ΣΤΗ ΜΑΓΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΚΟΝΙΤΣΑΣ

“Αυτό να γράψεις”. Έχει πάντα ενδιαφέρον η παρουσία ενός δημοσιογράφου την ώρα που διαμορφώνεται η είδηση. Το κοινό ενώ στην πραγματικότητα έχει συνηθίσει τον ρόλο του δημοσιογράφου ως ταχυδρόμου του νέου, του ρεπορτάζ, της έρευνας και τη θέση του ως καταναλωτή των παραπάνω, όταν έχει απέναντί του τον δημοσιογράφο, αυτομάτως μετατρέπεται σε “αφεντικό” της είδησης. “Να γράψεις αυτό που θα σου πω”, “δεν τα γράφετε, όμως;”, “να δω αν θα τα δω γραμμένα” και άλλες τέτοιες ατάκες εκστομίζει ο αναγνώστης-αρχισυντάκτης όταν είναι παρών τη στιγμή της μέθεξης. 

Σαν αυτή, δηλαδή, που τη στιγμή που το ξημέρωμα αρχίζει να πλησιάζει και σ’ ένα μεγάλο τραπέζι μιας μεγάλης βεράντας ξενοδοχείου στην Κόνιτσα, ένας κρητικός με το λαούτο συντροφεύει την ουράνια φωνή μιας τουρκάλας σ’ ένα τραγούδι μεταξύ μοιρολογιού και νανουρίσματος. Δίπλα ένας Βούλγαρος προσπαθεί να βρει τον σκοπό στο φλάουτο, ένας Ρουμάνος να κρατά το ρυθμό σ’ ένα χορταστικό ντέφι. Η στιγμή για τους παρευρισκόμενους ήταν μαγική, κοιταζόμασταν με αυτό το βλέμμα του “τι ζούμε τώρα” και όλο και κάποια φωνή θ’ ακουγόταν “αυτό να γράψεις.” 

Πώς να το γράψω όμως για να το καταλάβετε; Δεν είναι κλισέ αλλά είναι πολλές φορές που οι λέξεις δεν φτάνουν να περιγράψουν το συναίσθημα και σε οδηγούν πάντα στο σημείο που αναρωτιέμαι αν πραγματικά έχω αυτό τον κώδικα επικοινωνίας ώστε να μεταφέρω ακριβώς τι συνέβη στην Κόνιτσα, σε αυτό το τραπέζι, μεταξύ Σαββάτου και Κυριακής. Είναι πλατιά η γλώσσα αλλά είναι πλατιά και τα μυαλά. Αυτό το πρόβλημα επικοινωνίας όμως το έχουν λυμένο οι μουσικοί. Άνθρωποι από άλλες χώρες, από άλλα έθιμα, με διαφορετικές εικόνες, με διαφορετική γλώσσα, βρέθηκαν για πρώτη φορά και μέσα σε δευτερόλεπτα είχαν βρει τον τρόπο να συνεννοηθούν. Αυτό είναι και το επιμύθιο που βγαίνει από το φεστιβάλ “Γιατί είναι μαύρα τα βουνά” που επιμελείται ο Κρίστοφερ Κινγκ και υλοποιεί η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση τα τελευταία χρόνια στην Κόνιτσα: ότι η μουσική, πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, είναι η ύψιστη μορφή επικοινωνίας. 

