ΛΕΙΨΥΔΡΙΑ: ΘΑ ΜΕΙΝΕΙ Η ΑΤΤΙΚΗ ΧΩΡΙΣ ΝΕΡΟ;

Θα φανταζόσασταν η πρωτεύουσα μιας ευρωπαϊκής χώρας να ξέμενε εν έτη 2025 από νερό; Πώς θα νιώθατε αν αυτή ήταν η Αθήνα;

Στην πραγματικότητα η Αθήνα βρέθηκε πάρα πολύ κοντά σε αυτό το σενάριο κατα την δεκαετία του 90’. Πιο συγκεκριμένα, κατα την επταετία 1988-1995 η έλλειψη βροχών δημιούργησε το φαινόμενο της λειψυδρίας που έφερε τα αποθέματα νερού του λεκανοπεδίου στα όρια τους.

Προκειμένου να αναστρέψουν την κατάσταση, λήφθηκαν αυστηρότατα μέτρα όπως η απαγόρευση άσκοπων χρήσεων του νερού (πλύσιμο των πεζοδρομίων παραδείγματος χάριν) και έγιναν επιθετικές καμπάνιες ενημέρωσης στους πολίτες για την μείωση της κατανάλωσης.

Τελικά, το πρόβλημα λύθηκε οριστικά με την εκτροπή του ποταμού Εύηνου προς τον ταμιευτήρα του Μόρνου.

Από πέρυσι όμως, όλο και πυκνώνουν οι φωνές ανησυχίας για τα αποθέματα που έχει πλέον η Αττική και το κατα πόσο οδηγούμαστε σε μια νέα περίοδο λειψυδρίας. Πόσο πιθανό είναι αυτό;

Το NEWS 24/7 απευθύνθηκε σε ειδικούς του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που μοιράζονται μαζί μας το πως ερμηνεύουν την υφιστάμενη κατάσταση.

ΠΟΣΟ ΝΕΡΟ ΕΧΕΙ Η ΑΤΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΙΑ ΠΟΣΟ ΕΠΑΡΚΕΙ;

Στο λεκανοπέδιο Αττικής υπάρχουν τέσσερις ταμιευτήρες νερού: η λίμνη Μόρνου, ο Εύηνος, η λίμνη Υλίκη και ο ταμιευτήρας Μαραθώνα.

Όταν τα αποθέματα νερού είναι υψηλά λειτουργεί μόνο το σύστημα του Εύηνου και του Μόρνου. Στην περίπτωση όμως που αυτά πέσουν κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο ενεργοποιείται και η Υλίκη.

Από το περσινό καλοκαίρι έχουν ήδη ενεργοποιηθεί τo αντλιοστάσιο της Υλίκης αλλά και γεωτρήσεις (της Μαυροσουβάλας) για να ενισχύσουν τα διαθέσιμα αποθέματα.

Όπως εξηγεί ο Ανδρέας Ευστρατιάδης, αναπληρωτής καθηγητής στον Τομέα Υδατικών Πόρων του ΕΜΠ, το αρνητικό με την Υλίκη είναι ότι χρειάζεται άντληση που δημιουργεί σημαντικό κόστος για την συλλογή και μεταφορά του νερού – σε αντίθεση με τον Μόρνο που γίνεται με μηδενικό κόστος λόγω βαρύτητας.

Αδιαμφισβήτητα τα συνολικά αποθέματα νερού βρίσκονται στα χαμηλότερα που έχουμε δει τις τελευταίες δεκαετίες.

Όπως μας ενημερώνουν από την ΕΥΔΑΠ, από το 2008-2021 τα αποθέματα νερού βρίσκονταν σταθερά στο 1,1 δισ.κυβικά μέτρα. Από το 2021 παρατηρείται μια σημαντική και συστηματική μείωση των αποθεμάτων.

Σύμφωνα με τις μετρήσεις που δημοσιεύει η ΕΥΔΑΠ αυτή την στιγμή τα συνολικά αποθέματα νερού σε όλο το λεκανοπέδιο (και από τους τεσσερις ταμιευτήρες) κινούνται περίπου στα 450.000.000 κυβικά μέτρα νερού. Τέλη του ίδιου μήνα (31/8) πέρυσι, τα αποθέματα έφταναν τα 684.582.000. Μιλάμε λοιπόν για μείωση της τάξης του 30% περίπου, ενώ σε σχέση με το 2023 τα αποθέματα έχουν μειωθεί περίπου κατα 50%!

