ΔΟΜΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΟΥ: ΠΛΗΜΜΥΡΟΠΑΘΕΙΣ ΣΕ ΚΟΝΤΕΙΝΕΡ 2 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ DANIEL

Το ραδιόφωνο της έπαιζε στη διαπασών ειδήσεις. «Tο έχω ανοιχτό γιατί νωρίτερα άκουσα ότι κάποιοι θα πρέπει να επιστρέψουν (στον ΕΛΓΑ) την αποζημίωση που πήραν από τον Daniel. Μήπως πουν τίποτα και γι αυτό». Τα τελευταία δύο χρόνια «σπίτι» της κυρίας Χρυσάνθης Δημητρούλη αποτελεί ένα κοντέινερ στον προσφυγικό καταυλισμό του Κουτσόχερου. Είναι ζωγραφισμένο από άκρη σε άκρη στο γείσο με πράσινη και κόκκινη μπογιά, σχηματίζοντας ένα διακοσμητικό μοτίβο. «Ένας Αφγανός το έκανε από όσο μου έχουν πει, που έμενε στο κοντέινερ πριν από εμένα. Να ‘ναι καλά ο άνθρωπος».

Πέρασε όλη τη ζωή της στο χωριό της, το Κεραμίδι Λάρισας, το οποίο πλημμύρισε τον Σεπτέμβρη του 2023, πνίγοντας στη λάσπη τα σπίτια, τα χωράφια και όλα τα υπάρχοντα των κατοίκων των χωριών του Δήμου Φαρκαδόνας που μετακόμισαν τότε στη Δομή Φιλοξενίας Κουτσόχερου. Η προσωρινή λύση που δόθηκε πριν δύο χρόνια στις οικογένειες που δεν είχαν καλύτερες εναλλακτικές, σχεδόν μονιμοποιήθηκε για 25 ανθρώπους – στην πλειονότητά τους ηλικιωμένοι και μερικοί με προβλήματα υγείας – που δεν έχουν ακόμα και σήμερα σαφές πλάνο διαφυγής από τα κοντέινερ.

 

Η Δομή Κουτσόχερου είναι κομμένη στα δύο από έναν τσιμεντένιο δρόμο. Στη δεξιά πλευρά έχει εγκατασταθεί η μικρή πλέον κοινότητα των Ελλήνων πλημμυροπαθών και κάποιοι έχουν φροντίσει όσο μπορούν τα κοντέινερ τους με μία τέντα ή μία καρέκλα στην είσοδο για να κάνουν την προσωρινότητα να μοιάζει πιο ανεκτή. Στην αριστερή πλευρά ζουν οι μετανάστες. Οι Έλληνες θα ήθελαν να περάσουν απέναντι, εκεί όπου υπάρχουν παγκάκια, βρύσες και σκίαστρα, αλλά απαγορεύεται. «Το καλοκαίρι με σαράντα βαθμούς δεν είχαμε πού να καθίσουμε, ενώ απέναντι έχει χώρο», λένε.

Ο δρόμος λειτουργεί σαν νοητό σύνορο και όλοι ξέρουν πως δεν πρέπει να τον περάσουν. Παρά την εγγύτητα, η απόσταση μεταξύ Ελλήνων και μεταναστών γίνεται μεγάλη. Η σεκιούριτι που φυλάει το πέρασμα φροντίζει να υπενθυμίζει τα όρια. Τα παιδιά των αιτούντων άσυλο το έχουν κάνει παιχνίδι: τρέχουν μέχρι το σημείο που «επιτρέπεται» και ύστερα γυρνούν πίσω γελώντας, για να δοκιμάσουν πάλι.

Στο βάθος του δρόμου, το λατομείο μαρμάρου σηκώνει καθημερινά σύννεφα σκόνης. Ο αέρας μυρίζει πέτρα, κι οι κάτοικοι παραπονιούνται για τον θόρυβο και τη σκόνη που μπαίνει στα κοντέινερ τους.

