ΜΕΤΑ ΤΟ “28 ΜΕΡΕΣ ΜΕΤΑ”, ΤΙΠΟΤΑ ΣΤΟ ΣΙΝΕΜΑ ΤΡΟΜΟΥ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΞΑΝΑ ΤΟ ΙΔΙΟ

Στο 28 Μέρες Μετά, η λέξη ζόμπι δεν ακούγεται ούτε μια φορά.

Από την πρώτη στιγμή, ο Ντάνι Μπόιλ κι ο Άλεξ Γκάρλαντ προσέγγισαν εκείνο το φιλμ ως κάτι διαφορετικό και πρωτότυπο, χωρίς να το βλέπουν απαραιτήτως ως μέρος μιας όποιας παράδοσης. Αλλά το αστείο με αυτά τα πράγματα είναι πως δε μπορείς ποτέ να ελέγξεις αν το έργο σου θα γίνει κομμάτι κληρονομιάς – αυτά τα κρίνει απλώς η Ιστορία.

Και είτε το ήθελαν οι δημιουργοί του είτε όχι, το 28 Μέρες Μετά άνοιξε τον 21ο αιώνα με μια ακραία διαφορετική ματιά και προσέγγιση, πάνω στο κουρασμένο είδος του ζόμπι θρίλερ.

ΜΙΑ ΜΕΤΑ-ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ

Το 28 Μέρες Μετά ξεκινά σε ένα ερημωμένο Λονδίνο, με τον Κίλιαν Μέρφι να περιφέρεται σε απολύτως γνώριμα αστικά τοπόσημα που μοιάζουν απόκοσμα, άδεια από ζωή. Όσο ο Τζιμ, ο χαρακτήρας του ιρλανδού ηθοποιού, βρισκόταν σε κώμα, ο κόσμος γύρω του άλλαξε – ένας ιός οργής μεταδίδεται ραγδαία και έχει ως αποτέλεσμα οι απλοί άνθρωποι να μετατραπούν σε οργισμένα, άμυαλα ζόμπι, και η κοινωνία να φτάσει σε πλήρη κατάρρευση.

Η ταινία μοιάζει λοιπόν να αντλεί επιρροή όχι τόσο πολύ από τον ζόμπι κανόνα (αν και οι ταινίες του Τζορτζ Ρομέρο ήταν αναπόφευκτα μεγάλο σημείο αναφοράς για τον σεναριογράφο Άλεξ Γκάρλαντ), όσο από μετα-αποκαλυπτικές αφηγήσεις ενός κόσμου σε πλήρη συλλογική κατάρρευση λόγω μιας διαδεδομένης νόσου.

To “Day of the Triffids” είναι μια κοινή αναφορά τόσο του Γκάρλαντ όσο και του σκηνοθέτη Ντάνι Μπόιλ, ένα sci-fi βιβλίο του ‘51 για μια επιθετική ποικιλία φυτού που αρχίζει σκοτώνει ανθρώπους, την ώρα που ο περισσότερος κόσμος έχει τυφλωθεί. Μια άλλη ξεκάθαρη αναφορά είναι το “I Am Legend” του Ρίτσαρντ Μάθεσον, που γράφτηκε τρία χρόνια αργότερα: εκεί, σε έναν μετα-αποκαλυπτικό κόσμο, μια πανδημία μετατρέπει την ανθρωπότητα σε κάτι σαν βαμπίρ.

Η ιδέα μιας τέτοιας πανδημίας μπορεί σήμερα να μοιάζει πιο επίκαιρη και τρομακτική από ό,τι στις αρχές του 21ου αιώνα, αλλά ας μην ξεχνάμε πως τότε είναι που συναντάμε ένα άλλο είδος συλλογικού πανικού που έχει ξανά να κάνει με τη μεταξύ μας σύνδεση. Ανάμεσα στον Y2K πανικό και την 11η Σεπτεμβρίου, ο νέος κόσμος που γεννιέται στην αυγή του 21ου αιώνα μοιάζει να αφήνει πίσω του τα ουτοπικά οράματα της παγκοσμιοποίησης των ‘90s, και να ανακαλύπτει με τρόμο πως οι παλιές απειλές μπορούν ακόμα να καταρρίψουν τα νέα οράματα και τις νέες εποχές.

Το 28 Μέρες Μετά αντλεί λοιπόν ιδέες από κλασικό υλικό της μετα-αποκαλυπτικής λογοτεχνίας του φανταστικού, αλλά εκφράζει ένα νέο όραμα απόγνωσης και νιχιλισμού. Ο αναπτυγμένος κόσμος μας μπορεί εξίσου εύκολα να μοιάζει άδειος και αποτελειωμένος. Ο πολιτισμός είναι προσωρινός. Αυτά που μας συνδέουν, μπορούν να είναι θανατηφόρα. Τα πάντα στο φιλμ στάζουν απόγνωση και φόβο.

ΖΟΜΠΙ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ: ΜΗΝ ΠΕΡΠΑΤΑΣ, ΤΡΕΧΑ!