Για αυτή τη σύνδεση μίλησε και η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, λέγοντας πως “ο πολιτισμός είναι καταλύτης ενότητας των ανθρώπων. Εδώ έχουμε σπείρει έναν σπόρο, προτείνοντας έναν τρόπο ανάδειξης μιας σημαντικής κοινωνίας, γιατί οι κοινωνίες είναι μικρές ή μεγάλες ανάλογα με το πόσο σέβονται τους ανθρώπους τους. Η τέχνη μπορεί να αναδείξει έναν τόπο, ο πολιτισμός μπορεί να συνδέσει ανθρώπους. Έτσι χορεύαμε χθες ποντιακά, αν και ελάχιστοι ήξεραν τα βήματα, οι υπόλοιποι προσπαθήσαμε, αλλά όλοι απογειωθήκαμε. Ο Δήμος της Κόνιτσας είναι ένας φοβερός οικοδεσπότης, η κοινωνία της Κόνιτσας είναι εξαιρετικά φιλόξενη προς εμάς, θα την τιμάμε πάντα. Τα βουνά και αν είναι μαύρα, τελικά μπορούν να δίνουν και χαρά, να μας φέρουν κοντά, γιατί η τέχνη και ο πολιτισμός είναι εδώ, όχι μόνο για να μας διδάσκουν τι είναι σημαντικό, αλλά για να μας δίνουν το δικαίωμα και το προνόμιο να απολαμβάνουμε τη ζωή. Ο Κρίστοφερ Κινγκ έκανε άλλη μια φορά το θαύμα του.”

Ας ξεκινήσουμε εδώ πάλι το κείμενο γιατί μπορεί να μην έχετε ιδέα γιατί μιλάμε.

Η Κόνιτσα είναι η τελευταία πόλη της Ηπείρου και της Ελλάδας πριν την Αλβανία. Είναι μακριά, πολύ μακριά από την Αθήνα. Λούζεται από τα ποτάμια που την κυκλώνουν, όπου και να ρίξεις το βλέμμα σου θα πέσει πάνω σε πυκνό πράσινο και σε κορυφές βουνών: Τραπεζίτσα, Τύμφη, Σμόλικας, Γράμμος και Νεμέρτσικα στέκουν επιβλητικά δημιουργώντας μια αίσθηση απομόνωσης και προστασίας.

Σε αυτό τον τόπο εμφανίστηκε μια μέρα και ο Κρίστοφερ Κινγκ. Μουσικός παραγωγός από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής με ιδιαίτερη έφεση στην ανακάλυψη και την αρχειοθέτηση της παραδοσιακής μουσικής. Στη χώρα του είναι κάπως σαν υποχρέωση του κράτους να συμβεί αυτό (το Κογκρέσο μπορεί να έχει στα αρχεία του μέχρι και κλάμα μωρού), στη δική μας είναι υπόθεση ανθρώπων που έχουν μεράκι. Ο Κινγκ είναι ένας από αυτούς, η συλλογή του από το υλικό της ηπείρου έχει γίνει best seller βιβλίο (Ηπειρώτικο Μοιρολόι, Δώμα) και επιμελείται πια και ένα φεστιβάλ, σημείο αναφοράς για την βαλκανική μουσική. Σε παλαιότερη του συνέντευξη στον Κώστα Μανιάτη και στο NEWS 24/7 τόνισε πως “η Κόνιτσα είναι στο σωστό μέρος. Είμαι πολύ κοντά στα αλβανικά σύνορα, στα βορειομακεδονικά σύνορα, πολύ κοντά σε πολλές πηγές της μουσικής, κοντά σε αεροδρόμιο… Πραγματικά, ό, τι χρειάζομαι υπάρχει εδώ…  Είναι ένα σταυροδρόμι για αυτήν τη μουσική εξαιτίας των αλβανικών, ελληνικών και βορειομακεδονικών επιρροών. Όλα κατά κάποιον τρόπο καταλήγουν σε αυτόν τον τόπο.”

Σε αυτό το σταυροδρόμι διοργανώθηκε για μια ακόμη φορά το “Γιατί είναι μαύρα τα βουνά”. Τρεις μέρες βαλκανική μουσική με οδηγό τον Κινγκ. “Φανταστείτε με σαν να είμαι ο ταξιτζής σας”, έτσι περιέγραψε την παρουσία του στην ζωντανή εκπομπή που κάνει πάντα στην αρχή κάθε μέρας του φεστιβάλ. Και μετά έπιαναν δουλειά, οι πρωταγωνιστές που δεν ήταν άλλοι από τους μουσικούς. 

