ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΧΩΡΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ: ΔΕΝ ΦΑΝΤΑΖΕΣΑΙ ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΑΝ ΧΑΘΟΥΝ

*Disclaimer: Πριν ξεκινήσετε να διαβάζετε παρακάτω, μην ξεχάσετε να ευχαριστήσετε νοερά την Apis Mellifera, όπως επίσημα λέγεται η μέλισσα, για 1 στις 3 τροφές που θα καταναλώσετε μέσα στην ημέρα.

Στο βιβλίο της “The Beekeeper’s Lament”, η δημοσιογράφος Hannah Nordhaus αναφέρει χαρακτηριστικά πως οι μέλισσες είναι “η κόλλα που κρατά το γεωργικό μας σύστημα ενωμένο” και αν ανατρέξει κανείς σε μία παλαιότερη καμπάνια που πραγματοποίησε η αμερικανική αλυσίδα σούπερ μάρκετ Whole Foods στο πλαίσιο ανάδειξης της σημασίας των μελισσών, θα καταλάβει για ποια “κόλλα” μιλάει η Nordhaus.

Τον Ιούνιο του 2013, ένα κατάστημα Whole Foods στην Πολιτεία Rhode Island των ΗΠΑ, απομάκρυνε προσωρινά από το τμήμα φρέσκων προϊόντων όλα τα τρόφιμα που εξαρτώνται από τα επικονιαστικά έντομα. Από 453 προϊόντα, τα 237 εξαφανίστηκαν, μεταξύ των οποίων μήλα, λεμόνια, κολοκύθες και άλλα φρούτα και λαχανικά.

Οι μέλισσες, έχει υπολογιστεί, πως αποτελούν πάνω από το 80% των επικονιαστών εντόμων του πλανήτη, σύμφωνα με την Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος. Αυτό και μόνο καταδεικνύει πως οι μέλισσες είναι σημαντικότατες και σίγουρα απαραίτητες, για την παραγωγή των γεωργικών καλλιεργειών στη χώρα μας και σε όλο τον πλανήτη. Ειδικά όταν λάβει υπόψη του κανείς ότι οι μέλισσες επισκέπτονται πάνω από 300 είδη καλλιεργούμενων φυτών, αριθμός που αντιπροσωπεύει το 75% των καλλιεργειών.

Ωστόσο, παράγοντες όπως η έντονη κλιματική αστάθεια (βροχοπτώσεις, ισχυροί άνεμοι και χαμηλές θερμοκρασίες την Άνοιξη, ξηρασία, συνεχώς αυξανόμενη θερμοκρασία), η εντατική χρήση της αγροτικής γης και η επέκταση των μονοκαλλιεργειών, μεταξύ άλλων, επηρεάζουν αρνητικά την επικονίαση και μειώνουν τη βιοποικιλότητα των μελισσών.

Αυτό τον αλληλοσυσχετισμό και την αλληλεξάρτηση μεταξύ κλιματικής κρίσης και γεωργίας αναδεικνύει και η νέα επιστημονική Έκθεση “Μεταβολές κλιματικών παραμέτρων στην Ελλάδα” – με τον τομέα της μελισσοκομίας να βρίσκεται μεταξύ άλλων στο επίκεντρο – που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο ενημερωτικής εκδήλωσης της Greenpeace, με τίτλο “Κλίμα και Γεωργία σε αλληλένδετη κρίση: Μονόδρομος ένα βιώσιμο αγροτικό μοντέλο“.

H Greenpeace ανέθεσε σε ομάδα κλιματικών επιστημόνων της χώρας να αποτιμήσουν και να καταγράψουν τις μεταβολές τριών βασικών μετεωρολογικών παραμέτρων στην ελληνική επικράτεια τα τελευταία τριάντα χρόνια (1994-2024): βροχόπτωση, ξηρασία, θερμοκρασία αέρα. Ταυτόχρονα, οι επιστήμονες εστίασαν στα τρία ακραία κλιματικά γεγονότα που επηρέασαν τη χώρα μας το 2023- 2024: κακοκαιρία Daniel και καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία (φθινόπωρο 2023), ο θερμότερος χειμώνας που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ελλάδα (χειμώνας 2024) και το θερμότερο καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα (καλοκαίρι 2024).

