ΠΟΙΑ ΝΕΑ ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΝΕΙ ΠΑΤΑΓΟ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ;

Μπαίνοντας στον χώρο του ΦΙΑΤ, ένιωσα σαν να περνώ το κατώφλι ενός ναού. Η ατμόσφαιρα είχε κάτι τελετουργικό, σαν να προετοιμαζόταν ένα μυστήριο. Στο κέντρο του χώρου δέσποζε ένας μεγάλος κύκλος, γύρω του σχηματίζεται ένας δεύτερος, μεγαλύτερος, από καρέκλες που περιμένουν τους θεατές, ενώ από την οροφή κρέμονται μεταλλικοί δακτύλιοι που εντείνουν την αίσθηση του ιερού.

Εκεί, λίγο πριν την έναρξη της παράστασης, συνάντησα τον σκηνοθέτη Αλέξανδρο Ραπτοτάσιο και τους ηθοποιούς Γιώργο Βαλαή και Νοεμή Βασιλειάδου.

Στον πρώην βιομηχανικό χώρο ΦΙΑΤ, ο Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος μεταμορφώνει την ψυχρή γεωμετρία του μετάλλου σε σκηνικό τελετής και αποκάλυψης, παρουσιάζοντας για πρώτη φορά στην Ελλάδα το ανατρεπτικό έργο του σπουδαίου Βρετανού συγγραφέα Tim Crouch, «OΛΙΚΗ ΑΜΕΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗ ΕΠΙΓΕΙΑ ΣΩΤΗΡΙΑ». Μια site-specific θεατρική εμπειρία όπου ο χώρος, το φως και ο ήχος (σε πρωτότυπη μουσική του Jeph Vanger) λειτουργούν ως ενεργά στοιχεία της δράσης.

Η Πέγκυ Τρικαλιώτη και η Νοεμή Βασιλειάδου —που φέτος τιμήθηκε με το βραβείο «Ελευθερία Σαπουντζή» 2025—, μαζί με τους Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη και Γιώργο Βαλαή σε διπλή διανομή, καθοδηγούνται από τον Αλέξανδρο Ραπτοτασιο σε ένα βιωματικό θεατρικό τελετουργικό. Ένα σκηνικό σύμπαν που, μετρώντας αντίστροφα προς το τέλος του κόσμου, διερευνά την πίστη, την υπακοή και τη συλλογική σωτηρία.

Οι σχέσεις εξουσίας είναι ίδιες παντού…

Ο Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος εξηγεί πως ήρθε σε επαφή με τα έργα του Τιμ Κράουτς. “Βρέθηκα σε κάποια σεμινάρια του Τιμ Κράουτς στην Μπιενάλε της Βενετίας. Ένα από τα έργα που με εντυπωσίασαν ήταν το «OΛΙΚΗ ΑΜΕΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗ ΕΠΙΓΕΙΑ ΣΩΤΗΡΙΑ».
Με γοήτευσε γιατί ακουμπούσε θέματα που με ενδιαφέρουν: την ψυχολογία της μάζας, τον φανατισμό — πολιτικό και θρησκευτικό- αλλά και το πώς όλα αυτά μπορούν να εμφανιστούν μέσα σε μια οικογένεια. Το έργο χρησιμοποιεί διαφορετικές καλλιτεχνικές φόρμες, είναι εν μέρει διαδραστικό, εν μέρει κοινωνικό πείραμα, εν μέρει graphic novel”.

Και συνεχίζει εξομολογούμενος: “Πάντα ήθελα να κάνω κάτι γύρω από μια αίρεση. Είχα κάνει έρευνα παλαιότερα για μια διάσημη αίρεση που κατέληξε σε μαζική αυτοκτονία στη Νέα Γουινέα. Όταν μίλησα με τον Κράουτς, μου είπε ότι κι εκείνος είχε βασιστεί σε αυτή την έρευνα. Το έργο όμως το έγραψε πρόσφατα, με αφορμή τον Τραμπ και την προσωπολατρία γύρω του. Εστίασε δηλαδή σε αυτήν την προσωποπαγή ψύχωση των μαζών απέναντι σε ηγετικές φιγούρες που θεωρούνται άγιες ό,τι κι αν κάνουν.
Έτσι, το έργο μιλά για τον Τραμπ χωρίς να μιλά γι’ αυτόν άμεσα. Είναι ένα πολιτικό θέμα που μας αφορά όλους. Γι΄αυτό και ήθελα να το φέρω στην Ελλάδα”.

