ΠΟΥ ‘ΝΑΙ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ, ΩΡΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ – ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΑ ΜΙΑΣ ΟΛΟΚΛΗΡΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Κατ΄αρχάς να πω πως ό,τι έχω δει σε αυτό το θέατρο, μου αρέσει. Πάντα. Είναι πολύ αγαπημένος χώρος, εκεί έχω δει πολύ Μιχαήλ (Μαρμαρινό) για να μείνω μικρότερη με ανοιχτό το στόμα, εκεί πήγα λίγο πριν γεννήσω στη Γίδα, εκεί είδα την πρώτη Οικογενειακή Γιορτή (λατρεύω τον Βίντεμπεργκ), εκεί είδα τον Γιώργο Χρυσοστόμου να λιώνει στον δικό του Mistero Buffo (χωρίς ανάσα μονόλογος), εκεί έκλαψα στην αγκαλιά του Αργύρη Ξάφη μετά το… «σώμα» του, αυτή τη συγκλονιστική παράσταση. Εκεί εκεί εκεί… έγραψα όσα μου ήρθαν αυτή τη στιγμή – το ξεκαθαρίζω για να μην αδικήσω άλλους.

Ετσι, στο άκουσμα ότι θα μπορούσα να δω λίγο πρόβα από την παράσταση «ΤΑ Χρόνια» και μετά να συναντήσω τους συντελεστές, χάρηκα ειλικρινά. Αγαπημένη συγγραφέας η Ερνό (λεπτά βιβλιαράκια της στα γαλλικά έχει φέρει ο σύντροφος από το Παρίσι και τα έχω πάντα δίπλα μου), κορυφαίοι σκηνοθέτες και ένα υπέροχο καστ ηθοποιών μόνο ενδιαφέρον σου προκαλούν και αγωνία για το αποτέλεσμα.

Και τι ωραία που έκλεψα ματιές από μία παράσταση που μοιάζει άρτια «χορογραφημένοι» και μετά μιλήσαμε με αυτούς τους εξαίρετους καλλιτέχνες για… τι άλλο; Για τα χρόνια που περνούν, για το τότε μας και το τώρα, για ήθος προσωπικό και επαγγελματικό. Για τα φύλα που ο Ακύλλας δεν διαχωρίζει από μικρός, για τους άσους που βγάζει ο Νίκος από το μανίκι και δεν κρύβει ποτέ, για το τώρα της Δέσποινας που δεν το αλλάζει με το τότε, για την ασταμάτητη παρατηρητικότητα της Αγγελικής, για την αλλαγή της ζωής της Κατερίνας με ένα παιδί, για την γόνιμη βραδύτητα της Δήμητρας και την περιέργεια για όλα του Διαμαντή.

Περί ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ο λόγος

Δήμητρα Bλαγκοπούλου, Κατερίνα Παπανδρέου

Εμείς έχουμε ξαναδουλέψει μαζί. Και έχουμε μια πολύ καλή βάση: ήμαστε μαζί, στη σχολή, νιώθουμε πολύ κοντά, υπάρχει πολύ μεγάλη οικειότητα και ίσως για αυτό λειτουργούμε και λίγο σαν ένα σώμα στην παράσταση.

Δέσποινα Κούρτη

Για μένα ήταν η πρώτη φορά συνεργασίας με τα κορίτσια. Ούτε γνωριμία προσωπική υπήρχε. Θυμάμαι μια κουβέντα που κάναμε με τον Νίκο στις πρώτες πρόβες, τηλεφωνικά, και του λέω: «Τι διανομή είναι αυτή; Απίθανη!» Καταρχάς, πιστεύω ότι έχουμε κάτι κοινό και οι τέσσερις. Ένα μυστικό κοινό που δεν μπορώ να το προσδιορίσω πέρα από το ύψος και το βάρος!

Νίκος Χατζόπουλος

Είναι η πέμπτη φορά που δουλεύουμε μαζί με τον Ακύλλα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μας πρότεινε το ίδιο το θέατρο να κάνουμε μια δουλειά μαζί και από εμάς ήρθε η επιλογή για αυτό το συγκεκριμένο έργο ανάμεσα σε μια ποικιλία προτάσεων και σκέψεων.