Οι κλιματικοί επιστήμονες συνέταξαν την παρούσα έκθεση με τίτλο “Μεταβολές μετεωρολογικών παραμέτρων στην Ελλάδα” και κατέληξαν στο συνταρακτικό συμπέρασμα: “Η ανοδική τάση 30 ετών της θερμοκρασίας φτάνει τη μέση τιμή της χώρας +1,5°C, ενώ τοπικά ξεπερνά τους +2°C κυρίως στο βορειοδυτικό τμήμα της Ελλάδας“. Όπως επισημαίνεται μάλιστα στην έκθεση, η ανοδική τάση της θερμοκρασίας ήταν ήδη εμφανής στις κλιματικές προσομοιώσεις για την ανατολική Μεσόγειο που είχαν δημοσιευθεί πριν από περίπου 20 χρόνια.

Η γεωργία επηρεάζεται και εξαρτάται άμεσα από τις κλιματικές συνθήκες, ενώ οι φυσικοί πόροι στους οποίους βασίζεται, όπως το έδαφος και το νερό, επηρεάζονται και αυτοί με τη σειρά τους από το κλίμα. Οι μεταβολές των κλιματικών παραμέτρων (κυρίως οι αλλαγές στη θερμοκρασία, την ξηρασία, τις βροχοπτώσεις και τον παγετό) μπορούν να επιφέρουν αλλαγές τόσο στο είδος των καλλιεργειών ανά περιοχή και στην απόδοσή τους, όσο και στις εφαρμοζόμενες καλλιεργητικές πρακτικές, όπως η άρδευση και η αντιμετώπιση ασθενειών. Οι επιπτώσεις αυτές εξαρτώνται από το είδος, την έκταση και την ένταση των μεταβολών των κλιματικών παραμέτρων.

Ένας από τους τομείς που επηρεάζεται είναι και αυτός της μελισσοκομίας.

Η παρατεταμένη ξηρασία και ανομβρία το 2024 οδήγησαν σε περιορισμένη έως ανύπαρκτη αυτοφυή βλάστηση, και ιδιαίτερα στα φρυγανώδη, των οποίων τα άνθη αποτελούν βασική τροφή για τη μέλισσα, κυρίως στις ξηροθερμικές περιοχές (πχ νησιά, Πελοπόννησος, Κρήτη), με αποτέλεσμα οι πληθυσμοί της μέλισσας να υποστούν σοβαρές απώλειες, σύμφωνα με την έκθεση.

Την ίδια στιγμή η μείωση του πληθυσμού των μελισσών έχει επιπτώσεις όχι μόνο στην παραγωγή μελισσοκομικών προϊόντων αλλά και στην επικονίαση, η οποία είναι μία ζωτική λειτουργία της φύσης για την παραγωγή τροφής.

Προσπαθώντας να κατανοήσουμε περαιτέρω τις απειλές με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες οι μέλισσες και οι υπόλοιποι επικονιαστές, ζητήσαμε από την Έλενα Δανάλη, Υπεύθυνη της εκστρατείας για τη Βιώσιμη Γεωργία στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace, να μας εξηγήσει γιατί είναι τόσο σημαντικός ο ρόλος της μέλισσας για την παραγωγή τροφής και τη βιοποικιλότητα.

Τα παρακάτω facts που έδωσε στο NEWS 24/7, μιλούν από μόνα τους:

• Πάνω από το 35% της παγκόσμιας παραγωγής τροφής εξαρτάται από τα έντομα-επικονιαστές.
• Εάν οι μέλισσες αφανιστούν, οι 71 από τις 100 πιο σημαντικές φυτικές καλλιέργειες παγκοσμίως που επικονιάζονται από τις μέλισσες, θα αρχίσουν να εξαφανίζονται και αυτές.
• Καρποί όπως τα μήλα, οι φράουλες και τα αμύγδαλα θα εμφανίσουν απότομη πτώση.
• Χωρίς τις καλλιέργειες αυτές, εκατομμύρια άνθρωποι και ζώα θα υπέφεραν από στέρηση τροφής, αφού το 1/3 των καλλιεργειών βασίζεται στην επικονίαση.
• Στην Ευρώπη μόνο, πάνω από 4.000 είδη λαχανικών μεγαλώνουν χάρη στην ακούραστη δουλειά των μελισσών.

