ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

Αν βρεθείτε στη Μαδρίτη το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου, αξίζει τον κόπο να κάνετε μια μικρή εκδρομή προς τα βόρεια, στην επαρχία της Σεγόβια. Θα σας περιμένουν αλλόκοτες φιγούρες, ιππότες και τοξότες, άρχοντες και γελωτοποιοί, δεσποσύνες και τροβαδούροι, δήμιοι και ιεροεξεταστές για να σας μεταφέρουν στον ισπανικό Μεσαίωνα. Ένα μοναδικό ταξίδι μέσα στον χρόνο που αν το πραγματοποιήσετε, θα σας μείνει αξέχαστο.

Μετά την παρουσίαση των κάστρων (αραβικών και χριστιανικών) της Ισπανίας την προηγούμενη εβδομάδα, το Magazine θα σας ξεναγήσει σήμερα σε δυο από τις σημαντικότερες μεσαιωνικές γιορτές της Καστίλης, την “νύχτα των κεριών” στην Πεδράθα και την “φιέστα των προνομίων” στην Σεπούλβεδα. Ξεκινάμε το οδοιπορικό μας από την Castilla y León, την περιοχή στην οποία ανήκουν η Σεγόβια και τα χωριά της.

Η Καστίγια, το μεγαλύτερο σε έκταση αυτόνομο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ισπανίας, που εκτείνεται στο τεράστιο οροπέδιο που βρίσκεται βόρεια και δυτικά της Μαδρίτης, χρωστάει το όνομά της στα αναρίθμητα κάστρα που είναι διάσπαρτα στο έδαφός της (από το λατινικό castellum, υποκοριστικό του castrum). Επί μια χιλιετία χτίζονταν ασταμάτητα με αποτέλεσμα η Καστίγια να είναι από τις περιοχές με τον μεγαλύτερο αριθμό κάστρων στην Ευρώπη (σήμερα σώζονται 461 στις εννέα επαρχίες της, διατηρημένα και μη).

Τα κάστρα, γύρω από τα οποία χτίστηκαν όλες οι σημερινές πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά (είναι πραγματικά δύσκολο να συναντήσεις οικισμό στην Καστίλη χωρίς τουλάχιστον ένα “castillo”), άκμασαν την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης και αποτέλεσαν το κυρίαρχο κοινωνικό καταφύγιο, με αποτέλεσμα μέσα σε αυτά να αναπτυχθούν ήθη, έθιμα και συνήθειες που χαρακτήρισαν την καθημερινότητα των κατοίκων για πολλούς αιώνες.

Αυτές ακριβώς τις δραστηριότητες εκείνης της εποχής αναπαριστούν οι σημερινοί κάτοικοι της Καστίγια στις γιορτές που διοργανώνουν κάθε χρόνο σε πόλεις και χωριά. Η Σεγόβια, η Σαλαμάνκα, το Τολέδο, το Μπούργος, η Λεόν, η Άβιλα, η Βαγιαδολίδ, η Θαμόρα, η Σόρια, όλες οι σύγχρονες μητροπόλεις της Καστίγια θυμούνται το παρελθόν τους με μια σειρά από εκδηλώσεις αφιερωμένες στα σκοτεινά χρόνια της Ιεράς Εξέτασης και των σιδερόφρακτων ιπποτών.

Εμείς σήμερα θα φύγουμε από τις μεγάλες πόλεις της Καστίλης και θα αναζητήσουμε τις ξακουστές μεσαιωνικές γιορτές που διοργανώνουν κάθε Ιούλιο δύο μικρά γειτονικά χωριά της επαρχίας της Σεγόβια, η Pedraza de la Sierra και η Sepúlveda. Πριν αρχίσουμε όμως το ταξίδι μας, ας τοποθετηθούμε και ιστορικά.