Πιστεύουμε, πάντως, και οι δύο στην έννοια της συνεργασίας. Η ουσία του θεάτρου είναι η συνεργασία ∙ αυτή είναι η γοητεία του και όχι η επιβολή μιας άποψης. Το θέμα είναι να ενορχηστρώσουμε μια ομάδα, να καθοδηγούμε τον θίασο σε ένα κοινό ταξίδι. Μέσα στον χρόνο που διαρκεί αυτό, υπάρχει ανταλλαγή απόψεων, η συμβολή του καθενός, όσο μπορεί, στο αποτέλεσμα που όλοι φανταζόμαστε. Δεν υπάρχουν κρυφά χαρτιά. Όλα είναι ανοιχτά από την αρχή και προσκαλούμε στο παιχνίδι όλους τους υπόλοιπους.
Κάθε φορά ανοιγόμαστε σε μια καινούρια περιπέτεια. Το λέω με θετικό πρόσημο: η πρόκληση να γνωρίσουμε κάτι άγνωστο μάς κινεί. Αν ξέραμε όλες τις λεπτομέρειες, θα ήταν πολύ βαρετό.

Η επιλογή της συγκεκριμένης ομάδας

Eίναι θέμα πολλών παραγόντων. Μπορεί να παίζουν ρόλο και οι διαθεσιμότητες, αλλά κυρίως έχει να κάνει με το πώς βλέπουμε το έργο, πώς βλέπουμε τη διασκευή του ανά πάσα στιγμή. Αρχικά, επηρεασμένοι ίσως και από μια προηγούμενη διασκευή όπου υπήρχαν συγκεκριμένες ηλικίες, φθάσαμε σε γυναίκες διαφορετικών ετών η καθεμία, αλλά κάποια στιγμή απορρίψαμε αυτή την αντιμετώπιση για την τελική εκτέλεση του έργου όπως και τη λογική της διασκευής. Οπότε είπαμε: «Πάμε να φτιάξουμε ένα θίασο με άτομα που μπορούμε να συνεργαστούμε και που μπορούν να συνυπάρξουν μεταξύ τους, να υπάρχει χημεία, να μιλάμε την ίδια γλώσσα».

Ακύλλας Καραζήσης

Δεκαπέντε χρόνια τώρα, κατά καιρούς συνεργαζόμαστε με τον Νίκο ενώ ταυτόχρονα, ο καθένας διανύει και τον δικό του δρόμο. Παρά τις δυσκολίες, αξίζει τον κόπο να δημιουργούνται κολεκτίβες, είτε σκηνοθετών είτε πιο συλλογικές, με μια πιο ομαδική αντιμετώπιση στο θέατρο, αντί για την προσέγγιση «ο καθένας μόνος του».

Θα υπάρξουν και διαφωνίες, θα υπάρξουν και συγκρούσεις. Δεν είναι όλα ονειρικά. Και είναι πιο εύκολο να το κάνεις μόνος σου. Η σύνθεση των απόψεων είναι μέρος της διαδικασίας, με τις διαφωνίες και τις συμφωνίες.
Η συνεργασία μας είναι χαοτική και κάθε φορά διαφορετική. Πέρσι διαφωνούσαμε συνεχώς, φέτος λιγότερο. Εξαρτάται από το έργο, την ομάδα, τα φεγγάρια… Άλλοτε είναι πιο εύκολα, άλλοτε πιο δύσκολα. Δεν είναι κάτι που μπορούμε να προβλέψουμε.
Επιλέγουμε ανθρώπους που συνομιλούν, που ανήκουν στον ίδιο κόσμο. Κακά τα ψέματα, υπάρχουν πολλοί κόσμοι στα θέατρα και εμείς ανήκουμε σε έναν από αυτούς. Το θέμα για μένα είναι και πολιτικό.

