Ουκρανία: Το σχέδιο χρηματοδότησης με παγωμένα ρωσικά κεφάλαια και τα “αγκάθια”

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να παρασχεθεί στην Ουκρανία χρηματοδότηση ύψους 90 δισεκατομμυρίων ευρώ κατά τη διάρκεια δύο ετών, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα καλύψει τα δύο τρίτα των χρηματοδοτικών αναγκών του Κιέβου για τα έτη 2026 και 2027 και θα του επιτρέψει να συμμετάσχει σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις «από θέση ισχύος».

Υπάρχουν δύο επιλογές για τη συγκέντρωση των χρημάτων. Η πρώτη είναι ένα «δάνειο αποζημίωσης» που βασίζεται σε παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην ΕΕ – η επιλογή που προτιμά η Επιτροπή, αλλά η οποία αντιμετωπίζεται με σφοδρές αντιρρήσεις από το Βέλγιο, το οποίο φιλοξενεί τα περισσότερα από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία.

Εναλλακτικά, σε μια παραχώρηση προς το Βέλγιο, η Επιτροπή πρότεινε επίσης κοινή δανειοδότηση από την ΕΕ: άντληση χρημάτων στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, εγγυημένα από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ.

Πώς θα χρησιμοποιηθούν τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας;

Όπως γράφει ο Guardian, η Ουκρανία θα λάβει δάνειο με εξασφάλιση στα κεντρικά τραπεζικά περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας, τα οποία είχαν παγώσει λόγω των κυρώσεων της ΕΕ μετά την πλήρη κλίμακα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Περίπου τα δύο τρίτα από τα εκτιμώμενα 290 δισεκατομμύρια ευρώ ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στη Δύση – κυρίως χρεωστικοί τίτλοι, όπως κρατικά ομόλογα – είναι αποθηκευμένα στην Euroclear, μια κεντρική αποθήκη τίτλων στις Βρυξέλλες. Η ΕΕ δεν σχεδιάζει να κατασχέσει τα κυριαρχικά περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας, κάτι που η Ρωσία θεωρεί πράξη κλοπής. Αντί αυτού, θα υπογράψει σύμβαση με την Euroclear για να παράσχει δάνειο στην Ουκρανία με εξασφάλιση αυτά τα περιουσιακά στοιχεία.

Η ιδέα είναι ότι όταν τελειώσει ο πόλεμος, η Ουκρανία θα αποπληρώσει την ΕΕ χρησιμοποιώντας θεωρητική αποζημίωση από τη Ρωσία για την εισβολή.

Μόλις η Ρωσία καταβάλει αποζημιώσεις – κάτι που είναι κεντρική, αλλά όχι εγγυημένη, υπόθεση του σχεδίου – η ΕΕ θα άρει τις κυρώσεις και η Μόσχα θα μπορούσε να ανακτήσει τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της. Η Euroclear θα έχει τα χρήματα για να τα στείλει στη Ρωσία, ολοκληρώνοντας τον κύκλο.

Θα συμβεί αυτό;

Όπως γράφει η βρετανική εφημερίδα, το Βέλγιο έχει σοβαρές αμφιβολίες: φοβάται ότι θα μείνει μόνο του με τον λογαριασμό αν, για παράδειγμα, η Ρωσία απαιτήσει τα χρήματά της λόγω της άρσης των κυρώσεων. Ο Υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου, Maxime Prévot, έχει επαναλάβει ότι οι προτάσεις «δεν καλύπτουν τις ανησυχίες μας με ικανοποιητικό τρόπο». Τα περισσότερα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν δηλώσει ότι είναι έτοιμα να προσφέρουν εγγυήσεις για να μοιραστούν τον κίνδυνο, ενώ οι αξιωματούχοι θεωρούν ότι ο κίνδυνος να μην είναι επιτυχής η αγωγή κατά της Euroclear – μια ακόμη ανησυχία του Βελγίου – είναι αμελητέος.

Η Επιτροπή δηλώνει ότι το σχέδιο συμμορφώνεται με το δίκαιο της ΕΕ και διεθνές δίκαιο και ότι μια «τριπλή άμυνα» προστατεύει το Βέλγιο από νομικούς κινδύνους. Ενώ λέει ότι «ακούει προσεκτικά» τις ανησυχίες του Βελγίου και έχει λάβει υπόψη τις περισσότερες από αυτές, έχει επίσης δηλώσει ότι η ΕΕ μπορεί να προχωρήσει με το σχέδιο εάν 15 από τα 27 κράτη μέλη, που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ, ψηφίσουν υπέρ.

