ΒΑΣΙΛΗ ΜΑΓΟΥΛΙΩΤΗ ΜΕ ΠΟΙΑΝΟΥ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΚΑΝΕΙΣ ΕΣΥ ΤΕΧΝΗ;

Ο αεικίνητος συγγραφέας και ηθοποιός Βασίλης Μαγουλιώτης μετά το “Merde”, τους “Παίχτες” και το “Talk Show”, επιστρέφει με τη “Συναρπαστική Εξέγερση του Χούλιο Τόγκα” στο Θέατρο Προσκήνιο, όχι για να προσθέσει απλώς έναν ακόμη τίτλο στη διαδρομή του, αλλά για να δοκιμάσει – με κυνικό χιούμορ και πολιτική οξύτητα – τα όρια της ίδιας της Τέχνης μέσα στο σύστημα που υποτίθεται ότι θέλει να αμφισβητήσει.

Σε μια σκηνή που θυμίζει Αργεντινή μετά από κρίση και Ελλάδα υπό διαρκή κόπωση, ένας περφόρμερ-μύθος αναλαμβάνει να εκπροσωπήσει την εξέγερση, την ώρα που τα μεγάλα Ιδρύματα τον χειροκροτούν από τις θέσεις των VIP. Είναι εξέγερση ή παράσταση εξέγερσης; Κριτική ή προϊόν πολιτισμικής βιτρίνας; Ο Βασίλης Μαγουλιώτης επιλέγει να βάλει τον Χούλιο Τόγκα στη μέση αυτής της αντίφασης και να τον αφήσει να γίνει το φίδι που ξεπροβάλλει απ’ την τρύπα — ή που γλιστράει μέσα της με πλήρη συνείδηση.

Ο Βασίλης Μαγουλιώτης εξηγεί στο NEWS 24/7 πως “η αρχική ιδέα είναι πολύ παλιά, κάπου στο “μακρινό” 2018, μπορεί και νωρίτερα. Φρέσκος ακόμα, τότε, στο επάγγελμα (είχα αποφοιτήσει από τη δραματική σχολή το 2015), παρακολουθούσα – με σκωπτική διάθεση – την ολοένα αυξανόμενη παρουσία των Ιδρυμάτων Πολιτισμού στα πολιτισμικά τεκταινόμενα (θεατρικά και μη).

Και σε μια εποχή, τότε, έντονου πολιτικού αναβρασμού, έβλεπα πως τα Ιδρύματα αυτά, παρ’ όλη την “συστημική” καταγωγή και την ιμπεριαλιστική διάθεσή τους στην πόλη, φιλοδοξούσαν να αρθρώνουν πολιτικό λόγο “από τα κάτω”, εώς και “αντισυστημικό” και να φιλοξενούν καλλιτέχνες και κοινωνικές ομάδες του περιθωρίου. Κάτι μου βρώμαγε πάντα σ’ αυτό το franchise του πολιτικού λόγου, μέσα σε αίθουσες μεγάρων, με συστήματα ασφάλειας Πενταγώνου και υπό τη σκιά ονομάτων που είναι σχεδόν συνώνυμα του Κεφαλαιοκρατικού και Πατριαρχικού συστήματος, στο οποίο φιλοδοξούν να ασκήσουν κριτική.

Κι όλα αυτά, ενώ παράλληλα το κράτος είχε αποσυρθεί πλήρως από την -κάποτε αυτονόητη- πολιτική στήριξης του σύγχρονου πολιτισμού. Όλα αυτά, μου φαίνονταν από ύποπτα, εώς αισχρά και επικίνδυνα. Κι από την άλλη, παρακολουθούσα τη συνενοχή των ίδιων των καλλιτεχνών και των κοινοτήτων -αλλού λίγο, αλλού πολύ- σε αυτό το πανηγύρι”.

Και συνεχίζει σκιαγραφώντας τον Χούλιο Τόγκα. “Ο Χούλιο Τόγκα είναι ένας αμετανόητος φαρσέρ, ένας trickster. Ένας ριζοσπαστικός καλλιτέχνης, που ενηλικιώθηκε στα χρόνια της αργεντίνικης χούντας της δεκαετίας του ’80. Με την ιδιοσυγκρασιακή αντιστασιακή του δράση, έγινε ένας σύγχρονος θρύλος του Μπουένος Άιρες. Τώρα, κοντεύει τα 50 και είναι στο απόγειο της δόξας του. Αλλά βαριέται. Και αρέσκεται πια στο να δίνει προκλητικές απαντήσεις σε βαρετούς δημοσιογράφους. Κάποιοι τον θεωρούν πια “βολεμένο”, άλλοι τον θεωρούν ένα απλό “φετίχ” της κοινωνίας του θεάματος. Κι όταν το νέο Ίδρυμα Πολιτισμού Σάντσες του αναθέτει την τελετή έναρξης λειτουργίας του, όλα τα μάτια πέφτουν πάνω του: “Τι δουλειά έχει ένας αναρχικός καλλιτέχνης στο ναό του καπιταλισμού;”

