Στροφή 180 μοιρών από Ζελένσκι για το ΝΑΤΟ – Η πολύτιμη ουκρανική “ζώνη οχυρών”

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και οι απεσταλμένοι των ΗΠΑ βρίσκονται για δεύτερη ημέρα στο Βερολίνο, για έναν ακόμη γύρο ειρηνευτικών συνομιλιών, με το Κίεβο να τονίζει ότι οι ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας αποτελούν ουσιαστικό στοιχείο οποιασδήποτε πιθανής συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου.

Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι πραγματοποιούνται «διήμερες συναντήσεις στο Βερολίνο» για να συζητηθούν οι προτάσεις που έχουν τεθεί στο τραπέζι με σκοπό τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται προσωπικές επαφές με τον ειδικό απεσταλμένο του προέδρου των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, και τον γαμπρό του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ.

«Το βασικό είναι ότι όλα τα μέτρα, για τα οποία συμφωνούμε με τους εταίρους μας, πρέπει να λειτουργούν στην πράξη για να εξασφαλίσουν εγγυημένη ασφάλεια» ανέφερε ο Ζελένσκι, σε ανάρτησή του, το απόγευμα της Κυριακής (14/12) από το Βερολίνο. «Μόνο αξιόπιστες εγγυήσεις μπορούν να φέρουν την ειρήνη. Βασιζόμαστε στους εταίρους μας, να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε εποικοδομητικά».

Σύμφωνα με τον ίδιο, αξιωματούχοι από την Ουκρανία, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη πραγματοποιούν σειρά συναντήσεων στο Βερολίνο. Ωστόσο, ακριβείς ώρες καθώς και το πεδίο των συνομιλιών δεν έχουν ανακοινωθεί. Οι αντιπροσωπείες συναντήθηκαν χθες, ενώ σήμερα θα ακολουθήσει νέος γύρος επαφών.

«Η σύνοδος κορυφής στο Βερολίνο είναι σημαντική: θα συναντηθούμε τόσο με τους Αμερικανούς όσο και με τους Ευρωπαίους» δήλωσε ο Ζελένσκι στους δημοσιογράφους σε μια ομαδική συζήτηση στο WhatsApp. «Είναι σημαντικό για εμάς. Και πιστέψτε με, έχουμε κάνει πολλά για να διασφαλίσουμε ότι όλα αυτά τα μέρη θα συναντηθούν».

Ο Ζελένσκι και η αμερικανική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τους Γουίτκοφ και Κούσνερ συναντήθηκαν στην Ομοσπονδιακή Καγκελαρία το απόγευμα της Κυριακής, σύμφωνα με έναν Γερμανό αξιωματούχο. «Οι εκπρόσωποι πραγματοποίησαν σε βάθος συζητήσεις σχετικά με το ειρηνευτικό σχέδιο 20 σημείων, τα οικονομικά θέματα και άλλα» ενημέρωσε ο Γουίτκοφ, σε μια ανάρτηση, αργά την Κυριακή. «Σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος και θα συναντηθούμε ξανά αύριο (σ.σ. σήμερα) το πρωί».

Ο Ζελένσκι τόνισε την ανάγκη η Ουκρανία να λάβει σταθερές εγγυήσεις από τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους, παρόμοιες με αυτές που προσφέρονται στα μέλη του ΝΑΤΟ. «Αυτές οι εγγυήσεις ασφάλειας είναι μια ευκαιρία να αποτραπεί ένα νέο κύμα ρωσικής επιθετικότητας» δήλωσε ο Ουκρανός ηγέτης. «Και αυτό είναι ήδη ένας συμβιβασμός από την πλευρά μας».

Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι το Κίεβο θα μπορούσε να αποδεχτεί τις ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας, εγκαταλείποντας επί της ουσίας τον μακροπρόθεσμο στόχο του να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Διμερείς συμφωνίες ασφαλείας μεταξύ της Ουκρανίας και των ΗΠΑ, που λειτουργούν παρόμοια με το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, καθώς και εγγυήσεις από την Ευρώπη και άλλες χώρες, θα μπορούσαν να αποτρέψουν «μια νέα ρωσική επιθετικότητα», είπε.

Σύμφωνα με τον Ουκρανό πρόεδρο, οι εγγυήσεις ασφάλειας θα πρέπει να είναι νομικά δεσμευτικές και να υποστηρίζονται από το Κογκρέσο των ΗΠΑ.

Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή για την Ουκρανία, η οποία αγωνίστηκε για να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ως μέτρο προστασίας από ρωσικές επιθέσεις, ενώ η φιλοδοξία αυτή περιλαμβάνεται στο Σύνταγμά της. Επίσης, εκπληρώνει έναν από τους πολεμικούς στόχους της… Ρωσίας.

Υπενθυμίζεται πως, το Κίεβο ζητούσε μέχρι σήμερα μετ’ επιτάσεως μια θέση στο τραπέζι του ΝΑΤΟ -με όλες τις εγγυήσεις ασφαλείας που συνεπάγεται αυτό. «Ζητάμε ένα σαφές μήνυμα ότι η Ουκρανία θα είναι στη συμμαχία… όχι ότι η πόρτα είναι ανοιχτή για εμάς, κάτι που δεν είναι αρκετό, αλλά ότι η Ουκρανία θα ενταχθεί» έλεγε ο Ζελένσκι στην ετήσια Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, το 2023. Προειδοποιούσε, δε, ότι θα γυρίσει την πλάτη στη Σύνοδο Κορυφής, αν δεν δοθεί αυτή η δέσμευση.

Τα εδαφικά ζητήματα και τα «όχι» εκατέρωθεν

Ένα σημαντικό σημείο διαφωνίας, πάντως, στις διαπραγματεύσεις παραμένει η τύχη των εδαφών στην ανατολική Ουκρανία, τα οποία το Κίεβο αρνείται να παραχωρήσει μετά την -εν μέρει ή συνολική- κατάληψή τους από τη Μόσχα. Την Κυριακή, δε, ο Ζελένσκι έκανε λόγο για ανεφάρμοστη πρόταση αναφορικά α) με την απόσυρση της Ουκρανίας από το τμήμα της περιοχής του Ντονέτσκ που εξακολουθεί να βρίσκεται υπό τον έλεγχό της και β) τη δημιουργία εκεί μιας αποστρατιωτικοποιημένης ελεύθερης οικονομικής ζώνης.

«Εάν τα ουκρανικά στρατεύματα αποσυρθούν πέντε έως δέκα χιλιόμετρα, για παράδειγμα, τότε γιατί να μην αποσυρθούν αντιστοίχως και τα ρωσικά στρατεύματα στα κατεχόμενα εδάφη» διερωτήθηκε. «Αυτό είναι ένα ερώτημα στο οποίο δεν υπάρχει ακόμα απάντηση, αλλά είναι εξαιρετικά ευαίσθητο και πολύ καυτό».

Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι η «μόνη δίκαιη και πιθανή επιλογή» για μια πραγματική ειρήνη είναι «οι πλευρές να σταματήσουν εκεί που βρίσκονται και στη συνέχεια να προσπαθήσουν να επιλύσουν όλα τα ευρύτερα ζητήματα μέσω της διπλωματίας». «Σταματάμε εκεί που βρισκόμαστε» πρόσθεσε. «Αυτή ακριβώς είναι μια εκεχειρία».

Στην αντίπερα όχθη, ο Γιούρι Ουσάκοφ, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν, δήλωσε ότι οποιεσδήποτε προτάσεις από την Ουκρανία και την Ευρώπη για το σχέδιο «είναι απίθανο να είναι εποικοδομητικές» και ότι η Ρωσία θα έχει «έντονες αντιρρήσεις» εάν τις υιοθετήσουν οι ΗΠΑ. «Δεν αναμένεται να υπάρξει κάτι καλό εκεί (σ.σ. στο Βερολίνο)» δήλωσε ο Ουσάκοφ σε σχόλια που μεταδόθηκαν στην κρατική τηλεόραση, την Κυριακή.

Ο Ουσακόφ φάνηκε, επίσης, να αντιτίθεται στο σχέδιο για αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, λέγοντας αυτή την εβδομάδα ότι η Ρωσία θα δεχόταν μόνο τον πλήρη έλεγχο του Ντονμπάς. Η Ρωσία, πρόσθεσε, δεν έχει συζητήσει με τις ΗΠΑ ένα «κορεατικό σενάριο», το οποίο θα μπορούσε να περιλαμβάνει το πάγωμα της τρέχουσας γραμμής του μετώπου.

