ΑΕΡΑΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΚΑΙ ΣΑΛΑΤΑ ΦΑΤΟΥΣ ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ: ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΧΟΡΕΥΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Είναι παράδοση χρόνων. Ο καύσωνας έχει πια ταυτιστεί με το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Σαν να συντονίζεται το σύμπαν και ο χορός να ανεβάζει τη θερμοκρασία στα ύψη. Φέτος, δεν ζήσαμε εξαίρεση: το δεύτερο τριήμερο του φεστιβάλ μας βρήκε να περπατάμε στην πόλη με 44 βαθμούς υπό σκιά. Ακόμα κι έτσι, όμως, ένας άλλος, αναπάντεχα δροσερός αέρας φύσηξε στην Καλαμάτα – αυτός της τέχνης και της ζωντάνιας, κάτω από τη νέα καλλιτεχνική διεύθυνση της Τζένης Αργυρίου.

Κάθε μέρα κι ένα νέο θερμόμετρο εμπειριών. Πρώτη φορά φέτος ένιωσα πως όποτε κι αν επέλεγα να επισκεφτώ το φεστιβάλ, θα έβρισκα παραστάσεις το ίδιο δυνατές – στιγμές που ανέβαζαν την αδρεναλίνη, ξέπλεναν τη ζέστη με συγκίνηση, ιδρώτα, γέλιο και θαυμασμό. Μεγάλα εγχώρια και διεθνή ονόματα, όπως και παλιοί γνώριμοι του φεστιβάλ, χάρισαν στην πόλη έναν ασταμάτητο καλλιτεχνικό παλμό.

Το φεστιβάλ, που διήρκεσε από 18 έως 27 Ιουλίου, παρουσίασε πλήθος παραγωγών και παράλληλων δράσεων, με τη συμμετοχή 228 καλλιτεχνών και 17 ομάδων χορού, ενώ οι εκπαιδευτικές δράσεις περιελάμβαναν σεμινάρια και εργαστήρια για κάθε ηλικία και επίπεδο.

Dive Into You: Μια σκοτεινή τελετουργία που σε “ρουφάει”

Στην Κεντρική Σκηνή του Μεγάρου Χορού, το έργο “Dive Into You” της Kat Válastur – που έκανε πρεμιέρα στο Βερολίνο τον Δεκέμβριο του 2024 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα στην Κεντρική Σκηνή του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας – ήταν ένα από τα έργα που δεν ξεχνάς εύκολα: μια τελετουργία που θύμιζε μυστική λειτουργία, σκοτεινή και βαθιά υποβλητική.

Η Válastur το βράδυ της Παρασκευής 25 Ιουλίου δημιούργησε ατμόσφαιρα αρχαίας μαντείας: το σώμα της, γήινο κι όμως αλλόκοτα διαπεραστικό, διασταυρώνει κάτι ιερό και φυσικό — τη μαντική τελετή των γυναικών-μαντέων με τον κυκλικό βίο των δέντρων.

Κάθε παύση, κάθε αργή δίνη της κίνησης, κάθε ψίθυρος μεταμορφώθηκε σε κάτι μεταξύ ανθρώπινου και θεϊκού. Το φως μετατρεπόταν σε ενέργεια, οι κινήσεις της γίνονταν φωτοσυνθετικές, σαν να αναπνέεις μαζί τους. Το σκηνικό ήταν απλό αλλά καθηλωτικό: ο ήχος του σήμαντρου, το χτύπημα του ξύλου, σε γειώνει και ταυτόχρονα σε μεθάει. Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη από μια “πρωτότυπη δόνηση”, μια εσωτερική σπείρα που σε περιβάλλει.

Ο ρυθμός, η φωνή, τα φωνητικά της Válastur μαζί με τη μουσική του Aho Ssan έπλεξαν ένα υπνωτικό ηχητικό τοπίο που σε έκανε να θες να έρθεις σε επαφή με το πιο μυστηριώδες και ευάλωτο κομμάτι σου.

Ένας χορός ωμής οικειότητας και χορός στο Λιμάνι

Λίγο πριν, στην Εναλλακτική Σκηνή, είδα το “Slamming” της Ξένιας Κογχυλάκη – το οποίο είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην Αθήνα το 2024, στο πλαίσιο του Onassis Dance Days.

Τρεις γυναίκες στη σκηνή φαινόταν να δένονται με όρκο ιερό, βυθισμένες σε έναν χορό που ξεκίνησε από το slamming – την ωμή ενέργεια του mosh pit, όπου τα σώματα συναντιούνται με βία αλλά και με μια απροσδόκητη τρυφερότητα.

