ΦΟΒΟΙ ΓΙΑ “ΘΕΡΜΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ” ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ, ΟΠΩΣ ΤΟ 2020

Μετά από ένα μεγάλο διάστημα με σχετικά “ήρεμα νερά” στο Αιγαίο, η Τουρκία φαίνεται πως ετοιμάζεται ξανά για “θερμό καλοκαίρι”, όπως αυτό του 2020.

Η ανακοίνωση του Κυριάκου Μητσοτάκη πως μέσα στον Ιούνιο θα προχωρήσει η δημιουργία θαλάσσιων πάρκων σε Ιόνιο και Κυκλάδες προκάλεσε ειδικότερα εκνευρισμό στην Άγκυρα, η οποία κάνει λόγο για “μονομερή βήματα” από την Ελλάδα και προαναγγέλει δικές της κινήσεις.

Τα τουρκικά ΜΜΕ εκτιμούν ως εκ τούτου ότι η ένταση στο Αιγαίο θα ανέβει ξανά μέσα στο καλοκαίρι. Σε κάθε περίπτωση ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, θα δημοσιοποιήσει την προκήρυξη για τα δυο θαλάσσια πάρκα μέσα στον Ιούνιο, σύμφωνα με τον προγραμματισμό.

Υπενθυμίζεται ότι το σχέδιο δημιουργίας θαλάσσιου πάρκου στο νότιο Αιγαίο και στο Ιόνιο είχε προαναγγελθεί στη διάσκεψη για τους ωκεανούς στην Αθήνα το 2024. Η ελληνική πλευρά τονίζει ότι η χωροθέτηση των θαλασσίων πάρκων γίνεται με αμιγώς περιβαλλοντικά κριτήρια και πως ξεκινά από τις νότιες Κυκλάδες επειδή το οικοσύστημα εκεί είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο με πολλά μικρά και ευάλωτα νησιά.

Πάντως είναι γεγονός ότι η χωροθέτηση των θαλασσίων πάρκων πρακτικά αποτελεί μία έμπρακτη άσκηση κυριαρχίας, μετά και την ανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού στις 16 Απριλίου. Και χαλάει το αφήγημα της Τουρκίας περί δήθεν “γκρίζων ζωνών” στο Αιγαίο.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Άγκυρα είχε αντιδράσει στην ανακοίνωση του ελληνικού σχεδίου για τα δύο θαλάσσια πάρκα σε Ιόνιο και Αιγαίο το 2024, κάνοντας λόγο για νησιά και νησίδες που δεν έχουν αποδοθεί στη χώρα μας με διεθνείς συνθήκες και για γεωγραφικούς σχηματισμούς “απροσδιόριστης κυριαρχίας”.

Η Αθήνα αγνοεί τις αντιδράσεις της Τουρκίας και προχωρά

Η ελληνική κυβέρνηση πάντως διαμηνύει ότι όχι μόνο θα προχωρήσει στη δημιουργία των δύο πρώτων θαλασσίων πάρκων σε Κυκλάδες και Ιόνιο μέσα στον Ιούνιο, αλλά ότι θα υπάρξει και νέα χωροθέτηση περισσότερων θαλασσίων πάρκων στο Αιγαίο. Ξεκαθαρίζει δε ότι όπως και με τον ΘΧΣ δεν λαμβάνει υπόψη τις αντιδράσεις της Τουρκίας, αλλά κινείται με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας.

“Η Ελλάδα δεν πρόκειται ποτέ να ετεροκαθοριστεί, όσο τουλάχιστον υπάρχει η παρούσα κυβέρνηση”, δήλωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, στο Open την Παρασκευή 13 Ιουνίου.

“Εμείς είμαστε υπέρ της ειρήνης και επιδιώκουμε πάντοτε διαύλους επικοινωνίας και θέλουμε την ειρηνική συνύπαρξη των λαών και γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, ξεκινήσαμε και τη συζήτηση με την Τουρκία, έτσι ώστε να μπορούμε να προλαμβάνουμε κρίσεις. Αυτός είναι ο σκοπός μας”, συνέχισε ο κ. Γεραπετρίτης και πρόσθεσε:

“Σεβόμαστε προφανώς τις θέσεις, οι οποίες διατυπώνονται. Αναγνωρίζουμε, όμως, ότι αυτή τη στιγμή η Ελλάδα έχει δικαιώματα τα οποία απορρέουν από το διεθνές δίκαιο. Άλλωστε, η Ελλάδα είναι το μέρος εκείνο, το οποίο είναι συμβαλλόμενο στη Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και άρα δεν υπάρχει ποτέ, σας διαβεβαιώ και το λέω κατηγορηματικά, δεν υπάρχει ποτέ περίπτωση η Ελλάδα να κάνει ο,τιδήποτε σκεπτόμενη στην πραγματικότητα τις αντιδράσεις οποιουδήποτε τρίτου ή της Τουρκίας.”