Ήδη από τον Νοέμβριο του 2023, μετά τις καταστροφικές πλημμύρες από τις κακοκαιρίες Daniel & Elias που έπληξαν την αγροτική πρωτεύουσα της χώρας, η Greenpeace, αναφέρει στο NEWS 24/7 η κ. Δανάλη, είχε παρουσιάσει Έκθεση με τίτλο “Προτάσεις για την αναγέννηση της αγροτικής παραγωγής στη Θεσσαλία για την τροφή, τη γεωργία, τη βιοποικιλότητα, το κλίμα, την υγεία και την ανθεκτικότητα της παραγωγής εν μέσω πολλαπλών κρίσεων“, όπου προτείνεται η ενίσχυση του πληγέντα κλάδου της μελισσοκομίας.

Αλλά και στις 10 Αρχές για ένα βιώσιμο, δίκαιο και ανθεκτικό αγροτικό μοντέλο που προτάθηκαν στην Έκθεση “Μεταβολές κλιματικών παραμέτρων στην Ελλάδα”, η ενίσχυση της μελισσοκομίας, ένας κλάδος – κλειδί για την επικονίαση, την παραγωγή τροφής, τη βιοποικιλότητα και τα υγιή αγροτικά οικοσυστήματα, κρίνεται αναγκαία.

Οι προτάσεις ενδεικτικά:

• επέκταση της μελισσοχλωρίδας
• τακτικές αναλύσεις για πιθανή ρύπανση
• χαρτογράφηση της νέας μελισσοκομικής βλάστησης
• ενίσχυση της νομαδικής μελισσοκομίας
• απαγόρευση ψεκασμών μελισσοτοξικών ουσιών στις καλλιέργειες.

iStock

“Η μελισσοκομία βάλλεται διαρκώς από την κλιματική αλλαγή”

Λαμβάνοντας υπόψιν μας τα παραπάνω, το NEWS 24/7 συνομίλησε με τον Βασίλη Ντούρα, μελισσοκόμο και πρώην Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδας, ο οποίος τόνισε πόσο απόλυτα εξαρτημένη είναι η μελισσοκομία και η ίδια η μέλισσα από τις καιρικές συνθήκες.

“Η κλιματική αλλαγή, η οποία είναι δεδομένη και την οποία εμείς παρατηρούμε τουλάχιστον μια 20ετία έχει δυσκολέψει τη ζωή της. Έχουμε μεγάλες μεταβολές μέσα στην ίδια εποχή. Σε μια βδομάδα είχαμε χειμώνα, είχαμε άνοιξη και τώρα έχουμε καλοκαίρι. Αυτές οι μεταβολές δεν αφήνουν τη μέλισσα να λειτουργήσει όπως θα μπορούσε, καθώς κλείνεται μέσα και αναγκαστικά χρειάζεται στήριξη. Έχουμε μεγάλα διαστήματα την άνοιξη είτε με αέρα είτε με βροχοπτώσεις ή με αλλαγές θερμοκρασίας που πάλι δεν μπορεί να μαζέψει μέλι και ναι μεν προσαρμόζεται γιατί έχει καταφέρει να ζει εκατομμύρια χρόνια, αλλά έχει πρόβλημα στο να παράγει αποτέλεσμα”, είπε στο NEWS 24/7 ο κ. Ντούρας, ο οποίος ως μελισσοκόμος ο ίδιος, μοιράστηκε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά μελισσοκόμοι και μελισσοτρόφοι.

“Η ελληνική μελισσοκομία είναι νομαδική. Μετακινούμε τα μελίσσια μας διαρκώς, αλλά δημιουργούνται προβλήματα, καθώς οι μεταβολές του καιρού επηρεάζουν και τις περιόδους µελιτοφορίας, με αποτέλεσμα αυτές είτε να περιορίζονται είτε να ακυρώνονται εντελώς. Επίσης, μεγάλα διαστήματα ξηρασίας έχουν ως αποτέλεσμα η μέλισσα να μην βρίσκει πουθενά γύρη, γιατί χωρίς γύρη δεν μπορεί να κάνει γόνο”.