Λαμβάνοντας υπόψη τις πηγές υδροδότησης που έχουν ενεργοποιηθεί και με βάση τα τρέχοντα δεδομένα και την υπόθεση ότι στα επόμενα χρόνια οι βροχοπτώσεις / χιονοπτώσεις θα κινηθούν στα ίδια επίπεδα, τα αποθέματα νερού επαρκούν για τα επόμενα 2 χρόνια. Αυτό μας ενημέρωσαν από την ΕΥΔΑΠ αλλα και ο ίδιος ο Χάρης Σαχίνης, διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, το έχει δηλώσει σε δημόσιες τοποθετήσεις του.

Ταυτόχρονα, είναι δεδομένο ότι η κατανάλωση νερού αυξάνεται. Πιο συγκεκριμένα, από την ΕΥΔΑΠ μας λένε ότι αυτή η αυξητική τάση σημειώνεται τα τελευταία δύο χρόνια. Το 2024 η συνολική κατανάλωση παρουσίασε αύξηση 6,2% έναντι του έτους 2023.

«Στη διαμόρφωση του επιπέδου κατανάλωσης, συνέβαλαν καθοριστικά οι θερμότερες καιρικές συνθήκες που επικράτησαν καθ’ όλο το έτος, σε συνδυασμό με τις λιγότερες βροχοπτώσεις, και τις παρατεταμένες περιόδους μεταφοράς αφρικανικής σκόνης την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού του 2024» απαντούν από την ΕΥΔΑΠ.

ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΛΕΙΨΥΔΡΙΑ;

Οι ειδικοί δεν κάνουν λόγο ακόμα για συνθήκες λειψυδρίας, μιλούν για μια σοβαρή ξηρασία, όχι όμως η σοβαρότερη που έχουμε δει όπως τη συνθήκη του 90’ όπου η κατάσταση ήταν οριακή και το νερό αρκούσε για ορίζοντα μερικών μηνών.

«Έχουμε ένα τόσο εκτεταμένο και εύρωστο σύστημα, που προς το παρόν αυτή η σοβαρή ξηρασία των τριών ετών δεν μας έχει δημιουργήσει πρόβλημα στην Αττική» λέει ο κ. Ευστρατιάδης. «Υπάρχουν περιοχές της χώρας, όπως τα νησιά, που δεν έχουν τόσο εκτενή έργα και πιέζονται σημαντικά».

Ο ίδιος είναι κατηγορηματικός στο να προβλέψει το πόσο θα κρατήσουν τα αποθέματα δεδομένου ότι δεν γνωρίζουμε πόσες βροχοπτώσεις θα έχουμε κατά την νέα υδρολογική χρονιά που ξεκινάει από τον Σεπτέμβρη και αυτές είναι που θα καθορίσουν το αν θα έχουμε πρόβλημα στο άμεσο μέλλον.

«Αυτό το οποίο μπορούμε να πούμε είναι ότι είναι πολύ μικρή πιθανότητα, όχι όμως αμελητέα, να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Δεν θέλω αυτό να το πάρουμε τοις μετρητοίς. Δεν λέω ότι δεν θα συνεχιστεί, γιατι βλέπουμε ότι οι βροχοπτώσεις των τριών τελευταίων ετών είναι πολύ χαμηλές. Μέχρι το 2021 όμως, οι ταμιευτήρες μας υπερχειλίζαν. Τώρα έχουμε βρεθεί σε μία διαφορετική κατάσταση. Είναι φυσικοί κύκλοι. Δεν είναι κάτι το οποίο δεν περιμέναμε. Ούτε είναι κάτι πρωτόγνωρο. Είναι κάτι το οποίο είναι μέσα στην αναμενόμενη ζωή αυτών των έργων» λέει ο κ. Ευστρατιάδης.

Την ίδια στιγμή τονίζει ότι όσον αφορά την κατανάλωση, παρότι αυτή έχει αυξηθεί αρκετά λόγω του τουρισμού και της οικοδομικής ανάπτυξης των βορειοανατολικών προαστίων, δεν ξεφεύγει από τις δυνατότητες του συστήματος.

«ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΝΕΙ ΚΑΤΙ ΕΔΩ ΚΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΧΡΟΝΙΑ»

Από την πλευρά του, ο ομότιμος καθηγητής οικολογίας και περιβαλλοντικής πολιτικής του ΕΜΠ, Κίμων Χατζημπίρος, είναι αρκετά πιο ανήσυχος.

«Ναι μεν οι υπάρχουσες ποσότητες νερού φτάνουν για δύο χρονιές, αλλά δεν μπορούμε να επαναπαυόμαστε σε αυτό, διότι δεν ξέρουμε καθόλου πως θα είναι υδρολογικά τα δύο επόμενα χρόνια, επομένως πρέπει να προσέχουμε για να έχουμε. Δεν θα μπορέσουμε όταν αν τα πράγματα πάνε άσχημα να το αντιμετωπίσουμε, τότε η κατάσταση θα είναι μη αντιμετωπίσιμη» επισημαίνει ο κ. Χατζημπίρος.

Με δεδομένη την όλο και αυξανόμενη κατανάλωση και τις αρνητικές συνέπειες που έχει η κλιματική κρίση στην χώρα μας, ο ίδιος τονίζει ότι «έπρεπε να έχουμε κάνει κάτι εδώ και αρκετά χρόνια».

Ρωτώντας την ΕΥΔΑΠ ποιές δράσεις έχει αναλάβει τα τελευταία 5 χρόνια προκειμένου να μην υπάρχει έλλειψη νερού τα επόμενα χρόνια, μας απάντησαν ότι:

«Για την εξασφάλιση της υδροδότησης της Αττικής υπό τις νέες συνθήκες που δημιουργούνται λόγω της κλιματικής κρίσης και της παρατεταμένης ανομβρίας, η Κυβέρνηση ανέθεσε στην ΕΥΔΑΠ την εκπόνηση σχετικών μελετών, βάσει των οποίων έχει καταρτίσει ένα φιλόδοξο αλλά αναγκαίο σχέδιο για την διασφάλιση της επάρκειας νερού της Αθήνας, που περιλαμβάνει άμεσες παρεμβάσεις και μακροχρόνιες λύσεις για την ενίσχυση των υδατικών αποθεμάτων, την χρήση εναλλακτικών πηγών και την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών. Το σχέδιο αυτό βρίσκεται στη διάθεση του ΥΠΕΝ προς αξιολόγηση.

Ως προς τις άμεσες παρεμβάσεις, η ΕΥΔΑΠ:

1) έχει θέσει σε λειτουργία τα αντλιοστάσια της Υλίκης,

2) έχει θέσει σε λειτουργία τις γεωτρήσεις της Μαυροσουβάλας που ενισχύουν κατά 32 εκατ. κ.μ. ετησίως τα αποθέματα.

3) έχει μειώσει κατά 70% την 1η περιβαλλοντική παροχή του ταμιευτήρα Ευήνου σε συνεργασία με το ΥΠΕΝ, εξοικονομώντας 22 εκατ. κ.μ. ετησίως. (σ.σ. πρόκειται για το νερό που αφήνονταν να φύγει από τον Εύηνο για τροφοδότηση του οικοσυστήματος από το οποίο περνάει φυσικά το ποτάμι)

Η ΕΥΔΑΠ Α.Ε., από την πρώτη στιγμή, έχει θέσει στη διάθεση της Κυβέρνησης την τεχνογνωσία και το έμπειρο προσωπικό της, συμβάλλοντας στον σχεδιασμό έργων και δράσεων που θα διασφαλίσουν, για πολλά χρόνια, την απρόσκοπτη υδροδότηση του Λεκανοπεδίου Αττικής με νερό άριστης ποιότητας, κατάλληλο για κάθε οικιακή, επαγγελματική, δημόσια και βιομηχανική χρήση».