Τρέχοντας να προλάβουμε στη Λιβύη

Ο κ. Γεραπετρίτης εν τω μεταξύ ετοιμάζει και βαλίτσες για τη Λιβύη, σε μία διπλωματική προσπάθεια να αποτραπεί επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της αφρικανικής χώρας. Κάτι που αποτελεί ορατό κίνδυνο καθώς έχουν αλλάξει στάση και έχουν πέσει στην αγκαλιά της Άγκυρας δύο πρόσωπα-κλειδιά, που στο παρελθόν είχαν συμμαχήσει με την ελληνική πλευρά: Ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπρόσωπων Ακίλα Σάλεχ που δεν είχε κυρώσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Και ο στρατηγός Χαλίφα Χάφταρ, στον οποίο μάλιστα η κυβέρνηση είχε ποντάρει ιδιαίτερα, φέρνοντας τον και στην Αθήνα.

Αντιμέτωπη με την κριτική περί διπλωματικής αδράνειας στη Λιβύη, η σημερινή ηγεσία του ΥΠΕΞ μάλιστα τα ρίχνει στην προηγούμενη, υποστηρίζοντας ότι οι δίαυλοι με Τρίπολη και Βεγγάζη είχαν ατονήσει λόγω της εμπόλεμης κατάστασης στην περιοχή. Η κυβέρνηση δε επιβεβαιώνει ότι επισκέφθηκε τις προηγούμενες ημέρες την Αθήνα ο υιός Χαφτάρ, κάνοντας όμως λόγο για μια ιδιωτική επίσκεψη και διαψεύδοντας ότι είχε συναντήσεις με κυβερνητικούς αξιωματούχους. Διαψεύδει επίσης ότι αγνοήθηκαν αιτήματα του στρατάρχη Χαφτάρ και των συμμάχων της χώρας στη Λιβύη.

Ο ΥΠΕΞ επικαλείται επίσης ότι η κατάσταση στη Λιβύη είναι εξαιρετικά σύνθετη, καθώς το κράτος είναι ουσιαστικά διχασμένο και υπάρχει η κυβέρνηση στα δυτικά της χώρας και η διοίκηση στα ανατολικά. Παραδέχεται δε ότι η Τουρκία πάντα είχε διείσδυση στη Λιβύη. Η Άγκυρα εν τω μεταξύ χαιρετίζει την αλλαγή στάσης του στρατηγού Χαφτάρ και επιμένει στο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Το λιβυκό παζάρι

Ειδικότερα, πηγές του υπουργείου Άμυνας της Τουρκίας υποστήριζαν ότι: “Το Μνημόνιο Συνεννόησης για την Οριοθέτηση των Περιοχών Θαλάσσιας Δικαιοδοσίας που συνήφθη μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβύης το 2019 είναι μια δίκαιη συμφωνία που προστατεύει τα δικαιώματα και των δύο χωρών που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο.”

Σημείωναν επίσης με νόημα επιχειρώντας να προσφέρουν ένα δέλεαρ στη λιβυκή πλευρά ότι: “Στο προαναφερθέν Μνημόνιο Συνεννόησης, κατά τον καθορισμό των θαλάσσιων περιοχών, λήφθηκε ως βάση η μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών εδαφών και προστατεύθηκαν με όλη την έννοια τα δικαιώματα της Λιβύης, σε αντίθεση με τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις άλλων χωρών.”

Η Αθήνα από την πλευρά της τονίζει ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι παράνομο και κλείνει το μάτι στο λιβυκό κοινοβούλιο όσον αφορά στην οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας-Λιβύης.