Η προώθηση της πρότασης χωρίς την συναίνεση του Βελγίου είναι τεχνικά δυνατή, αλλά πολιτικά θα ήταν μια αμφιλεγόμενη κίνηση. Οι ηγέτες της ΕΕ έχουν δηλώσει ότι θα συνεχίσουν τις συνομιλίες με τις βελγικές αρχές για το πώς μπορούν να τις καθησυχάσουν περαιτέρω, οπότε είναι μια περιοχή που αξίζει να παρακολουθείται.

Τι θα συμβεί με τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία εκτός Βελγίου;

Το Βέλγιο κατέχει τα δύο τρίτα των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων παγκοσμίως και το 86% αυτών στην ΕΕ. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ εκτιμούν ότι 25 δισεκατομμύρια ευρώ κατέχονται από άλλες χώρες της ΕΕ, αλλά κατανεμημένα σε διάφορες τράπεζες με διαφορετικά συμβόλαια με τη Ρωσία.

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι χώρες εκτός ΕΕ κατέχουν 80 δισεκατομμύρια ευρώ ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων, κυρίως η Ιαπωνία (28 δισεκατομμύρια ευρώ), το Ηνωμένο Βασίλειο (27 δισεκατομμύρια ευρώ) και ο Καναδάς (15 δισεκατομμύρια ευρώ). Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται στο πλαίσιο της G7, και αναμένεται ότι ο Καναδάς και το Ηνωμένο Βασίλειο θα συμμετάσχουν.

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει δηλώσει ότι η κυβέρνηση του Τραμπ έχει ενημερωθεί για το σχέδιο της ΕΕ, αλλά οι αξιωματούχοι είναι απαισιόδοξοι σχετικά με οποιαδήποτε συμβολή από τις ΗΠΑ, οι οποίες κατέχουν ένα μικρό ποσό ρωσικών περιουσιακών στοιχείων (4 δισεκατομμύρια ευρώ).

Πώς θα χρησιμοποιηθούν τα χρήματα;

Οι χώρες της ΕΕ έχουν προτάσεις για το πώς θα πρέπει να ξοδευτούν τα χρήματα. Η Γερμανία, βασικός υποστηρικτής του σχεδίου για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία, έχει δηλώσει ότι τα χρήματα θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση της άμυνας της Ουκρανίας και όχι για γενικές δαπάνες για τη διατήρηση της λειτουργίας της χώρας.

Η Γαλλία θέλει να εξασφαλίσει ότι τα χρήματα θα χρησιμοποιηθούν για την αγορά ευρωπαϊκών όπλων και όχι για υλικά από άλλες περιοχές. Ωστόσο, η Σουηδία, η Ολλανδία και οι σύμμαχοι της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θεωρούν ότι η Ουκρανία είναι η καλύτερη για να αποφασίσει πώς να ξοδέψει τα χρήματα.

Για να βρεθεί μια μέση λύση, η Επιτροπή προτείνει το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων να προορίζεται για όπλα που παράγονται στην Ευρώπη ή την Ουκρανία, με μικρότερο ποσό να πηγαίνει στον προϋπολογισμό της Ουκρανίας. Αυτό θα επιτρέψει στην Ουκρανία να αγοράσει και όπλα εκτός Ευρώπης.

Θα είναι αρκετό;

Οι αξιωματούχοι της ΕΕ εκτιμούν ότι η Ουκρανία χρειάζεται 136 δισεκατομμύρια ευρώ το 2026 και το 2027 για να συνεχίσει την άμυνά της και να διατηρήσει τη λειτουργία της χώρας. Το σχέδιο της Επιτροπής μπορεί να δημιουργήσει 45 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο για αυτά τα δύο χρόνια.

Ωστόσο, αυτό δεν καλύπτει το κενό που αφήνει η αποχώρηση της αμερικανικής υποστήριξης. Οι ΗΠΑ σταμάτησαν τη νέα στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 2025. Οι αποστολές που εγκρίθηκαν επί διακυβερνήσεως Μπάιντεν συνεχίστηκαν σε μεγάλο βαθμό, αν και η προμήθεια συστημάτων Patriot σταμάτησε τον Ιούλιο λόγω ανησυχιών για τα χαμηλά αποθέματα των ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ παρέχουν στην Ουκρανία όπλα που πληρώνονται από ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ερευνητές στο Ινστιτούτο Kiel κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι για να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ, η Ευρώπη στο σύνολό της θα έπρεπε να ξοδεύει 82 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο, περίπου το 0,21% του ΑΕΠ.

Στη συνέχεια, υπάρχει ο τεράστιος λογαριασμός για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας όταν και αν τελειώσει ο πόλεμος, ο οποίος εκτιμάται από την Παγκόσμια Τράπεζα ότι ανέρχεται σε 524 δισεκατομμύρια δολάρια (450 δισεκατομμύρια ευρώ), μια εκτίμηση που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο, πριν από τους τελευταίους μήνες έντονης καταστροφής.