TO TOTE KAI TO ΣΗΜΕΡΑ

Αγγελική Στελλάτου

Νοσταλγώ τα νιάτα μου, αλλά αυτό είναι ένα άλλο πράγμα.
Νομίζω ότι περπατάω μέσα στα χρόνια και τα συναντώ, όπως μπορώ.
Θες δεν θες, ανακαλύπτεις τη σύγχρονη εποχή στην οποία ζεις και μπορείς να είσαι πιο μέσα ή πιο έξω σε αυτή. Δεν μπορώ, π.χ., να παρακολουθήσω την εξέλιξη της τεχνολογίας όπως ένας νέος αλλά προσπαθώ να παρατηρώ. Ένα πράγμα που με δυσκολεύει πολύ και με κοροϊδεύει ο Διαμαντής είναι ότι δεν μπορώ να παρακολουθήσω τη μουσική όπως οι νεότεροι. Στα χρόνια μου, ας πούμε, άκουγες λίγα συγκροτήματα και έβγαιναν ανά διαστήματα νέα τραγούδια, τώρα η πληροφορία είναι τεράστια και σηκώνω τα χέρια ψηλά.
Νομίζω ότι αυτό έχει να κάνει με την ηλικία μου και την ψυχοσύνθεσή μου. Οι νεότεροι έχουν άλλα κανάλια για να παρακολουθούν τα ενδιαφέροντά τους.

Ακύλλας Καραζήσης

Εγώ πιστεύω ότι δεν υπάρχει παρελθόν και παρόν. Υπάρχει ένα τεράστιο, διευρυμένο παρελθόν. Αισθάνομαι ότι δεν ζω ποτέ στο παρόν, ζω βουτηγμένος σε ένα παρελθόν που επίμονα ζει και διευρύνεται προς τα πίσω και μπρος. Υπάρχει ένας μόνος χρόνος στη δική μου ζωή. Αυτό δεν σημαίνει νοσταλγία. Το παρελθόν είναι ενεργητικό, σχεδόν ψυχοτρόπο. Ζω μέσα σε μια παραίσθηση όπου το τώρα μπλέκεται αξεδιάλυτα με όσα έχω ζήσει μέχρι σήμερα. Βυθίζομαι μέσα στο παλίμψηστο του κόσμου μου που τέμνεται φυσικά με πολλούς κόσμους.

Ασε που το Spotify με έχει γυρίσει φουλ σε όλα τα παλιά: ξανακούω τα πάντα ή τα ξαναανακαλύπτω. Και τα καινούργια τα ακούω επίσης, μέσω αυτών των εφαρμογών. Από το ραδιόφωνο ή κυρίως από αυτά τα μέσα, ζωντανεύει η παλιά μου μουσική, σαν να ζω μια ανακύκλωση, ειδικά για το σινεμά και τη μουσική. Νιώθω σαν να βυθίζομαι σε μια τεράστια εγκυκλοπαίδεια. Η τεχνολογία είναι ένα τρομερό δώρο και πηγή έμπνευσης.
Και πάντα «κατηγορούμε» τους νέους – πολύ λάθος. Λένε για παράδειγμα ότι οι νέοι δεν διαβάζουν. Αυτό είναι ψέμα. Στην εποχή μου οι συμμαθητές μου δεν διάβαζαν τίποτα, μην ακούτε τι λένε!