Όσοι διαβάσατε το πρώτο μέρος του αφιερώματος στην μεσαιωνική Ισπανία, θα θυμάστε ότι από το 711 μ.Χ. και μετά, με το μεγαλύτερο τμήμα της Ιβηρικής να βρίσκεται υπό αραβική κατοχή, ξεκίνησε η “Reconquista”, η προσπάθεια δηλαδή των Ισπανών να ανακαταλάβουν τα εδάφη τους, κάτι που διήρκεσε οχτώ αιώνες και ολοκληρώθηκε το 1492 μ.Χ. με την παράδοση της Γρανάδας από τους Μαυριτανούς στους Καθολικούς Βασιλείς.

Η “Ρεκονκίστα” ξεκίνησε από το πριγκιπάτο του Αστούριας και εξαπλώθηκε προς τον Νότο. Σε κάθε μέρος που απελευθέρωναν οι Καθολικοί έχτιζαν και ένα κάστρο για να σιγουρέψουν την ασφάλεια των κατοίκων και να έχουν ένα παραπάνω ορμητήριο για τις επόμενες επιθέσεις τους. Κάπως έτσι σχηματίστηκε το περίφημο αμυντικό τόξο που ξεκινούσε από το Λεβάντε και κατέληγε στην Εξτρεμαδούρα. Τα κάστρα πρωταγωνίστησαν για περίπου μια χιλιετία στην Ισπανία.

Και ήταν αρκετά μεγάλη η χρονική αυτή περίοδος, ώστε οι οικισμοί, τα χωριά και οι πόλεις που βρίσκονταν είτε μέσα σε αυτά, είτε (κυρίως) έξω και γύρω από αυτά, να συνδεθούν άρρηκτα μαζί τους και να διαμορφώσουν μια ιδιαίτερη κοινωνική πραγματικότητα και συμπεριφορά. Αυτή την καθημερινότητα του Μεσαίωνα, που αναπτύχθηκε στα κάστρα (έδρες και προπύργια στα κατάσπαρτα πριγκιπάτα, κομητείες, δουκάτα, βαρονίες κλπ), αναπαριστούν οι σημερινοί κάτοικοι της Ισπανίας.

Οι μεσαιωνικές γιορτές διοργανώνονται σε όλη την επικράτεια, όμως στο διαμέρισμα της Καστίλης συναντάμε τις πιο πολλές, αλλά και τις πιο ενδιαφέρουσες. Σήμερα θα σας παρουσιάσω την “νύχτα των κεριών” και την “φιέστα των προνομίων”. Γιατί διάλεξα αυτές τις δυο; Πρώτον, διότι πρόκειται για δυο από τις πιο γνωστές και χαρακτηριστικές περιπτώσεις και δεύτερον, γιατί έχω βρεθεί σε αυτές τις γιορτές, τόσο στην Πεδράθα όσο και στην Σεπούλβεδα, οπότε μπορώ να σας περιγράψω με περισσότερες λεπτομέρειες το τί ακριβώς συμβαίνει εκεί κάθε χρόνο, τον Ιούλιο μήνα.

ΠΕΔΡΑΘΑ – Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΚΕΡΙΩΝ

Η Πεδράθα είναι ένα μικρό χωριό 350 κατοίκων, 38 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σεγόβια (και 117 χλμ βόρεια της Μαδρίτης). Ο οικισμός, που βρίσκεται στους πρόποδες του εντυπωσιακού όγκου της οροσειράς της Γουαδαράμα και είναι χτισμένος πάνω σε έναν μικρό λόφο, διατηρεί τον μεσαιωνικό του σχεδιασμό. Περιβάλλεται από τείχος, διαθέτει μόνο μια είσοδο και στη βορειοδυτική πλευρά δεσπόζει το πραγματικά πανέμορφο κάστρο. Η Πεδράθα ανακηρύχθηκε Ευρωπαϊκό διατηρητέο μνημείο το 1951. Όλοι οι δρόμοι είναι λιθόστρωτοι και απαγορεύονται αυστηρά τα οχήματα.