“Πρόκειται για ένα πολιτικό, αλλά ταυτόχρονα και οικογενειακό δράμα με πολλά επίπεδα. Ο Κράουτς καταφέρνει να περάσει πολιτικές ανησυχίες μέσα από μια απλή οικογενειακή ιστορία: μια μητέρα που προσπαθεί να πάρει πίσω την κόρη της από τον πατέρα, ο οποίος την κρατά μέσα σε μια αίρεση που έχει ο ίδιος δημιουργήσει, μετά τον χαμό του γιου τους σε ατύχημα.

Ο πατέρας αρνείται να αντιμετωπίσει το τραύμα και την ευθύνη του, δημιουργώντας έναν φανταστικό κόσμο όπου οι νεκροί περιμένουν τους ζωντανούς. Αυτή είναι και η βάση όλων των θρησκειών κατά κάποιον τρόπο, η υπόσχεση μιας λύτρωσης πέρα από την πραγματικότητα. Ο Κράουτς πιστεύει ότι οι σχέσεις εξουσίας είναι ίδιες παντού. Στην οικογένεια, στη θρησκεία, στην πολιτική. Υπάρχει πάντα ένας άνδρας που αφηγείται, που υπόσχεται, που τιμωρεί και ανταμείβει, που καταπιέζει και απαιτεί υπακοή. Ο παραλληλισμός μεταξύ πατέρα, Μεσσία και αρχηγού είναι σαφής”” τονίζει.

Όσο για το αν ήταν ρίσκο να ανέβει στην Ελλάδα ένα τέτοιο έργο απαντά πως “ναι, ήταν ρίσκο, γιατί ζητάει πολλά από τον θεατή — κυρίως προσοχή. Ο θεατής κρατά στα χέρια του ένα βιβλίο, ένα graphic novel, που ακολουθεί παράλληλα με την παράσταση. Μπορεί να το ξεφυλλίσει, να πάει μπρος-πίσω. Το έργο αφορά την ελευθερία βούλησης. Ο καθένας κάνει τις δικές του επιλογές και αντιμετωπίζει τις συνέπειες τους”.

Με ένα graphic novel στο χέρι

Η Νοεμή Βασιλειάδου που ερμηνεύει την κόρη εξηγεί πως “με γοητεύει το έργο γιατί μοιάζει με ένα κοινωνικό πείραμα. Οι θεατές καλούνται να παρακολουθήσουν την παράσταση διαβάζοντας ταυτόχρονα ένα εικονογραφημένο βιβλίο. Είναι κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί στην Ελλάδα. Κρατούν το βιβλίο της παράστασης σε όλη τη διάρκεια του έργου, που είναι ταυτόχρονα και το βιβλίο της αίρεσης, αλλά και το ίδιο το κείμενο που λέμε εμείς οι ηθοποιοί. Παρακολουθούν πώς δημιουργείται η συναίνεση, πώς προκύπτει η υπακοή και στο τέλος, χωρίς να το καταλάβουν, γίνονται κι εκείνοι κομμάτια της παράστασης και της ίδιας της αίρεσης”.

Ο Γιώργος Βαλαής προσθέτει: “Ουσιαστικά είναι σαν να βλέπεις μια εικονογραφημένη αφήγηση, ένα “graphic novel” που ζωντανεύει. Υπάρχουν πολλά επίπεδα στο έργο: η μητέρα που θέλει να πάρει πίσω την κόρη της, ο πατέρας-αρχηγός της αίρεσης και το κοινό που, διαβάζοντας και συμμετέχοντας, γίνεται κι εκείνο μέρος αυτής της δομής. Όλα αυτά μαζί δημιουργούν ένα πολύ ενδιαφέρον θεατρικό αποτέλεσμα”.