Τα συναισθήματα εναλλάσσονταν: ένταση, θυμός, ωμότητα, αλλά και εμπιστοσύνη, σαν να έβλεπες μπροστά σου να γεννιέται μια διαφορετική μορφή οικειότητας, χτισμένη πάνω στο χάος της έντασης. Τίποτα δεν έμοιαζε έτοιμο να ξεφύγει· αντίθετα, ακόμα και η βία είχε κάτι φροντιστικό, σαν μια άλλη μορφή αγγίγματος.

Ακολούθησε βόλτα στο πανέμορφο λιμάνι της Καλαμάτας. Τι κι αν είχε καύσωνα; Τι κι αν δίπλα στη θάλασσα η ατμόσφαιρα γινόταν οριακά αποπνικτική, η μαγεία είναι μαγεία. Εκεί στο λιμάνι είχε σταθμεύσει το φορτηγό της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το Future Cargo.

Η παράσταση, συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το The Place του Λονδίνου, έκανε την πρώτη της στάση στο Περιβαλλοντικό & Πολιτιστικό Πάρκο Πάρου, στο πλαίσιο της περιοδείας της σε Κυκλάδες και Πελοπόννησο, παρουσιάζοντας μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση στον σύγχρονο χορό: μια εμπειρία μέσα σε ένα κοντέινερ, με τρεις χορευτές και τον θεατή να φορά ακουστικά και να “μπαίνει” σε έναν αλλόκοτο κόσμο.
Ακουστικά δεν πρόλαβα να πάρω, την ξαναείδα, αλλά αυτή τη φορά βουβά, τρώγοντας παγωτό από το ζαχαροπλαστείο Αθανασίου — ήταν ακόμη μία πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία.

Επανασύνδεση, κοινότητα και φατούς επί σκηνής

Οι δύο τελευταίες μέρες του φεστιβάλ ήταν αφιερωμένες στην επανασύνδεσή μας με τους άλλους και την κοινότητα. Στις 26 Ιουλίου είδα στην Εναλλακτική Σκηνή το νέο έργο της χορογράφου performer Αγνής Παπαδέλη Ρωσσέτου με τίτλο “Τη μέρα που ανέβηκα το βουνό μέχρι πάνω”, το οποίο ερμήνευσε η ίδια μαζί με τη Βιτόρια Κωτσάλου.
Αν και η ιδέα της σύνδεσης αναπνοής και κίνησης ήταν εξαιρετικά ιντριγκαδόρικη, η εκτέλεση δεν με άγγιξε. Η χορογραφία βασίστηκε στην αναπνοή ως πηγή ενέργειας για το σώμα, ωστόσο ένιωσα πως κάτι δεν λειτούργησε.

Ωστόσο, η συνέχεια ήταν συγκλονιστική: Γιατί υπάρχουν παραστάσεις που αφήνουν αποτύπωμα – όχι μονάχα ως τέχνη, αλλά σαν να σου ανοίγουν ένα σπίτι και να σε καλούν λίγο βαθύτερα στον κόσμο τους. Το “Beytna” του Omar Rajeh ήταν ακριβώς αυτό — ένα σκηνικό τραπέζι όπου όλοι (καλλιτέχνες και θεατές) βρεθήκαμε άγνωστοι και φύγαμε συμποσιαστές.

Από τη στιγμή που ξεκίνησε η παράσταση, ένιωθες την αίσθηση της προσμονής: τίποτα φαντασμαγορικό, μόνο μια μεγάλη τραπεζαρία στημένη, άνθρωποι που κουβαλούν σκεύη, ήχοι και αρώματα που θυμίζουν εστία μάλλον παρά σκηνή χορού.

Οι χορογράφοι και οι μουσικοί από τον Λίβανο, την Κορέα, την Παλαιστίνη, το Βέλγιο, το Τόγκο σε κάνουν να συνειδητοποιήσεις γρήγορα πως βρίσκεσαι κάπου ανάμεσα στο σπίτι σου και σε ένα παγκόσμιο χωριό. Ψιλοκόβουν όλοι – φορώντας γάντια – λαχανικά. Στη μέση, η μητέρα του χορογράφου φτιάχνει με τη δική της μοναδική συνταγή τη σαλάτα φατούς.