Η Puerta de la Villa, δηλαδή η μοναδική είσοδος στο χωριό, χτίστηκε τον 11ο αιώνα και ανακατασκευάστηκε τον 16ο, όταν άρχοντας της Πεδράθα ήταν ο Ίνιγο Φερνάντεθ ντε Βελάσκο, του οποίου ο θυρεός διατηρείται μέχρι σήμερα στο σημείο. Πολύ κοντά στην είσοδο, βρίσκεται ένας πύργος, που για αιώνες ήταν η φυλακή του οικισμού. Στον πύργο κατοικούσε ο δεσμοφύλακας, ενώ από κάτω υπήρχαν οι χώροι για τους έγκλειστους.

Για τους απλούς εγκληματίες (συνήθως τους κοινούς κλέφτες), είχαν χτιστεί δυο ξύλινα κελιά διαστάσεων τρία επί τρία μέτρα, όπου δεν έμπαινε φως και μέσα στα οποία μπορούσαν να κρατηθούν μέχρι δεκαπέντε άτομα για αρκετές μέρες. Για τους φονιάδες τα πράγματα ήταν πολύ πιο σκληρά. Ο δεσμοφύλακας τους πετούσε από ψηλά σε έναν χώρο που βρισκόταν χαμηλά στο κτίσμα. Η πτώση προκαλούσε κατάγματα κυρίως στα πόδια, εκμηδενίζοντας κάθε πιθανότητα για απόδραση.

Σε όλα τα κελιά που βρίσκονταν ψηλότερα, υπήρχαν μικρές καταπακτές, από τις οποίες ρίχνονταν όλες οι ακαθαρσίες των εκεί φυλακισμένων στον χώρο των φονιάδων. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι κάτω κρατούμενοι πέθαιναν μέσα σε αγωνία μετά από λίγες μέρες είτε από τα τραύματά τους είτε από μολύνσεις και ο δήμιος της Σεγόβια ήταν εκείνος που έπαιρνε τα πτώματα. Ο πύργος της φυλακής αποκαταστάθηκε τον περασμένο αιώνα και λειτουργεί ως μουσείο.

Το κάστρο χτίστηκε τον 13ο αιώνα και η οχύρωσή του ενισχύθηκε τον 16ο με την προσθήκη δυο σειρών από τείχη, το εσωτερικό, πάνω και γύρω από τον κεντρικό πύργο και το εξωτερικό και πολύ μεγαλύτερο στην πίσω μεριά του λόφου, όπου τοποθετήθηκε μια σειρά από κανόνια. Το 1926, ο Βάσκος ζωγράφος Ιγνάθιο Θουλοάγα, αγόρασε το κάστρο και το αναστήλωσε, εγκαθιστώντας μέσα σε αυτό το ατελιέ του. Οι κληρονόμοι του, χρησιμοποίησαν τον ένα πύργο για να στήσουν μια έκθεση με έργα του ζωγράφου.

Πέρυσι (2024), το κάστρο πουλήθηκε από την οικογένεια Θουλοάγα έναντι του ποσού των 4,8 εκατομμυρίων ευρώ σε δυο πολύ γνωστούς Ισπανούς ηθοποιούς, τους Σαντιάγο Σεγούρα και Χοσέ Μότα, οι οποίοι έδωσαν τη διαχείριση στην εταιρεία τους, Teatrópolis, με σκοπό τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων μέσα σε αυτό, αλλά και την ελεύθερη είσοδο των επισκεπτών.

