H ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΣ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑΣ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΟ NEWS 24/7

Χωρίς να το θέλει, εντελώς αναπάντεχα, η Ασπασία Σκουφίδη, μπήκε την προηγούμενη εβδομάδα στο μάτι του κυκλώνα σ’ έναν ακόμη ηθικό πανικό της εγχώριας ακροδεξιάς. Το “αμάρτημά” της ήταν το παρακάτω video με το οποίο η εκπαιδευτικός εξέφραζε την επιστημονική άποψη ότι οι εθνικές εορτές, με τον παραδοσιακό τρόπο διεξαγωγής, δεν προσφέρουν τίποτα σε παιδιά δύο και τριών ετών.

Το σχετικό video

Ακολούθησε καταιγίδα διαδικτυακών επιθέσεων και η αξίωση από την ευρωβουλεύτρια της ακροδεξιάς Αφροδίτη Λατινοπούλου για την απόλυση της εκπαιδευτικού (αν και η κα Σκουφίδη δεν εργάζεται στο δημόσιο αλλά διατηρεί το δικό της βρεφονηπιακό σταθμό).

Εδώ όσα είπε η ευρωβουλεύτρια

Συναντήσαμε την Ασπασία Σκουφίδη στο βρεφονηπιακό σταθμό που διατηρεί. Υπερασπίστηκε, προφανώς, και την επιστημονική της άποψη αλλά και το δικαίωμά της να την εκφράζει δίχως να λογαριάζει τις αντιδράσεις. Είναι μία γυναίκα με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ιδέες για την παιδαγωγική στην προσχολική ζωή σε μία άκρως απαιτητική εποχή κατά την οποία οι προσλαμβάνουσες των παιδιών αλλάζουν με μεγάλη ταχύτητα. Η νηπιαγωγός δίνει λοιπόν τη δική της απάντηση.

Σας σόκαραν οι εναντίον σας επιθέσεις στο διαδίκτυο μετά το video που ανεβάσατε και τη δημοσιότητα που πήρε η υπόθεση;

Με σόκαρε η ευκολία με την οποία έγινε η παραποίηση των όσων είπα. Το πόσο εύκολο είναι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να αποκοπεί ένα πολύ μικρό κομμάτι των λεγομένων και να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει μία πολύ μεγάλη ένταση από το πουθενά χωρίς να εστιάζει κανείς στην ουσία όσων είπα.

Λάβατε σχόλια όχι μόνο επικριτικά αλλά και απειλητικά. Δεν ξέρω αν είχατε αντιμετωπίσει ποτέ μία τόσο “επείγουσα” κατάσταση στα social media… 

Ποτέ, είναι η αλήθεια. Διαφωνίες κατά καιρούς σ’ όσα ανεβάζω έχουν εκφραστεί προφανώς. Αλλά το συγκεκριμένο ήταν πολύ έντονο. Δεν πίστευα ποτέ ότι ένας άνθρωπος που εκφράζει την επιστημονική του άποψη για θέμα του αντικειμένου του, η οποία μάλιστα τεκμηριώνεται θα μπορούσε να τύχει αυτής της συμπεριφοράς. Δεν εξέφρασα καν προσωπική άποψη.

Σε ότι αφορά την πολύ μεγάλη ένταση που έχουν οι άνθρωποι στο λόγο τους τελευταία, έχω παρατηρήσει ότι παιδιά που μεγάλωσαν μέσα σε οικογένειες στις οποίες η ένταση ή/και η κακοποίηση (σωματική, λεκτική και ψυχική) αποτελούσε καθημερινότητα δεν μπορούσαν να κατανοήσουν το μη σωστό της κατάστασης. Αυτή ήταν η νόρμα και η καθημερινότητά τους.