Δέσποινα Κούρτη

Μολονότι γύρω στα 20 ήταν πολύ ωραία χρόνια, συμφωνώ ότι ήταν υπέροχα, αλλά δεν θα ήθελα να είμαι ξανά 20. Θα ήθελα να είμαι αυτό που είμαι τώρα.
Ίσως να μην θέλω να ξανακάνω κάποια πράγματα, αλλά θέλω να κάνω άλλα. Θέλω το σώμα μου δυνατό, να είμαι νεανική. Φυσικά υπάρχει φθορά, αλλά με ενδιαφέρει η στάση μου απέναντι στη ζωή. Παρ’ όλα αυτά, είμαι παραπάνω νοσταλγική από ό,τι θα ήθελα Στη μουσική είμαι πολύ κολλημένη με μεγάλες μουσικές, στην τεχνολογία όμως άσχετη με τη νέα γενιά. Με τον Διαμαντή λέμε συνέχεια ότι θα ήθελα να έχω την ταχύτητα των νέων, να τους ξέρω καλύτερα. Αυτό που συμβαίνει με τα σημερινά 15χρονα δεν το καταλαβαίνω πλήρως. Θα ήθελα να είμαι κατάσκοπος ανάμεσά τους. Ομολογώ ότι δεν τρέχω με την ταχύτητα της εποχής, και με τις πληροφορίες και την τεχνολογία έχω πάρει απόφαση ότι δεν μπορώ να παρακολουθήσω πλήρως. Και τώρα με το Ai και τα υπόλοιπα, γίνεται ακόμα πιο εφιαλτικό.

Νίκος Χατζόπουλος

Η Δέσποινα είπε κάτι σημαντικό για το πώς βιώνει κανείς τα χρόνια του, το γεγονός ότι δεν έχει παιδιά: ως γονιός περνάς σε μια άλλη πίστα και καταλαβαίνεις ότι έχεις αλλάξει, έχεις μετατεθεί στον χρόνο, σε μια άλλη γενιά. Αν δεν έχεις παιδιά, όπως στην περίπτωση εκείνη, νιώθεις μια… ωραία αλλά και πλαστή συνέχεια. Θέλω να πω ότι εγώ δεν νιώθω ότι έχω αλλάξει πίστα από τότε που ήμουν 25-30. Είναι επίπλαστη επειδή υπάρχουν παράγοντες που αγνοείς, ενώ υπάρχουν. Το μεγάλωμα είναι σημαντικό, η φθορά. Όχι με την έννοια ότι δεν μας αρέσουν οι μεγάλες ηλικίες. Δεν είναι αυτό το θέμα, ούτε η απώλεια δύναμης ή αντοχής – σωματικής ή άλλης – αλλά πολλές φορές το ξεχνάς.

Τώρα, όσον αφορά τη σχέση με το παρόν, προσπαθούμε πάντα. Εγώ τουλάχιστον πάντα προσπαθώ να είμαι στο τώρα. Για την ηλικία μου, που είναι αρκετά μεγάλη, τα καταφέρνω σε κάποιο βαθμό. Επίσης, όπως είπε κάποιος, είναι θέμα πόσο έχεις κολλήσει ή συνηθίσει τρόπους που βίωνες τα πράγματα παλιότερα. Για παράδειγμα, η μουσική τότε ήταν μέσω ραδιοφώνου, δίσκων, κασετόφωνο, cd. Τώρα όλα περνούν μέσα από κινητό και Spotify, και εμένα αυτό με αποξενώνει από τη μουσική.
Από την άλλη μας κρατά «νέους» και η δουλειά μας, κυρίως επειδή είμαστε και οι δύο δάσκαλοι πολλά χρόνια σε σχολές οπότε ερχόμαστε σε επαφή με κάθε τι νέο.

Κατερίνα Παπανδρέου

Ετσι όπως γίνεται η συζήτηση, το σκέφτομαι κι εγώ τώρα το πόσο επηρεάζει ένα παιδάκι τώρα που έχω κι εγώ ένα τρίχρονο στο σπίτι. Θέλεις δεν θέλεις, κάνεις άλλα πράγματα. Το παιδί, ναι, με φέρνει πιο κοντά στη νεότητα, με περισσότερη ενέργεια. Και επειδή τώρα κάνουμε αυτό το έργο, αλλά και επειδή μου πετάει διάφορα το Ινσταγκραμ, συνειδητοποιώ πως είμαστε η γενιά – ίσως η τελευταία- που μεγάλωσε και πατάει και στους δύο κόσμους: τον προηγούμενο και τον ψηφιακό. Αυτό δημιουργεί στιγμές νοσταλγίας αλλά και εγρήγορσης. Ενώ έχω μεγάλη εξοικείωση με την τεχνολογία, θυμάμαι και τις κασέτες, τα τηλέφωνα… Εβλεπα μια μέρα το Home Alone και σκεφτόμουν τι ωραία που ήταν τότε τα Χριστούγεννα. Περνάω φάσεις. Αυτό αλλάζει ανάλογα με τα προσωπικά μου, τα έργα μου… Μια μπαταρία νοσταλγίας, και είναι μια χαρά.

