Τι σημαίνει η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους;

Η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους δεν είναι καινούργιο ζήτημα, αλλά έχει τις ρίζες του σε μια μακρά ιστορική διαδρομή. Η ιδέα της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους εμφανίστηκε για πρώτη φορά μετά τη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών το 1947 (UN Partition Plan), με την οποία προτάθηκε η διαίρεση της τότε Βρετανικής Εντολής στην Παλαιστίνη σε ένα αραβικό και ένα εβραϊκό κράτος. Ενώ το Ισραήλ κήρυξε την ανεξαρτησία του το 1948, η δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Το 1988, η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, γνωστή ως PLO, κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του κράτους της Παλαιστίνης. Αμέσως μετά, αρκετές δεκάδες χώρες, κυρίως από τον Αραβικό Σύνδεσμο, την Αφρική και την Ασία, αναγνώρισαν το νέο κράτος. Παρά τις προσπάθειες για ειρήνη, όπως οι Συμφωνίες του Όσλο τη δεκαετία του 1990, η αναγνώριση ήταν περιορισμένη και η δημιουργία ενός πλήρως κυρίαρχου κράτους παρέμεινε σε εκκρεμότητα. Η πρόσφατη αναγνώριση από χώρες όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Νορβηγία, αλλά και η πρόθεση μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών και γεωπολιτικών δρώντων, όπως η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία, να προχωρήσουν σε ανάλογες ενέργειες σηματοδοτεί μια σημαντική μεταστροφή, ειδικά στη χρονική συγκυρία που βρισκόμαστε, μετά και τη νέα χερσαία επίθεση του ισραηλινού στρατού στη Γάζα.

Η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους, των περιοχών δηλαδή της Δυτικής Όχθης (συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ) και της Λωρίδας της Γάζας, εδαφών που καταλήφθηκαν από το Ισραήλ κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967, είναι μια περίπλοκη διαδικασία. Στην πραγματικότητα, η Παλαιστίνη βρίσκεται σε μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ένα νομικό και πολιτικό παράδοξο: Παρόλο που έχει λάβει διεθνή αναγνώριση από σχεδόν 150 χώρες, οι οποίες της επιτρέπουν να έχει μια περιορισμένη διεθνή παρουσία, όπως π.χ. η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες ή διπλωματικές αποστολές, απουσιάζουν τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά ενός κυρίαρχου κράτους. Δεν διαθέτει σαφώς καθορισμένα και συμφωνημένα σύνορα, έναν ενιαίο στρατό, μια αναγνωρισμένη πρωτεύουσα και, κυρίως, πλήρη κυριαρχία στα εδάφη της λόγω της συνεχιζόμενης ισραηλινής κατοχής.

Γιατί τίθεται τώρα ζήτημα αναγνώρισης;

Τόσο ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν όσο και ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ τονίζουν ότι με την πρόθεσή τους να αναγνωρίσουν το παλαιστινιακό κράτος, επαναβεβαιώνουν το δικαίωμα του παλαιστινιακού λαού στην αυτοδιάθεση. Παράλληλα, διευκρινίζουν ότι αναγνωρίζουν την Παλαιστινιακή Αρχή ως τον νόμιμο κυβερνητικό φορέα, ο οποίος εδρεύει στη Δυτική Όχθη. Η επιλογή αυτή γίνεται για να διαχωριστεί η αναγνώριση (αλλά και η διάσταση) από τη Χαμάς, η οποία ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας, και να επιβεβαιωθεί η στήριξη στη λύση των δύο κρατών, καθώς η Παλαιστινιακή Αρχή έχει ταχθεί υπέρ αυτής της ειρηνικής διευθέτησης.

