Η ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΑΥΡΑΓΑΝΗ ΞΑΝΑΓΡΑΦΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Δεν ξέρω αν ήταν τα φώτα, η μουσική της Λένας Πλάτωνος ή το σκηνοθετικό βλέμμα της Γεωργίας Μαυραγάνη στη δική της “Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων”. Αυτό που ξέρω είναι πως για σχεδόν μιάμιση ώρα δεν παρακολουθούσα μια παράσταση — ήμουν μέσα σε αυτή.

Η “Αλίκη” που παρουσιάζεται από την Παιδική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου στο Ολύμπια, Μoυσικό Δημοτικό Θέατρο “Μαρία Κάλλας”, δεν είναι παιδικό θέατρο όπως το έχουμε συνηθίσει. Είναι ένα λυρικό όνειρο που απευθύνεται σε όποιον έχει υπάρξει παιδί — κι έχει ακόμα το κουράγιο να κοιτάξει μέσα του.

Αφουγκράζεται μεν την ψυχή του κλασικού έργου, ζωντανεύοντας το ταξίδι της Αλίκης στο άγνωστο, στα σύνορα ανάμεσα στη φαντασία και την αλήθεια, ταυτόχρονα δε στήνει μια σύγχρονη γιορτή του θεάτρου συνόλου για την ομορφιά της μεταμόρφωσης.

Στη σκηνή δεν υπάρχουν χαριτωμένα ζωάκια, γελάκια και χαχανητά, δεν υπάρχουν φανταχτερά σκηνικά ή διδακτικά τραγουδάκια με εύκολες ρίμες. Υπάρχει ένα θέαμα φτιαγμένο από σιωπές, από ρυθμό, από φως και σκοτάδι που εναλλάσσονται σαν ανάσες.

“Η παράσταση αυτή ήταν πρόταση της Αργυρώς Xιώτη. Στην αρχή ήμουν επιφυλακτική, γιατί το θεωρούσα το κείμενο του Λούις Κάρολ αρκετά αστικό. Όταν όμως το ξαναδιάβασα, βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την προσπάθεια αυτού του κοριτσιού να βρει ποια είναι μέσα από το όνειρο. Μου άρεσε η ιδέα ότι μπορεί να ταυτιστούν μαζί της και αγόρια και κορίτσια. Επίσης, με ενδιέφερε πολύ ότι η Αλίκη θα παιχτεί από διαφορετικούς ηθοποιούς, κάθε φορά με άλλες ερμηνείες και προσεγγίσεις” σημειώνει η Γεωργία Μαυραγάνη στo NEWS 24/7.

Η αλήθεια δεν είναι ροζ

Η Γεωργία Μαυραγάνη δεν χαϊδεύει το κοινό της. Αντί να φτιάξει μια “εύπεπτη” Αλίκη, επιλέγει να μιλήσει στα παιδιά με την ειλικρίνεια που τους αξίζει. Γιατί τα παιδιά καταλαβαίνουν — πολύ περισσότερο απ’ ό,τι νομίζουμε. Απλώς δεν αναλύουν, αισθάνονται.

Όλοι, μικροί και μεγάλοι, μπήκαμε μέσα στο ίδιο τούνελ: σκοτεινό, υπαρξιακό, αλλά με ένα φως στο τέλος. Το φως εκείνο που μοιάζει με λύτρωση και έρχεται όταν επιβιώνουμε από τη σύγχυση, τον φόβο, την απώλεια.

Η «Αλίκη» αυτή έχει μια σκοτεινή, σχεδόν υπαρξιακή διάσταση. Φόβισε τη σκηνοθέτιδα αυτή η ανάγνωση, δεδομένου ότι η παράσταση απευθύνεται σε παιδιά; “Καθόλου. Νομίζω πως σκοτεινά το βλέπουμε εμείς οι μεγάλοι. Τα παιδιά, αντιθέτως, συνδέονται με αυτή τη διάσταση. Έχουν την ικανότητα να νιώθουν, όχι να αναλύουν. Δεν είναι ανάγκη να καταλάβουν τα πάντα — αρκεί να βιώσουν κάτι. Μου φαίνεται ειλικρινές να δείχνεις στα παιδιά και πιο “σκοτεινά” συναισθήματα. Το παιδικό θέατρο συχνά αποφεύγει τέτοια θέματα, θεωρώντας τα “ανήθικα” ή “ακατάλληλα”, ενώ στην πραγματικότητα τα παιδιά αναζητούν αυτή την ειλικρίνεια” απαντά.

Στην παράσταση υπάρχουν πολύ έντονες εικόνες ρεαλισμού. Ήταν συνειδητή επιλογή να διατηρήσει η σκηνοθεσία αυτό το στοιχείο;

“Ήθελα τα παιδιά να θυμούνται την παράσταση όχι για τις λεπτομέρειες, αλλά για το αίσθημα που τους άφησε. Να βιώσουν κάτι πέρα από ένα ακόμα θέαμα. Δεν με ενδιαφέρει ένα “θέατρο για παιδιά” που μιλά αφ’ υψηλού. Τα παιδιά δεν αντέχουν τον ψεύτικο, ηθικοπλαστικό λόγο των ενηλίκων. Θέλουν κάτι που να τα σέβεται, να τους προκαλεί απορία και συγκίνηση” εξηγεί.