Πάντως και όλο το σκηνικό της παράστασης μοιάζει με ναό…
“Ναι, έχει κάτι το τελετουργικό. Το ενδιαφέρον είναι ότι, όταν κάποιοι άνθρωποι συναινούν και δρουν μαζί, δεν είναι απλώς μια ατομική πράξη. Είναι εκατό άτομα που κάνουν την ίδια κίνηση ταυτόχρονα. Ξαφνικά βλέπεις μπροστά σου μια νέα θρησκεία να γεννιέται — μια κοινότητα που αποκτά ρυθμό, νόημα και πίστη μέσα από τη συλλογικότητα” σχολιάζει ο Γιώργος Βαλαής.

Και η Νοεμή Βασιλειάδου συμπληρώνει: “Το θέατρο ανέκαθεν είχε κάποια κοινά στοιχεία με τη θρησκεία. Και τα δύο βασίζονται στην πίστη, στο πώς μια ομάδα ανθρώπων ενώνεται γύρω από ένα φαντασιακό. Όπως στο θέατρο αρχίζουμε να πιστεύουμε σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει, έτσι και η θρησκεία λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο: χτίζει έναν κόσμο πέρα από το ορατό. Στην παράσταση αυτά τα δύο επίπεδα μπλέκονται. Το θεατρικό φαντασιακό και το θρησκευτικό υπόσχονται κάτι μετά, κάτι «πέρα από εδώ»”.

“Νομίζω αυτό ήταν και το ζητούμενο του συγγραφέα. Το θέατρο, έτσι κι αλλιώς, είναι ένας συμβολικός τόπος. Βλέπεις συγκρούσεις, πάθη, και μετά χειροκροτείς. Γνωρίζεις ότι είναι μύθος, αλλά συμμετέχεις. Ακόμα και ένας stand-up comedian, για παράδειγμα, βρίσκεται μέσα σε αυτόν τον συμβολισμό. Η σκηνή τού επιτρέπει να πει πράγματα που στην πραγματική ζωή μπορεί να θεωρηθούν υπερβολικά ή προσβλητικά. Είναι ένας προστατευμένος χώρος αναπαράστασης. Και, αν το σκεφτείς, το ίδιο συμβαίνει και στη θρησκεία: η τελετουργία, η λειτουργία, είναι μια μορφή θεάτρου, μια επανάληψη και αναπαράσταση ενός βαθύτερου νοήματος” λέει ο Γιώργος Βαλαής.

Ένα οικογενειακό τρίγωνο και το Τέλος

Οπότε εδώ έχουμε έναν πατέρα, μια κόρη και μια μητέρα. Ένα οικογενειακό τρίγωνο. Θέλετε να μου μιλήσετε λίγο για τις δυναμικές αυτού του τριγώνου;

Ο Γιώργος Βαλαής εξηγεί: “Στο έργο δεν υπάρχουν σκηνές ανάμεσα στον πατέρα και τη μητέρα. Υπάρχει μια οριστική ρήξη μεταξύ τους, αυτοί οι δύο άνθρωποι δεν συναντιούνται ποτέ. Ουσιαστικά, ο μοχλός που κινεί τα γεγονότα είναι η μητέρα. Εκείνη επιστρέφει στην αίρεση από την οποία είχε φύγει. Η παρουσία της είναι αυτή που πυροδοτεί την εξέλιξη. Οι πληροφορίες αποκαλύπτονται σταδιακά, τίποτα δεν δίνεται από την αρχή. Η μητέρα επιστρέφει την ίδια μέρα που η αίρεση περιμένει την Ημέρα της Αποκάλυψης. Είναι μια στιγμή έντασης και κορύφωσης, γιατί η επιστροφή της συμπίπτει με το Τέλος που όλοι περιμένουν”.

Και η Νοεμή Βασιλειάδου σημειώνει: “Η δική μου ηρωίδα, η Σολ, βρίσκεται σε ένα τρομακτικό δίλημμα. Τη μέρα της “Αποκάλυψης” συγκρούονται οι δύο πιθανές εκδοχές της ζωής της: από τη μία, ο πατέρας της, που έχει χτίσει ένα ολόκληρο αφήγημα για τη ζωή της, μια ιστορία που ορίζει ποια είναι και τι θέλει. Από την άλλη, η μητέρα της, που την καλεί να φύγει από αυτό το σύστημα και να περάσει από την τάξη στο χάος.