Ο ίδιος, δε, απέρριψε προηγούμενες υποδείξεις του Ζελένσκι ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ανακτήσει τον έλεγχο της Κριμαίας, την οποία ο Πούτιν προσάρτησε το 2014, ή να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Και οι δύο προτάσεις «δεν θα υλοποιηθούν, ένα εκατομμύριο τοις εκατό».

Η ουκρανική «ζώνη οχυρών» στο Ντονέτσκ

Όπως προαναφέρθηκε κι είναι γνωστό πλέον εδώ και αρκετές ημέρες, η Μόσχα και η Ουάσιγκτον απαιτούν από το Κίεβο να αποσυρθεί από το ένα τέταρτο περίπου της επαρχίας του Ντονέτσκ και ένα τμήμα της γειτονικής επαρχίας του Λουγκάνσκ που εξακολουθεί να βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας — μια περιοχή που είναι πολιτικά σημαντική για το Κίεβο και το πιο ισχυρά οχυρωμένο προπύργιό του.

Οι επαρχίες Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ μαζί σχηματίζουν αυτό που είναι γνωστό ως Ντονμπάς — μια περιοχή που αντιστοιχεί σε μέγεθος με τη μισή Αγγλία. Η περιοχή, γεμάτη μεταλλουργικά εργοστάσια και ανθρακωρυχεία, κάποτε αποτελούσε τη βιομηχανική δύναμη της Σοβιετικής Ένωσης. Και σήμερα, αναδεικνύεται ως ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα των ειρηνευτικών συνομιλιών για τον τερματισμό του μεγαλύτερου πολέμου στην Ευρώπη από το 1945.

Ο έλεγχος του Ντονμπάς από τη Ρωσία θα σήμαινε την κατάληψη μιας «ζώνης οχυρών»: ενός δικτύου πόλων -Ποκρόβσκ, Κοσγιάντινιβκα, Ντρουζκίβκα, Κραματόρσκ και Σλοβιάνσκ- που παρέμειναν προπύργιο ενάντια στις ρωσικές δυνάμεις στην ανατολική Ουκρανία.

Ωστόσο, οι ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν να κερδίζουν έδαφος. Σύμφωνα με ουκρανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους και αναλυτές, έχουν πλέον καταλάβει μεγάλο μέρος του Ποκρόβσκ και βρίσκονται στη νότια είσοδο της  Κοσγιάντινιβκα. Ο ανώτατος στρατηγός της Ουκρανίας, Ολεξάντρ Σίρσκι, δήλωσε την Τρίτη ότι διέταξε μερική απόσυρση των δυνάμεων από τμήμα του Ποκρόβσκ, αφού δεν ήταν δυνατό να παραμείνουν στις θέσεις τους.

Ένα σημαντικό μέρος από τα περισσότερα από 1 δισεκατομμύρια δολάρια που ξόδεψε η Ουκρανία για την άμυνα της πέρυσι πήγε στο Ντονμπάς, το επίκεντρο των ρωσικών επιθέσεων. Μερικά από τα οχυρωματικά έργα είναι ορατά από τους αυτοκινητόδρομους που διασχίζουν την περιοχή: πολυεπίπεδοι λαβύρινθοι αμυντικών γραμμών που αποτελούνται από συρματοπλέγματα, χαρακώματα, ναρκοπέδια κι άλλα εμπόδια.

Σε περίπτωση που οι δυνάμεις της Ρωσίας καταλάβουν τις πόλεις αυτές, που αποτελούν τη «ζώνη οχυρών», ή παραχωρηθούν στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, θα είναι ευκολότερο για τη Μόσχα να προχωρήσει βαθύτερα στην Ουκρανία.

Ο Μίκολα Μπιελίσκοφ, ανώτερος αναλυτής της Come Back Alive, μιας οργάνωσης που προμηθεύει στρατιωτικό εξοπλισμό στον ουκρανικό στρατό, δήλωσε στους Financial Times ότι η συζήτηση γύρω από το Ντονμπάς δεν θα έχει θετικά αποτελέσματα για τη χώρα του, καθώς μια αδύναμη συμφωνία θα δημιουργούσε «ρωγμές στο εσωτερικό της Ουκρανίας, αφήνοντας τις γειτονικές περιοχές ευάλωτες σε περαιτέρω ρωσικές επιχειρήσεις».