Πώς ο Νετανιάχου ξεκίνησε ακόμα έναν πόλεμο χωρίς τέλος

Η πρόσφατη επίθεση του Ισραήλ στο “πυρηνικό πρόγραμμα” του Ιράν δημιούργησε -σαφώς- ανησυχία. Κυρίως για την έκβαση των συγκρούσεων και τι διαστάσεις μπορούν να πάρουν αυτές. Αρκετοί ήταν εκείνοι που χαρακτήρισαν “επιτυχημένα” τα ισραηλινά χτυπήματα, στην “καρδιά” του ισχυρότερου ιρανικού όπλου, τα πυρηνικά.

Ωστόσο, τα τελευταία 24ωρα άλλαξαν σημαντικά το σκηνικό και δημιούργησαν νέα δεδομένα, κυρίως λόγω των εντατικών βομβαρδισμών των ιρανικών δυνάμεων κατά του Ισραήλ. Καθοριστική ήταν και η σημερινή ημέρα, ιδιαίτερα μετά το ισραηλινό χτύπημα στο κτίριο που στεγάζει την ιρανική κρατική τηλεόραση, στην Τεχεράνη.

Δημιούργησαν ωστόσο και κάποια ερωτήματα που αφορούν τη στρατηγική εξόδου του Ισραήλ και το πώς θα μπορούσε να τερματίσει αυτή τη σύγκρουση, από τη στιγμή που οι “φιλόδοξοι” στόχοι του φαίνεται να έχουν επιτευχθεί, παρόλο που ο ίδιος ο Νετανιάχου θέτει ως βασικό στόχο τη δολοφονία του Χαμενεΐ.

Ενώ τα ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη πλήττουν στρατιωτικούς και πυρηνικούς στόχους στο Ιράν σχεδόν χωρίς αντίσταση, δεκάδες Ισραηλινοί έχουν σκοτωθεί και τραυματιστεί από αντεπίθεση του Ιράν.

Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ -αν και βοηθούν το Ισραήλ να αμυνθεί απέναντι στις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις- αυτή τη στιγμή αρνούνται να συμμετάσχουν στην επίθεση κατά του Ιράν, αναγκάζοντας το Ισραήλ να επανεξετάσει το τι μπορούν να επιτύχουν οι στρατιωτικές του επιχειρήσεις.

«Το τέλος θα είναι διπλωματικό, όχι στρατιωτικό», δήλωσε μια ισραηλινή πηγή στο CNN, προσθέτοντας ότι η ελπίδα του Ισραήλ είναι τώρα πως η συνεχιζόμενη στρατιωτική δράση του «θα εξασθενήσει τη διαπραγματευτική θέση του Ιράν» σε μελλοντικές πυρηνικές συνομιλίες.

Αυτή η ίδια θεωρία, ότι η στρατιωτική δράση του Ισραήλ θα ασκήσει πίεση στον αντίπαλο να κάνει παραχωρήσεις, δεν κατάφερε να αναγκάσει τη Χαμάς στη Γάζα να υποχωρήσει. Παρ’ όλα αυτά, η απλή αναφορά σε ιρανικές διαπραγματεύσεις ως ενδεχόμενο αποτέλεσμα υποδηλώνει μια αλλαγή στην οπτική.

Μια στρατηγική χωρίς χρονικά όρια

Από την αρχή των πρωτοφανών επιθέσεων στο Ιράν την περασμένη εβδομάδα, το Ισραήλ έκανε σαφείς τους στόχους του. Όπως χαρακτηριστικά είπε στο CNN ένας Ισραηλινός αξιωματούχος, η πρόθεση ήταν να αφαιρεθούν οι “υπαρξιακές” πυρηνικές και βαλλιστικές απειλές της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Και δεν θα τίθεται κανένα χρονικό όριο για την εκπλήρωση αυτού του στρατιωτικού στόχου.

Ωστόσο, αυτή η φιλόδοξη στρατηγική, που πάντοτε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συμμετοχή των ΗΠΑ στο πλευρό του Ισραήλ, έρχεται τώρα σε σύγκρουση με την πραγματικότητα της απροθυμίας των ΗΠΑ να εμπλακούν σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή.

Σύμφωνα με πηγές εξοικειωμένες με το θέμα, το Ισραήλ έχει μιλήσει με τις ΗΠΑ για την αύξηση του επιπέδου συμμετοχής τους. Ωστόσο, ο Ντόναλντ Τραμπ παραμένει -τουλάχιστον δημόσια- απρόθυμος να βυθίσει τις ΗΠΑ σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή και συνεχίζει να απομακρύνεται από τη βία.

Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση Αμερικανού αξιωματούχου, σύμφωνα με την οποία ο Τραμπ απέρριψε ένα ισραηλινό σχέδιο για τη δολοφονία του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ενώ ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος επιμένει ότι, αντί να λάβει ουσιαστικό μέρος στη σύγκρουση, με άμεση συμμετοχή (και τον φόβο να πάρει παγκόσμιες διαστάσεις), δηλώνει αποφασισμένος να μεσολαβήσει για την επίλυσή της.