Στο Κουτσόχερο οι κανόνες δεν είναι ίδιοι για όλους. Οι μετανάστες περνούν από κιγκλιδώματα και ελέγχους για να μπουν, ενώ οι Έλληνες πλημμυροπαθείς μπαίνουν και βγαίνουν ελεύθερα. Ωστόσο, και αυτοί έχουν τους δικούς τους περιορισμούς. Στα κοντέινερ που είναι τα προσωρινά «σπίτια» τους δεν επιτρέπεται να φιλοξενήσουν πάνω από ένα άτομο. «Ήρθε ο αδερφός μου με τον ανιψιό μου από την Αθήνα να με δουν και δεν μπορούσαν να μείνουν εδώ», λέει η κυρία Χρυσάνθη.

Παρά τις λιτές συνθήκες και τους περιορισμούς, η ζωή μέσα στη Δομή προσφέρει στους ηλικιωμένους πλημμυροπαθείς μια αίσθηση κοινότητας και εύκολη πρόσβαση σε ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Στα χωριά τους, που ερήμωσαν μετά τις πλημμύρες, η επιστροφή συνεπάγεται όχι μόνο οικονομικό βάρος, αλλά και ένα βαρύ ψυχικό φορτίο: να ξαναστήσουν από την αρχή το σπίτι και την καθημερινότητά τους.

Στο κατεστραμμένο σπίτι της κυρίας Χρυσάνθης, που επισκεφτήκαμε στο Κεραμίδι, οι λάσπες της πλημμύρας έχουν ακόμα ίχνη μέχρι και στο ταβάνι. Στο σημείο όπου κάποτε ήταν το σαλόνι, θυμήθηκε τον εκλιπόντα σύζυγό της και ότι χρειάστηκαν 30 χρόνια σκληρής εργασίας στα χωράφια για να ξεχρεώσουν το δάνειο του σπιτιού τους.

«Έχασα τα πάντα, τα πράγματα μιας ολόκληρης ζωής. Όταν γύρισα στο σπίτι μετά την πλημμύρα με τις κόρες μου και πήγα να μαζέψω τα πράγματα είδα τα σκρίνια που είχα μέσα τα κρύσταλλα. Ήταν ένα ωραίο σετ με τσαγιέρα και φλιτζάνια που ήταν προίκα μου. Θυμήθηκα που μου είχε πει ο σύζυγος “Βρε Χρυσάνθη, θα πεθάνουμε και δεν ήπιαμε έναν καφέ σε αυτό το σετ. Δεν μου φτιάχνεις έναν ελληνικό στο καλό το φλιτζάνι;”. Τη μέρα που τα μάζευα μέσα στις λάσπες και ήταν για πέταμα, έκλαιγα. “Βρε μαμά γι αυτά στεναχωριέσαι;” μου είπαν οι κόρες μου; Ευτυχώς πρόλαβα να φτιάξω έναν καφέ στον Θανάση στο καλό το σετ, πριν μας τα πάρει ο γιαλός».

Ένα κομμάτι του σπιτιού της έχει χαρακτηριστεί «κόκκινο», δηλαδή θα πρέπει να κατεδαφιστεί, και το υπόλοιπο σπίτι «κίτρινο», δηλαδή μπορεί να επισκευαστεί και να λάβει κρατική ενίσχυση, μετά από εκτίμηση ιδιώτη μηχανικού. Ωστόσο, για να ξεκινήσουν οι εργασίες απαιτείται ένα σημαντικό κεφάλαιο. Η πρώτη αρωγή που δόθηκε στους πληγέντες από την κακοκαιρία Daniel ήταν 6.600 ευρώ. Ύστερα, κάθε σπίτι χρειαζόταν να καταθέσει ξεχωριστό φάκελο για αποζημίωση.

