ΑΣΠΡΟΠΑΡΗΣ: ΘΕΛΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΙΟ ΣΠΑΝΙΟ ΓΥΠΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, Η ΑΙΟΛΙΚΑ ΕΝΤΟΣ NATURA;
Το οδοιπορικό του NEWS 24/7 σε συνεργασία με το WWF Ελλάς στη “γη” του μαυρόγυπα, του ασπροπάρη και της μαύρης πεύκης. Το νομικό κενό με τα αιολικά πάρκα.
Ο ασπροπάρης είναι το μικρότερο από τα τέσσερα είδη γυπών που μπορεί να βρει κανείς στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Διακρίνεται όχι μόνο λόγω του μικρότερου μεγέθους του, αλλά κυρίως από το λευκό φτέρωμά του, το γυμνό από πούπουλα πορτοκαλί πρόσωπό του και από τη λευκή χαίτη στην κορυφή του κεφαλιού του.
Σε αντίθεση με άλλους γύπες, ο ασπροπάρης τρέφεται μεν με μικρά ψοφίμια και αβγά, αλλά μπορεί να κυνηγήσει μικρά θηράματα, όπως έντομα και μικρά σπονδυλωτά ζώα (όπως χελώνες και σαύρες). Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι ο ασπροπάρης είναι ένα από τα λίγα είδη πουλιών που χρησιμοποιούν εργαλεία: μπορεί να χρησιμοποιήσει πέτρες για να σπάσει αβγά, ενώ πετάει από ύψος χελώνες για να σπάσει το καβούκι τους. Πρόκειται δε, για ένα είδος μονογαμικό. Ιστορικά, όπως αναφέρει η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, είναι το πρώτο πουλί στον κόσμο που προστατεύτηκε με νόμο από τους Φαραώ, με ποινή θανάτου, αναγνωρίζοντας έτσι τη σημαντική του συμβολή στην καθαριότητα των οικισμών από τα σκουπίδια και τα υπολείμματα της τροφής των ανθρώπων.
ΤΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΤΟΥ MAGAZINE ΜΕ ΤΟ WWF ΣΤΗ ΔΑΔΙΑ:
Στα Βαλκάνια, ο ασπροπάρης επιβιώνει μόνο στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία, την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, ενώ έχει εξαφανιστεί από τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες (επιβιώνουν 50 ζευγάρια συνολικά). Στην Ευρώπη, το είδος έχει παρουσία μόνο στις μεσογειακές χώρες και ανάμεσα σε αυτές μόνο η Ισπανία διατηρεί έναν σχετικά υγιή πληθυσμό με περίπου 1.450 ζευγάρια.
Το Δάσος της Δαδιάς φιλοξενεί έναν από τους τελευταίους και πιο σημαντικούς πληθυσμούς του ασπροπάρη στην Ελλάδα, με το είδος να φωλιάζει εκεί κάθε χρόνο. Η περιοχή αυτή αποτελεί μέρος του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς–Λευκίμης–Σουφλίου και έχει αναγνωριστεί ως περιοχή Natura 2000 λόγω της πλούσιας βιοποικιλότητάς της.
Η παρουσία του ασπροπάρη στη Δαδιά είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς το είδος είναι παγκοσμίως απειλούμενο και ο πληθυσμός του στην Ευρώπη έχει υποστεί σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια. Η περιοχή της Δαδιάς παρείχε μέχρι πριν τις πυρκαγιές το κατάλληλο περιβάλλον για την αναπαραγωγή του, με ανοιχτές εκτάσεις και επαρκή τροφή, κυρίως φίδια.
Οι τοπικές και διεθνείς οργανώσεις, όπως η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και το WWF Ελλάς, υλοποιούν προγράμματα προστασίας του είδους στην περιοχή, περιλαμβάνοντας δράσεις ενημέρωσης, παρακολούθησης και καταπολέμησης της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων.
Αυτή η δραματική μείωση σε σχέση με τα 200–250 ζευγάρια που καταγράφηκαν τη δεκαετία του 1980 οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, όπως η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, η ηλεκτροπληξία από πυλώνες ηλεκτρικής ενέργειας και η όχληση στους βιοτόπους τους .
Η Ελλάδα φιλοξενεί λοιπόν μερικά από τα τελευταία ζευγάρια του είδους στα Βαλκάνια, με σημαντικές περιοχές αναπαραγωγής να εντοπίζονται στο Δάσος της Δαδιάς στον Έβρο, στα Μετέωρα και στην Ήπειρο. Τα πουλιά αυτά φωλιάζουν στην ίδια ακριβώς θέση κάθε χρόνο, κάτι που καταδεικνύει την εκπληκτική ικανότητα προσανατολισμού τους (ο ασπροπάρης είναι ο μοναδικός γύπας της Ευρώπης που μεταναστεύει στην Αφρική τον χειμώνα).