Ο Χούλιο κατασκευάστηκε, αρκετά συνειδητά, ως μια ιδεατή καλλιτεχνική πατρική φιγούρα, φτιαγμένη για να λειτουργήσει ως δραματουργικός καταλύτης απέναντι στην “συστημική” πολιτισμική πολιτική του 21ου αιώνα. Και ως τέτοια φιγούρα, πρέπει να προκαλεί τον θαυμασμό, αλλά και τον θυμό, την αγάπη, αλλά και τη λύπηση.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση αυτήν τη φορά;

Αρχικά, το ότι σκηνοθετώ πρώτη φορά ολομόναχος. Και το ότι σκηνοθετώ ολομόναχος ένα δικό μου έργο. Αυτό κι αν είναι εξουσία… Αυτό κι αν είναι έκθεση… Αλλά, ανεξάρτητα από τους ευσεβείς πόθους του “πρωτάρη”, αυτό που θεωρώ πρόκληση στην ουσία του εγχειρήματος αυτού είναι το να καταφέρω να μιλήσω τελικά για την ανθρώπινη ψυχή, που τόσο μυστήριο μου προκαλεί, μιλώντας για κάτι τόσο ειδικό: την Τέχνη ως πολιτική στο παγκοσμιοποιημένο τοπίο του ύστερου καπιταλισμού του 21ου αιώνα.

Το έργο θέτει εμμέσως το ερώτημα «Με ποιανού τα λεφτά θα κάνεις εσύ τέχνη;». Εσείς πώς το απαντάτε ως καλλιτέχνης στην Ελλάδα του 2025;

Με ποιανού τα λεφτά; Έλα μου ντε; Με τα λεφτά του Έλληνα φορολογούμενου πολίτη (κρατικές επιχορηγήσεις, κρατικές υποτροφίες); Με τα λεφτά του ιδιωτικού κεφαλαίου (μικρομεσαίοι και μεγάλοι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της Τέχνης, με σκοπό το κέρδος και την αποδοτικότητα της επιχείρησης τους);

Με τα λεφτά των πολιτιστικών ιδρυμάτων (που διαχειρίζονται περιουσίες και κληροδοτήματα, με σκοπό όχι τόσο το κέρδος, όσο την πολιτισμική πολιτική μεγάλης κλίμακας); Οι δρόμοι είναι πολλοί. Εγώ εύχομαι να βγάζω λεφτά απ’ την Τέχνη μου και να τα ρίχνω στην Τέχνη μου, ανακυκλώνοντας (κι αχρηστεύοντας έτσι) το χρήμα σε μια κοινότητα ανθρώπων, καλλιτεχνών και μη, που με αφορούν και γουστάρω να επικοινωνώ. Από ‘κει και πέρα, πέρα από αυτή την αυτοδιαχειριστική ουτοπία, θεωρώ χρέος της Πολιτείας να επιστρέφει το χρήμα που φορολογεί στο σύγχρονο Πολιτισμό και τους καλλιτέχνες, για να τους προστατέψει από το Κολοσσαίο της ελεύθερης αγοράς και τις υστερόβουλες πολιτικές των Ιδρυμάτων.

Αλλά αυτά είναι νοσταλγίες μιας εποχής που ο σύγχρονος Πολιτισμός θεωρούνταν κάτι άξιο προστασίας και μέριμνας. Τώρα το μήνυμα είναι σαφές στη μικρή μας χώρα: Τέχνη καλή, μόνο νεκρή. Και μέχρι να ξαναγυρίσει ο τροχός, ας οργανωθούμε κι ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε. Ας διαβάσουμε, να ξεστραβωθούμε, ώστε να ενωθούμε και να ανατρέψουμε.

