί.

Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει το ICC από το να εκδώσει εντάλματα σύλληψης για άτομα από αυτές τις χώρες. Για παράδειγμα, το ICC εξέδωσε ένταλμα για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και έναν ακόμα Ρώσο το 2023, σχετικά με την απαγωγή παιδιών από την Ουκρανία που μεταφέρθηκαν στη Ρωσία.

Η κυβέρνηση Τραμπ ακολούθησε ακόμη πιο συγκρουσιακή στάση απέναντι στο ICC. Τον Αύγουστο, επέβαλε κυρώσεις και περιορισμούς βίζας σε στελέχη του δικαστηρίου, όταν αυτό ξεκίνησε έρευνα για πιθανά εγκλήματα πολέμου από αμερικανικές και αφγανικές δυνάμεις και τη CIA στο Αφγανιστάν. Παράλληλα, ο Τραμπ και η κυβέρνησή του αντιτάχθηκαν σε εντάλματα σύλληψης του ICC για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου και τον πρώην υπουργό Άμυνας του Ισραήλ Γιοάβ Γκαλάντ.

Τι ισχύει με τους νόμους άλλων χωρών

Το 2009, η Ιταλία καταδίκασε σχεδόν 24 φερόμενους πράκτορες της CIA για την απαγωγή ή μεταγωγή ενός υπόπτου για τρομοκρατία από τους δρόμους του Μιλάνου το 2003.

Οι Αμερικανοί πράκτορες δεν εξέτισαν ποινές και ουσιαστικά έγιναν φυγόδικοι στην Ιταλία, ωστόσο αυτό δεν επηρέασε τις διμερείς σχέσεις.