Μεγαλώνοντας ο ίδιος άνθρωπος μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και αναφέρομαι γενικά στον τρόπο με τον οποίο η βία αναπαράγεται στην κοινωνία. Δεν αφορά όσους διαφωνούν. Η διαφωνία είναι υγιής. Η κακοποίηση είναι μη αποδεκτή. Οπότε, οι παιδαγωγοί έχουμε τεράστια ευθύνη. Αν αναγνωρίσουμε τέτοιου είδους σημάδια, πρέπει να δώσουμε τα παιδιά στα εργαλεία να κατανοήσουν ότι αυτό που βίωνε μέσα στην οικογένεια ήταν λαθεμένο. Χρειάζεται να του δώσουμε την κατάλληλη καθοδήγηση ώστε το παιδί να μπορέσει να το δουλέψει αυτό το τραύμα και να αλλάξει την κατάσταση.

Μπορεί δηλαδή ένας εκπαιδευτικός να ανατρέψει μία τέτοια “κατεστημένη” κατάσταση;

Ως εκπαιδευτικός, έχω ηθική υποχρέωση να την ανατρέψω. Στις πολύ ακραίες περιπτώσεις έτσι και αλλιώς ο νόμος με υποχρεώνει να προχωρήσω σε σχετική καταγγελία για να λειτουργήσουν οι αντίστοιχες υπηρεσίες. Ένα παιδί που έχει μάθει στην υποτίμηση, στην άποψη ότι “δεν μπορώ να τα καταφέρω”, ερχόμενο σε επαφή με άλλες αξίες, αυτές που πρεσβεύει το σχολείο, ερχόμενο σε επαφή με ένα περιβάλλον που του δίνει τη δυνατότητα να εκφράσει τη γνώμη του ακόμη και μέσω ψηφοφορίας, μπορεί να συνειδητοποιήσει το αδιέξοδο και να αλλάξει ρότα. Στους γονείς λέμε ότι πλέον πρέπει να διαθέτουν επιχειρήματα για να πείσουν τα παιδιά τους για οτιδήποτε. Τα παιδιά τα επιχειρήματα τα ακούν.

Να πάμε λίγο στην ουσία αφήνοντας τον επικοινωνιακό θόρυβο. Γιατί υπάρχει πολύς κόσμος ο οποίος δεν μπορεί να αποδεχθεί το σχεδόν προφανές, ότι παιδιά δύο και τριών ετών δεν μπορούν να κατανοήσουν έννοιες όπως η πατρίδα και ο ηρωισμός;

Πίσω από την πατρίδα, ειδικά στην Ελλάδα, υπάρχει πολύ έντονο συναίσθημα. Θεωρώ ότι όσοι θίχθηκαν, αισθάνθηκαν ότι πλήττεται μ’ έναν τρόπο το συναίσθημά τους και η αφοσίωσή τους προς την πατρίδα. Αυτό όμως δεν έχει καμία σχέση με την επιστημονική πλευρά των πραγμάτων.

Θα εξακολουθώ να τονίζω συνεχώς ότι ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται το κάθε θέμα σε κάθε ηλικία πρέπει να είναι συμβατός με το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το κάθε άτομο. Δεν υπάρχει διαφωνία στο αν πρέπει να αποδώσουμε τιμές. Αλλά σε κάθε ηλικία μιλάμε διαφορετικά, νομίζω ότι έχει γίνει σαφές πια. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τις εθνικές γιορτές. Έχει να κάνει με τις πάσης φύσεως εκδηλώσεις, τις καλοκαιρινές γιορτές, τις χριστουγεννιάτικες και πάει λέγοντας. Ας πούμε, ούτε ειδήσεις βάζουμε στα παιδιά να ακούσουν, δεν θα εκθέσουμε ένα μικρό παιδί στην πραγματικότητα μ’ αυτόν τον τρόπο.