“Το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι ανυπόστατο και άκυρο. Και είναι ανυπόστατο και άκυρο, όχι μόνο διότι έχει ουσιαστικά ψηφιστεί, ενεργοποιηθεί από μη νομιμοποιημένα όργανα. Είναι ανυπόστατο και άκυρο, διότι έρχεται σε σαφέστατη παραβίαση του Δικαίου της Θάλασσας, διότι η Τουρκία και η Λιβύη δεν έχουν αντικείμενες ακτές, και ως εκ τούτου δεν μπορούν να έχουν την οποιαδήποτε συμφωνία για οριοθέτηση. Το ίδιο ισχύει και για την Ανατολική Λιβύη”, ανέφερε ο κ. Γεραπετρίτης.

Σημείωσε επίσης ότι “Η κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης, το Κοινοβούλιο, έχει αποφασίσει να ενεργοποιήσει μια επιτροπή η οποία δεν αφορά το τουρκολιβυκό, αφορά γενικά τις οριοθετήσεις. Η Ελλάδα έχει πάντοτε τη διάθεση να οριοθετήσει με τη Λιβύη.” Και αναφερόμενος στο επικείμενο ταξίδι του στην αφρικανική χώρα σχολίασε με νόημα: “Οι συναλλακτικές σχέσεις στα διπλωματικά ζητήματα πάντοτε έχουν μεγάλη σημασία.”

Μητσοτάκης- Ερντογάν τελικά μάλλον θα τα πούνε μόνο στο ΝΑΤΟ

Εν τω μεταξύ την Πέμπτη πραγματοποιήθηκε συνάντηση σε επίπεδο υφυπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Τουρκίας, δηλαδή μεταξύ της Αλεξάνδρας Παπαδόπουλου και του Μεμάτ Κεμάλ Μποζάι, στο πλαίσιο του ελληνοτουρκικού διαλόγου και της θετικής ατζέντας. Οι δύο υφυπουργοί υποτίθεται συζήτησαν και για την προετοιμασία του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας και άρα της συνάντησης Κυριάκου Μητσοτάκη – Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία.

Μία συνάντηση που έχει αναβληθεί πολλάκις χωρίς όμως να ακυρωθεί οριστικά. Φαίνεται πάντως ότι το πιθανότερο είναι τελικά ο Έλληνας πρωθυπουργός και ο Τούρκος πρόεδρος να τα πουν από κοντά στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη στις 24-26 Ιουνίου.

Κεντρικό θέμα στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ θα είναι η Ουκρανία, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται να θέσει εκ νέου ζήτημα τήρησης του ορίου αμυντικών δαπανών 5% του ΑΕΠ, πιέζοντας ιδίως τις χώρες της ΕΕ.

Την ίδια στιγμή βέβαια οι εταίροι μας κωφεύουν στις ελληνικές προειδοποιήσεις για τους κινδύνους από την ένταξη της Τουρκίας σε ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα. Από το 2000 και τη συζήτηση για τον ευρωστρατό άλλωστε η Μεγάλη Βρετανία – τότε μέλος της ΕΕ βέβαια- αλλά και οι ΗΠΑ ήθελαν να βάλουν την Τουρκία μέσα στην ευρωπαϊκή άμυνα. Και τώρα το γεγονός ότι η Τουρκία έχει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, διάθεση αποστολής στρατευμάτων στο εξωτερικό και μία αξιόλογη αμυντική βιομηχανία, κάνει πολλούς στην Ευρώπη -και το κυριότερο, τη Γερμανία- να σκέφτονται ότι αποτελεί μία “εύκολη λύση”.

Η Αθήνα έχει επομένως μπροστά της μία δύσκολη διπλωματική μάχη. Διότι έχει το όπλο του “βέτο” (το οποίο βέβαια δεν είναι εύκολο πολιτικά να μπει στο τραπέζι) στην περίπτωση που επιχειρηθεί η συμμετοχή της Τουρκίας ως κράτους στο SAFE. Αλλά εάν η συζήτηση αφορά -που είναι και το πιθανότερο- σε συμμετοχή μίας τυπικά ιδιωτικής τουρκικής αμυντικής εταιρείας, όπως η Baykar η οποια ανήκει βέβαια στον γαμπρό του Ερντογάν Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, δεν απαιτείται ομοφωνία και η Ελλάδα θα πρέπει να πείσει τους εταίρους πως δεν είναι και τόσο καλή ιδέα να εξαρτάται η αμυντική αυτονομία της Ευρώπης από ένα κράτος που δεν είναι μέλος.