Κάθε καλοκαίρι, το πρώτο και το δεύτερο Σάββατο του Ιουλίου, οι κάτοικοι μεταμορφώνονται κυριολεκτικά και ξαναζούν την μεσαιωνική καθημερινότητα. Οι μισοί ντύνονται με ρούχα της εποχής, ενώ προσλαμβάνονται αρκετοί ηθοποιοί που μεταμφιέζονται και παίζουν διάφορους ρόλους, όπως του γελωτοποιού, του ζητιάνου, του τροβαδούρου και του δήμιου. Στον κεντρικό δρόμο στήνεται υπαίθρια αγορά, ενώ έξω από το κάστρο λαμβάνουν χώρα αγωνίσματα του Μεσαίωνα, όπως η ξιφομαχία, η τοξοβολία, η διελκυστίνδα κ.α., στα οποία μπορούν να πάρουν μέρος και οι επισκέπτες.

Οι άλλοι μισοί κάτοικοι αναλαμβάνουν να στήσουν σε όλους τους δρόμους, τα πεζούλια, τα παράθυρα και τις αυλές, χιλιάδες μικρά κεριά, τα οποία και ανάβουν λίγο πριν δύσει ο ήλιος. Το θέαμα είναι μαγευτικό. Πλανόδιοι μουσικοί παίζουν μεσαιωνικές μελωδίες, ενώ ρέει άφθονο το τοπικό κρασί και η μπύρα. Το μόνο φως σε όλο τον οικισμό προέρχεται αποκλειστικά από τα κεριά (υπολογίζεται ότι ανάβουν περισσότερα από 30.000 κεριά, ενώ σταματάει η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος σε όλο το χωριό) και η συνηθισμένη συννεφιά της Καστίλης προσδίδει μια ακόμα πιο ιδιαίτερη “σκοτεινή” αίσθηση.

Μόλις ολοκληρωθεί το άναμμα των κεριών, ξεκινάει το λεγόμενο “κοντσέρτο των κεριών” με έργα κλασικής μουσικής στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο στον δρόμο που οδηγεί στο κάστρο. Στα φετινά “Conciertos de las Velas”,, όπως ονομάζονται στα ισπανικά, το πρόγραμμα έχει ως εξής: Το Σάββατο 5 Ιουλίου, η ορχήστρα δωματίου Wiener Concert Verein θα παίξει έργα των Haydn, Mozart και Strauss (ανάμεσά τους και την Μικρή Νυχτερινή Μουσική του Μότσαρτ), ενώ το Σάββατο 12 Ιουλίου, η ορχήστρα δωματίου της Περούτζια, θα παίξει έργα των Boccherini, Haydn και Mozart.

Οι τιμές των εισιτηρίων για το κάθε ένα από τα δυο κοντσέρτα κυμαίνονται από 55 μέχρι 90 ευρώ. Προσοχή όμως! Αν θέλετε να ζήσετε αυτή την ομολογουμένως μαγική εμπειρία, θα πρέπει να κλείσετε έγκαιρα τα εισιτήριά σας, αφού η ζήτηση είναι τεράστια από κάθε γωνιά της Ισπανίας, αλλά και από επισκέπτες του εξωτερικού. Επίσης, να θυμάστε ότι δεν μπορείτε να μπείτε στο χωριό με αυτοκίνητο ή μηχανή, θα πρέπει να τα παρκάρετε έξω από αυτό και να περπατήσετε με τα πόδια. Αναλυτικές πληροφορίες εδώ και εδώ.

ΣΕΠΟΥΛΒΕΔΑ – Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ

Η Σεπούλβεδα είναι ένα χωριό, επίσης στην επαρχία της Σεγόβια, μόλις 18 χιλιόμετρα βόρεια της Πεδράθα (57 χλμ βορειοανατολικά της Σεγόβια και 121 χλμ βόρεια της Μαδρίτης) και έχει 1.000 κατοίκους. Βρίσκεται χτισμένη στο τελείωμα του εθνικού Πάρκου του ποταμού Ντουρατόν και ιδρύθηκε το 1010 μ.Χ. Δε διαθέτει τη διατηρητέα ομορφιά της Πεδράθα, όμως η αμφιθεατρική της θέση, της χαρίζει μια εκπληκτική θέα στο οροπέδιο της Καστίγια.

