Πόσο “κοντά” βρισκόμαστε σε μια ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία;

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν διήμερες συνομιλίες στο Βερολίνο με Ουκρανούς και Ευρωπαίους διαπραγματευτές, τις οποίες ακολούθησαν επιπλέον συζητήσεις μεταξύ Ευρωπαίων ηγετών. Οι επαφές αυτές έστειλαν θετικά μηνύματα για την προοπτική μιας μελλοντικής ειρηνευτικής συμφωνίας.

Οι συνομιλίες επικεντρώθηκαν στις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, με στόχο να αποτραπεί μια πιθανή νέα ρωσική επίθεση στο μέλλον. Αυτό, άλλωστε, είναι ένα ζήτημα που, παρά τις αισιόδοξες δηλώσεις, παραμένει βασικό “αγκάθι” στις διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα. Το δεύτερο μεγάλο εμπόδιο είναι το εδαφικό ζήτημα και συγκεκριμένα το τι θα συμβεί με την περιοχή του Ντονμπάς, με τη Ρωσία να απαιτεί να περάσει υπό τον έλεγχο της ως προϋπόθεση για τη συμφωνία.

Oι ηγέτες από διάφορες χώρες έκαναν λόγο το βράδυ της Δευτέρας για «σημαντική πρόοδο». Η Γερμανία ανέφερε ότι υπάρχει μια μικρή αλλά πραγματική πιθανότητα επίτευξης συμφωνίας σύντομα, θέτοντας παράλληλα στο τραπέζι την ιδέα μιας εκεχειρίας την περίοδο των Χριστουγέννων, ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε ότι «είμαστε πιο κοντά από ποτέ».

Τι συνέβη στις συνομιλίες στο Βερολίνο;

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο επικεφαλής διαπραγματευτής του, Ρουστέμ Ουμέροφ, συναντήθηκαν με τον Στιβ Γουίτκοφ, ειδικό απεσταλμένο του Τραμπ, και τον Τζάρεντ Κούσνερ, γαμπρό του Αμερικανού προέδρου, στη γερμανική πρωτεύουσα. Στις συνομιλίες συμμετείχε και ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, με τους διαπραγματευτές να επεξεργάζονται την πιο πρόσφατη εκδοχή του ειρηνευτικού σχεδίου.

«Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε τώρα ένα τέλειο σχέδιο, αλλά πρόκειται για μια απολύτως εφαρμόσιμη εκδοχή», δήλωσε ο Ζελένσκι σε δημοσιογράφους στο Βερολίνο. «Οι Αμερικανοί θέλουν μια γρήγορη λύση· εμείς ενδιαφερόμαστε να διατηρήσουμε την ποιότητα ακόμη και σε αυτόν τον ρυθμό. Αν ταχύτητα και ποιότητα συμπέσουν, είμαστε πλήρως σύμφωνοι».

Ο Ζελένσκι ανέφερε την Τρίτη ότι συνεργάστηκε με τις ΗΠΑ «μελετώντας λεπτομερώς έγγραφα που θα μπορούσαν να σταματήσουν τον πόλεμο και να εγγυηθούν την ασφάλεια» κατά τη διάρκεια των ειρηνευτικών συνομιλιών. «Κάθε λεπτομέρεια έχει σημασία, γιατί καμία δεν πρέπει να αποτελέσει ανταμοιβή για τη ρωσική επιθετικότητα», δήλωσε στο ολλανδικό κοινοβούλιο στη Χάγη.

Αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό συζήτηση πέντε ξεχωριστά έγγραφα στο πλαίσιο της προτεινόμενης συμφωνίας ειρήνης. Περιλαμβάνουν «νομικά δεσμευτικές» εγγυήσεις ασφαλείας που θα τεθούν σε ψηφοφορία στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, καθώς και σχέδια για τη χρηματοδότηση της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης της Ουκρανίας.

Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και της Δανίας, Φινλανδίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Ολλανδίας, Νορβηγίας, Πολωνίας, Σουηδίας και Ηνωμένου Βασιλείου, συγκεντρώθηκαν στο Βερολίνο για ξεχωριστές συζητήσεις, μετά τις οποίες δεσμεύτηκαν να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ για την παροχή «ισχυρών εγγυήσεων ασφαλείας και μέτρων οικονομικής στήριξης για την ανάκαμψη της Ουκρανίας».