ΤΙ ΕΙΔΑΜΕ ΚΑΙ ΑΚΟΥΣΑΜΕ ΣΤΗΝ ΚΟΝΙΤΣΑ

Τις δύο πρώτες μέρες το φεστιβάλ φιλοξενήθηκε στο σπίτι της Χάμκως (μητέρα του Αλί Πασά) που στέκει σε έναν λόφο στην Κόνιτσα. Φέτος, η διαφορά ήταν ότι η τελευταία μέρα είχε πιο “πανηγυρικό” χαρακτήρα και έγινε στην κεντρική πλατεία της πόλης

Zelişah, Βασίλης Κώστας και Παναγιώτης Αϊβαζίδης
Αυτό το τρίο συγκέντρωσε τρεις καταξιωμένους μουσικούς και βιρτουόζους των παραδοσιακών τους οργάνων: τον Βασίλη Κώστα στο λαούτο, τον Παναγιώτη Αϊβαζίδη στο κανονάκι και την Τούρκισσα τραγουδίστρια Zelişah, η οποία παίζει επίσης ντουντούκ. Το πρόγραμμα τους γεφύρωσε το ρεπερτόριο της τουρκικής και της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. 

Χωρέτ’ (Θανάσης Στυλίδης, Νικηφόρος Φουλιράς, Σταύρος Καρυπίδης)Το μουσικό σύνολο Χωρέτ’ είναι αφοσιωμένο στην ερμηνεία διαφόρων ποντιακών μουσικών παραδόσεων, με έμφαση στον σεβασμό των τοπικών ιδιαιτεροτήτων. Αποτέλεσμα είναι να χορέψουν ποντιακά μέχρι και τα τετράχρονα. 

Subcarpați
Ιδιαίτερο. Ρουμάνιο χιπ χοπ σε συνδυασμό με λαϊκή μουσική. Με μέλη που προέρχονται από διάφορες περιοχές της χώρας, το συγκρότημα συνδυάζει τους σύγχρονους ήχους της ραπ και της χιπ χοπ με παραδοσιακά λαϊκά όργανα και μελωδίες του παρελθόντος.

Kaynak Pipers Band
Η αποκάλυψη του φεστιβάλ. Με καταγωγή από τη Βουλγαρία και με την κάμπα γκάιντα ως βασικό όργανο, έφεραν στην Κόνιτσα έναν μεστό ήχο με τον οποίο κάθε Βαλκάνιος μπορεί να συνδεθεί.

Szászcsávás Band
Από το Σάστσαβας, ένα μικρό ουγγρικό χωριό στο κέντρο της Τρανσυλβανίας, στην επαρχία Μούρες της Ρουμανίας. Η περιοχή αυτή είναι διάσημη για τους Ρομά μουσικούς της και για τη μουσική από μπάντες εγχόρδων που κάποτε ακουγόταν σε όλη την κεντρική και ανατολική Ευρώπη και στα νότια Βαλκάνια. Τους λόγους της διασημότητάς τους τους καταλάβαμε και από κοντά

 

Κρητική μπάντα του Κωστή Νοδαράκη
Κρητική λύρα, δύο λαούτα και ασκομαντούρα. Με αφετηρία την ανατολική Κρήτη, μας κράτησαν συντροφιά μεταφέροντας την αίσθηση του κρητικού γλεντιού στην Κόνιτσα. 

Χαλκιάδες
Με επικεφαλής τον κλαριντζή Κωνσταντίνο Χαλκιά από τη Βούρμπιανη, έξω από την Κόνιτσα, η μπάντα των Χαλκιάδων αντιπροσωπεύει μια μοναδική σύγκλιση των χορευτικών μελωδιών και των ρυθμών της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας. Κλείσανε επάξια και εντός έδρας το φεστιβάλ στην κεντρική πλατεία της Κόνιτσας.