Προς κατάπαυση πυρός ή νέα κλιμάκωση; Το μέλλον του πολέμου στην Ουκρανία

Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, την περασμένη εβδομάδα, απέσυρε την πρότασή του για παύση των εχθροπραξιών, σε μια απότομη στροφή της θέσης του. Τι σημαίνει αυτό για το Κίεβο και ποια μπορεί να είναι η συνέχεια; Για έξι μήνες, ο Ντόναλντ Τραμπ καλούσε σε κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Η θέση του άλλαξε απότομα μετά τη σύνοδο κορυφής του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αλάσκα την περασμένη εβδομάδα. Οι ΗΠΑ τώρα στηρίζουν μια οριστική λύση για τον πόλεμο πρώτα, θέση που ακολουθεί η Ρωσία. Τι άλλαξε; Και πού αφήνει η τελευταία αλλαγή του Τραμπ τις προοπτικές για το τέλος των μαχών;

Πώς άλλαξε η άποψη του Τραμπ για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία

Σε ανάλυση του ο Guardian, επισημαίνει πως από την άνοιξη, ο Λευκός Οίκος πίεζε τη Ρωσία να αποδεχτεί την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Όπως είχε πει ο Ντόναλντ Τραμπ τον Μάρτιο: «Πιστεύω ότι η κατάπαυση του πυρός είναι πολύ σημαντική. Αν καταφέρουμε να το πετύχουμε με τη Ρωσία, αυτό θα είναι υπέροχο».

Ο Αμερικανός πρόεδρος απείλησε να επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα και στους αγοραστές του πετρελαίου της, όπως η Ινδία, εάν δεν συμφωνούσε. Έδωσε διάφορους προθεσμίες, οι οποίες πέρασαν χωρίς να τηρηθούν. Μέχρι την περασμένη εβδομάδα, οι ΗΠΑ συνέχιζαν να απαιτούν μια 30ήμερη παύση στις μάχες, στην οποία συμφώνησε το Κίεβο. Μιλώντας στο αεροπλάνο του καθοδόν για την Αλάσκα την Παρασκευή, πριν από τη συνάντησή του με τον Πούτιν, ο Τραμπ επανέλαβε την απαίτησή του. Υπήρχαν «σοβαρές συνέπειες» αν η κατάπαυση του πυρός δεν γινόταν, είπε. «Δεν θα είμαι χαρούμενος», δήλωσε.

Η θέση των ΗΠΑ άλλαξε δραματικά μετά τη συνάντηση με τον Πούτιν. Ακριβώς γιατί συνέβη αυτό δεν είναι ξεκάθαρο. Αλλά μπροστά στην αντίθεση της Ρωσίας, ο Τραμπ αποσύρθηκε από την πρόταση για κατάπαυση του πυρός και αντ’ αυτού αγκάλιασε το σχέδιο της Μόσχας για τη λήξη του πολέμου. Αυτό προβλέπει μια ολοκληρωμένη ειρηνευτική συμφωνία πρώτα. Μέχρι τότε, η Μόσχα θα συνεχίσει τους βομβαρδισμούς. Ο Τραμπ συμφώνησε επίσης με τις εδαφικές απαιτήσεις της Ρωσίας. Ο Πούτιν θέλει η Ουκρανία να παραχωρήσει το βόρειο μέρος της περιοχής Ντονέτσκ – συμπεριλαμβανομένων των φρουριακών πόλεων Κραματόρσκ και Σλοβιάνσκ – τις οποίες οι ρωσικές δυνάμεις δεν έχουν καταλάβει από το 2014. Ως δήθεν «παραχώρηση», η Ρωσία ανέφερε ότι θα «παγώσει» τα μέτωπα στις επαρχίες Ζαπορίζια και Χερσώνα.

Η αλλαγή της πολιτικής των ΗΠΑ για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία ήταν το πιο σημαντικό αποτέλεσμα της συνόδου κορυφής. Αντιπροσωπεύει μια σημαντική παραχώρηση προς τους Ρώσους. Στη συνάντησή του τη Δευτέρα με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο, ο Τραμπ εξήγησε τη νέα του σκέψη. Είπε ότι δεν υπάρχει ανάγκη για εκεχειρία και υποστήριξε ότι έχει τελειώσει έξι συγκρούσεις χωρίς να υπάρξει εκεχειρία. «Δεν έκανα καμία κατάπαυση του πυρός», είπε. Αν και είπε ότι θα ήθελε «να σταματήσουν [οι Ρώσοι]», ανέφερε ότι μια παύση των εχθροπραξιών μπορεί να αδικεί «μια πλευρά ή την άλλη».