Δεν σας κάνει όμως εντύπωση ότι αυτό το πολύ απλό δεν μπορεί να γίνει κατανοητό;

Πρόκειται για κοινωνιολογικό θέμα σε τελική ανάλυση. Το κατά πόσο δηλαδή εμείς οι ενήλικες διαθέτουμε αντιληπτική ικανότητα και κριτική σκέψη για να μπορούμε να αναλύουμε τις πληροφορίες που λαμβάνουμε. Εν προκειμένω, κάποιοι άνθρωποι άκουσαν ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι της τοποθέτησής μου. Η απομόνωση της πρώτης φράσης μου δημιουργεί μία άσχημη εντύπωση είναι η αλήθεια. Αλλά η ουσία των λεγομένων μου είναι τελείως διαφορετική. Κάποιος που διαθέτει κριτική σκέψη θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται τις πραγματικές προθέσεις και τα πραγματικά περιστατικά.

Αν εργαζόσασταν στο δημόσιο σχολείο, θα ήταν πολύ πιθανό να είχε διαταχθεί ΕΔΕ για το περιστατικό. Εν ενεργεία ευρωβουλεύτρια αξίωσε την απόλυσή σας διότι νόμιζε ότι εργαζόσασταν πράγματι στο δημόσιο. Αυτό δεν είναι λίγο τρομακτικό;

Όταν μιλάμε για επιστημονική άποψη και βάζουμε δίπλα την πιθανότητα να υπάρξει ΕΔΕ, προκύπτει πρόβλημα νομίζω. Όσα υποστήριξα τα έχω διδαχθεί στις σχολές στις οποίες φοίτησα, έχουν επιστημονική τεκμηρίωση και τα δουλεύουμε χρόνια μέσα στις τάξεις. Κα το ερώτημα είναι το εξής: Θέλουμε ο παιδαγωγός να εφαρμόζει στην πράξη όσα διδάσκεται στις σχολές, σύγχρονες, δηλαδή, εκπαιδευτικές μεθόδους ή όχι; Ο εκπαιδευτικός έχει ηθικό χρέος να εφαρμόζει στην πράξη όλα όσα έμαθε.

Στο δικό σας σχολείο είχατε αντιδράσεις για όσα έγιναν;

Όχι βέβαια. Εδώ οι γονείς γνωρίζουν εξ’ αρχής τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουμε και τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι γιορτές, όλες οι γιορτές, όχι μόνο οι εθνικές. Το μεγαλύτερο μέρος των παιδικών σταθμών δουλεύει πλέον μ’ αυτόν τον τρόπο. Δεν βάζουμε τα πολύ μικρά παιδιά να αποστηθίζουν ποιήματα ή να κάνουν αναπαράσταση του πολέμου με οποιονδήποτε τρόπο. Δυστυχώς υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες παιδαγωγοί πιέζουν τα παιδιά προς αυτήν την κατεύθυνση. Δίνουν χαρτάκια με αποσπάσματα ποιημάτων προς αποστήθιση, ας πούμε.

Άλλοι παιδικοί σταθμοί δίνουν στα παιδιά ψεύτικα όπλα για τις ανάγκες της γιορτής. Όλα αυτά είναι εντελώς ξεπερασμένα παιδαγωγικά και οφείλουμε να αναθεωρούμε απόψεις και πρακτικές, που λάμβαναν χώρα πριν από 30 και 40 χρόνια. Με τις νέες πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος και η διαδικασία της μάθησης, έχουμε υποχρέωση να αναπροσαρμόζουμε την παιδαγωγική μας προσέγγιση.

Μπορείτε να μας μιλήσετε για την τακτική που ακολουθείτε στις γιορτές στο δικό σας σχολείο;

Πρώτα απ’ όλα είναι πάρα πολύ σημαντικό να συμπεριλάβουμε και τα παιδιά στην όλη διαδικασία της προετοιμασίας, τους δίνουμε το λόγο, τα ρωτάμε πως σκέφτονται τα ίδια ότι αυτό μπορεί να γίνει. Υπάρχουν τραγούδια που μπορούμε να ακούσουμε. Αλλά παιδιά μπορούν από τη δεύτερη φορά να τραγουδήσουν όλο το τραγούδι, άλλα παιδιά πιάνουν μόνο το ρεφρέν και άλλα δεν τραγουδούν καθόλου. Και αυτό πρέπει να γίνεται σεβαστό.