Είναι μια στιγμή απόλυτης επιλογής, σαν αρχαία τραγωδία. Το χάος απέναντι στην τάξη. Και όποια απόφαση κι αν πάρει, είναι βίαιη, γιατί συνεπάγεται ακύρωση μιας ολόκληρης ταυτότητας.  Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η “Ημέρα της Αποκάλυψης” δεν έχει οριστεί με θρησκευτικούς όρους, αλλά με επιστημονικούς. Υπάρχει μια ανανέωση του τι σημαίνει “πίστη”. Ο πατέρας έχει στηρίξει όλη αυτή τη “θρησκεία” πάνω στην επιστήμη — σε φυσικούς και μαθηματικούς όρους.

Είναι μια αντιστροφή: δεν λένε «εμείς πιστεύουμε», αλλά «εμείς ξέρουμε». Απορρίπτεται η παραδοσιακή θρησκεία και στη θέση της δημιουργείται κάτι νέο, ένα δόγμα της γνώσης. Στην ουσία πρόκειται για μια νέα μορφή πίστης, που βασίζεται όχι στο μεταφυσικό, αλλά στο λογικό, στην “επιστημονική βεβαιότητα”.

Άρα δεν μιλάμε για πίστη, αλλά για γνώση;
Ο Γιώργος Βαλαής απαντά: “Ναι, αλλά ακόμα και μέσα στη “γνώση” υπάρχει πάντα κάτι μεταφυσικό. Υπάρχει αυτή η φράση που αποδίδεται στον Αϊνστάιν ότι «ο Θεός δεν παίζει ζάρια». Η φράση εκφράζει ακριβώς αυτό: την άρνηση ότι τα πράγματα είναι τυχαία. Ότι πρέπει να υπάρχει μια λογική, μια τάξη πίσω από το χάος που βλέπουμε.
Αλλά το παράδοξο είναι πως ακόμη και μέσα στα μαθηματικά, που θεωρούνται η καθαρότερη μορφή λογικής, υπάρχει μεταφυσική. Υπάρχει πάντα κάτι ανεξήγητο. Ας πούμε, όλοι ξέρουμε ότι το φως είναι ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, ότι κινείται με τη μέγιστη ταχύτητα που μπορεί να υπάρξει στο σύμπαν. Κι όμως, βλέπουμε μόνο ένα μικρό κομμάτι του — το ορατό. Οι ακτίνες Χ, οι ακτίνες γάμμα, όλα τα αόρατα τμήματα του φάσματος υπάρχουν, απλώς δεν τα αντιλαμβανόμαστε.

Θέλω να πω πως, είτε πιστεύεις σε μια επιστημονική εξήγηση είτε σε μια ζωή μετά θάνατον, η αναλογία είναι σχεδόν η ίδια. Και στις δύο περιπτώσεις αναζητάς κάτι που δεν μπορείς να αποδείξεις πλήρως. Κανείς δεν έχει πάει “στην άλλη πλευρά” για να μας πει τι υπάρχει εκεί”.

Πιστεύετε;

“Θα έλεγα πως είμαι αγνωστικιστής. Δεν πιστεύω ούτε καν σε αυτό το επιχείρημα που λέει ότι “ο φόβος του Θεού σε κάνει καλό άνθρωπο”. Πιστεύω ότι μπορείς να είσαι καλός άνθρωπος χωρίς φόβο, απλώς επειδή σέβεσαι τους άλλους γύρω σου.
Παρόλα αυτά, μου αρέσουν κάποια τελετουργικά της Εκκλησίας. Αν το δεις καλλιτεχνικά, ένα τεράστιο ποσοστό των έργων τέχνης έχει θεολογική καταγωγή. Η ιδέα του Θεού ενέπνευσε απίστευτη δημιουργία — τέχνη, μουσική, φιλοσοφία, σκέψη. Οπότε δεν μπορώ να απορρίψω εντελώς την έννοια του Θεού, γιατί, έστω και ως σύλληψη, γέννησε αμέτρητες μορφές ανθρώπινης έκφρασης” σημειώνει ο Γιώργος Βαλαής.

