Η ΚΙΜΙΚΟ ΓΙΟΣΙΝΤΑ ΣΤΟ NEWS 24/7: “Η ΠΕΘΑΙΝΩ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ Η ΦΕΥΓΩ ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΣΩ”

Είναι καταπληκτικό και συνάμα παράξενο να γνωρίζεις προσωπικότητες – όπως η Κιμίκο Γιοσίντα- που ούτε είχες διανοηθεί ότι θα μπορούσες να βρεθείς κοντά τους, να ακούς πράγματα που σε αφήνουν συνεχώς με το στόμα ανοιχτό, να φεύγεις από μία συνάντηση τόσο γεμάτος, με τόσα χρώματα και σχήματα μέσα σου που να ευχαριστείς και πάλι τη ζωή που σου προσέφερε τη δυνατότητα και εσύ την άρπαξες, να κάνεις μία τέτοια δουλειά που σου πραγματοποιεί όνειρα ξανά και ξανά.

Το γεγονός ότι όταν συναντιόμαστε, η Κιμίκο φοράει Issey Miyake και μου λέει πως είναι φίλος της, όπως και ο Γιαμαμότο και η Ρέι Καβακούμπο, τσιμπά ελαφρά το κομμάτι της καρδιάς μου που πάντα χτυπά για τη μόδα, τη μαγική μόδα. Το ότι όμως με ξεναγεί σε μια σειρά έργων που αξίζει να έχουν εντυπωθεί μέσα στις κόρες των ματιών σου είναι πολυτέλεια.

Αισθάνομαι. Αισθάνομαι πολλά και δεν ξέρω ακριβώς τι. Βλέπω τα έργα της και θέλω να την αγκαλιάσω, μου μιλάει και αναρωτιέμαι πόσο πόνο, φόβο, αγάπη για τη ζωή και θέληση μπορεί να κρύβει ένας άνθρωπος. Πώς μπορεί να δραπετεύει από μια χώρα που λειτουργεί σαν οργανισμός στη συνείδηση και ταυτόχρονα ποτέ να μην αποχωρίζεται το παιδικό τραύμα. Τόσο, ώστε ακόμη και σήμερα που καθόμαστε στο στρογγυλό τραπέζι με τον άνδρα της, Jean-Michel Ribettes (mon mari) και στην ερώτησή μου «Παντρευτήκατε τελικά;» εκείνη θα πει «Μπα, σύμφωνο συμβίωσης κάναμε» για να χαμογελάσει εκείνος «Oh chérie, είμαστε μαζί 30 χρόνια. Εντάξει, σύμφωνο συμβίωσης κάναμε, αλλά παντρεμένοι δεν είμαστε;». Το δικό της παιδικό τραύμα που θα διαβάσετε παρακάτω και το οποίο της ακύρωσε το όνειρο του ζευγαριού, του γάμου και της πιθανότητας αληθινής αγάπης από τα έξι-εφτά της χρόνια, αποτυπώνεται στα έργα της, στους τίτλους τους, στα μάτια της.

Φόβος και πόνος μαζί μα και μια ελπίδα που την κράτησε, η αποδοχή και αγάπη για τον διανοούμενο Ζαν-Μισέλ* που μιλά για εκείνη σε όλη τη συνέντευξη αλλά βάζω τα λόγια του στο στόμα της καθώς απλώς τη βοηθά γιατί τα γαλλικά της δεν είναι τόσο τέλεια όσο εκείνου, τα αμέτρητα ταλέντα της, η γοητεία, η συστολή, η Ιαπωνία που αγαπά να μισεί, η πειθαρχία, η απόγνωση, η καταξίωση. Η Κιμίκο είναι μια σπουδαία καλλιτέχνης, μια εύθραυστη μα και τόσο δυνατή γυναίκα. Θα την ευχαριστώ πάντα που μου διηγήθηκε τη ζωή της. Και θα κρατώ στο νου μου τα έργα της. Και θα την ψάχνω στη ζωή και στα όνειρά μου.

*Στην πραγματικότητα, ο Ζαν-Μισέλ και η Κιμίκο δουλεύουν μαζί υπό το όνομα της Kimiko. Είναι ο επιμελητής, ο σύμβουλος, ο αρωγός και αγαπημένος σε κάθε βήμα. Ηταν επιμελητής στο Fondation Cartier, στο MoMA της Νέας Υόρκης. Και αργότερα ανεξάρτητος επιμελητής σε περίπου τριάντα μουσεία παγκοσμίως.

Η επιμελήτρια της έκθεσης, Ελένη Βαροπούλου, σημειώνει: Μυθικά πλάσματα από το πάνθεον των μύθων και των θρησκειών, όπως η Μέδουσα, η Αθηνά, η Εκάτη, ο Βάκχος, ο Μινώταυρος, η Venus, η Σαλώμη, αλλά και ιστορικά πρόσωπα, όπως η Μαρία Αντουανέτα ή ο Βασιλιάς Ήλιος, τα οποία κατά το παρελθόν είχαν απαθανατίσει και μυθοποιήσει σημαντικοί γλύπτες, επικαλείται στις σύγχρονες αυτοπροσωπογραφίες της η Γιαπωνέζα φωτογράφος και εικαστική καλλιτέχνις Kimiko Yoshida. Στόχος της είναι να πλάσει τη δική της προσωπική μυθολογία, υβριδική, σημειολογικά πλούσια, αινιγματική και βιωματική.

Πώς ξεκίνησαν όλα…

Πώς γνωριστήκατε με τον Ζαν-Μισέλ;

Στο Παρίσι, εξαιτίας του Issey Miyake, που έψαχνε έναν Γάλλο επιμελητή για να γράψει για το σόου μόδας που θα έκανε εκεί. Ηταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που συναντούσα έναν διανοούμενο. Με εντυπωσίασε τόσο που εγκατέλειψα τον μεγιστάνα πρώην σύντροφό μου, εγκατέλειψα, δηλαδή, τα λεφτά για το «πνεύμα». Εγινα φτωχότερη αλλά ευτυχισμένη.

Και τώρα κερδίζετε μόνη σας χρήματα και άρα ανεξαρτησία.

Φυσικά, και ελευθερία και ανεξαρτησία.

Γεννηθήκατε στο Τόκιο. Από συντηρητική οικογένεια;

Ναι, προέρχομαι από αριστοκρατική, πολύ παραδοσιακή οικογένεια σαμουράι. Η ζωή μου ήταν τόσο διαφορετική από τη σημερινή.

Τι σημαίνει «παράδοση σαμουράι»;

Σαμουράι σημαίνει ότι π.χ. αν πεινάς, δεν λες «πεινάω» και απλώς δεν αγγίζεις το φαγητό. Είναι πειθαρχία σε κάθε πτυχή της ζωής, οφείλεις να ζεις με την αξιοπρέπεια όπως την εννοούν εκείνοι ώστε να μην κάνεις τίποτα που να μπορεί να προκαλέσει την ντροπή.

Και πηγαίνατε σχολείο; Σας επιτρεπόταν να βγαίνετε με φίλους;

Όχι βέβαια! Σχολείο πήγαινα, αλλά ούτε καν στο τηλέφωνο δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε.

Και οι γονείς σας; Πώς παντρεύτηκαν; Από έρωτα;

Είναι μεγάλη και περίεργη η ιστορία τους και σε αυτήν, με έναν τρόπο, οφείλεται η θεματολογία των έργων μου. Η μητέρα μου, που ήταν αριστοκρατικής καταγωγής, είχε μόνο αδελφές. Οπότε, ο πατέρας της, έψαχνε να υιοθετήσουν κάποιον άνδρα που μετά θα την παντρευόταν κιόλας για να κρατηθεί το επώνυμο. Βρήκανε τον πατέρα μου που ήταν από αγροτική οικογένεια και δέχτηκε αμέσως και έτσι προχώρησε στον γάμο – ουσιαστικά με τη θετή του αδελφή την οποία και είδε πρώτη φορά την ημέρα του γάμου. Όταν έμαθα αυτή την ιστορία, στα επτά μου, έκλαψα πάρα πολύ και έπαψα επίσης να πιστεύω στον γάμο. Και μάλλον για αυτό έκανα τη σειρά έργων που ονομαζόταν «Aϋλες νύφες» (Intangible Brides) και το περίφημο La Mariée Veuve (Η παντρεμένη χήρα).

Σε ποια ηλικία φύγατε από το σπίτι;

Από το σπίτι μου; Έφυγα μόλις μπορούσα. Σπούδασα γαλλική λογοτεχνία και μετά πήγα στη Γαλλία. Ήλπιζα να βρω μια διέξοδο στη ζωή μου. Από μικρή προσπαθούσα να μάθω αγγλικά, αλλά μετά με ενδιέφερε η γαλλική σημειολογία οπότε επέλεξα να μελετήσω αυτό.

Είχατε ταλέντο στη ζωγραφική από μικρή; Αυτό σας ώθησε;

Ναι! Και επειδή δεν μπορούσα στο σπίτι μου να εκφραστώ με κανέναν τρόπο, κατέληγα μονάχα να γράφω και να ζωγραφίζω. Από μικρή ζωγράφιζα. Με έναν τρόπο ήξερα ότι ήμουν καλλιτέχνης. Με ό,τι και αν καταπιανόμουν, τα κατάφερνα. Όταν έκανα μουσική, αγάπησα το πιάνο, αλλά οι γονείς μου δεν ήθελαν να μου αγοράσουν.