Η Αργεντινή του έργου πού θυμίζει Ελλάδα;

Η Αργεντινή με την Ελλάδα έχουν, από μια σκοπιά, “παράλληλους βίους”. Έχουν κι οι δυο, με μια διαφορά φάσης ίσως, βεβαρημένο ιστορικό σε συγκεκριμένα πεδία: Χούντα, λαϊκισμός, κρίση, εξέγερση, κινήματα. Εκτός αυτού, μοιράζονται μια γεωγραφική ομοιότητα:

Η Ελλάδα (όπως όλες οι μεσογειακές χώρες) κατοικοεδρεύει στο νότο της Ευρώπης κι η Αργεντινή (όπως και όλες οι λατινοαμερικάνικες χώρες) στο νότο της Αμερικής. Νότος, λοιπόν, ό,τι κι αν αυτό σημαίνει. Ζέστη, μάλλον, κυρίως. Ίσως και κάποιες σχέσεις υποτέλειας κι εκμετάλλευσης, εκ μέρους του Βορρά. Γιατί, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο πλανήτης δε χωρίζεται μόνο σε Ανατολή και Δύση, αλλά και σε Βορρά και Νότο. Α, ιδού κι ακόμα μία ομοιότητα Αργεντινής-Ελλάδας: γαλανόλευκες σημαίες. Μια κάποια κοινή αισθητική.

Θεωρείς ότι η τέχνη μπορεί σήμερα να «κλονίσει το καθεστώς» ή έχει γίνει μέρος του συστήματος που θέλει να αμφισβητήσει;

Καμιά Τέχνη δεν αρκεί από μόνη της για να κλονίσει καθεστώτα. Αλλά, σίγουρα, μπορεί να αποτελέσει νευραλγικό κομμάτι ιστορικών κοινωνικών διεργασιών μεγάλης αλλαγής και ανατροπής. Η Τέχνη μπορεί να ασκήσει κριτική, να δώσει χώρο σε μια ρητορική, να σκιαγραφήσει εχθρούς, να φρεσκάρει τη μνήμη, να οξύνει την όραση και την ακοή, ακόμα και να επιδράσει πάνω στη γλώσσα. Αλλά όλα αυτά, μπορούν κάλλιστα να πάνε στον κάδο των αχρήστων όταν οι καλλιτέχνες και τα εγχειρήματά τους δεν έχουν βαθιά συνείδηση του μηνύματος που θέλουν να εκπέμψουν κι απλά υπάγονται σε trends, αναμασούν προειπωμένες αφηγήσεις και ναρκισσεύονται την πάρτη τους στην κιμαδομηχανή των social media.

Πόσο σημαντική η συμβολή των ηθοποιών και της μουσικής επί σκηνής στη δημιουργία αυτής της «συναρπαστικής εξέγερσης»;

Κλισέ θ’ ακουστώ, αλλά είναι πλέον (κι ενώ είμαστε ακόμα στα μισά των προβών) αναπόσπαστο κομμάτι του έργου και των πραγμάτων που θέλω να εκφράσω. Θα ήθελα να αποφύγω τους ρομαντισμούς, αλλά η “Συναρπαστική εξέγερση του Χούλιο Τόγκα” είναι πια αυτοί οι άνθρωποι, για μένα. Η “Συναρπαστική εξέγερση του Χούλιο Τόγκα” είναι οι πρόβες μας, οι κουβέντες μας, οι διαφωνίες μας, οι αγκαλιές μας, οι συγκλίσεις κι οι αποκλίσεις μας. Έχουν συνδράμει με τρόπο που ούτε φαντάζονται στην καινούρια γραφή του έργου και νιώθω καθημερινά ευγνώμων για τον τρόπο με τον οποίο παλεύουν να το ενσαρκώσουν. Είναι όλοι τους υπέροχοι και σπάνιοι.

Έχετε δουλέψει σε έργα όπως το Merde, οι Παίχτες και το Talk Show. Πού τοποθετείται το νέο έργο στη δική σας πορεία; Και τι έρχεται στο μέλλον;

Το Talk Show ήταν νεανική ψυχεδέλεια. Οι Παίχτες ήταν η μύηση στην κωμωδία. Το Merde ήταν η σπουδή στην κωμωδία. Η “Συναρπαστική εξέγερση του Χούλιο Τόγκα” δεν υμνεί το γέλιο πια τόσο πολύ. Η “Συναρπαστική εξέγερση” γελάει και κλαίει, καθώς παλεύει να καταλάβει τι σημαίνει να γερνάει, ν’ αγαπάει, να παλεύει, να νικάει και να χάνει.

Συντελεστές

Κειμενο: Suyako
Σκηνοθεσία: Βασίλης Μαγουλιώτης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Στρατής Νταλαγιώργος
Σκηνικά/Κοστούμια: Εύα Γουλάκου
Βοηθός σκηνογράφου/ενδυματολόγου: Άρτεμις Σγούρου-Δροσοπούλου
Μουσική: Μικές Γλύκας
Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης

Παίζουν: Δημήτρης Δρόσος, Άρης Μπαλής, Μαρία Αποστολακέα, Μελίνα Πολυζώνη, Μικές Γλύκας