Η πρόσφατη ώθηση για την αναγνώριση της Παλαιστίνης από χώρες που παραδοσιακά ήταν ισχυροί σύμμαχοι του Ισραήλ οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό σε μια σημαντική μεταστροφή της κοινής γνώμης στις αντίστοιχες χώρες, αλλά και διεθνώς. Οι εικόνες της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα, της πείνας και της καταστροφής, που προκλήθηκαν από την παρατεταμένη και σφοδρή στρατιωτική απάντηση του Ισραήλ στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου του 2023, έχουν προκαλέσει παγκόσμια κατακραυγή. Ειδικά όσο δεν επιτυγχάνεται κατάπαυση του πυρός και πραγματική στήριξη των πληγέντων, η κριτική προς την ισραηλινή ηγεσία θα οξύνεται και η πίεση προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα μεγαλώνει.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το ενδιαφέρον και η ανησυχία για την κατάσταση προς την Παλαιστίνη έχει αυξηθεί σημαντικά, φτάνοντας το 37% τον Ιούλιο του 2025, από μόλις 15% αμέσως μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου. Αντίθετα, η υποστήριξη προς το Ισραήλ έχει μειωθεί στο 15%, με το 51% των Βρετανών να θεωρεί τις ενέργειές του αδικαιολόγητες. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στην Γαλλία, ενώ στις ΗΠΑ η πίεση προς τη διοίκηση Τραμπ για να λάβει πρωτοβουλίες κατάπαυσης του πυρός πληθαίνουν.

Από την πλευρά του, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει καταδικάσει έντονα κάθε σκέψη ή πρόθεση για αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους, υποστηρίζοντας ότι με αυτό τον τρόπο επιβραβεύεται η τρομοκρατία της Χαμάς και τιμωρούνται τα θύματα του πολέμου. Επιπλέον, Αμερικανοί αξιωματούχοι, όπως ο πρέσβης των ΗΠΑ στο Ισραήλ, Μάικ Χάκαμπι, τονίζουν ότι η ώθηση για την αναγνώριση έχει υπονομεύσει τις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των ομήρων και από τις δύο πλευρές.

Θα έχει η αναγνώριση πραγματικό αποτέλεσμα;

Αν και η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους δεν αναμένεται να επιφέρει άμεση αλλαγή στην κατάσταση τόσο στο πεδίο των μαχών όσο και στην κρατική και διεθνή τάξη, θα αποτελέσει μια κίνηση με ισχυρή συμβολική και πολιτική σημασία.

Το γεγονός ότι ισχυρές χώρες της G7 προβαίνουν σε αυτό το βήμα για πρώτη φορά, στέλνει ένα σαφές μήνυμα ότι η πολιτική στάση σημαντικού τμήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση αλλάζει. Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη, καθώς δίνει στην Παλαιστίνη την υποστήριξη τεσσάρων από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ: Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Κίνα και Ρωσία. Αυτό αφήνει τις ΗΠΑ, τον ισχυρότερο σύμμαχο του Ισραήλ, σε μια θέση απομόνωσης – όσο βέβαια μπορεί να υποστηριχθεί ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν ποτέ να βρεθούν για οποιοδήποτε ζήτημα σε θέση «απομόνωσης».

Οι κινήσεις αυτές πραγματοποιούνται σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς οι διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα βρίσκονται σε πλήρες αδιέξοδο. Ο πόλεμος συνεχίζεται με αμείωτη ένταση, με την νέα ισραηλινή εισβολή στην πόλη της Γάζας, αλλά και τη γενικότερη στάση της Χαμάς να εμποδίζουν κάθε προσπάθεια για ειρήνη.

Η κατάπαυση του πυρός παραμένει η πιο άμεση και κρίσιμη προτεραιότητα, ωστόσο είναι δύσκολο αυτή τη στιγμή να φανταστεί κανείς πώς θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο, σε ποιο πλαίσιο και με ποιες εγγυήσεις.

*Ο Δημήτρης Ραπίδης είναι πολιτικός αναλυτής, project coordinator και υπεύθυνος χρηματοδοτικών προγραμμάτων στο ETERON – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή.