ΜΙΛΤΟΣ ΣΩΤΗΡΙΑΔΗΣ: “ΣΥΖΗΤΩ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΘΗΒΑΣ. ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΛΑΒΩ, ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΑΒΩ”

Ο Μίλτος Σωτηριάδης τα τελευταία 10 χρόνια κρατά το τιμόνι του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Είναι ένας νέος άνθρωπος που διευθύνει ένα από τα πιο ιστορικά θέατρα της Αθήνας και δεν επαναπαύεται στις δάφνες των επιτυχιών του. Κοιτάει μπροστά, τολμά να επενδύει σε νέες ιδέες – χαρακτηριστικό παράδειγμα η ανακαίνιση του θεάτρου Κνωσός – και, παρά τις δυσκολίες της εποχής, συνεχίζει να δημιουργεί παραστάσεις που προκαλούν και συγκινούν.

Τον συνάντησα στο γραφείο του κοντά την πλατεία Μαβίλη, εκεί όπου γίνονται όλες οι θεατρικές διεργασίες των παραστάσεων που βλέπουμε και μιλήσαμε για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει, για την πολιτική και ιδεολογική κατεύθυνση που καθοδηγεί το θέατρο του, αλλά και για την αγάπη του για μια τέχνη που δεν σταματά ποτέ να εξελίσσεται.

Ένας θεατρικός οργανισμός που παρά τις αντιξοότητες, δεν παύει να αγωνίζεται για τη διατήρηση της ταυτότητάς του και τη στήριξη της καλλιτεχνικής κοινότητας.

Η συζήτησή μας ξεκινά από το γεγονός πως ο Μίλτος είναι “παιδί” του Θεάτρου του Νέου Κόσμου κυριολεκτικά, καθώς είναι γιος των ιδρυτών του, Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου και Κοραλίας Σωτηριάδου. Τον ρωτώ αν του αρέσει αυτό που κάνει: “Τρελαίνομαι” μου απαντά. “Σπούδασα θέατρο, τελείωσα ηθοποιός στο Εθνικό Θέατρο, έπαιξα θέατρο, έκανα και σκηνοθεσία, αλλά υπαναχώρησα αμέσως. Αποφάσισα να αφοσιωθώ σε κάτι που όχι μόνο μου ταιριάζει, αλλά είναι η ζωή μου. Γι’ αυτό και δίνω όλο μου χρόνο και την ενέργεια στη διεύθυνση του Θεάτρου.

Ο πατέρας μου είναι σκηνοθέτης, η μητέρα μου μεταφράστρια και ο εγκέφαλος κατά κάποιον τρόπο της οικογένειας. Είχε μέχρι πριν από κάποια χρόνια τεράστια συμμετοχή στις επιλογές των έργων και στην κατεύθυνση του θεάτρου μας, ενώ οι εκδόσεις μας βασίστηκαν σε εκείνη. Η οικογένειά μας είναι βαθιά δημοκρατική, χωρίς τοξικότητα ή χειρισμούς. Και μπορεί οι τρεις μας να είμαστε εντελώς διαφορετικοί, αλλά πάντα καταφέρνουμε να συντονιζόμαστε.

Αυτός ο τρόπος λειτουργίας είναι και ο τρόπος που στήθηκε το Θέατρο του Νέου Κόσμου: από διαφορετικές προσωπικότητες σε όλους τους τομείς. Από τις διοικητικές και τεχνικές θέσεις, μέχρι τους καλλιτέχνες και την ομάδα παραγωγής. Εδώ, η ελευθερία της σκέψης και της άποψης είναι ο τρόπος που δουλεύουμε.

Στην εποχή των sold out

Πώς είναι λοιπόν να διευθύνεις το Θέατρο του Νέου Κόσμου στην εποχή των sold out;

Νομίζω πως αυτό που λες είναι περισσότερο ένας εντυπωσιακός τίτλος παρά μια πραγματική εικόνα. Όπως συμβαίνει σε όλη την κοινωνία, έτσι και στο θέατρο, υπάρχουν τεράστιες ανισότητες και το να μιλάμε για success stories είναι περιορισμένο και μονοδιάστατο.

Το ελληνικό θέατρο, διανύει σίγουρα μια περίοδο ανάπτυξης, αλλά δεν βρίσκεται σε μια φάση που να μπορεί να θεωρηθεί success story, καθώς οι συνθήκες του είναι περίπλοκες και υπάρχουν δομικά προβλήματα.
Για παράδειγμα, στις θεατρικές σχολές κυριαρχεί αναρχία και ένα ακανόνιστο μοντέλο με το οποίο εισάγονται στο θέατρο πάρα πολλοί νέοι ηθοποιοί, πολύ περισσότεροι από όσους μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά.

Επιπλέον, πολλές από τις σχολές προσφέρουν αμφισβητήσιμη ποιότητα γνώσεων και δίνουν ψεύτικες υποσχέσεις στους νέους ανθρώπους, οι οποίοι αποφοιτώντας δεν θα μπορέσουν να βρουν δουλειά ή ακόμα και αν τα καταφέρουν, θα εργάζονται σε πολύ δύσκολες συνθήκες και με την ελάχιστη ή και καθόλου αμοιβή.
Υπάρχει και το πολύ σημαντικό πρόβλημα με τις συλλογικές συμβάσεις. Ζούμε σε έναν περιβάλλον χωρίς εργασιακούς κανόνες. Μεγάλες ευθύνες για την έλλειψη συνεννόησης υπάρχουν και από τις δυο πλευρές, παραγωγούς και ηθοποιούς. Επιπλέον όταν στην εξίσωση μπαίνουν και πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες, είναι επόμενο η κατάσταση να συνεχίζει να είναι προβληματική και άναρχη, με κόστος για τους ηθοποιούς, αλλά και για την ουσιαστική ανάπτυξη του θεάτρου.

Ένα ακόμα σοβαρό θέμα είναι οι αδειοδοτημένοι χώροι που είναι σαφώς λιγότεροι από τους χώρους που λειτουργούν ως θέατρα. Όταν κάποιος θέλει να εφαρμόσει τις οδηγίες του κράτους αναγκάζεται να ξοδέψει απίστευτο χρόνο και χρήμα. Και δεν το λέω αυτό σε επίπεδο ανταγωνισμού, αλλά σε επίπεδο ασφάλειας και ποιότητας. Γιατί αυτό έχει αντίκτυπο στους καλλιτέχνες και στους θεατές. Ενώ οι νόμοι και το κανονιστικό πλαίσιο υπάρχουν, η εφαρμογή των οδηγιών και οι έλεγχοι είναι τουλάχιστον ελλείπεις. Καταλαβαίνετε ότι αυτό οδηγεί μοιραία και σε αθέμιτο ανταγωνισμό.

Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι οι συνεχείς θριαμβολογίες για συνεχόμενα sold out και γεμάτα αίθουσες μεταφέρουν μια στρεβλή εικόνα για την περίοδο που διανύει πραγματικά το θέατρο. Ένα θέατρο που όμως σίγουρα βρίσκεται σε περίοδο άνθησης στην χώρα μας, καθώς έχει ανέβει ποιοτικά αλλά και σε επίπεδο απεύθυνσης στο κοινό. Την ίδια στιγμή όμως αισθάνομαι ότι όταν ανεβαίνουν 1500 παραστάσεις τη σεζόν, είναι επόμενο ο μέσος όρος του παραγόμενου καλλιτεχνικού προϊόντος να μην είναι πολύ υψηλό.
Και αυτό είναι κρίμα, γιατί μέσα στο χάος όλων αυτών των παραγωγών, μοιραία χάνονται αξιόλογες προσπάθειες που θα άξιζαν περισσότερη προσοχή.

Συνοψίζοντας, πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει μείωση ποσότητας και αύξηση της ποιότητας με στόχο όμως την ευρύτερη δυνατή κοινωνική απεύθυνση του καλλιτεχνικού προϊόντος.

Εσύ, έχεις το άγχος να κάνεις μεγάλες επιτυχίες;

Η απάντηση είναι σύνθετη: το Θέατρο του Νέου Κόσμου κλείνει το 2026 τα 30 του χρόνια λειτουργίας. Δεν είναι μια απλή εταιρεία παραγωγής, αλλά ένα θέατρο με όνομα και ιστορία, που το κοινό γνωρίζει και εμπιστεύεται.
Άρα το άγχος για μας δεν είναι πώς θα γεμίσουμε τις αίθουσες μας διότι είναι ξεκάθαρη η ανταπόκριση του κόσμου.

Οι σκηνές μας είναι τρεις: Το Θέατρο του Νέου Κόσμου, το Θέατρο Χώρα και το Θέατρο Κνωσός. Το Θέατρο του Νέου Κόσμου το αντιμετωπίζουμε ως μια σκηνή αλλά η κεντρική μας αίθουσα πλαισιώνεται από τον Κάτω Χώρο και το Δώμα, δυο χώροι που επιτελούν έναν πάρα πολύ συγκεκριμένο σκοπό: την ανάδειξη νέων καλλιτεχνών.

Όταν αυξάνονται οι σκηνές, δημιουργείται σαφώς μεγάλος ενθουσιασμός, που ταυτόχρονα όμως συνοδεύεται από μεγαλύτερη πίεση, αφού αυξάνονται και οι ευθύνες και τα έξοδα. Όμως, το πραγματικό άγχος μας είναι διαφορετικό και αφορά τη συνέπεια στην ποιότητα του έργου μας.

Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση: Να διαφυλάττουμε την ταυτότητα μας, τα πιστεύω μας και την μεγάλη παράδοση που έχουμε στο κοινωνικό και πολιτικό ρεπερτόριο. Να κάνουμε θέατρο για όλους, να καταφέρνουμε δηλαδή το έργο μας να απευθύνεται σε όλο και μεγαλύτερο κοινό, χχωρίς να κάνουμε εκπτώσεις στην ποιότητα και τα περιεχόμενα των παρατάσεων. Αυτό είναι το πραγματικό στοίχημα και το άγχος για εμάς, όχι το να πετύχουμε κάποια εμπορική επιτυχία το επόμενο έτος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το εμπορικό σκέλος δεν είναι σημαντικό. Θα ήμασταν ανειλικρινείς αν δεν το παραδεχόμασταν.

Πώς κατορθώνετε να διατηρείτε αυτή συγκεκριμένη κατεύθυνση που λες στις παραστάσεις σας;

Κατ’ αρχάς, να πούμε ότι το Θέατρο του Νέου Κόσμου είναι ουσιαστικά οικογενειακή υπόθεση. Ξεκίνησε το 1996 από τον πατέρα μου, Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, με την πιο ειλικρινή πρόθεση: να δημιουργήσει έναν χώρο ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης. Αυτή η ελευθερία είναι ο ορίζοντας που συνεχώς μας καθοδηγεί.
Το Θέατρο του Νέου Κόσμου έχει στο DNA του έναν πολιτικοκοινωνικό προσανατολισμό. Η κατεύθυνση αυτή διατηρείται, καθώς η ταυτότητα του θεάτρου έχει «εσωτερικευτεί» από τους συνεργάτες μας, ανεξαρτήτως αν είναι παλαιότεροι ή νέοι. Οι καλλιτέχνες που συνεργάζονται μαζί μας γνωρίζουν την πρόθεσή μας και προσαρμόζουν τη δουλειά τους προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ωστόσο, η δουλειά μας δεν σταματάει εκεί. Υπάρχει αδιάκοπος κόπος και αυτό το λέω κυριολεκτικά. Παρακολουθούμε συνεχώς παραστάσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, ώστε να εντοπίσουμε έργα ή καλλιτέχνες με τους οποίους θέλουμε να συνεργαστούμε. Επιπλέον, η ανάγνωση έργων είναι μια ασταμάτητη διαδικασία για εμένα, πάντα έχω μπροστά μου ανοιγμένα έργα, ψάχνοντας συνεχώς για κάτι νέο και ενδιαφέρον.

Πρόθεσή μας τα επόμενα χρόνια είναι να εστιάσουμε στην περαιτέρω βελτίωση των παραγωγών μας, αλλά και στην σταθεροποίηση των υποδομών που ήδη έχουμε δημιουργήσει, ώστε να αναπτύξουμε ακόμα περισσότερο την ταυτότητα του θεάτρου μας, αλλά και να βελτιώσουμε την ποιότητα των παραστάσεων μας. Σίγουρα υπάρχει χώρος για πραγματική βελτίωση.

Το Θεατρο Κνωσσός, ο Όστερμαϊερ και Μία άλλη Θήβα

Ας περάσουμε στο Θέατρο Κνωσός που βρίσκεται σε μια υποβαθμισμένη περιοχή της Αθήνας. Θα θεωρούσε κάποιος τρελό να επενδύσει εκεί.

Πιθανόν και να είναι τρελό. Ήταν μια απόφαση οριακά ενστικτώδης. Βρήκαμε ένα πανέμορφο θέατρο που χρειαζόταν σοβαρή ανακαίνιση και θεωρήσαμε ότι δεν θα βρούμε κάτι αντίστοιχο. Έτσι, αποφασίσαμε να βάλουμε εκεί όλα όσα είχαμε και δεν είχαμε. Βρήκαμε ένα πανέμορφο θέατρο σε μια πανέμορφη μεν αλλά και δύσκολη περιοχή.
Η ανακαίνιση κόστισε 1,2 εκατομμύρια ευρώ και ολοκληρώθηκε σε τέσσερις περίπου μήνες.

Ο προγραμματισμός που έχουμε ακολουθήσει μέχρι τώρα θέλαμε να δώσει από την πρώτη στιγμή σαφές στίγμα. Οι παραστάσεις που έχουμε ανεβάσει, όπως η Μια άλλη Θήβα, το Brokeback Mountain και το Εχθρός του λαού, είναι παραγωγές που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αποτελούν ένα στοίχημα και ένα τόλμημα. Και αυτό, για εμάς, είναι το πιο σημαντικό: να τολμάμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό και να δημιουργούμε ένα θέατρο που να αξίζει.

«Εχθρός του λαού». Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία με τον Τόμας Όστερμαϊερ;

Εδώ πάμε πάλι σε κάτι ρομαντικό και τρελό. Είδα την παράσταση στην Αγγλία στο West End και τρελάθηκα – και δεν τρελαίνομαι εύκολα. Ταίριαζε απόλυτα στην ταυτότητα του Θεάτρου μας και στο ρεπερτόριό μας αυτή η παράσταση, γιατί δεν λέει εύκολα πράγματα.

Στην παράβαση του γιατρού Στόκμαν το βρετανικό κοινό μίλησε για τα προβλήματα που έχει η χώρα. Αυτό είναι και το στοίχημα αυτής της παράστασης: να ανοίξει η κουβέντα για τα ζητήματα που βιώνει ο κόσμος σε κάθε χώρα όπου παίζεται. Γιατί, υπάρχουν σοβαρότατα ζητήματα δημοκρατίας.
Έτσι, απευθύνθηκα στη Σαουμπίνε, πήγα στο Βερολίνο και τους άρεσε πολύ η ιδέα να ανεβάσουμε τον Εχθρό του λαού στην Αθήνα, και μάλιστα στην καρδία της, την Κυψέλη.