Ποιες είναι οι θέσεις της Ρωσίας

Η Ρωσία θέλει να συνεχίσει τον πόλεμο. Το καλοκαίρι, οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν χωριά στην Ντονμπάς και μπήκαν για πρώτη φορά στην περιοχή Ντνιεπροπετρόβσκ, η οποία συνορεύει με την περιοχή Ντονέτσκ. Η πρόοδος της Ρωσίας είναι σταδιακή και επιτυγχάνεται με βαριές απώλειες. Ο Πούτιν πιστεύει ότι κερδίζει και ότι ο χρόνος είναι με το μέρος του. Οι απαιτήσεις του παραμένουν αμετάβλητες από την εισβολή του 2022. Θέλει την απομάκρυνση του Ζελένσκι, αυστηρούς περιορισμούς στο μέγεθος του ουκρανικού στρατού και δικαίωμα αρνησικυρίας για την ένταξή του στο ΝΑΤΟ. Κάθε κατάπαυση του πυρός στην πράξη θα σήμαινε διαίρεση του εδάφους κατά μήκος του υφιστάμενου 1.000χλμ μετώπου. Αντίθετα, μια μόνιμη ειρηνική συμφωνία θα μπορούσε να συνεπάγεται παραχώρηση εδάφους από τη μία πλευρά στην άλλη ως μέρος μιας συμφωνίας.

Οι όροι του Πούτιν είναι απορριπτέοι από το Κίεβο και συνιστούν παραίτηση της Ουκρανίας. Οι Ουκρανοί πιστεύουν ότι ο Πούτιν χρησιμοποιεί τον Τραμπ για να πάρει ό,τι οι ρωσικές δυνάμεις δεν έχουν καταφέρει να καταλάβουν στο πεδίο της μάχης – με την Ουάσιγκτον να είναι ο πιο γρήγορος δρόμος προς τη νίκη στο Ντονέτσκ. Όταν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν – το πιο πιθανό αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα – ο Πούτιν αναπόφευκτα θα ρίξει την ευθύνη στον Ζελένσκι.

Τι σημαίνει αυτό για την Ουκρανία και τους συμμάχους της

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν πιέσει τον Τραμπ να ασκήσει πίεση στη Ρωσία να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός πριν από οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις. Την Δευτέρα, ενίσχυσαν αυτό το μήνυμα στον Λευκό Οίκο. Ο Κιρ Στάρμερ της Βρετανίας ενώθηκε με τον Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον, με τους ηγέτες της Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας και Φινλανδίας, τον ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Ο στόχος τους ήταν να προστατεύσουν τον Ζελένσκι – η συνάντησή του με τον Τραμπ τελικά πήγε καλύτερα από την τελευταία συνάντηση του Φεβρουαρίου – και να μεταφέρουν ταυτόχρονα την αντιληπτή θέση της Ουκρανίας και της Ευρώπης κατά της κατάληψης εδάφους.

Οι Ευρωπαίοι αντιτίθενται σε οποιαδήποτε συμφωνία που θα ανταμείψει τη ρωσική επιθετικότητα. Ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, εξέφρασε την υποστήριξή του για κατάπαυση του πυρός. «Ας δουλέψουμε πάνω σε αυτό και ας προσπαθήσουμε να ασκήσουμε πίεση στη Ρωσία», δήλωσε ο Γερμανός ηγέτης στον Τραμπ. Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, δήλωσε ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τελικά θα πρέπει να συμμετέχουν σε οποιεσδήποτε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις.

Μετά την αδιευκρίνιστη αλλαγή στάσης του Τραμπ, οι σύμμαχοι της Ουκρανίας στην ΕΕ χρησιμοποιούν έναν νέο τύπο για να τον πείσουν για την κατάπαυση του πυρός – «να σταματήσει η σφαγή».

Τι δείχνει η Ιστορία

Οι πόλεμοι μπορεί να σταματήσουν χωρίς επίσημες ειρηνικές συμφωνίες. Το 1953, μια ανακωχή τερμάτισε τον πόλεμο μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας. Δημιούργησε μια αποστρατικοποιημένη ζώνη μεταξύ των δύο κρατών, τη DMZ, που διαιρεί την χερσόνησο. Οι στρατιωτικοί διοικητές από τις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα υπέγραψαν τη συμφωνία. Ο ηγέτης της Νότιας Κορέας αρνήθηκε, επειδή άφηνε τη χώρα διαιρεμένη. Τεχνικά, οι δύο Κορέες είναι ακόμα σε κατάσταση πολέμου. Η ανακωχή όμως διαρκεί περισσότερα από οκτώ δεκαετίες, παρά τις παραβιάσεις από την Πιονγκγιάνγκ.

Αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να λειτουργήσει και στην Ουκρανία. Καμία ουκρανική κυβέρνηση δεν θα αποδεχτεί τη ρωσική κατοχή σε μέρη του εδάφους της. Αλλά ίσως να είναι έτοιμη να αναγνωρίσει τον de facto έλεγχο της Ρωσίας ως μέρος ενός προσωρινού ορισμού. Ο Πούτιν, ωστόσο, είναι αντίθετος με την ιδέα μιας ανακωχής τύπου Κορέας. Στόχος του είναι να υποτάξει την Ουκρανία – ολόκληρη ή όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της – και να την εντάξει σε μια αναζωογονημένη Μεγάλη Ρωσία.