Η ίδια η χορογραφία έχει κάτι από τελετουργία συλλογικής συνύπαρξης. Κάθε κίνηση αγκαλιάζει τη μουσική, τον ρυθμό της κουζίνας, τον παλμό των ανθρώπων που συναντιούνται χωρίς καν να μιλούν την ίδια γλώσσα. Είναι σαν το φαγητό που ψήνεται επί σκηνής να λειτουργεί κυριολεκτικά και συμβολικά.

Η βραδιά κορυφώθηκε όταν οι χορευτές μας προσκάλεσαν στη σκηνή για να φάμε. “Θα φάτε όλο το φαγητό, δε θα φύγει κανείς από τη σκηνή αν δεν τελειώσει”  μας λένε χαμογελώντας. Εκεί, γύρω από το ίδιο τραπέζι με άγνωστους που γίνονται μια νέα «οικογένεια» — με βλέμματα, χαμόγελα, γεύσεις και τραγούδια — βιώνω τον πραγματικό πυρήνα αυτής της δουλειάς: ο χορός γίνεται κοινωνία, η σκηνή μετατρέπεται σε πατρίδα, η εμπειρία σε μνήμη.

Η Ιωάννα Παρασκευοπούλου ξεκινά ανάμεσά μας έναν απόκοσμο χορό. Τη σκυτάλη παίρνουν μετά οι χορευτές της παράστασης.

Φεύγοντας, δε νιώθεις απλώς θεατής, αλλά συμμέτοχος – μέλος μιας τελετουργίας που σε καλεί να βρεις ένα κοινό “σπίτι” πέρα από τα στενά όρια του εαυτού και της καθημερινότητας.

Την επόμενη μέρα, 27 Ιουλίου, στην ίδια σκηνή φιλοξενήθηκαν δύο σημαντικοί καλλιτέχνες, ο Thomas Hauert και ο Ερμής Μαλκότσης, που έχουν εμβαθύνει στην τεχνική του αυτοσχεδιασμού, την οποία και διδάσκουν. Οι δύο χορευτές-χορογράφοι συναντήθηκαν επί σκηνής για μια παράσταση εν τη γενέσει με τίτλο FOR ALL WE KNOW.

Το φεστιβάλ, ωστόσο, δεν ήταν μόνο παραστάσεις: περιλάμβανε παράλληλες εκθέσεις, κινηματογραφικές βραδιές, masterclasses και διάλογο κάθε είδους.  Ένιωθες πως ανήκεις σε μια μεγάλη, πολύγλωσση οικογένεια του Χορού.

Τις εντυπώσεις του κοινού κέρδισε φέτος και η νέα θεματική ενότητα Dancing on Screen αφιερωμένη στη σχέση του χορού με την κινούμενη εικόνα.

Το πρόγραμμα προβολών Dancing on Screen έτρεχε καθημερινά από τις 19 έως και τις 27 Ιουλίου, στο Εργατικό Κέντρο Καλαμάτας, με ελεύθερη είσοδο και σε διάλογο με τις ζωντανές παραστάσεις του Φεστιβάλ.

Το πρόγραμμα περιελάμβανε ποιητικά κινηματογραφικά μιούζικαλ, όπως το Symmetry του Ruben Van Leer, αλλά και βιογραφικά ντοκιμαντέρ, όπως το Maguy Marin: L’urgence d’agir του David Mambouch ή το One Day Pina Asked… της Chantal Akerman, που αποτυπώνουν το έργο εμβληματικών προσωπικοτήτων του σύγχρονου χορού μέσα από πολιτικό και υπαρξιακό πρίσμα. Παρουσιάστηκαν επίσης χοροθεατρικές μυθοπλασίες, όπως το Car Men του Jiří Kylián και το The Cost of Living των DV8, όπου η κοινωνική σάτιρα, η θεατρικότητα και η κίνηση συνδιαλέγονται σε ένα πλούσιο σωματικό πεδίο. Στο πρόγραμμα εντάχθηκαν ακόμα πειραματικά έργα αισθητηριακής περφόρμανς, όπως το Transept των Charmatz & Vayssié ή το τελετουργικό The Ferryman του Damien Jalet, που εστιάζουν στο σώμα ως φορέα συμβόλων, στοιχείων και μεταμορφώσεων. Το The Barre Project του William Forsythe, τέλος, αποτύπωσε με κομψότητα τη φόρμα και την αφαίρεση του κλασικού μπαλέτου, μέσα από μια κινηματογραφική σπουδή ακριβείας και εκφραστικότητας.