Θα κάνουμε επίσης ομαδικά παιχνίδια. Στις εθνικές εορτές μπορεί να κάνουμε και μία αναπαράσταση παρέλασης με τα μεγαλύτερα παιδιά αφού έτσι και αλλιώς ο θεσμός υπάρχει και τα παιδιά με κάποιον τρόπο τον παρακολουθούν. Στις καλοκαιρινές γιορτές δεν συνηθίζουμε να κάνουμε “υπερπαραγωγές” με πρόβες δύο και τριών μηνών και με πίεση στα παιδιά απλά για να παρουσιάσουμε ένα αποτέλεσμα στους γονείς. Δεν έχει κανένα νόημα όλο αυτό. Η δική μας γιορτή το καλοκαίρι έχει μπουγέλο και παγωτό μαζί με χορό και μουσική.

Διακρίνετε μήπως ότι πολλοί γονείς “σπρώχνουν” τα παιδιά τους σε αγχωτικές καταστάσεις από πολύ μικρές ηλικίες;

Iσχύει αυτό. Δυστυχώς έχουμε μία τάση να προετοιμάζουμε παιδιά για τις πανελλήνιες εξετάσεις από το νηπιαγωγείο όσο και αν αυτό ακούγεται απίστευτο. Ο παιδικός σταθμός και το νηπιαγωγείο είναι σχετικά καινούργια δεδομένα, εμφανίστηκαν μετά τη βιομηχανική επανάσταση. Θεωρώντας την προσχολική αγωγή σχολείο, αφαιρέσαμε ένα μεγάλο κομμάτι παιδικότητας από τα παιδιά. Τα παιδιά τα προηγούμενα χρόνια είχαν την ελευθερία να παίξουν και μεσα απο το παιχνίδι να αποκτήσουν βασικές δεξιότητες, τις μη γνωστικές δεξιότητες.

Δίνοντας μεγάλη έμφαση πλέον στο ακαδημαϊκό κομμάτι, χάνουμε όλα τα υπόλοιπα. Τα παιδιά, κάνοντας πολλά, “καίγονται” πριν καν φτάσουν στο Λυκείο, εκεί δηλαδή που θα πρέπει να φορτσάρουν. Πρέπει να ζουν την παιδικότητά τους, να παίζουν ελεύθερα, να μάθουν από μικρά τι σημαίνει να συνδιαλέγονται με άλλους ανθρώπους, να αναλάβουν πρωτοβουλίες και ευθύνες, να μάθουν τον εαυτό τους, να μάθουν να αυτοεξυπηρετούνται. Δεν είναι δυνατόν να στέλνουμε ένα παιδί σε μία και δύο δραστηριότητες κάθε απόγευμα και το πρωί το ίδιο παιδί να μην μπορεί να ντυθεί ή να βάλει τα παπούτσια του.

Ο στόχος στην προσχολική αγωγή είναι να αποκτήσουν τα παιδιά αυτοεκτίμηση, να καταλαβαίνουν ότι αξίζουν. Πολλές φορές, μιλώντας για τα παιδιά, κάνουμε αμέσως τη διάκριση ότι εμείς είμαστε οι ενήλικες που ξέρουν ενώ τα παιδιά δεν ξέρουν. Δεν ισχύει αυτό. Αν στα παιδιά δώσουμε χώρο και χρόνο να εκφραστούν, ξέρουν πολύ καλά τον τρόπο με τον οποίο θα το κάνουν. Θα πρέπει ακόμη να προσαρμόζουμε την παιδαγωγική μας προσέγγιση σε κάθε παιδί ξεχωριστά.

Ακόμα και δύο παιδιά που έχουν την ίδια βιολογική ηλικία, δεν έχουν τον ίδιο τρόπο να μαθαίνουν πράγματα, είναι κάτι ξεχωριστό αυτό για το κάθε ένα. Οι επιστήμες κάνουν λόγο πλέον για διαφορετικές νοημοσύνες, κάτι που σημαίνει ότι οι παιδαγωγοί πρέπει να είναι ευέλικτοι για να προσαρμόζουν την παιδαγωγική τους σε κάθε παιδί ξεχωριστά. Μ’ αυτή τη μέθοδο ακριβώς χτίζουμε και το σεβασμό στη διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου.