Και συνεχίζει μιλώντας για το τι σημαίνει για αυτήν η λέξη «θαύμα»: Η λέξη «θαύμα» έχει τη ρίζα της στο «παράξενο» — σε αυτό που προκαλεί απορία. Το έργο είναι γεμάτο απορία, γι’ αυτό και με συγκινεί. Η σκηνή, για παράδειγμα, που η Αλίκη κοντεύει να πνιγεί στα δάκρυά της, είναι συγκλονιστική και απεικονίζει κάτι που όλοι έχουμε ζήσει. Μιλά για κάτι αρχετυπικό, που μας ακολουθεί από την παιδική ηλικία ως το τέλος.

Η μουσική ως γλώσσα ονείρου

Και ύστερα, υπάρχει η Λένα Πλάτωνος. Η μουσική της δεν συνοδεύει απλώς τη δράση — είναι η δράση. Ηλεκτρονική, αινιγματική, συγκινητική. Ένας ήχος που δεν εξηγείται, αλλά σε κατακλύζει, σαν ανάμνηση που δεν σου ανήκει.

Κάθε της νότα μοιάζει με ανάσα της Αλίκης, με σκέψη που δεν ειπώθηκε ποτέ.
Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις παιδιά να εκτίθενται σε τέτοιο λυρισμό, σε μια γλώσσα μουσικής που δεν τα θεωρεί ανίκανα να καταλάβουν. Γιατί το καταλαβαίνουν — με τον τρόπο που μόνο εκείνα ξέρουν.

Η Γεωργία Μαυραγάνη είχε ανέκαθεν ιδιαίτερη αδυναμία στη μουσική της Λένας Πλάτωνος. Για μένα φέρει με έναν δικό της τρόπο όλο αυτό το ονειρικό, μεταφυσικό στοιχείο που έχει και η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων”.

Και συνεχίζει: “Σκέφτομαι πολύ μουσικά τα πράγματα και η μουσική της Λένας Πλάτωνος είναι το απόλυτο σύμπαν αυτής της “Αλίκης”. Κάνει μια μαγική ανάγνωση της πραγματικότητας, ξεπερνά τον ρεαλισμό, έχει λυρικότητα και συγκίνηση που δεν μοιάζουν με τίποτα. Ο λυρισμός της είναι ποιητικός. Όταν τη γνώρισα, ένιωσα ότι είναι η ίδια η Αλίκη.

Δεν χρειάστηκε να της πω σχεδόν τίποτα. Της εξήγησα ποια σημεία ήθελα να είναι μουσικά και ποια όχι. Τα υπόλοιπα τα καταλάβαινε διαισθητικά. Η αισθητική της είναι φοβερά ενστικτώδης. Η μουσική έχει αυτή την αύρα της Πλάτωνος — ηλεκτρονική, ποιητική, λυρική. Ήθελα τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με αυτό το είδος ήχου. Να μάθουν ότι υπάρχει κι αυτή η πλευρά της μουσικής, όχι μόνο τα Big Bangs και τα εύκολα ακούσματα. Μέσα απ’ αυτό μπορεί να φτάσουν και σε έναν Χατζιδάκι, ποιος ξέρει;”

Το θάρρος της ειλικρίνειας

Καθώς η παράσταση προχωρούσε, συνειδητοποιούσα ότι δεν είχα δει ξανά κάτι τόσο τολμηρό στο παιδικό θέατρο. Η “Αλίκη” της Γεωργίας Μαυραγάνη δεν διδάσκει, εκθέτει. Δεν προστατεύει το παιδί από το σκοτάδι — του δείχνει ότι μπορεί να το διασχίσει. Γιατί πώς αλλιώς μαθαίνουμε να ζούμε, αν όχι μέσα από το σκοτάδι; Πώς να μιλήσεις για το φως, αν δεν έχεις περάσει πρώτα από το τούνελ;

Η Γεωργία Μαυραγάνη παραδέχεται πως δεν έκανε καμία υποχώρηση. “Είπα και στους ηθοποιούς πως θα αρθρώσουμε μια γλώσσα καθαρή, ποιητική, χωρίς συμβιβασμούς. Θέλω τα παιδιά να συναντήσουν τη γλώσσα και την ποίηση χωρίς ελιτισμό, αλλά με ειλικρίνεια”.

Και μάλιστα λέει με χιούμορ: “φοβάμαι περισσότερο το πώς θα αντιδράσουν οι γονείς παρά τα παιδιά! Οι γονείς συχνά τρομάζουν εκεί όπου τα παιδιά απλώς νιώθουν. Αλλά δεν με απασχολεί. Αν μια Κρατική Σκηνή όπως αυτή του Εθνικού δεν μπορεί να τολμήσει κάτι διαφορετικό, τότε ποιος θα το κάνει;”

Συμπέρασμα — Για γονείς που αναρωτιούνται

Τα σύγχρονα παιδιά βλέπουν καθημερινά “θεάματα ήπιας βίας” στην οθόνη. Υπάρχει άραγε ήπια βία; Όταν η βία κανονικοποιείται, παύει να σοκάρει—κι αυτό είναι το επικίνδυνο.
Αντίθετα, μια παράσταση σαν αυτή της Γεωργίας Μαυραγάνη τα εκθέτει με την πιο όμορφη έννοια του όρου: τα αφήνει γυμνά μπροστά σε μια τέχνη που δεν τα υποτιμά, που τα εμπιστεύεται, που τους δίνει χώρο να σκεφτούν, να νιώσουν, να αναμετρηθούν με το “άλλο”.

Ναι, αξίζει να τα πάτε. Θα πρότεινα 7+ (ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του παιδιού), με μια συζήτηση μετά. Όχι για να τους “εξηγήσουμε” τα πάντα, αλλά για να ακούσουμε τι ένιωσαν.