Δήμητρα Bλαγκοπούλου

Έχω κάτι κοινό με όσα είπε ο Ακύλλας για το παρόν. Δυσκολεύομαι να συγχρονιστώ. Όταν στρέφομαι γύρω στο εδώ και τώρα, με χάνω ή όταν κάνω ενδοσκόπηση δεν προλαβαίνω τα ήδη συμβάντα. Νιώθω ότι πρέπει να συγχρονιστώ, κάτι που ασκεί πίεση, γιατί η ακρίβεια και ο συντονισμός είναι πάντα στόχοι. Με το παλιό νιώθω πιο οικεία, με το κοντινό παλιό μου, αυτό που θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια. Δεν έχω όμως επιθυμία να ανταποκριθώ στους γρήγορους ρυθμούς, σε αυτή την ταχύτητα. Εχω αποδεχτεί πια ότι είμαι πιο αργή. Στο θέατρο, με αυτό που κάνω, με τη διαχείριση χώρου και χρόνου, νιώθω πιο συντονισμένη με τον δικό μου ρυθμό.

Διαμαντής Αδαμαντίδης

Εγώ έχω καταλάβει ότι μας προκαλείται τρομερό fomo και μεγαλώνοντας άρχισα να το αποβάλλω, να το διαχειρίζομαι, δηλαδή, διαφορετικά. Πέρυσι για παράδειγμα και ενώ έχω ακούσει πολλά κιλά μουσικής, ανακάλυψα τον Έλτον Τζον που δεν είχα ακούσει ούτε νότα κάθισα και άκουσα δεκαέξι άλμπουμ από την αρχή ως το τέλος. Αλλά πια δεν τρελαίνομαι… ξέρω ότι κάθε Παρασκευή βγαίνουν 40 καινούργια άλμπουμ και τόσα καινούργια έργα στον κινηματογράφο κάθε Πέμπτη. Ξέρω πολύ καλά την παλιά μουσική, τη Sister Rosetta Tharpe αλλά κάποια πράγματα δεν τα ήξερα. Είναι οι μέντορες του Ρίτσαρντ, του γνωστού.

Το ενδιαφέρον είναι ότι τα έχω όλα σπίτι μου: βινύλια, Gameboy, βάζψ κασέτες στο αυτοκίνητο από το 2001 που δουλεύουν ακόμα, και μπορώ να παίξω και παιχνίδια στο κινητό. Εγώ πλέον ξέρω απλά τους τρόπους, έχω μάθει τα εργαλεία, αυτό έχω καταφέρει, έχω κερδίσει τα εργαλεία. Ξέρω τι μπορεί να κάνει αυτό το πράγμα. Άμα θέλω, θα σου πω, άμα δεν θέλω, μπορεί να πάω στην Πολιτεία να ψάξω βιβλία. Δεν νομίζω ότι έχει να κάνει με τον τρόπο. Νομίζω έχει να κάνει με την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι την ίδια στιγμή.

Θυμάμαι φέτος το καλοκαίρι, στις 18 Αυγούστου που ήμουν στην Αθήνα και πήγα στην Πολιτεία γινόταν χαμός από κόσμο.
Όποια γενιά θέλει να επικοινωνήσει με άλλη γενιά, μπορεί. Έχω δει 35χρονο με την 16χρονη κόρη της νονάς του, μιλάνε για μουσική, τους διδάσκει η μικρή και ο μεγάλος τη διδάσκει…
Δεν είναι θέμα ηλικίας. Αλλωστε όπως μου έλεγε ένας καθηγητής στη σχολή «σκοπός δεν είναι να συμφωνήσουμε, σκοπός είναι να συνεννοηθούμε».