Από τον πύργο της εκκλησίας “Virgen de la Peña” (η Παρθένος του βράχου) μπορεί να δει κανείς πέντε διαφορετικά κάστρα σε όλα τα σημεία του ορίζοντα. Η Σεπούλβεδα δεν έχει κάστρο, είναι όμως κυκλωμένη από εντυπωσιακά τείχη. Το 1076 ο άρχοντας (κόντε) της Καστίγια, Φερνάν Γκονθάλεθ, παρέδωσε στον οικισμό την “Χάρτα των προνομίων” (fuero de Sepúlveda), υπογεγραμμένη από το βασιλιά Αλφόνσο τον 6ο. Τα προνόμια αυτά ήταν διοικητικά, φορολογικά και δικαστικά και είχαν εφαρμογή στην Extremadura Castellana, τις περιοχές δηλαδή της Καστίλης που είχαν ελευθερωθεί από τους Άραβες.

Η Χάρτα περιλάμβανε 39 μικρούς οικισμούς γύρω από την Σεπούλβεδα και επικυρώθηκε εκ νέου το 1305 από τον Φερνάντο τον 4ο της Καστίλης. Αυτά ακριβώς τα προνόμια γιορτάζουν οι κάτοικοι της Σεπούλβεδα κάθε χρόνο το τρίτο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου. Οι ντόπιοι φορούν μεσαιωνικές στολές, στολίζουν όλη την πόλη με θυρεούς, εσκούδα και σημαίες, στήνουν και αυτοί παραδοσιακό παζάρι, αγωνίζονται σε αγωνίσματα της εποχής και φωταγωγούν τα τείχη και τα κτίρια με αναμμένους πυρσούς.

Την μεσαιωνική ατμόσφαιρα συμπληρώνουν πλανόδιοι τροβαδούροι, κυρίως από τα φοιτητικά μουσικά συγκροτήματα της Τούνας και τις τοπικές Εστουδιαντίνες, αλλά και θεατρικές παραστάσεις στο δρόμο, πάνω σε κινητές εξέδρες που γυρίζουν όλο το χωριό. Πέρα από το ιστορικό ενδιαφέρον, υπάρχει και το γαστρονομικό, αφού η Σεπούλβεδα θεωρείται η παγκόσμια “πρωτεύουσα” του ψητού αρνιού στα κάρβουνα! Πράγμα που σημαίνει ότι μπορείτε να συνδυάσετε άρτο και θεάματα.

Στα τυπικά καπηλειά της μπορείτε να απολαύσετε το τοπικό αρνάκι γάλακτος ψημένο στους παραδοσιακούς ξυλόφουρνους. Ξεκινώντας πριν με ένα πιάτο σκορδόσουπας, που περιέχει ξερό ψωμί, κόκκινο πιπέρι, δάφνη, σκόρδο, αυγό ποσέ και ελαιόλαδο. Ζητήστε την ως “sopa castellana” και θα με θυμηθείτε. Και βέβαια, ως επιδόρπιο, το “ponche segoviano” (γλυκό με βάση μπισκότο και σιρόπι, στη μέση κρέμα και πάνω αμυγδαλόπαστα), είναι ιδανικό για να ολοκληρώσετε ένα τέλειο τοπικό γεύμα ή δείπνο.

Επιστρέφοντας τώρα στην φιέστα, κορυφαία στιγμή της είναι όταν ανάβει ο πυρσός που φωτίζει τον βασιλικό θυρεό πάνω στα τείχη και αρχίζει έτσι και επίσημα η φωταγώγηση της πόλης με τους πυρσούς. Η παράδοση λέει πως τον βασιλικό θυρεό άναβε με αναμμένο βέλος ο πιο δεξιοτέχνης τοξότης της φρουράς από την κεντρική πλατεία, την επονομαζόμενη Plaza de España. Μέχρι πριν μερικά χρόνια, το άναμμα του θυρεού ήταν πραγματικά εντυπωσιακό, με υπεύθυνο τον Αντόνιο Ρεμπόγιο Λινιάν. Το όνομα μπορεί να μη σας λέει τίποτα, αλλά είμαι σίγουρος ότι τον θυμάστε οι περισσότεροι.