Το Κρεμλίνο δήλωσε την Τρίτη ότι δεν έχει δει ακόμη το κείμενο των τελευταίων προτάσεων για τις εγγυήσεις ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ προς την Ουκρανία.

«Θέλουμε ειρήνη· δεν θέλουμε μια εκεχειρία που θα δώσει στην Ουκρανία χρόνο να ανασάνει και να προετοιμαστεί για τη συνέχεια του πολέμου. Θέλουμε να σταματήσουμε αυτόν τον πόλεμο, να πετύχουμε τους στόχους μας, να διασφαλίσουμε τα συμφέροντά μας και να εγγυηθούμε την ειρήνη στην Ευρώπη για το μέλλον», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, απαντώντας σε ερώτηση για το κατά πόσο θα μπορούσε η Ρωσία να συμφωνήσει σε μια «χριστουγεννιάτικη εκεχειρία».

Τι περιλαμβάνουν οι ευρωπαϊκές προτάσεις

Σε κοινή ανακοίνωση που εξέδωσε η γερμανική κυβέρνηση εκ μέρους των Ευρωπαίων ηγετών που συμμετείχαν στις συνομιλίες του Βερολίνου, προβλέπονται οι εξής προτάσεις για τη διαφύλαξη της ουκρανικής κυριαρχίας και της ευρωπαϊκής ασφάλειας:

• Δημιουργία μιας «πολυεθνικής δύναμης την Ουκρανία», υπό ευρωπαϊκή ηγεσία, με συνεισφορές στρατευμάτων από συμμάχους του «Συνασπισμού των Προθύμων» και με υποστήριξη από τις ΗΠΑ. Η δύναμη αυτή θα συνδράμει στην ασφάλεια του εναέριου και θαλάσσιου χώρου της Ουκρανίας, «συμπεριλαμβανομένων επιχειρήσεων εντός της ουκρανικής επικράτειας».
• Ανάπτυξη μηχανισμού παρακολούθησης της εκεχειρίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, με τη συμμετοχή διεθνών παρατηρητών.
• Σημαντική στήριξη προς την Ουκρανία για την ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεών της, οι οποίες θα πρέπει να διατηρηθούν σε επίπεδο ειρηνικής περιόδου, με δύναμη 800.000 στρατιωτών.
• Μελλοντικές επενδύσεις στην Ουκρανία, που θα περιλαμβάνουν εμπορικές συμφωνίες και «τη διάθεση σημαντικών πόρων για την ανάκαμψη και την ανοικοδόμηση». Η δήλωση προσθέτει ότι «στο πλαίσιο αυτό, ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ακινητοποιηθεί».

Θα συμφωνήσει η Ρωσία;

Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα. Το Κρεμλίνο έχει δηλώσει ότι αντιτίθεται σε οποιοδήποτε σενάριο προβλέπει την ανάπτυξη στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία. Η ρωσική κυβέρνηση έχει στο παρελθόν φτάσει στο σημείο να απαιτεί από την Ουκρανία να κατοχυρώσει συνταγματικά ότι δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ούτε θα φιλοξενήσει δυνάμεις της διατλαντικής συμμαχίας στο έδαφός της. Τον Νοέμβριο, η Μόσχα ζήτησε επίσης να τεθεί ανώτατο όριο στο μέγεθος των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.

Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι περίπου το 90% των ζητημάτων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει επιλυθεί, χαρακτηρίζοντας το θέμα των εδαφικών παραχωρήσεων ως το βασικό αγκάθι, γράφει το CNN.

Ένας Αμερικανός αξιωματούχος ανέφερε ότι η αμερικανική πλευρά κατέθεσε «ιδέες που προκαλούν σκέψη» για την υπέρβαση του αδιεξόδου, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ελεύθερης οικονομικής ζώνης σε τμήματα του Ντονμπάς.

