ΟΤΑΝ Η ΜΝΗΜΗ ΧΟΡΕΥΕΙ: ΕΙΔΑΜΕ ΤΗΝ “ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ” ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Κάθε νέα δημιουργία του Δημήτρη Παπαϊωάννου αποτελεί από μόνη της γεγονός. Οι δημιουργίες του φέρουν έντονα τον ιδιοσυγκρασιακό του χαρακτήρα: είναι αναγνωρίσιμες και ταυτόχρονα ανεξιχνίαστες και συνδυάζουν σωματική ακρίβεια, κινητική αφαίρεση και δραματουργική πυκνότητα. Είναι ταυτόχρονα προσωπικές και συλλογικές, ενώ τις διατρέχει μια γλώσσα σωματικής αφήγησης που διαταράσσει, προκαλεί και αναδομεί τον χώρο και τον χρόνο που κατοικεί. Παρακολουθώντας τες βυθίζεσαι σε έναν κόσμο που κινείται σε παράλληλες διαστάσεις, με τη σωματική εμπειρία να ενεργοποιεί την αντίληψη και τις αισθήσεις σου.

Οι χαμηλές για την εποχή θερμοκρασίες την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου δεν πτόησαν κανέναν. Το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού ήταν κατάμεστο από κόσμο για τη νέα του παράσταση με τίτλο “THIS THAT KEEPS ON – a personal archaeology”, μια μεγάλη παραγωγή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που δημιούργησε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου για μία μόνο βραδιά.

Σηματοδοτώντας την έναρξη των εορτασμών για τη συμπλήρωση 40 χρόνων από την ίδρυσή του και ξεκινώντας το ταξίδι της «Μεταμόρφωσής» του, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης διοργάνωσε μια fundraising εκδήλωση, τα έσοδα της οποίας θα διατεθούν αποκλειστικά για τη δημιουργία του νέου Μουσείου.
Τα εισιτήρια πολύ τσουχτερά, λόγω του τύπου της εκδήλωσης, ωστόσο σαν αντιστάθμισμα προσφέρθηκαν 1.700 δωρεάν εισιτήρια σε φοιτητές που σπουδάζουν καλές τέχνες, χορό, θέατρο, μουσική, design, κινηματογράφο, ιστορία της τέχνης και σκηνογραφία, κι αυτό είναι κάτι που αποφάσισαν ο καλλιτέχνης μαζί με το Μουσείο.

Η εμπειρία της παράστασης

Στο “THIS THAT KEEPS ON – a personal archaeology” – τίτλος εξαιρετικά συμβολικός- ο Δημήτρης Παπαϊωάννου προσεγγίζει τη δημιουργία ως μια διαδικασία ανασκαφής του ίδιου του καλλιτεχνικού του σώματος και μνήμης: θραύσματα από αγαπημένα του έργα συνδυάζονται με νέες ιδέες, δημιουργώντας μια πρωτότυπη δραματουργία, όπου το παρελθόν και το παρόν συγκλίνουν σε μια συνεχή διαδικασία αναγέννησης.

Τα φώτα σβήνουν. Η σκηνή έχει φόντο λευκό και μια μόνο λάμπα ανάβει στο κέντρο. Είναι η αρχή του κόσμου; Το φως της δημιουργίας; Ένας κοστουμαρισμένος νεαρός, με το χαρακτηριστικό ελληνικό μουστάκι, κρατά μια αξίνα και αρχίζει να σκάβει με τελετουργικές κινήσεις στη σκηνή. Ο αρχαιολόγος, όπως μας καλεί να τον δούμε, ανακινεί το παρελθόν. Η γη υποχωρεί, φέρνοντας στην επιφάνεια ένα γυμνό σώμα: μια σιωπηλή αποκάλυψη της μνήμης και της ιστορίας. Για εμάς τους Έλληνες, η ιστορία βρίσκεται θαμμένη κάτω από τα χώματα, όπως τα ειδώλια των Κυκλάδων περιμένουν να ξαναφωτιστούν.