Πρόκειται για τον Ισπανό Παραολυμπιονίκη της τοξοβολίας (3 παραολυμπιακά μετάλλια από το 1984 μέχρι το 1992), ο οποίος είχε ανάψει το 1992 την Ολυμπιακή φλόγα στο στάδιο του Μοντζουίκ, στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Βαρκελώνης, με μια βολή που έκοψε την ανάσα σε δισεκατομμύρια τηλεθεατές σε όλον τον κόσμο. Ο Ρεμπόγιο, για αρκετά χρόνια, ήταν αυτός που άναβε και τον βασιλικό θυρεό στη Σεπούλβεδα, βέβαια στα 70 του πλέον, έχει σταματήσει. Όμως στο βίντεο, στο τέλος του κειμένου, μπορείτε να θαυμάσετε το άναμμα του 2006, με καθαρή βολή του Ρεμπόγιο από τα 50 μέτρα!

Φέτος, η Fiesta de los Fueros, θα εορταστεί το Σαββατοκύριακο 19 και 20 Ιουλίου. Στις 10 το βράδυ του Σαββάτου θα ηχήσει 33 φορές η μεγάλη καμπάνα της “espadaña barroca” (του μπαρόκ καμπαναριού που βρίσκεται πάνω στα τείχη του χωριού), επιβάλλοντας την “toque de queda”, την απαγόρευση δηλαδή της κυκλοφορίας, όπως γινόταν στη διάρκεια του Μεσαίωνα, όταν έκλεινε η είσοδος του τείχους και θα ακολουθήσει το άναμμα του βασιλικού θυρεού, ενώ στη συνέχεια, πεντακόσιοι ακόμα πυρσοί θα φωταγωγήσουν όλο το χωριό.

Τα μεσάνυχτα, στην Plaza de España, μετά την πομπή των Ναϊτών Ιπποτών, θα ηχήσουν τα τύμπανα και σύμφωνα με το τελετουργικό, θα αναγνωστεί δημόσια το ιστορικό κείμενο των προνομίων. Αμέσως μετά, μπορείτε να παρακολουθήσετε μια από τις πιο μαγικές στιγμές της γιορτής, την περίφημη “Música de las Antorchas” (μουσική των πυρσών), μια συναυλία παραδοσιακής μουσικής. Το αναλυτικό πρόγραμμα όλων των εκδηλώσεων του διημέρου, μπορείτε να το δείτε εδώ.

Αυτά τα ολίγα λοιπόν για τις μεσαιωνικές γιορτές της Ισπανίας. Από εμένα, στην περίπτωση που βρεθείτε τον Ιούλιο στη Μαδρίτη και με την ευκαιρία, αποφασίσετε να επισκεφθείτε τις μεσαιωνικές γιορτές, είτε στην Πεδράθα, είτε στην Σεπούλβεδα, είτε οπουδήποτε αλλού στην Καστίλη, καλό σας ταξίδι και να είστε σίγουροι ότι όσα δείτε, θα σας μείνουν αξέχαστα!

* Ευχαριστούμε τα γραφεία τουρισμού της Πεδράθα και της Σεπούλβεδα για την ευγενική παραχώρηση φωτογραφικού υλικού.

* Βίντεο: Pedraza, la noche de las velas.

* Βίντεο: Το άναμμα του πυρσού στον βασιλικό θυρεό της Σεπούλβεδα από τον τοξότη της Ολυμπιακής φλόγας το 1992 στη Βαρκελώνη, Antonio Rebollo Liñán (Ιούλιος 2006).