Όπως κατήγγειλε τον Αύγουστο του 2025 η Κίνηση Πολιτών για την Ανασυγκρότηση του Δήμου Φαρκαδόνας, δύο χρόνια μετά τη θεομηνία οι ιδιοκτήτες «κίτρινων» και «κόκκινων» κατοικιών παραμένουν μετέωροι. Για τα «κίτρινα» σπίτια δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη η παραλαβή βλαβών, ώστε να προχωρήσουν οι επισκευές. Για τα «κόκκινα», σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν καν απομακρυνθεί τα συντρίμμια των γκρεμισμένων σπιτιών, κι όταν γίνει αυτό θα ακολουθήσει ένα μεγάλο διάστημα μέχρι να μπορέσουν να ξαναχτιστούν. Το αποτέλεσμα είναι δεκάδες οικογένειες να βρίσκονται εγκλωβισμένες σε μια ατέρμονη αναμονή.

Όσοι βρίσκονται σε αυτό το στάδιο, κάποιοι εκ των οποίων ζουν ακόμα στη Δομή του Κουτσόχερου, αναμένουν την αμέσως επόμενη προσωρινή λύση: τη διαμονή σε κοντέινερ εντός των οικισμών του Δήμου Φαρκαδόνας.

Το αίτημα για στέγαση των πλημμυροπαθών σε κοντέινερ στα χωριά τους υποβλήθηκε στο Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας λίγες ημέρες μετά τις πλημμύρες τον Σεπτέμβριο του 2023 και 25 κοντέινερ έχουν φτάσει στη Φαρκαδόνα από τον Μάρτιο του 2024. Ωστόσο, μέχρι σήμερα αυτό το ημίμετρο στεγαστικής αποκατάστασης που θα έβγαζε τους πλημμυροπαθείς από τη Δομή του Κουτσόχερου δεν έχει υλοποιηθεί ακόμα.

Ο δήμαρχος Φαρκαδόνας, Σπύρος Αγνάντης, είπε στο NEWS 24/7 πως σύντομα θα διατεθούν 40 κοντέινερ στη Φαρκαδόνα, αλλά δεν υπάρχει σαφής χρονικός ορίζοντας υλοποίησης γιατί αναμένεται η σύνδεση του ρεύματος, το κόστος του οποίου είναι υψηλό και το έχει αναλάβει το Υπουργείο Ενέργειας.

Ο κ. Αγνάντης τόνισε πως προτεραιότητα θα έχουν οι πλημμυροπαθείς με σπίτια που έχουν χαρακτηριστεί «κόκκινα», δηλαδή προς κατεδάφιση, και όχι απαραίτητα όσοι πλημμυροπαθείς ζουν ακόμα στη Δομή του Κουτσόχερου.

«Οι λίγοι πλημμυροπαθείς που μένουν στο Κουτσόχερο μπορούν να κάνουν αίτηση, αλλά δεν έχουν όλοι “κοκκινα” σπίτια, οπότε δεν θα έχουν προτεραιότητα» είπε ο Δήμαρχος Φαρκαδόνας. Υποστήριξε, επίσης, πως ανάμεσα στους πλημμυροπαθείς βρίσκονται άνθρωποι που δεν έχουν ζημιωθεί τα σπίτια τους, αλλά μένουν εκεί για τις δωρεάν παροχές. «Στα κοντέινερ που θα βρίσκονται μέσα στο χωριό, θα πρέπει να πληρώνουν το νερό και το ρεύμα μόνοι τους, σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει τώρα, που τους παρέχονται όλα δωρεάν ακόμα και το φαγητό».

Το ζήτημα της σίτισης απασχολεί τόσο τους Έλληνες, όσο και τους μετανάστες που μένουν στη Δομή και μίλησαν στο NEWS 24/7. Το κοντινότερο σούπερ μάρκετ απέχει 13 χιλιόμετρα και είναι στη Λάρισα. Η γειτόνισσα της κυρίας Χρυσάνθης που ζει σε διπλανό κοντέινερ και είναι πλημμυροπαθής από τη Φαρκαδόνα, είπε πως το φαγητό συχνά δεν τους καλύπτει σε ποσότητα, ποιότητα και διατροφική αξία, αλλά δεν μπορούν να πάνε για ψώνια συχνά.