Η αμερικανική διαπραγματευτική ομάδα πρότεινε η ζώνη αυτή να είναι αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή, από την οποία θα αποσυρθούν οι ουκρανικές δυνάμεις, χωρίς όμως να εισέλθουν ρωσικά στρατεύματα. Ωστόσο, παραμένει ασαφές αν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θα εγκαταλείψει τους μαξιμαλιστικούς πολεμικούς του στόχους για να συμφωνήσει σε μια τέτοια λύση. Η Ουκρανία έχει εκφράσει ερωτήματα σχετικά με το ποιος θα διοικεί τη ζώνη και ποιος θα διασφαλίζει ότι οι αποσύρσεις στρατευμάτων θα είναι αμοιβαίες.

«Οι Αμερικανοί προσπαθούν να βρουν έναν συμβιβασμό… Θέλω να τονίσω για άλλη μια φορά: μια “ελεύθερη οικονομική ζώνη” δεν σημαίνει υπό τον έλεγχο της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτά είναι βασικά χαρακτηριστικά για μένα σε οποιοδήποτε σχήμα αφορά το Ντονμπάς», δήλωσε τη Δευτέρα ο Ζελένσκι, προσθέτοντας ότι η Ουκρανία δεν θα αναγνωρίσει το προσωρινά κατεχόμενο τμήμα της ανατολικής περιοχής του Ντονμπάς ως νομικά ή de facto ρωσικό.

Αμερικανοί αξιωματούχοι χαρακτήρισαν τις εγγυήσεις ασφαλείας ως «τύπου Άρθρου 5», αναφερόμενοι στην αρχή της Συνθήκης του ΝΑΤΟ ότι επίθεση εναντίον ενός μέλους θεωρείται επίθεση εναντίον όλων. Οι ίδιοι απέφυγαν να δώσουν λεπτομέρειες για τον ρόλο των ΗΠΑ, πέρα από το ότι αυτός δεν θα περιλαμβάνει την παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων επί του ουκρανικού εδάφους.

«Πριν αποχωρήσουμε από το πεδίο της μάχης, πρέπει να είμαστε απολύτως βέβαιοι ποιες είναι αυτές οι εγγυήσεις ασφαλείας», τόνισε ο Ζελένσκι.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι συνεχίζει τις διπλωματικές του επαφές, με τον ίδιο να πραγματοποιεί επίσκεψη την Τρίτη στην Ολλανδία, για το ζήτημα των αποζημιώσεων από τη Ρωσία για τις ζημιές που προκάλεσε κατά τη διάρκεια του πολέμου.

«Οι συνομιλίες δεν αφορούν μόνο μια εκεχειρία, αλλά και τις εγγυήσεις ασφαλείας», δήλωσε ο Ζελένσκι. «Δεν πρόκειται μόνο για τη φυσική ασφάλεια· αφορά επίσης το να μάθει επιτέλους η Ρωσία να ζει με βάση το κράτος δικαίου. Αυτό θα επιτευχθεί μόνο αν υπάρξει πραγματική λογοδοσία, αν η τιμωρία του επιτιθέμενου καταστεί αναπόφευκτη».

Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος συμμετείχε τηλεφωνικά στο δείπνο των Ευρωπαίων ηγετών τη Δευτέρα, δήλωσε ότι «τα πράγματα φαίνεται να πηγαίνουν καλά, αλλά το λέμε αυτό εδώ και καιρό και πρόκειται για μια δύσκολη υπόθεση». Ανέφερε ότι η τηλεφωνική συνομιλία ήταν «πολύ καλή» και ότι είχε μια «μεγάλη συζήτηση» με τον Ζελένσκι, σημειώνοντας παράλληλα ότι οι ΗΠΑ είχαν έρθει σε επαφή και με τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

«Νομίζω ότι είμαστε πιο κοντά από ποτέ και θα δούμε τι μπορούμε να κάνουμε», δήλωσε ο Τραμπ τη Δευτέρα από το Οβάλ Γραφείο. «Το πρόβλημα είναι ότι θέλουν [η Ρωσία] να τελειώσει, και ξαφνικά δεν το θέλουν, και η Ουκρανία θέλει να τελειώσει, και ξαφνικά δεν το θέλει. Πρέπει λοιπόν να τους φέρουμε στην ίδια γραμμή».