Περιμένατε πως το «Μια άλλη Θήβα» θα έκανε τόσο μεγάλη επιτυχία;

Θεωρούσαμε πως είναι ένα αρκετά «εγκεφαλικό» έργο. Δεν πιστεύαμε πως θα μπορούσε απευθυνθεί σε τόσο πολύ κόσμο. Τελικώς άγγιξε τις καρδιές όλων μας.

Υπάρχει συνταγή στην επιτυχία; Τι ήταν αυτό που άγγιξε τον κόσμο στο “Μία άλλη Θήβα”;

Το συζητώ με κόσμο του θεάτρου, αλλά και εκτός χώρου αυτό που έγινε, όχι για να το επαναλάβω, αλλά για να το καταλάβω. Όχι, δεν υπάρχει συνταγή. Σίγουρα μιλάμε για ένα βαθύτατα ψυχολογικό κείμενο, μια λιτή και σπουδαία σκηνοθεσία, αλλά και εκπληκτικές ερμηνείες από τον Θάνο Λέκκα και Δημήτρη Καπουράνη. Ένα σπάνιο άθροισμα που οδήγησε σε μια σπάνια παράσταση. Μπορεί να επαναληφθεί κάτι τέτοιο; Ναι, αλλά δύσκολα. Και δεν γνωρίζω τον τρόπο. Δεν είναι απλά ζήτημα αθροίσματος εξαιρετικών υλικών πάντως. Αυτό το γνωρίζουμε πια από την εμπειρία μας.

Νομίζω ότι αυτό το έργο κατάφερε, με τους χαρακτήρες που έπλασε, ο καθένας μας να κάνει ένα μικρό καθρέφτισμα της δικής του ζωής, των δικών του κενών, της αδικίας που έχει βιώσει ο ίδιος. Το κοινό είδε αυτά τα συναισθήματα να εκτυλίσσονται μπροστά του με έναν τόσο ανθρώπινο και γλυκό τρόπο, που του επέτρεψε να αγαπήσει ακόμα και τα κενά αυτά.

30 χρόνια Θέατρο του Νέου Κόσμου

Πώς θα γιορτάσετε τα 30 χρόνια του Θεάτρου του Νέου Κόσμου;

Για τα 30 χρόνια του Θεάτρου του Νέου Κόσμου σκοπεύουμε να κάνουμε ένα αφιέρωμα που θα αναδείξει την πορεία μας. Θα ανεβάσουμε κάποια από τα έργα που έχουμε παρουσιάσει στο παρελθόν, αλλά με νέους σκηνοθέτες και με μια εντελώς διαφορετική ματιά. Δεν πρόκειται να επαναλάβουμε απλώς τις παλιές παραστάσεις, αλλά να τις επανερμηνεύσουμε. Σκοπεύουμε να παρουσιάσουμε εμβληματικά έργα του θεάτρου όπως τις «Σεξουαλικές νευρώσεις των γονιών μας», με μια φρέσκια προσέγγιση.

Προσωπικά μου λείπει η παιδική σας σκηνή…

Η παιδική σκηνή που είχαμε και λειτουργούσε για 17 χρόνια ήταν ένας θεατρικός χώρος που απευθυνόταν σε παιδιά χωρίς πρόσβαση σε θέατρα. Ξεκίνησε με παραστάσεις σε νοσοκομεία και ιδρύματα και επεκτάθηκε σε φυλακές και υποβαθμισμένες περιοχές. Δυστυχώς, αυτή η πρωτοβουλία σταμάτησε λόγω της πανδημίας, καθώς το πρώτο πράγμα που απαγορεύτηκε ήταν η πρόσβαση σε νοσοκομεία και ιδρύματα.