Το όχημα που φέρνει τις προμήθειες της ημέρας έφτασε κατά τις 11 το πρωί. Έφερε δύο μερίδες φαγητού, λίγο ψωμί και ένα μεγάλο μπουκάλι νερό για κάθε άτομο. «Μας έφερναν και από μία σαλάτα στην αρχή, αλλά τους ζητήσαμε να μας τις κόψουν και να μας φέρνουν νερό αντί για σαλάτα. Δεν πίνεται το νερό της βρύσης». Η υπηρεσία catering που συνεργάζεται με τη δομή εξυπηρέτησε το αίτημα των πλημμυροπαθών και δεν τους προσφέρει πλέον σαλάτα. «Δύο χρόνια δεν έχουμε φάει ένα τυρί, μία φέτα» λέει ο Βασίλης Παπαχατζής που ζει επίσης στα κοντέινερ του Κουτσόχερου, ελλείψει καλύτερης εναλλακτικής. Ο ίδιος, βέβαια, είναι ικανοποιημένος με τη στεγαστική λύση που του έχει δοθεί. «Δεν έχουμε κανένα παράπονο από τη Δομή, μας προσέχουν» λέει και προσθέτει πως δεν πιστεύει ότι μπορεί να βρεθεί καλύτερη λύση για την περίπτωσή του.

Οι τοπικές αρχές και οι ντόπιοι αφήνουν σε κάθε συζήτηση αιχμές πως οι πλημμυροπαθείς μένουν στη Δομή «για το τζάμπα». Στην πραγματικότητα, όσοι ζουν δύο χρόνια μετά την κακοκαιρία Daniel στα κοντέινερ του Κουτσόχερου είναι κατά βάση χαμηλοσυνταξιούχοι, άτομα με θέματα υγείας ή νεαροί άνεργοι που αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες. Παρά την ευγνωμοσύνη που εκφράζουν για τη φιλοξενία που τους προσφέρεται από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, επιθυμία τους είναι να φύγουν από εκεί, γι αυτό και στρέφουν την κριτική τους προς τον κρατικό μηχανισμό και τις διαδικασίες που τους κρατούν καθηλωμένους σε μία ημι-μόνιμη λύση.

«Όταν περνούσαμε με το αυτοκίνητο παλιά από εδώ έλεγα για τους μετανάστες “πώς κάθονται αυτοί οι άνθρωποι μέσα στη Δομή σαν φυλακισμένοι;” και τώρα ήρθε η δική μας σειρά να καθίσουμε» σχολιάζει πικρά η κ. Χρυσάνθη που καταβάλει καθημερινή προσπάθεια να επικοινωνήσει με τις αρμόδιες υπηρεσίες για τον φάκελό της.

Η Δομή Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Κουτσόχερου δεν είναι κλειστή, και παρά τη μεγάλη χωρητικότητά της, τα τελευταία δύο χρόνια έμεναν εκεί ελάχιστες οικογένειες Σύρων και Αφγανών αιτούντων άσυλο. Ωστόσο, το καλοκαίρι του 2025 τοπικά μέσα της Λάρισας είχαν αναδείξει ότι γίνονταν εργασίες για να μετατραπεί η δομή σε Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.), λόγω των αυξημένων προσφυγικών ροών από Λιβύη.

Η Ένωση Αστυνομικών Υπαλλήλων Λάρισας αντέδρασε έντονα σε αυτή την εξέλιξη που θα τους ανάγκαζε να διαθέσουν προσωπικό για μία δομή που θα λειτουργούσε με όρους φυλακής. Τέλη Σεπτεμβρίου και αφότου είχαν σταματήσει οι εργασίες εντός της Δομής, η Ένωση εξέδωσε πανηγυρική ανακοίνωση: «Η Δομή Κουτσόχερου συνεχίζει τη λειτουργία της, ως Ανοιχτή Δομή. Για μία ακόμα φορά, ο αγώνας της Ένωσης Αστυνομικών Λάρισας έφερε αποτέλεσμα. Δικαιωθήκαμε!».