Η σκηνή γεμίζει από ένταση και αχλή μνήμης. Σώμα, χώρος και ιστορία ενώνονται σε μια ποιητική σύνθεση. Η αντίθεση ντυμένου και γυμνού σώματος, χαρακτηριστική σε όλη την πορεία του Παπαϊωάννου, δημιουργεί ένα αίσθημα προσωπικής ανασκαφής, όπου ο αρχαιολόγος μοιάζει να σκάβει μέσα στον ίδιο του τον εαυτό.

Το σώμα που αποκαλύπτεται μοιάζει με γλυπτό – ταυτόχρονα εύθραυστο και σμιλεμένο από τη μνήμη. Οι πέτρες που προστίθενται πάνω του μεταμορφώνουν τον άνθρωπο σε Σίσυφο: ένα πλάσμα μισό πέτρα, μισό άνθρωπος, σύμβολο της συνεχούς προσπάθειας, της αναμέτρησης με τον χρόνο και τη φθορά. Κάθε κίνηση, κάθε πέτρα που σηκώνεται, γίνεται ποιητική πράξη, σιωπηλή συνάντηση με τη ζωή και τη μνήμη.

Η μουσική, με τον καλοκαιρινό ήχο των τζιτζικιών, σβήνει αργά καθώς η σκηνή κατακλύζεται από χορευτές και ηθοποιούς. Υβριδικά πλάσματα – κένταυροι, χίμαιρες, σφίγγες – ξεπηδούν από τέσσερις δεκαετίες έργου του Παπαϊωάννου, ενώ νέες μορφές γεννιούνται μέσα από την προσωπική του μυθολογία. Αυτά τα σώματα, τα υλικά, οι φανταστικές παραμορφώσεις του σώματος ερευνούν έννοιες όπως η μνήμη, η ανασκαφή, η ευθραυστότητα, ο ερωτισμός, η συνένωση και η καταγωγή, αλλά και τη χαρά της ζωής. Κινούνται με έναν σχεδόν αρχαϊκό ρυθμό, συνδέοντας το ανθρώπινο και το ζωικό, το πραγματικό και το φανταστικό, το παρελθόν και το παρόν. Κάθε κίνηση φαίνεται προσεκτικά σμιλεμένη, σαν μια απόπειρα να αποτυπωθεί η ίδια η ουσία της ύπαρξης πάνω στη γη.

Η παράσταση γίνεται ζωντανός διάλογος ανάμεσα στο αρχαίο και το σύγχρονο, ανασυνθέτοντας το πλούσιο υλικό ενός καλλιτέχνη όπως ο Δημήτρης Παπαϊωάννου που επιμένει στην απόλυτη πειθαρχία της φόρμας και της έκφρασης.

Η εμπειρία δεν περιορίζεται στις εικόνες, εξαπλώνεται στα συναισθήματα που αυτές εγείρουν, στις σκέψεις που γεννούν: για την περατότητα του σώματος, για την ευθραυστότητα των ανθρώπων, για τον χώρο που κατοικούμε και τα τοπία που μας καθορίζουν, από τα βράχια και τη γη, έως τα γυμνά σώματα και το υδάτινο που είναι εγγεγραμμένο στο DNA μας.
Ο χώρος του Ηρωδείου, με την ιστορία του και την αρχιτεκτονική του, γίνεται ενεργό μέρος της αφήγησης: η πέτρα, το φως, η σκιά και η ατμόσφαιρα σμιλεύουν μαζί με τα σώματα μια κοινή εμπειρία που μας υπερβαίνει.

Συμπέρασμα

Το “THIS THAT KEEPS ON – a personal archaeology” δεν ήταν απλώς ένα θέαμα. ‘Ηταν μια βαθιά, προσωπική και ταυτόχρονα συλλογική εξομολόγηση. Σώματα και υλικά συνυφαίνουν έννοιες όπως η μνήμη, η ευθραυστότητα, ο ερωτισμός, η καταγωγή, η συνένωση, αλλά και η αδιαμεσολάβητη χαρά της ζωής, μέσα σε ένα τοπίο βαθιά ελληνικό και κυκλαδίτικο, γεωλογικό και καλλιτεχνικό, που μοιάζει εγγεγραμμένο στο DNA μας. Μια παράσταση που λειτουργεί ταυτόχρονα ως έργο τέχνης και ως παρακαταθήκη από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.