Και η Νοεμή Βασιλειάδου αναφέρει: “Σκέφτομαι ότι το ζήτημα δεν είναι μόνο σε τι πιστεύει κανείς, αλλά πώς πιστεύει, πώς δομεί τη ζωή του γύρω από αυτή την πίστη. Πώς οργανώνει τον κόσμο του, πώς απομονώνεται ή συνδέεται μέσα από αυτό.
Ακόμα και όταν μια πίστη —πολιτική, κοινωνική ή θρησκευτική— έχει θετικό πρόσημο, ο τρόπος που την υπηρετούμε μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες. Το ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο έργο είναι ότι δεν εστιάζει μόνο στο αν αυτό που πιστεύουν οι χαρακτήρες είναι αληθινό ή όχι, αλλά στο πώς οργανώνονται οι δομές εξουσίας γύρω από την πίστη. Πώς φτιάχνονται οι μηχανισμοί που κρατούν μια κοινότητα δεμένη. Και, εντέλει, με τι μέσα επιβάλλεται η “αλήθεια” σε ένα σύστημα πίστης”.

Πάντως τώρα που μου έρχεται στο μυαλό αυτό το λογοπαίγνιο. Tο πίστευε και μη Πάντως, τώρα που το σκέφτομαι, υπάρχει και αυτό το λογοπαίγνιο: “Πίστευε και μη ερεύνα” — άλλοι το λένε “Πίστευε και μη, ερεύνα”, κι άλλοι “Πίστευε, και μη ερεύνα”. Ένα κόμμα αλλάζει τελείως τη σημασία.

Η Νοεμή Βασιλειάδου απαντά: “Αυτό έχει να κάνει ακριβώς με τη στάση απέναντι στην πίστη και τη γνώση. Έχει να κάνει με το αν ακολουθώ κάποιον άλλον που πιστεύει και ορίζει τη σκέψη μου — ή αν ερευνώ με τους δικούς μου όρους, κάθε φορά από την αρχή, τι είναι αυτό στο οποίο πιστεύω και πώς το πιστεύω. Δεν φτιάχνω δηλαδή έναν δρόμο που υπακούω τυφλά. Τον αναθεωρώ συνεχώς, στιγμή τη στιγμή”.

Πάντως, όλα αυτά θυμίζουν πολύ και το σημερινό κοινωνικοπολιτικό τοπίο…

“Νομίζω ότι αυτό που χρειάζεται είναι μια νέα αφήγηση που να κουβαλά ελπίδα για το μέλλον. Η εκλογή του Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη, για παράδειγμα, είναι για μένα ένα θετικό σημάδι. Μίλησε για τους φτωχούς, για τους μετανάστες, για το περιβάλλον και τις πόλεις — πράγματα που αφορούν πραγματικά την κοινωνία.

Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε χάσει το συλλογικό όραμα. Δεν είναι ζήτημα να αρχίσουμε να διαχωριζόμαστε πάλι μεταξύ μας, αλλά να ξαναβρούμε μια αφήγηση που ενώνει και εμπνέει. Κάποτε η Αριστερά κουβαλούσε αυτό το όραμα. Η πίστη, άλλωστε, είναι ένα υπερβατικό συναίσθημα. Ακόμα κι αν κάποιος είναι ακροδεξιός, πιστεύει σε κάτι που του δίνει ένα αφήγημα, μια λύτρωση. Το θέμα είναι μέσα από το χάος να καταφέρουμε να βρούμε μια ελπίδα που να επαναπροσδιορίζει τις αξίες του κόσμου μας — να αξίζει να ζούμε μέσα του ως άνθρωποι” αναφέρει ο Γιώργος Βαλαής.