Μετά μου ζητήθηκε να παίξω ένα άλλο μουσικό όργανο και ξεκίνησα κλαρινέτο στο οποίο επίσης ήμουν πολύ καλή. Ταυτόχρονα, τραγουδούσα εξαιρετικά. Κι έτσι, ο καθηγητής της μουσικής είπε στους γονείς μου ότι έπρεπε να λάβω ανώτερη μουσική εκπαίδευση, αλλά εκείνοι ήταν ανένδοτοι. Απέρριψαν κάθε πρόταση. Στην Ιαπωνία, δεν θεωρούσαν ότι το επάγγελμα του καλλιτέχνη είναι επάγγελμα.

Αρα, έπρεπε να γίνετε γραμματέας;

Γραμματέας, δασκάλα… έπρεπε να πάω σε ένα «κανονικό» πανεπιστήμιο. Επέλεξα τη γαλλική λογοτεχνία για να πάω μια μέρα στο Παρίσι, να φύγω διότι ο στόχος ήταν να εγκαταλείψω την Ιαπωνία. Μπήκα κατευθείαν πρώτη σε μια σχολή μόδας, δούλεψα και σε μια εταιρεία, έφτιαχνα ρούχα περισσότερο σαν γλυπτά αλλά δεν μπόρεσα να κρατήσω μια επιχείρηση – χρεοκόπησα αφού δεν μπορούσα να κάνω καλή διαχείριση.

Και τελικά ανακάλυψα τη μαγειρική τυχαία γιατί ο πρώην σύντροφός μου ήθελε να μαγειρεύω αφού στο σπίτι είχαμε πάντα υψηλούς καλεσμένους – όποιος ερχόταν στην Ιαπωνία από τον Δαλάι Λάμα ως τη Μιούτσια Πράντα θα περνούσε από εμάς. Εγώ, όμως, δεν είχα βράσει ούτε έναν κόκκο ρύζι στη ζωή μου. Προσπάθησα κάτι να φτιάξω με τεράστια αποτυχία ασφαλώς, τα πετάξαμε όλα στα σκουπίδια και με έστειλε τρεις μήνες σε μία πολύ καλή σεφ για να μάθω. Κάναμε μαζί ψώνια, ετοιμάζαμε πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό και τελικά έγινα η καλύτερή της μαθήτρια.

Και ταλέντο στη μαγειρική, δηλαδή! Με δυο λόγια, έχετε τη δυνατότητα να δημιουργείτε ό,τι θελήσετε.

Ναι, νομίζω, μεταφορικά μιλώντας, ότι τελικά η μαγειρική είναι αυτή που μου «επέτρεψε» να γίνω καλλιτέχνης, κάτι που πριν ήταν απαγορευμένο. Η κουζίνα με απελευθέρωσε! Η οικογένεια με κρατούσε μέσα σαν κοχύλι. Η μαγειρική έσπασε το
γυάλινο ταβάνι. Και έφυγα από τη χώρα με 6.000 € αποταμίευση. Έφτασα στην Άρλ σε μια σχολή φωτογραφίας. Πέρασα υπέροχα, αλλά στο χωριό αυτό δεν υπήρχε ζωή και δράση οπότε συνέχισα και σε μια Σχολή Μαγειρικής αλλού.

Με την οικογένειά σας πώς ήσασταν τότε;

Η οικογένειά μου σοκαρίστηκε που αποφάσισα να φύγω όμως κανένας δεν με εμπόδισε. Ξαναμιλήσαμε μόλις πριν από 10 χρόνια. Στην πραγματικότητα, ήταν θυμωμένοι 20. Όμως, ήταν αναγκαία επιλογή: είτε πεθαίνω στην Ιαπωνία είτε προσπαθώ να ζήσω.

Με δασκάλους τους Jean-Luc Godard και Anne Teresa De Keersmaeker

Μάλιστα. Και μετά τη φωτογραφία;

Μετά τη φωτογραφία, έπρεπε πια να κάνω κάτι πιο σοβαρό και στοχευμένο. Και έτσι έδωσα εξετάσεις τo 1977 για τη σχολή “Le Fresnoy – Studio national des arts contemporains” στον Βορρά της Γαλλίας που άνοιγε τότε πολύ φιλόδοξα και αναζητούσαν υποψηφίους φοιτητές. Πέρασα τέταρτη και σπούδασα με την πρώτη γενιά φοιτητών εκεί. Ουσιαστικά ήταν μια σχολή πολυμέσων και εκεί έκανα κινηματογράφο με σπουδαίους δασκάλους όπως ο Jean-Luc Godard, o Raoul Ruiz, o Michael Snow, η Anne Teresa De Keersmaeker κ.α. Ημουν πάρα πολύ τυχερή από άποψη εκπαίδευσης και βγαίνοντας από τη σχολή, ήμουν ήδη πάνω σε ράγες. Και όλα πήραν τον δρόμο τους. Eκτοτε, ζω μεταξύ Παρισιού, Βενετίας και Τόκυο.