Ωστόσο, του χρόνου, σκοπεύουμε να το επαναφέρουμε. Θεωρούμε αυτή τη δράση ακρογωνιαίο λίθο της ταυτότητάς μας. Θα κάνουμε τα πάντα για να το πραγματοποιήσουμε και φυσικά θα είναι – όπως ήταν πάντα- χωρίς κανένα απολύτως κόστος για τα παιδιά και τις κοινότητες στις οποίες απευθύνεται. Παράλληλα, την επόμενη σεζόν θα επαναφέρουμε και την πρωτοβουλία μας για παραστάσεις μέσα στις φυλακές. Είναι κάτι που έχουμε κάνει με μεγάλη επιτυχία στο παρελθόν, και είμαστε περήφανοι για αυτή μας την πρωτοβουλία. Και για τις δυο δράσεις κοινωνικού χαρακτήρα, έχουμε ξεκινήσει να εργαζόμαστε εντατικά, χωρίς να λαμβάνουμε καμία οικονομική στήριξη από την πολιτεία.

Ήσουν 10 ετών όταν ιδρύθηκε το θέατρο. Τι έχει χαραχθεί μέσα σου;

Θυμάμαι το ξεκίνημά του στα γκρεμίδια, με τον «Κοινό Λόγο» στην αυλή και στη συνέχεια με τη «Βρωμιά» του Ρόμπερτ Σνάιντερ με τον Μαρκουλάκη, που τότε ήταν 23 ετών.

Μετά θυμάμαι κάποιες πάρα πολύ έντονες επιτυχίες που έχουν αγγίξει τον κόσμο –καθεμία για τελείως διαφορετικούς λόγους– όπως «Οι σεξουαλικές νευρώσεις των γονιών μας» ή το «Σταματία το γένος Αργυροπούλου». Τελείως διαφορετικές παραστάσεις, αλλά θυμάμαι τη λαχτάρα του κόσμου να τις δει. Αυτό πάντα με συγκινούσε. Νομίζω ότι μόνο η τέχνη μπορεί να πετύχει αυτή τη λαχτάρα.

Τα τελευταία δέκα χρόνια, αυτό που κρατάω δεν είναι κάποια συγκεκριμένη παράσταση, αλλά την αγωνία μας να αναπτυσσόμαστε χωρίς να χάνουμε την ταυτότητά μας, τις αξίες μας. Σε μια εποχή όπου για το κέρδος θυσιάζονται πολλά και διαβρώνονται άλλα, η διατήρηση αυτής της καλλιτεχνικής ύπαρξης και της αφοσίωσης είναι αυτό που πραγματικά με συγκινεί και με κινητοποιεί.

Δε μιλήσαμε για τις επιχορηγήσεις. Φέτος σας “κόψανε” κανονικά…

Μας μειώνουν διαρκώς τα τελευταία χρόνια. Φέτος ναι, μας έκοψαν τελείως. Αν και από πλευράς επιβίωσης δεν έχουμε πραγματική ανάγκη από αυτές, το θέμα για μένα είναι άλλο.
Καταρχήν, είναι μεγάλο λάθος να θεωρούμε τις επιχορηγήσεις «επιδόματα», εκεί όπου θα έπρεπε να υπάρχει πραγματική αναπτυξιακή πολιτική. Και αναπτυξιακή πολιτική σημαίνει «βοηθάω αυτούς που αναπτύσσουν τον πολιτισμό».

Ακόμη και τώρα που οι επιχορηγήσεις είναι επιδοματικές, είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι κόβονται θέατρα όπως το Θέατρο του Νέου Κόσμου και άλλες πολύ αξιόλογες ομάδες, όπως για παράδειγμα αυτή του Τεχνοχώρου Cartel. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: είτε γιατί δεν κάνουμε καλά τη δουλειά μας, είτε γιατί ενοχλούμε. Ο κόσμος θα κρίνει.

Εμείς συνεχίζουμε τον αγώνα μας. Δεν μας αφορά η επίσημη πολιτική και δεν ασχολούμαστε με αυτήν. Μας αφορά η κοινωνία, το θέατρο οι συνεργάτες μας και οι εργαζόμενοι μας. Παλεύουμε από το πρωί ως το βράδυ με τα δικά μας μέσα, και ευτυχώς ο κόσμος μας στηρίζει και δίνει την απάντησή του.