Και κάτι τελευταίο για τις κυρίες: πού συναντάτε σε προσωπικό επίπεδο τη συγγραφέα των Χρόνων…

Αγγελική Σπυράτου: Τη συναντάω στον τρόπο που αναζήτησε το δικαίωμά της στην ερωτική της ζωή.

Δέσποινα Κούρτη: Πολύ δύσκολη ερώτηση. Εγώ τη συναντάω και δεν μπορώ να κάνω αυτό που κάνει, αλλά εκεί με βρίσκει σε αυτό το σημείο. Με κατακτά ο πολύ γυμνός, ειλικρινής, αφτιασίδωτος τρόπος που μιλά για τα πιο δύσκολα πράγματα της ζωής της, χωρίς να διεκδικεί την αποδοχή ή τη συμφωνία κανενός.

Μιλάει για κάτι προσωπικό χωρίς ντροπή και αυτό την καθιστά μία από εμάς ενώ είναι τόσο σπουδαία, έχει κατακτήσει βραβεία, έχει πάρει Νόμπελ. Ο τρόπος που έγραψε λογοτεχνία είναι επαναστατικός και εξαιρετικά προσωπικός, χωρίς καμία επιφύλαξη, χωρίς προκαταλήψεις, διατηρώντας πάντα την ίδια ηθική, σε ζωή και λογοτεχνία. Είναι ταξική και προσωπική και εμένα και με συγκινεί και ταυτίζομαι. Και όταν δεν ταυτίζομαι εγώ, αναγνωρίζω τη μητέρα μου, τη φίλη μου.
Επίσης, όπως αναζητά τη θέση της στον κόσμο, αναζητά και τη γλώσσα της.

Ακύλλας Καραζήσης: Και να μην ξεχνάμε ότι το Νόμπελ της είναι από τα πιο αμφιλεγόμενα και δέχτηκε δριμεία κριτική. Δεν ήταν καθολικά αποδεκτό. Δεν είναι κλασικής λογοτεχνίας ο τρόπος που γράφει – φέρνει περισσότερο σε χρονογράφημα.

Νίκος Χατζόπουλος: Εκεί ακριβώς έγκειται η γοητεία του έργου της. Είναι μια απρόσωπη αυτοβιογραφία: μιλά για προσωπικά βιώματα σαν να είναι βιώματα όλων, της κοινότητας ή της κοινωνίας. Το θεωρώ τρομερά ενδιαφέρον. Και ενώ δεν μοιάζει να φροντίζει να τα γράφει κάπως και θα μπορούσαν να μοιάζουν μπανάλ έχουν μία περίεργη ποιητικότητα.

Ακύλλας Καραζήσης: Με ταξικό κοινωνικό πρόσημο- και αυτό είναι βασικό στο έργο της.

Δήμητρα Βλαγκοπούλου: Νομίζω ότι με συγκινεί ο τρόπος που διεκδικεί το δικαίωμά της στην ευτυχία και την ύπαρξή της ως γυναίκα. Το βιβλίο έχει κάτι οικουμενικό, αλλά και κάτι πάρα πολύ γυναικείο. Είναι ξεκάθαρα γυναίκα που το έγραψε, και αυτό είναι φοβερά συγκινητικό.

Κατερίνα Παπανδρέου: Η λογοτεχνία της περνά μέσα από την καταγραφή, ακόμα και στα πιο απλά πράγματα. Δημιουργεί ένα προσωπικό χρονικό της ιστορίας και του εαυτού της, αλλά ταυτόχρονα εμπεριέχει τις γραφές όλων. Μου δίνει χώρο να ταξιδέψω στις δικές μου αναμνήσεις, να έχω τις δικές μου κρίσεις και να τις αμφισβητήσω. Αυτό είναι σπάνιο στη λογοτεχνία. Σε αντίθεση με άλλους σπουδαίους λογοτέχνες που σε παραμυθιάζουν και χάνεις ίσως τον πυρήνα, εδώ η συγγραφέας με φέρνει πιο κοντά μου, με ενώνει. Tην αισθάνθηκα κοντά μου.