ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ: ΤΡΕΙΣ ΝΟΜΙΚΕΣ, ΕΝΑΣ ΛΟΒΕΡΔΟΣ, ΚΑΜΙΑ ΣΟΡΒΟΝΗ

Ενάμιση χρόνο πριν, όταν το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ήταν στην τελική φάση της «διαβούλευσης», σημειώναμε το εξής: «Η συζήτηση για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι όσα χρειάζεται να ξέρεις για την Ελλάδα του 2024. Μια ακόμα άσκηση ηγεμονίας του 41%, διαβούλευση επί τετελεσμένου, μάταια κι ετεροχρονισμένη αντίδραση, μπόλικη υποκρισία».

Ένα μήνα μετά, αρχές Μαρτίου του 2024, το νομοσχέδιο πέρασε. Με 159 «ΝΑΙ», κομματική πειθαρχία, χειροκροτήματα στη Βουλή, επεισόδια στο Σύνταγμα, τραυματίες φοιτητές, όλη η συνηθισμένη χορογραφία. 

Επιτέλους, ένα «ταμπού της μεταπολίτευσης» είχε σπάσει. Ένα από τα τελευταία προκεχωρημένα φυλάκια της επάρατης «αριστερής ηγεμονίας» είχε πέσει. Και, πέρα από τον ειρωνικό τόνο, η πλάκα είναι ότι σε μια ψύχραιμη κουβέντα καλών προθέσεων, υπάρχουν επιχειρήματα υπέρ της μεταρρύθμισης ως ένδειξης πλουραλισμού και περισσότερων εναλλακτικών, με την προϋπόθεση ότι τα νέα ιδρύματα θα έχουν υψηλές προδιαγραφές και θα λειτουργούν δίπλα σε ένα ισχυρό δημόσιο πανεπιστήμιο.

Το νομοσχέδιο πέρασε σε ένα κλίμα επικοινωνιακής επιστράτευσης. Βγήκαν από το συρτάρι κι έπαιζαν στο repeat οι ιστορίες-χρυσές εφεδρείες για τη συμμαχία «αιώνιων φοιτητών» και «τεμπέληδων καθηγητών» που «παραδίδουν τα ιδρύματα στην ανομία, εκκολάπτοντας τη βία», «ροκανίζουν τα κρατικα ταμεία, συντηρώντας άχρηστες σχολές» και, τέλος πάντων, «μας κρατάνε πίσω». Αυτά ήταν τα ρεπορτάζ που έπαιζαν σε λούπα, αυτές ήταν οι συζητήσεις στα τηλεοπτικά στούντιο. Κι όχι, ας πούμε, αν ήταν αντισυνταγματικό ένα νομοσχέδιο που καταργούσε το άρθρο 16 που μιλά για δημόσια εποπτεία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως υποστήριζαν κάποιοι συνταγματολόγοι.

Εντάξει, κι έτσι να ήταν, δε χάλασε κι ο κόσμος από άλλη μια συνταγματική ζαβολιά, προκειμένου να υπάρχει ε-λευ-θε-ρί-α. Στην ε-πι-λο-γή. Το είπε και η Νεφέλη Μεγκ κι έδωσε giveaway 50% έκπτωση στα δίδακτρα. Άσε που θα ερχόταν στην Ελλάδα, αν όχι το Χαρβαρντ, σίγουρα η Σορβόννη. Πανεπιστημιακή μεταγραφή αεροδρομίου, ξέρετε υποδοχή σε στυλ «τη Νομική Αθηνών να κερδάτε και τίποτα άλλο…».

Υπήρχαν, βέβαια, και οι εθισμένοι στην ακινησία, οι ψάλτες της μιζέριας, οι νοσταλγοί μιας Σοβιετίας που ευτυχώς δεν έζησαν. Υπήρχαν, δηλαδή, και οι επιφυλακτικοί. Στους οποίους δεν κάθονται καλά οι όροι «απελευθέρωση της αγοράς» κι «εκπαίδευση» στην ίδια πρόταση, και οι οποίοι δεν αισθάνονται καλά για την σχέση της κυβέρνησης με την έννοια του «καρτέλ» γενικότερα. 

Ε, ακόμα κι αυτοί διαψεύστηκαν πλήρως, Τουλάχιστον, στην πρώτη πράξη της εκτέλεσής της, δεν πρέπει να έχει υπάρξει πιο κλόουν μεταρρύθμιση στην πρόσφατη ιστορία. Μερικά, αν μη τι άλλο, ενδιαφέροντα σημεία που συζητάμε τις τελευταίες μέρες, λίγο πριν ξεκινήσει το πρώτο «απελευθερωμένο» ακαδημαϊκό έτος:

– Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που πήραν άδεια λειτουργίας είναι μόλις 4. Ολογράφως, τέσσερα. The Open University, The University of York, The University of Keele, University of Nicosia

– Κανένα Χάρβαρντ (που μόλις δικαιώθηκε από το δικαστήριο για τον παγωμα των χρηματοδοτήσεων από τον Τραμπ), καμία Σορβόνη (αυθεντική ή ιμιτασιόν) – η συζήτηση αυτή αποδεικνύεται και στην πραξη ένα από τα μεγαλύτερα παπατζιλίκια που έχουν πωληθεί στο δημόσιο διάλογο εδώ και χρόνια. Όσοι τσίμπησαν και το αναπαρήγαγαν, είναι άξιοι τόσο της κριτικής όσο και της μοίρας τους. 