Ήδη από πέρυσι, έχουν γίνει γνωστά τα σενάρια που μελετώνται, όπως την μεταφορά νερού από την λίμνη Κρεμαστών, τις αφαλατώσεις ή την έσχατη λύση μεταφοράς νερού από τις εκβολές του Αχελώου με τάνκερ. Η τελική απόφαση και η στρατηγική θα ληφθεί από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ;

«Θα έλεγα ότι κακώς προγραμματίζονται κατά προτεραιότητα έργα που θα φέρουν νερό από πιο μακριά, όπως από τη λίμνη των Κρεμαστών, που είναι ουσιαστικά από τον Αχελώο. Αυτά πρέπει να είναι η τελευταία προτεραιότητα και μόνο αν όλα τα υπόλοιπα αποτύχουν» λέει ο κ. Χατζημπίρος εξηγώντας ότι θα έπρεπε να έχει προχωρήσει η εκμετάλλευση λυμάτων της Ψυττάλειας

Ήδη από 2010 υπάρχουν ρεπορτάζ στον Τύπο που ανέφεραν ότι ήδη από τότε σχεδιάζονταν η εκμετάλλευση της Ψυττάλειας κάτι το οποίο ακόμα και σήμερα δεν έγινε και ακόμα μελεταται από την ΕΥΔΑΠ.

Η Ψυττάλεια είναι ένα μικρό νησί στον Σαρωνικό κόλπο ανάμεσα στον Πειραιά και στη Σαλαμίνα, στο οποίο λειτουργεί ο βιολογικός καθαρισμός των λυμάτων των κατοίκων του Νομού Αττικής. Εδώ και δεκαετίες υπάρχουν οι προτάσεις του να χρησιμοποιηθεί το επεξεργασμένο καθαρό νερό που παράγει η Ψυτάλλεια – και που μέχρι στιγμής απλά το πετάνε στην θάλασσα- για άρδευση στο Νομό.

«Έπρεπε να έχει προχωρήσει η εκμετάλλευση των λυμάτων, γιατι ένα μεγάλο μέρος του νερού της ΕΥΔΑΠ, το οποίο είναι εξαιρετικής ποιότητας, χρησιμοποιείται σε χρήσεις που δεν έχουν ανάγκη από τόσο καλής ποιότητας νερό, όπως είναι και το πότισμα κήπων, δενδροστοιχιών και σε βιομηχανικές χρήσεις. Θα έπρεπε να έχει από χρόνια προχωρήσει ένα δευτερεύον δίκτυο που θα φέρνει καθαρισμένα νερά» λέει ο κ. Χατζημπίρος

Εκτός αυτού, ο ίδιος επιμένει στην ανάγκη του να υπάρξει μια επιθετική εκστρατεία προς τους καταναλωτές που να στοχεύει στην εξοικονόμηση νερού. «Όταν λέμε ενημέρωση, δεν αρκεί μόνο μία απλή ανακοίνωση, όπως κάνει τώρα η ΕΥΔΑΠ, χρειάζεται μία επιθετική προπαγανδιστική εκστρατεία, όπως έγινε στη δεκαετία του 90, που καθημερινά να βομβαρδίζει τους κατοίκους για να συνειδητοποιήσουν τον κίνδυνο που υπάρχει» εξηγεί.

Σε συνδυασμό με τα παραπάνω υποστηρίζει ότι απαιτείται αύξηση της τιμής του νερού ιδιαίτερα για τους μεγάλους καταναλωτές και επιπλέον περιγράφει ότι το δίκτυο της Αττικής δεν πρέπει να επεκταθεί άλλο, όπως έγινε με την Αίγινα. «Δεν υπήρχε κανένας λόγος να γίνει υποθαλάσσιος αγωγός και το νερό του Μόρνου να πηγαίνει στην Αίγινα, όταν η Αίγινα, όπως και όλα τα νησιά, μπορούν κάλλιστα να υδροδοτηθούν με αφαλάτωση, η οποία δίνει νερό καλής ποιότητας στα νησιά του Αιγαίου. Σε πολλά νησιά γίνεται ήδη αυτό. Δυστυχώς όμως επικράτησαν μικροπολιτικές σκοπιμότητες και χρηματοδότησε το κράτος αυτό τον αγωγό, ο οποίος είναι και προβληματικός».

«Η κλιματική αλλαγή προχωράει» καταλήγει ο ίδιος «Ελπίζουμε ότι δεν θα είναι τραγικά τα πράγματα για τα επόμενα χρόνια. Προλαβαίνουν λοιπόν να γίνουν αυτά τα έργα και να έχουμε ένα καλό όπλο όταν η κλιματική αλλαγή δείξει τα δόντια της πιο πιο άγρια».