Το ενδεχόμενο έξωσης των πλημμυροπαθών προκάλεσε απελπισία σε πολλούς από αυτούς. Ο κύριος Βασίλης Παπαχατζής εμπορεύεται λαχανικά στα χωριά του Δήμου Φαρκαδόνας και προσπαθεί να έχει την καθημερινότητα που είχε και πριν την κακοκαιρία Daniel. «Μένω στη Δομή γιατί δεν έχω που να πάω. Καταστράφηκε το σπίτι που έμενα – και δεν ήταν και δικό μου. Αν με έδιωχναν από το κοντέινερ για να έρθουν οι μετανάστες, τι θα έκανα; Ευτυχώς ο κύριος Πλεύρης μας διαβεβαίωσε ότι δεν θα μας διώξουν και μπορούμε να κάτσουμε όσο χρειαστεί» είπε στο NEWS 24/7.

Η πλατεία της Μάνδρας, όπου συναντήσαμε τον κύριο Βασίλη, απέχει δύο χιλιόμετρα από τη Δομή του Κουτσόχερου και είναι η κοντινότερη διέξοδος για όσους μένουν εκεί. Για καιρό είχε ερημώσει, όπως και η ίδια η Δομή. Τώρα όμως γέμισε ξανά. Νεαροί άντρες, αιτούντες άσυλο, κάθονται στα παγκάκια σκρολάροντας στα κινητά τους για να περάσει η ώρα ή περιμένοντας το λεωφορείο για Λάρισα. Δύο καφενεία και ένα περίπτερο κρατούν ζωντανό το χωριό, αν και οι επιχειρήσεις έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους να μην αφήνουν τους μετανάστες να κάθονται, ούτε να τους σερβίρουν αλκοόλ, αλλά να δίνουν μόνο καφέ σε πλαστικό. «Δεν θέλουμε να δημιουργηθεί καβγάς μετά από κατανάλωση αλκοόλ», εξηγούν.

Ο 37χρονος Ρίζγκα από το Σουδάν και μία ομάδα συμπατριωτών του που συναντήσαμε βρίσκονταν μόλις πέντε ημέρες στο Κουτσόχερο. Είχαν φτάσει από την Κρήτη, κι ο προηγούμενος σταθμός τους ήταν η Δομή Σιντικής, κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Εκεί έμειναν δύο μήνες σε ένα περιβάλλον που οι ίδιοι χαρακτηρίζουν «κόλαση»: απομόνωση λόγω τοποθεσίας, ανεπαρκές φαγητό, έλλειψη καθαρών ρούχων και μεταδοτικές ασθένειες. «Δεν ήταν ζωή για ανθρώπους εκεί. Χαιρόμαστε που φύγαμε», λένε με μια φωνή.

Καταγγέλλουν ότι στη Σιντική η αστυνομία τους απαγόρευε ακόμη και να επισκεφτούν γιατρό. «Ήταν σαν να είμαστε στη Λιβύη», σημειώνουν, περιγράφοντας ξυλοδαρμούς και μόνιμη ανασφάλεια. Στο Κουτσόχερο νιώθουν περισσότερο ασφαλείς, γιατί κάθε νέο καραβάνι που φτάνει, περνάει από ιατρικές εξετάσεις, κι αυτό τους καθησυχάζει. Είναι χαρακτηριστικό πως φωνάζουν από το μεγάφωνο το όνομα του αιτούντα άσυλο και τον αριθμό του κοντέινερ του για να να προσέλθει στο ιατρείο και να ολοκληρώσει όλες τις διαγνωστικές εξετάσεις. «Έτσι μας φώναζαν κι εμάς να πάμε στο ιατρείο όταν πρωτοήρθαμε», θυμάται η κυρία Χρυσάνθη.