Μήπως και το εκπαιδευτικό σύστημα “φορτώνει” τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία; Για παράδειγμα, χρειάζεται ένα νήπιο να διδαχθεί ξένη γλώσσα, αγγλικά λόγου χάρη;

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες ως προς αυτό. Αυτή με την οποία ταυτίζομαι αναφέρει ότι στην ηλικία από ενός μέχρι έξι ετών υπάρχει σε κάθε άνθρωπο ένα παράθυρο γνώσης. Οταν τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το ηχόχρωμα της ξένης γλώσσας, θα αποκτήσουν τη δυνατότητα να την μάθουν πολύ πιο εύκολα όταν αργότερα την διδαχθούν με τον τυπικό τρόπο. Θα τους είναι πολύ πιο εύκολο να γίνει η ανάκληση στους νευρώνες γιατί έχουν γίνει ήδη οι πρώτες συνάψεις.

Είναι πολύ σημαντικό για τις πολλές μικρές ηλικίες να δίνονται στα παιδιά πολλά και διαφορετικά ερεθίσματα χωρίς πίεση. Στη μουσική, για παράδειγμα. Στα σπορ, στα εικαστικά, στην αφήγηση, παντού. Προσαρμοσμένα, εννοείται, στην ηλικία του παιδιού, θα το λέω πάντα αυτό. Ετσι θα καταφέρουμε το παιδί να κάνει αργότερα μια συνειδητή επιλογή και να πραγματώσει αυτό που πραγματικά επιθυμεί και όχι τα όνειρα των γονιών του.

To κάθε παιδί, δηλαδή, πρέπει να χαράξει το δικό του δρόμο για να πορευτεί μπροστά…

Για να χαράξει όμως το δικό του δρόμο, πρέπει να του δώσουμε πολλά ερεθίσματα μαζί με την ανάλογη ελευθερία. Θα ήθελα εδώ να παρατηρήσω το εξής: Υπάρχουν εξαιρετικοί επαγγελματίες στο αντικείμενό τους οι οποίοι όμως δεν κατέχουν την κατάλληλη παιδαγωγική κατάρτιση για να μπορούν να διδάξουν το αντικείμενό τους σε πολύ μικρές ηλικίες.

Ακούμε, για παράδειγμα, ότι υπάρχουν προπονητές, εξαιρετικοί στο άθλημά τους που δείχνουν μεγάλη αυστηρότητα σε πολύ μικρά παιδιά. Η αυστηρότητα πρέπει όμως να έρθει σταδιακά. Αυστηρότητα, προσπάθεια και κόπο τα παιδιά χρειάζονται από μικρή ηλικία, δεν έχουν μόνο δικαιώματα, έχουν και υποχρεώσεις. Τα όρια μπαίνουν από νωρίς έτσι ώστε να δημιουργήσουμε ενήλικες με κριτική ικανότητα, σκέψη, ενήλικες που θα έχουν το θάρρος της ανάληψης της ευθύνης των πράξεών τους.

Θα ξανανεβάσετε video με τις επιστημονικές σας απόψεις στα social media;

Φυσικά. Ανεβάζω ήδη. Δεν με πτόησε αυτό που συνέβη. Κατάλαβα ότι χρειάζεται λίγη περισσότερη προσοχή έτσι ώστε να μην μπορούν να απομονωθούν και να παραφραστούν φράσεις. Αν και πλέον, απ’ ότι μαθαίνω, με την τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να φανώ ότι λέω πράγματα που δεν τα έχω πει ποτέ. Πρέπει, νομίζω, να αναπτύξουμε μία νέα δεξιότητα ως ενήλικες και στα παιδιά, ώστε να ξεχωρίζουμε το fake της ΑΙ από την αλήθεια.

Το τελευταίο video της εκπαιδευτικού