Μέσα από αυτή την προσέγγιση, ο Ντάνι Μπόιλ δεν σκόπευε ακριβώς να γυρίσει μια παραδοσιακή (έστω και ανατρεπτική) ζόμπι ταινία, αλλά περισσότερο ένα θρίλερ στο τέλος του πολιτισμού. Εκεί παρατηρούμε και το πώς το σκηνοθετικό στυλ του –όπως το γνωρίσαμε μέσα από τις προηγούμενες ταινίες του και ιδίως ένα από τα διασημότερα φιλμ των ‘90s, το Trainspotting– δρα τελείως ανανεωτικά ως προς το είδος.

Ο Μπόιλ φέρνει μια άγρια ψηφιακή αισθητική σε ένα παραδοσιακά κινηματογραφημένο είδος, κάτι που αναμφίβολα ανοίγει το δρόμο στην ψηφιακή επανάσταση όπως εκφράστηκε μέσα από το σινεμά τρόμου τα επόμενα χρόνια. Υπάρχει κάτι το επιπλέον αποπνικτικό στο μετα-αποκαλυπτικό κόσμο του φιλμ όταν τα κάδρα δεν είναι καν καθαρά και στέρεα, αλλά νιώθεις πως έχεις προσγειωθεί μες στη δράση εν μέσω πανικού, η ταραχή των ηρώων είναι και δική σου, και η εικόνα έχει μια σκοτεινή ωμότητα – σαν ένα home video από την κόλαση.

Τα ζόμπι εδώ δεν κουβαλάνε την αργή αλληγορική απειλή των περασμένων δεκαετιών, παρά έρχονται με ορμή (και με οργή) να κυνηγήσουν άμυαλα, λυσσασμένα, μανιασμένα τα θηράματά τους. Η αλληγορία παραμένει φυσικά, αλλά αλλοιώνεται. Έχει πλέον να κάνει λιγότερο με κατάρρευση αξιών μιας κοινωνίας που παρουσιάζεται ως στέρεη (όπως βλέπουμε σε κάτι σαν το Dawn of the Dead, για παράδειγμα) και περισσότερο να κάνει με την κατάρρευση του ίδιου του κοινωνικού ιστού.

Εδώ τα ζόμπι τρέχουν, επειδή ο Μπόιλ θα έλεγε τότε πως δεν είναι καν ζόμπι, και έτσι η ταινία αποκτά έναν παλμό πολύ πιο κοντά στα υπόλοιπα φιλμ του σκηνοθέτη που είναι γεμάτα με φόρα, με βρωμιά, με beats, με άγρια κίνηση. Και μιλώντας για beats, είναι κι η εμβληματική μουσική του Τζον Μέρφι, με την ηλεκτρονική της ωμότητα, που όχι μόνο καθορίζει το είδος, αλλά και ξεφεύγει από τα όρια του συγκεκριμένου φιλμ και γίνεται ένα άκρως αναγνωρίσιμο μουσικό score.

Στα χέρια του Ντάνι Μπόιλ, το 28 Μέρες Μετά γίνεται ένα φιλμ που δεν μοιάζει, δεν κινείται, δεν ακούγεται, και δεν νοηματοδοτείται όπως όλα τα άλλα ζόμπι φιλμ. Πώς θα μπορούσαμε λοιπόν να πάμε ποτέ ξανά πίσω;

Δε θα μπορούσαμε. Όχι μόνο το 28 Μέρες Μετά επηρεάζει αμέτρητα φιλμ που θα ακολουθούσαν τα επόμενα χρόνια (από το Dawn of the Dead του Ζακ Σνάιντερ μέχρι το Planet Terror του Ρόμπερτ Ροντρίγκεζ κι από το Shaun of the Dead μέχρι, ειρωνικά, την κινηματογραφική μεταφορά του I Am Legend με τον Γουίλ Σμιθ) αλλά εκκινεί ουσιαστικά κι ένα τεράστιο κύμα αναβίωσης του ζόμπι είδους γενικότερα.

Τα χρόνια που ακολουθούν θα δούμε την επάνοδο των ζόμπι από βιβλία σοβαρά σαν το World War Z και ασόβαρα σαν το Pride and Prejudice and Zombies, κι από τηλεοπτικές σειρές (The Walking Dead) μέχρι κόμικς (Marvel Zombies και, εχμ, The Walking Dead).

Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΝΤΑΝΙ ΜΠΟΪΛ ΚΑΙ Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΛΕΞ ΓΚΑΡΛΑΝΤ

Η ταινία εκείνη είχε έρθει σε μια περίοδο παράξενη για την καριέρα του Μπόιλ. Έχοντας σκηνοθετήσει το Trainspotting, μια από τις διασημότερες και πιο καθοριστικές ταινίες του σύγχρονου παγκόσμιου κινηματογράφου, ο Μπόιλ δε θα μπορούσε ποτέ στην πραγματικότητα να χάσει το στάτους του στη βιομηχανία. Είναι μια από Εκείνες Τις Ταινίες, πώς να το κάνουμε τώρα – ακόμα κι αν έκανε μόνο αποτυχίες επί 20 χρόνια, θα μπορούσε μέχρι και σήμερα να μπει σε ένα δωμάτιο και να πει «είμαι ο σκηνοθέτης του Trainspotting και θέλω να κάνω αυτό» και οι πάντες εκεί μέσα θα τον άκουγαν με προσοχή.