Η Νοεμή Βασιλειάδου διευκρινίζει πως “δεν αρκεί μόνο η ελπίδα. Η ελπίδα από μόνη της είναι παθητική, αφορά το μέλλον. Χρειάζεται και κάτι που να σε κινεί στο παρόν — να σε σηκώνει από την καρέκλα, να σε κάνει να δράσεις. Αυτή τη στιγμή ζούμε μέσα σε ένα παγκόσμιο αίσθημα ήττας και ανημποριάς. Σαν να μην μπορούμε να ξεφύγουμε από τον κόσμο που διαμορφώνεται γύρω μας. Ακόμα κι όταν αντιστεκόμαστε, έχουμε την αίσθηση ότι κατά κάποιον τρόπο τον συντηρούμε.

Γι’ αυτό νομίζω ότι χρειάζεται μια θετική δράση τώρα. Όχι κάτι θεωρητικό, αλλά κάτι που να περνά από το χέρι μας: στις κοινότητές μας, στις οικογένειές μας, στη χώρα μας. Το πώς υπάρχουμε μέσα στα πλαίσια που ζούμε, το πώς τοποθετούμαστε, είναι που αλλάζει πραγματικά το παρόν — όχι η προσμονή ενός καλύτερου μέλλοντος”.

Στην αίρεση της εξουσίας

Σε ποια “αίρεση” αισθάνεστε ότι ζούμε σήμερα; Μας χειραγωγεί κάποιος;

Η Νοεμή Βασιλειάδου είναι ξεκάθαρη: “ Νομίζω ότι ζούμε στην αίρεση της αγοράς. Οι νόμοι της έχουν γίνει το κυρίαρχο δόγμα. Νιώθω ότι όλοι μας είμαστε κομμάτια ενός συστήματος που μας εξουθενώνει, καθώς προσπαθούμε να αποκτήσουμε οικονομική αξία, να “πουλήσουμε” όσο καλύτερα μπορούμε τον εαυτό μας.
Η αγορά καθορίζει σχεδόν τα πάντα: ποιοι θεωρούνται πολίτες ενός κράτους, ποιοι αποκλείονται, ποιοι αντιμετωπίζονται ως εμπορεύματα και ποιοι όχι. Το πιο τρομακτικό όμως είναι ότι αυτή η “αίρεση” δεν έχει πρόσωπο. Δεν είναι ένας πολιτικός εχθρός που μπορείς να δεις ή να αντιπαλέψεις. Δρα υπόγεια, κινεί ακόμα και την ίδια την πολιτική, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε πλήρως”.

Και ο Γιώργος Βαλαής σημειώνει: Η αγορά έχει μετατραπεί σε μια δύναμη κυριαρχίας — ένα σύστημα που επιβάλλεται παντού: στην παιδεία, στην επιστήμη, στην υγεία, στην έρευνα. Έχει αναλάβει τον ρόλο που είχε κάποτε η Εκκλησία στη μεσαιωνική Ευρώπη.

Όπως τότε ο χριστιανισμός λειτουργούσε ως παντοδύναμο αφήγημα που καθόριζε τις ζωές των ανθρώπων, έτσι και σήμερα η αγορά έχει γίνει το νέο δόγμα. Όλα έχουν αποκτήσει ανταλλακτική αξία. Κάθε ανθρώπινη πράξη, κάθε σκέψη, κάθε σχέση μετριέται με οικονομικούς όρους. Και όπως τότε χρειάστηκαν επαναστάσεις για να σπάσει η κυριαρχία της Εκκλησίας, ίσως σήμερα χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με αυτό το νέο “ιερατείο” της αγοράς. Πλέον δεν αντιμετωπίζουμε ούτε κρατική λογοκρισία, ούτε κρατική αυθαιρεσία με την παραδοσιακή έννοια. Τώρα έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια οικονομική λογοκρισία. Η αγορά αποφασίζει τι θα ακουστεί, τι θα προβληθεί και τι θα εξαφανιστεί. Εκεί βρίσκεται σήμερα η εξουσία”.