Ο Ρίζγκα είναι κτηνίατρος και έφυγε από το Νταρφούρ λόγω πολέμου. Στο Σουδάν εργαζόταν σε μια μικρή κλινική ζώων. Στη Λιβύη, μπόρεσε να συνεχίσει την ίδια δουλειά για έναν χρόνο. Στην Ευρώπη, όμως, το δίπλωμά του δεν αναγνωρίζεται. Έτσι, περιορίζεται να φροντίζει τις αμέτρητες γάτες που κυκλοφορούν ελεύθερες στη Δομή. «Εδώ δεν μπορώ να συνεχίσω το επάγγελμά μου», λέει. «Αλλά τουλάχιστον μπορώ να φροντίσω αυτά τα ζώα».

Οι Σουδανοί αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες και η απουσία ΜΚΟ στην περιοχή τους προβληματίζει. «Δεν ξέρουμε σε ποιον να απευθυνθούμε για να βρούμε δουλειά», εξηγεί ο Ρίζγκα στο NEWS 24/7. «Χρειαζόμαστε χρήματα για να πάμε στο σούπερ μάρκετ, για το λεωφορείο μέχρι τη Λάρισα. Μου είπαν ότι κάποια στιγμή θα περάσει ένας υπεύθυνος για να μας καθοδηγήσει, αλλά ακόμη δεν τον είδαμε».

Στην πλατεία της Μάνδρας περνούσαν το απόγευμά τους και νεαροί Σουδανοί της φυλής Zaghawa. Κάποιοι φορούσαν λευκό τουρμπάνι, σύμβολο ταυτότητας που δεν είναι υποχρεωτικό για όλους. Η φυλή τους έχει πληρώσει ακριβά τον εμφύλιο στο Νταρφούρ, λόγω και της συμμετοχής της στο αντάρτικο. Ανάμεσά τους ο Αμπουτάλιμ, μόλις 20 χρονών. Μιλούσε άπταιστα αγγλικά και εξήγησε πως είχε περάσει στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει διοίκηση επιχειρήσεων. Δεν πρόλαβε ποτέ να ξεκινήσει. Ο πόλεμος τον έσπρωξε στη Λιβύη, όπου δούλεψε για έναν χρόνο σε οικοδομές. «Τώρα θα έκανα οποιαδήποτε δουλειά στην Ελλάδα», λέει.

Οι ντόπιοι της πλατείας τους κοιτάζουν με απορία αλλά και διάθεση βοήθειας. «Αγροτικές δουλειές δεν έχουμε αυτή την περίοδο», λένε, «αλλά υπάρχει ένα εργοστάσιο ανακύκλωσης στον Βόλο που ίσως ψάχνει κόσμο». Παρά τη γλωσσική απόσταση, προσπαθούν να τους κατευθύνουν.

Ο κύριος Βασίλης που μένει στη Δομή πριν έρθουν οι Σουδανοί, θυμήθηκε τους Σύρους που πέρασαν παλιότερα από το Κουτσόχερο. «Τους έβρισκα δουλειά στα χωράφια, τους είχα φίλους. Όλοι έφυγαν κι έμεινα μόνος. Αυτοί εδώ μου φαίνονται καλά παιδιά, ήσυχα. Μαλώνουν καμιά φορά μεταξύ τους, αλλά με εμάς όχι. Δεν έχουμε τίποτα κοινό μαζί τους».

Ο Ρίζγκα επιμένει να ρωτάει πώς θα βρει δουλειά. Θέλει να μάθει καλύτερα αγγλικά και ελληνικά για να καταφέρει να μείνει στην Ελλάδα και να φτιάξει μια νέα ζωή. «Μου αρέσει η χώρα, αλλά δεν ξέρω πώς να βρω δουλειά», επαναλαμβάνει. Κι εκεί, ανάμεσα στην πλατεία της Μάνδρας, το Κεραμίδι και τα κοντέινερ του Κουτσόχερου, οι ιστορίες των Ελλήνων πλημμυροπαθών και των Σουδανών προσφύγων τέμνονται. Στη φτώχεια, στην αγωνία για το αύριο, στην αίσθηση ότι ζουν σε μια μόνιμη προσωρινότητα. Και στο βάρος να μην μπορούν να γυρίσουν ποτέ στο σπίτι που θυμούνται.