– Τα 3 από τα 4 ιδρύματα που θα λειτουργήσουν είναι «παραρτήματα» πανεπιστημίων του εξωτερικού που συνεργάζονται με εγχώρια ιδιωτικά κολλέγια/ΙΕΚ και φιλοξενούνται στις εγκαταστάσεις τους. (Το Πανεπιστημιο της Λευκωσίας είναι το μόνο που δε συνεργάζεται με ελληνικό ιδιωτικό εκπαιδευτικό φορέα.)

– Για την ώρα, τίποτα δε μοιάζει να διαψεύδει όσους προέβλεπαν το εξής:
Ιδιωτικά πανεπιστήμια = Ιδιωτικά κολλέγια που αναβαθμίζονται σε «πανεπιστήμια» αποκτώντας το brand ιδρυμάτων από το εξωτερικό. 

– Είναι καλά τα νέα ιδρύματα; Είναι κακά; Είναι μέτρια; Πώς να προχωρήσει κανείς σε μια πρώτη εκτίμηση όταν ναι μεν μαζί με τις τέσσερις άδειες λειτουργίας, ανακοινώθηκαν οι σχολές των ιδρυμάτων αλλά όχι (μέχρι τις 5/9) και τα προγράμματα σπουδών; Με ό,τι σημαίνει για τη σοβαρότητα της μεταρρύθμισης ότι ένα μήνα πριν την έναρξη του ακαδημαϊκού έτους, τα προγράμματα σπουδών δεν έχουν κατατεθεί προς αξιολόγηση και πιστοποίηση. 

– Αξιοσημείωτο ότι 3 στα 4 ιδρύματα έχουν σχολή Νομικής. Και γίνεται περισσότερο, αν θυμηθεί κανείς την κουβέντα γύρω από την κατάργηση του Νόμου που έδινε τη δυνατότητα για ίδρυση Νομικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών (το 2019, μόλις ένα μήνα μετά τη νίκη της ΝΔ στις εκλογές). Η τότε υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, δήλωνε: «Δεν είναι θέμα Πάτρας, αλλά έχει να κάνει με το γεγονός ότι υπάρχουν χιλιάδες άνεργοι δικηγόροι..»

– Στις πρώτες πληροφορίες σχετικά με το ανθρώπινο δυναμικό των νέων ιδρυμάτων, συναντάμε ενδιαφέροντα ονόματα. Ας πούμε, τον Ανδρέα Λοβέρδο στη διοικητική ομάδα του University of Keele, σε μια πρακτική εφαρμογή του «κανένας καλός δε χάνεται». Αλλά και τον Οδυσσέα Ζώρα να γίνεται ο πρώτος Πρύτανης Ιδιωτικού Πανεπιστημίου στη χώρα, επίσης στο Keele. Λεπτομέρεια: ο νέος Πρύτανης, που στις πρώτες του δηλώσεις έκανε λόγο για “brain retain και brain regain”, ήταν μέχρι πρότινος Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας. Θα μου πείτε σε μια εβδομάδα που είχε Μελχισεδέκ, διευθυντές υπουργείων που ξέπλεναν λεφτά μέσω στοιχήματος και πρώην αντιπεριφερειάρχη που πήρε αποζημίωση για ντομάτες που δεν καταστράφηκαν από τον Daniel, το «νόμιμο και το ηθικό» του πρώτου πρύτανη σε πείραξε; Θα σας απαντήσω, ναι, ειδικά αν συμπληρώσουμε και την άλλη αποκάλυψη ότι μέλος της επιτροπής που έλεγξε το Open University είναι απόφοιτος και δωρήτρια του ιδρύματος με το οποίο συνεργάζεται στην Ελλάδα. 

– Ενδιαφέρον θα είχε η γνώμη για όλα αυτά των καθηγητών που είναι μέλη ΔΕΠ σε ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια, αντιτίθενται στη μεταρρύθμιση αλλά δεν αντιτίθενται στο να διδάσκουν π.χ. σε ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Κύπρο. 

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε μετά την ανακοίνωση της πρώτων αδειών ότι πρόκειται για «νίκη της απλής λογικής έναντι της ιδεοληψίας». Στο ίδιο μήκος κύματος, η υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη, είπε ότι «ενισχύουμε την εξωστρέφεια και παρέχουμε περισσότερες επιλογές στους νέους μας».

Μεγάλες κουβέντες για μια μεταρρύθμιση που απέχει τόσο πολύ από αυτό που υποσχέθηκε που θυμίζει τα memes «τι παρήγγειλες/ τι σου ήρθε». Στην καλύτερη περίπτωση μιλάμε για άσκηση ηγεμονίας από μια κυβέρνηση που με κάθε της κίνηση πια δεν μπορεί να κρύψει πόσο απροκάλυπτα μισεί τις κατακτήσεις της μεταπολίτευσης. Στη χειρότερη μιλάμε πάλι για κολλητούς κι εξυπηρετήσεις. Δεν ξέρω τι από τα δύο είναι χειρότερο. Εσείς;