«Το Ιράν και το Ισραήλ πρέπει να κάνουν συμφωνία και θα κάνουν συμφωνία, ακριβώς όπως κατάφερα να κάνω με την Ινδία και το Πακιστάν», έγραψε ο Τραμπ στην πλατφόρμα Truth Social, αναφερόμενος στη μεσολάβηση που έκανε τον περασμένο μήνα σε μια σύντομη αντιπαράθεση μεταξύ των δύο πυρηνικών γειτόνων της Νότιας Ασίας για την αμφισβητούμενη περιοχή του Κασμίρ.

Αλλά, σε αντίθεση με την Ινδία και το Πακιστάν, το Ισραήλ χρειάζεται τη στρατιωτική δύναμη της Αμερικής, όχι τη διπλωματική της παρέμβαση.

Το όρια της στρατηγικής του Ισραήλ

Παρά την επιτυχία του Ισραήλ στο να σκοτώσει βασικούς πυρηνικούς επιστήμονες και να πλήξει τις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού, το να προκαλέσει μόνιμη ζημιά στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν παραμένει πέρα από τις δυνατότητές του.

Ορισμένα από τα πιο σημαντικά σημεία βρίσκονται βαθιά υπόγεια, όπως η εγκατάσταση εμπλουτισμού Fordow στο βόρειο Ιράν, η οποία είναι χτισμένη μέσα σε βουνό. Χωρίς τη στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης logistics και της δύναμης πυρός για να καταστρέψει καταφύγια, οι δυνατότητες του Ιράν θα μπορούσαν να επιβιώσουν ακόμη και από μια παρατεταμένη ισραηλινή επίθεση.

Υπάρχει επίσης ένα άλλο πρόβλημα με τη στρατηγική του Ισραήλ.

Ακόμη κι αν καταστραφούν όλες οι εγκαταστάσεις, μπορούν τελικά να ξαναχτιστούν εκ νέου, από ένα καθεστώς που διαθέτει θεσμική πυρηνική τεχνογνωσία. Και δεν είναι μόνο αυτό. Εάν το καθεστώς του Ιράν επιβιώσει από την τρέχουσα επίθεση, ενδέχεται να υπολογίσει ότι ο πυρηνικός αποτρεπτικός μηχανισμός -και όχι μια νέα πυρηνική συμφωνία- είναι η καλύτερη άμυνά του απέναντι σε μελλοντική επίθεση.

Ακόμα κι αν κάθε εγκατάσταση καταστραφεί, μπορεί τελικά να ξαναχτιστούν από ένα καθεστώς που διαθέτει θεσμική πυρηνική τεχνογνωσία. Επιπλέον, εάν το ιρανικό καθεστώς επιβιώσει από την τρέχουσα επίθεση, ενδέχεται να υπολογίσει ότι ο πυρηνικός αποτρεπτικός μηχανισμός, και όχι μια νέα πυρηνική συμφωνία, είναι η καλύτερη άμυνά του απέναντι σε μελλοντική επίθεση.

Με αυτό το δεδομένο, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει επανειλημμένα καλέσει τους Ιρανούς πολίτες «να δράσουν, να εξεγερθούν» και να ανατρέψουν την κυβέρνηση τους.

Αλλά οι εντατικοί βομβαρδισμοί έχουν τον τρόπο να ενώνουν τους ανθρώπους γύρω από τα πιο αντιδημοφιλή καθεστώτα. Αυτό φαίνεται από τις μαρτυρίες Ιρανών που βρίσκονταν για χρόνια καταπιεσμένοι με τα καθεστώτα. Πλέον, δηλώνουν αγανακτισμένοι με το Ισραήλ, παρά με τους δικούς τους αντιδημοφιλείς ηγέτες.

Φυσικά, βρισκόμαστε λιγότερο από μία εβδομάδα μέσα στην κλιμακούμενη σύγκρουση και πολλά μπορούν ακόμα να αλλάξουν. Οι Ιρανοί μπορεί να εξεγερθούν, οι πυρηνικές διαπραγματεύσεις μπορεί να ξαναρχίσουν, ο Πρόεδρος Τραμπ μπορεί ακόμη και να αλλάξει γνώμη. Αλλά για ακόμη μια φορά, το Ισραήλ βρίσκεται βυθισμένο σε μια σύγκρουση χωρίς σαφή στρατηγική εξόδου.

Ο συνεχιζόμενος πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα, ο οποίος ξεκίνησε το 2023 μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, είχε στόχο την καταστροφή της Χαμάς και την εξασφάλιση της απελευθέρωσης όλων των ομήρων, αλλά δεν υπάρχει ακόμα σαφής σχέδιο για το τι θα ακολουθήσει. Τώρα, οι Ισραηλινοί αντιμετωπίζουν έναν ακόμη σφοδρό και επικίνδυνο πόλεμο φθοράς, χωρίς χρονικά όρια και χωρίς σαφή τέλος.