Μόλις έξι ζευγάρια έχουν απομείνει στην Ελλάδα, ένα από τα οποία ζει στα Μετέωρα και γι’ αυτό και έχει συμπεριληφθεί στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Ελλάδας ως Κρισίμως Κινδυνεύον. Και οι επιστήμονες δίνουν τεράστια μάχη για να το βοηθήσουν να επιβιώσει και να αναπαραχθεί. Παράλληλα, η πτώση της κτηνοτροφίας στον Έβρο, όπως και το κάψιμο των περιοχών που φώλιαζε, δεν ευνοούν την επιβίωσή τους.
Ο Λευτέρης Καψάλης, δασολόγος, επιστημονικός συνεργάτης, Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης, μίλησε στο NEWS 24/7 για τις προσπάθειες που γίνονται για τη διάσωση των ειδών.
Για τις απειλές για τα αρπακτικά, είπε χαρακτηριστικά πως οι ανεμογεννήτριες και τα δηλητηριασμένα δολώματα παίζουν πολύ κρίσιμο ρόλο. Η Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας της Θράκης έχει ζητήσει από την κυβέρνηση να υπάρξει οριστική νομοθετική ρύθμιση για να μην εκδίδονται άδειες για σταθμούς αιολικών πάρκων στις γειτονικές περιοχές, αλλά και μέσα στο δίκτυο Natura.
Όπως τονίζει ο Λ. Καψάλης, ο ασπροπάρης είναι ο πιο απειλούμενος γύπας στην Ευρώπη και στην Ελλάδα έχουμε μόλις έξι ζευγάρια, τα πέντε είναι στον Έβρο και στη Ροδόπη.
Οι απειλές αφορούν και τα 40 ζευγάρια μαυρόγυπα που δεν πολλαπλασιάζονται περαιτέρω βάσει των προαναφερθέντων.
Στο Παρατηρητήριο πουλιών στο Δάσος της Δαδιάς που άνοιξε επιτέλους μετά από τρία χρόνια και το οποίο είχαμε την τύχη να επισκεφθούμε ως NEWS 24/7, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει τα εντυπωσιακά πουλιά της περιοχής. Όπως μας λέει ο κ. Καψάλης, ο επισκέπτης βλέπει τις ταΐστρες, τους χώρους ενισχυτικής τροφοδοσίας για τα πουλιά. Το εν λόγω σημείο, όπως σημειώνει, είναι ένα μέρος ενός ευρύτερου δικτύου ταϊστρών που βρίσκονται σε Ελλάδα και Βουλγαρία για τα απειλούμενα πουλιά όπως ο ασπροπάρης. “Τις υπόλοιπες μέρες τα πουλιά αυτά προσπαθούν να βρουν την τροφή τους κατά βάση στην ύπαιθρο από νεκρά ζώα. Γίνονται πολλές προσπάθειες με ενίσχυση τροφοδοσίας αλλά και με τεχνητές φωλιές που έχει εγκαταστήσει ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής. Τα πουλιά ωστόσο παραμένουν πιστά στα δέντρα, ακόμη και στα καμένα”, σημειώνει, καθώς θεωρούν – δικαίως – τα δέντρα ως φυσικό τους σπίτι.
“Για όλα αυτά είναι απαραίτητο να εξαλείψουμε ή να μειώσουμε τις απειλές. Απειλή είναι η φωτιά, να μην καούν ξανά οι περιοχές. Απειλή είναι τα δηλητηριασμένα δολώματα, που είναι μια παράνομη χρήση φυσικά. Και απειλή είναι και οι ανεμογεννήτριες και η μη ορθή χοροθέτησή τους. Έχουμε 276 σε Έβρο και Ροδόπη, σε μια περιοχή σημαντική για τα σπάνια αρπακτικά πουλιά, και δυστυχώς η πλειοψηφία για αυτές έχει τοποθετηθεί λανθασμένα μέσα σε κρίσιμα οικοσυστήματα για τα πουλιά, με εκατοντάδες να θανατώνονται εξ αιτίας αυτού. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Η καμένη έκταση και οι άκαυτες περιοχές πρέπει να διαφυλαχτούν οπωσδήποτε από την κακή χοροθέτηση. Ζητάμε μια νομοθετική ρύθμιση αναστολής αδειοδότησης στις καμένες εκτάσεις και στις γειτονικές περιοχές”.
ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΚΕΝΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ ΣΤΗ ΔΑΔΙΑ
Όταν οι αιολικοί σταθμοί τοποθετούνται σε διαδρόμους πτήσης πουλιών ή κοντά σε χώρους φωλιάσματος, τότε υπάρχει σημαντικό ποσοστό θνησιμότητας, καθώς τα πουλιά σε πολλές περιπτώσεις δεν αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο πρόσκρουσης. “Όταν οι ανεμογεννήτριες δεν τοποθετηθούν σωστά, έχουν ως αποτέλεσμα τις θανατώσεις γυπών και άλλων πουλιών από πρόσκρουση. Υπάρχει αναστολή στις γνωμοδοτήσεις της Δασικής Υπηρεσίας με εντολή του γενικού διευθυντή Δασών του ΥΠΕΝ, ωστόσο δεν επιβλήθηκε νομοθετικά η αναστολή έκδοσης αδειών για ΑΠΕ, όπως έγινε το 2021 για τη Βόρεια Εύβοια. Η αρνητική γνωμοδότηση του οικείου δασαρχείου δεν είναι δεσμευτική. Είναι μία γνωμοδότηση που μπορεί να τη δεχτεί η αδειοδοτούσα αρχή, ή να την απορρίψει“, μας αποσαφηνίζει ο κ. Καψάλης, αναδεικνύοντας το “κενό” στο όλο ζήτημα.
Κοινώς, αν δεν υπάρξει σαφές νομοθετικό πλαίσιο, όλα είναι στον “αέρα” και σε επίπεδο υποσχέσεων. Σκεφτείτε πως με τα δέντρα κατεστραμμένα, τα σπάνια πουλιά είναι πολύ πιο εύκολο να πεθάνουν από πρόσκρουση στις ανεμογεννήτριες και από αποπροσανατολισμό τους.
Την ίδια ώρα, το ενδιαφέρον για την κατασκευή Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας στην περιοχή είναι τεράστιο. Η Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας της Θράκης, μαζί με άλλες οκτώ οργανώσεις έχει ζητήσει από την κυβέρνηση να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση για να μην εκδίδονται άδειες για σταθμούς αιολικών πάρκων στα καμένα της Δαδιάς και στις γειτονικές άκαυτες περιοχές, κάτι που είχε συμβεί, όπως είπαμε, και στην Εύβοια μετά τις πυρκαγιές του 2021.
η αδειοδότηση για εγκατάσταση Αιολικών στον Έβρο έχει να κάνει με απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης
Εν προκειμένω τα δασαρχεία του Έβρου και οι τοπικές αρχές γνωμοδοτούν αρνητικά, αλλά χωρίς νομική πλαισίωση, τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο για το μέλλον.
Να σημειωθεί εδώ όμως πως σχετική άδεια είχε δοθεί το 2023 και ανακλήθηκε κατόπιν αντιδράσεων.
Η τότε αδειοδότηση βασίστηκε στην ομόφωνα θετική εισήγηση του Περιφερειακού Συμβουλίου Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΠΕΣΠΑ) Θράκης, το οποίο παρέκαμψε προκλητικά την αρνητική γνωμοδότηση του ΟΦΥΠΕΚΑ (Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς) για το συγκεκριμένο έργο. Το ΥΠΕΝ είχε τοποθετηθεί αρχικά, θετικά. Μάλιστα, η αδειοδότηση έγινε μόλις 20 μέρες μετά τις καταστροφικές φωτιές.
Ακόμη ο Λευτέρης Καψάλης, τόνισε πως η αύξηση των ειδών μπορεί να φέρει περισσότερο τουρισμό στην περιοχή. Συνολικά, κυριαρχεί ο μαυρόγυπας, τα όρνια, ο ασπροπάρης, ο χρυσαετός, ο θαλασσαετός, ο τσίφτης, ο βασιλαετός και ο κραυγαετός. Πέρα από τα εμβληματικά αρπακτικά είδη πουλιών, η περιοχή είναι επίσης πλούσια και σε άλλα είδη όπως τα θηλαστικά.
Συγκεκριμένα έχουν παρατηρηθεί 60-65 είδη θηλαστικών. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν, το ζαρκάδι (Capreolus capreolus), η βίδρα (Lutra lutra) ο λύκος (Canis lupus), το τσακάλι (Canis aureus), η αγριόγατα (Felis silvestris), το αγριογούρουνο (Sus scrofa), το πετροκούναβο (Martes foina), η νυφίτσα (Mustela nivalis) και ο ασβός (Meles meles).