Ωστόσο μετά την μέτρια προς κακή υποδοχή του A Life Less Ordinary και της Παραλίας, μια νέα επιτυχία σίγουρα κακό δε θα έκανε. Το 28 Μέρες Μετά προσέφερε ακριβώς αυτό, φέρνοντας νέα προσοχή και νέο θαυμασμό στο έργο και το στυλ του σκηνοθέτη. Λίγα χρόνια μετά μπόρεσε, χάρη σε αυτή την επιτυχία, να γυρίσει το σπουδαίο Sunshine (ακόμα και σήμερα, η πιο υποτιμημένη ταινία της φιλμογραφίας του) και ένα χρόνο μετά από εκείνο, να σαρώσει τα Όσκαρ με το Slumdog Millionaire.

Τόσο το 28 Μέρες Μετά όσο και το Sunshine, ο Μπόιλ τα σκηνοθέτησε πάνω σε σενάρια του Άλεξ Γκάρλαντ, του οποίου το βιβλίο είχε νωρίτερα διασκευάσει με την Παραλία. Τότε ήταν που κι ο Γκάρλαντ έκανε τη μετάβαση από τη λογοτεχνία στο σινεμά, προτού περάσει κι ο ίδιος πίσω από την κάμερα για να σκηνοθετήσει το Ex Machina και το Annihilation. Πρόκειται για μια πολύ παραγωγική συνεργασία, στην οποία οι συχνά επιφανειακές ιδέες του Γκάρλαντ ζωντανεύουν με πειθώ και ρυθμό από έναν σκηνοθέτη που καταλαβαίνει πως τα πάντα στο σινεμά είναι οι εικόνες, τα μοτίβα, ο ρυθμός.

Στα χέρια ενός σκηνοθέτη πιο ακαδημαϊκού, τα ίδια αυτά φιλμ μπορεί απλά να είχαν αποτύχει. Ο Μπόιλ φέρνει μια ‘90s βιντεοκλίπ αισθητική πάνω σε υπαρξιακές και φιλοσοφικές ιδέες με αποτέλεσμα να μη μοιάζουν ποτέ σαν οι ίδιες αυτές ιδέες να είναι το κρεσέντο του φιλμ. Έτσι τους αφαιρεί βάρος και ένταση, τονίζοντας την ψυχολογία και την αίσθηση, και επιτρέποντας στην αλληγορία να ζωντανέψει περισσότερο σαν ένα εφιαλτικό φάσμα, κάπου ανάμεσα σε αμέτρητα απότομα cuts, παλαβές γωνίες λήψης και drops ηλεκτρονικής μουσικής.

Είναι κάπως εντυπωσιακό που χρόνια αργότερα, με τον Μπόιλ να έχει ξανά μια κάποια κοιλιά και τον Γκάρλαντ στο ενδιάμεσο να έχει πάρει μια απρόσμενη πορεία ως σκηνοθέτης (με ταινίες σαν τον Εμφύλιο Πόλεμο), οι δυο τους επανενώνονται ξανά για το σίκουελ 28 Χρόνια Μετά και είναι, δημιουργικά μιλώντας, σα να μην πέρασε μια μέρα.

Ο Γκάρλαντ προσφέρει ένα πολύ ενδιαφέρον σενάριο δύο πράξεων που στοχάζεται πάνω στην ενηλικίωση, την απομόνωση, τον θάνατο και την αποδοχή. Ο Μπόιλ σκηνοθετεί με την μανία και την ευρηματικότητα των ‘90s ημερών του – επειδή αυτός ήταν πάντα, και δεν ακολουθούσε trends. Επειδή για ένα διάστημα εκεί γύρω, ο Μπόιλ ήταν τα trends.

Το σίκουελ (πρώτο μέρος μιας νέας τριλογίας!) μόλις κυκλοφόρησε, κι είναι εξαιρετικό. Δεν αρκείται ποτέ στο να κοιτάζει πίσω, ή να προσφέρει κενές ιδέες αναγνώρισης και νοσταλγίας. Έρχεται με ίδια διάθεση να κοιτάξει τον κόσμο του σήμερα και να εκφράσει κάτι νέο και απροσδόκητο μέσα σε αυτόν – και τα καταφέρνει.

Κι αυτή τη φορά, μετά από τόσα χρόνια, ακούμε και τη λέξη. Ναι, επιτέλους ο Ντάνι Μπόιλ το αποδέχεται. Στο 28 Χρόνια Μετά, ακούγεται επιτέλους κι η λέξη: «ζόμπι»…