Κάθε διαμαρτυρία τους, όμως, ήδη από το 2009, όταν διατελούσε πρόεδρος των Ελλήνων Μελισσοκόμων, έπεφτε όπως είπε στο κενό.

“Όταν μιλούσαμε για κλιματική αλλαγή και ότι υπάρχει πρόβλημα, ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα, να κάνουν κάτι που να διευκολύνουν τη ζωή των ανθρώπων, όχι μόνο των μελισσοκόμων, μας κοιτούσαν αδιάφορα. Πότε θυμηθήκαν ότι υπάρχει κλιματική αλλαγή; Όταν κάηκαν μισό εκατομμύριο στρέμματα στην Εύβοια.

Η μελισσοκομία βάλλεται διαρκώς από την κλιματική αλλαγή και δεν μπορούν οι μελισσοκόμοι να ελπίζουν ότι θα βγάλουν εισόδημα. Χρειάζεται να έχεις πολλά χρήματα να μπορείς να στηρίζεις διαρκώς τα μελίσσια. Δηλαδή, αυτή τη στιγμή ταΐζουμε όλοι τα μελίσσια μας για να μπορέσουν να σταθούν και να αναπτυχθούν οι μέλισσες και αυτή τη δυνατότητα δεν την έχουμε όλοι”, σχολίασε ο κ. Ντούρας.

Στα περαιτέρω προβλήματα του κλάδου της μελισσοκομίας που ανέδειξε ο κ. Ντούρας, έρχεται να προστεθεί και αυτό της παραγωγής μελιού, με τον ίδιο να αναφέρει χαρακτηριστικά πως “η μέλισσα προσφέρει σε όλους τους άλλους πολύ περισσότερα από ότι δίνει σε αυτόν που την φροντίζει”.

“Οι τιμές του μελιού έχουν μείνει χαμηλά και όχι από ευθύνη των τυποποιητών. Το κράτος δεν θέλησε ποτέ να προχωρήσει τη διαδικασία του να ξεχωρίσει το ελληνικό μέλι από τα εισαγόμενα και δεν υπάρχει φορέας που να πραγματοποιεί πραγματικά ελέγχους. Η νοθεία είναι πάντα μπροστά από την νομοθεσία. Υπάρχει ας πούμε το λεγόμενο κινέζικο μέλι που δεν είναι επί της ουσίας μέλι, αλλά σιρόπι από ρύζι και παντζάρι, του οποίου οι χημικές αναλύσεις ταιριάζουν κατά 90%. Αν προσθέσουν σε αυτό και 10-20% πραγματικό μέλι, τότε ο σκοπός επετεύχθη”, είπε μεταξύ άλλων.

Με τη μελισσοκομία όλης της Ευρώπης να μπαίνει πρόσφατα στην ΚΑΠ, ο κ. Ντούρας ανέφερε πως ο συγκεκριμένος κλάδος στις περισσότερες χώρες εκπροσωπείται είτε από καθηγητές που βλέπουν τη μέλισσα σαν έρευνα, είτε από εργαζόμενους σε Ινστιτούτα Μελισσοκομίας που εργάζονται πάνω σε αυτή ή από ανθρώπους με ευαισθησία.

“Λίγοι όμως είναι οι επαγγελματίες που θα τη δούνε όπως τη βλέπουν όλοι οι άλλοι, συν το ότι πρέπει να ζήσουν μέσα από αυτή”, σχολίασε χαρακτηριστικά.

Κλείνοντας, ο κ. Ντούρας τόνισε πως όταν σκέφτεται κανείς τη λέξη περιβάλλον και πώς θα το προστατεύσει, πρέπει να σκέφτεται τη μέλισσα, γιατί αν προστατεύσει τη μέλισσα, προστατεύει έτσι και το περιβάλλον. “Η μέλισσα λειτουργεί ως δείκτης. Είναι το θύμα, που πρώτα εκείνη χάνεται και έπειτα βλέπει ο άνθρωπος τι πρέπει να αλλάξει”, κατέληξε.