Η Νοεμή Βασιλειάδου προβληματισμένη προσθέτει: “Και το πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτό συμβαίνει καθημερινά, με τρόπους αόρατους. Ακόμα και η χορηγούμενη διαφήμιση που βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σημαίνει ότι κάποιος έχει την οικονομική δύναμη να καταλαμβάνει το 80% της πληροφορίας που φτάνει στο μυαλό μας. Ουσιαστικά, αγοράζει τον χρόνο μας, την προσοχή μας — ακόμη και τις σκέψεις μας. Δεν μπορείς να αντισταθείς εύκολα, γιατί αυτό το σύστημα αγοράζει τις ίδιες τις προϋποθέσεις της σκέψης σου. Και η άρνηση συμμετοχής σε αυτό σχεδόν σε θέτει εκτός κοινωνίας. Αν δεν είσαι “συνδεδεμένος”, αν δεν ακολουθείς αυτό το ρεύμα, είναι σαν να μην υπάρχεις. Αυτή είναι η πιο ύπουλη μορφή χειραγώγησης: η συναίνεση. Ότι συμφωνείς να μετέχεις σε κάτι που σε ελέγχει”.

Τον τίτλο της παράστασης τον θυμάστε;

(Οι συντελεστές γελούν, προσπαθώντας να τον θυμηθούν.)

Ο Γιώργος Βαλαής γελάει και σχολιάζει: “Ναι, είναι αυτό που υπόσχονται πάντα οι αιρέσεις στο “τέλος των πραγμάτων”. Είτε πρόκειται για μικρές κοινότητες, είτε για τηλε-ευαγγελιστές, όλες υπόσχονται μια άμεση, συλλογική σωτηρία — μια ιστορική στιγμή που θα ανοίξει, όπως λένε, ένα παράθυρο προς το μεταφυσικό.
Να θυμίσω ότι ο Θεός δεν εμφανίζεται ποτέ σε ιστορικό χρόνο. Δεν υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες, ούτε για την έλευση του Ιησού, ούτε για τη σταύρωση ή την ανάστασή του — μόνο οι αφηγήσεις των μαθητών. Ο τίτλος λοιπόν, αυτό το “μακρινάρι”, περιγράφει ακριβώς αυτή την υπόσχεση που δίνουν όλες οι αιρέσεις: ότι σε ιστορικό χρόνο θα έρθει ο Θεός, και εμείς θα ενωθούμε μαζί του. Ότι θα έρθει η ολική, άμεση, συλλογική, επικείμενη, επίγεια σωτηρία”.

Νοεμή Βασιλειάδου: “Στην ουσία είναι μια διαφυγή. Μια έξοδος από την πραγματικότητα. Η υπόσχεση ότι τα προβλήματα του κόσμου δεν θα λυθούν μέσα στην πραγματικότητα, αλλά εκτός αυτής. Όταν πάψει να υπάρχει ο κόσμος όπως τον ξέρουμε. Είναι μια σωτηρία “μετά” — ποτέ “τώρα”.

Και για εσάς προσωπικά, τι σημαίνει σωτηρία; Όχι μέσα από την παράσταση, αλλά έτσι όπως τη βιώνετε στη ζωή;

Γιώργος Βαλαής: “Ίσως ακουστεί δραματικό, αλλά για μένα σωτηρία είναι μόνο η αγάπη. Όλα φθείρονται — το σώμα, η ζωή, ο κόσμος γύρω μας γίνεται όλο και πιο σκληρός. Το μόνο που μπορεί να επιβιώσει, το μόνο που μπορεί να μας κρατήσει ανθρώπινους, είναι η αγάπη”.

Νοεμή Βασιλειάδου: “Για μένα σωτηρία είναι να παλεύεις να κρατήσεις τη σκέψη σου ελεύθερη. Να επιτρέπεις στον εαυτό σου να αμφισβητεί, να μην είναι ποτέ σίγουρος για όλα.
Η σκέψη, η στιγμή που γεννιέται μια αληθινά ελεύθερη ιδέα, είναι σωτηρία. Είναι μια καθαρή, ατόφια στιγμή σύλληψης, κάτι σπάνιο, κάτι ανθρώπινο. Όταν σκέφτεσαι χωρίς φόβο, χωρίς προδιαγεγραμμένο πλαίσιο, εκεί υπάρχει σωτηρία”.