Είστε πάντα εσείς στις εικόνες που βλέπουμε;

Ναι και η διαδικασία είναι πάντα ίδια: ίδιο θέμα, ίδια διάταξη, ίδιο φως, ίδιο πλαίσιο, ίδια χρώματα, χωρίς Photoshop, χωρίς ομάδα. Ακολουθούμε ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο γιατί προσφέρει ενότητα στο αποτέλεσμα. Μιλάμε για μία βάση από αυτοπροσωπογραφίες, γεγονός που προσφέρει οικονομία σκέψης και εργασίας. Να και η Ιαπωνία μέσα μου.

Χωρίς να μπορώ να καταλάβω το γιατί, βλέπω παντού στις γυναίκες σας μία αμυδρή τάση για απελευθέρωση.

Ισως να είναι κάπως επαναστατικές εσωτερικά. Αλλά σίγουρα, είναι έργα άχρονα, δεν έχουν τόπο, δεν αφορούν μία συγκεκριμένη αφήγηση. Το πορτρέτο όμως δεν είναι το θέμα. Κάνω ουσιαστικά κάτι σαν «νεκρές φύσεις». Με βάφουν περίπου 4 ώρες, μεταμορφώνομαι εντελώς και μετά φωτογραφίζομαι. Και κατόπιν ζωγραφίζω. Οι φωτογραφίες πολλές φορές μοιάζουν με φωτογραφίες πτωμάτων. Φωτογραφίζω την απουσία, μοιάζει σαν μια τελετή εξαφάνισης.

Το αντικείμενο δεν είμαι εγώ αλλά η ιστορία της τέχνης. Όπως λέει ο ιστορικός τέχνης André Malraux: ποιο είναι το πρώτο υλικό της τέχνης; Συχνά πιστεύουμε ότι είναι η ζωή, τα συναισθήματα, τα βιώματά μας. Καθόλου. Τα πρώτα αληθινά υλικά της τέχνης είναι η ίδια η τέχνη.
Αλλά στην πραγματικότητα, όλη η ιστορία της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της φωτογραφίας, δεν είναι η τέχνη της ΑΝΑπαράστασης; Και κάθε αναπαράσταση παρουσιάζει κάτι που δεν είναι παρόν. Ανα-παριστάς, δείχνεις μια απουσία, ένα κενό. Πάντα. Οπότε ουσιαστικά είναι ένα πτώμα που μου μοιάζει. Ένα πρόσωπο που είναι ένα κέλυφος.

Και η μικρή χορεύτρια του Degas… το υπέροχο γλυπτό; Δεν έχει σχέση με τις υπόλοιπες δουλειές σας.

Όχι, αλλά κάνω κάποια γλυπτά ούτως ή άλλως που είναι σε μουσεία του κόσμου. H κόκκινη Μαρία Αντουανέττα (σαν γκέισα) βρίσκεται στο Musée de Sèvres και ο Λουδοβίκος – «Βασιλιάς Ηλιος» (Louis XIV by Bernini) στο Château de Versailles. Οσο για τη μικρή μαύρη χορεύτρια, κουβαλά για μένα μία ιστορία πολύ ενδιαφέρουσα. Είναι φτωχή, είναι περίπου 14 χρονών, courtesan (εταίρα) σε κάποια αυλή και είναι προφανές ότι το πρόσωπό της μαρτυρά όλο τον πόνο που νιώθει.

Οταν την είδα στο Musée d’Orsay, δεν έφυγε ποτέ από το μυαλό μου. Και ήταν τόσο κοντά στο πρωτότυπό της αυτό που δημιούργησα μετά από τέσσερα χρόνια δουλειάς που ίσως και να κινδύνευα να κατηγορηθώ για αντιγραφή. Δεν μπορούσα όμως να κάνω αλλιώς παρά να την φτιάξω κι εγώ με τα χέρια μου. Δεν μπορούσαμε όμως να το καλουπώσουμε. Ο χυτευτής, όταν κάναμε τον μπρούτζο, μου είπε: «Θα έχετε προβλήματα, μοιάζει πολύ με το πρωτότυπο». Και έτσι, γράψαμε στην επιτροπή του Ιδρύματος του Degas που μας έδωσε την άδεια. Ευτυχώς. Εδώ, στην Αθήνα, εκτίθεται μια άλλη «φυλακισμένη» μου νέγρα στην οποία αναγράφεται η φράση Why Being Born a Slave?