ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΓΙΟΥΚΙ, ΤΟΝ ΣΚΥΛΟ ΒΟΗΘΟ ΤΟΥ

Αν έχεις σκύλο, ξέρεις ότι καταλαβαίνει πώς νιώθεις (σίγουρα καλύτερα από τους άλλους ανθρώπους, ενδεχομένως καλύτερα και από εσένα) και συμπεριφέρεται αναλόγως.

Ασθενείς; O “πιο πιστός σου σύντροφος” ακουμπά, απαλά, το σώμα του δίπλα σου, με το πρόσωπο του προς το δικό σου πρόσωπο -σαν να σου λέει «μην ανησυχείς, είμαι εγώ εδώ για εσένα». Κάπως έτσι συμπεριφέρεται και όταν έχεις άγχος, το οποίο σου “παίρνει”.

Έχεις νεύρα, γιατί “έφαγες” 2 ώρες στους δρόμους; Είναι πιο επιφυλακτικός στον τρόπο που σε προσεγγίζει, αλλά δεν παραιτείται μέχρι τη δικαίωση: μέχρι να ασχοληθείς μαζί του και αισθανθείς αμέσως, να χαλαρώνεις.

Θα έχεις παρατηρήσει επίσης, ότι πέραν του ότι ο σκύλος σου σε καταλαβαίνει χωρίς να πεις λέξη (όπως επιβεβαιώνουν και μελέτες), δεν παραιτείται από την προσπάθεια να σε βοηθήσει να αισθανθείς καλύτερα, μέχρι να τα καταφέρει.

Και κάπως έτσι φτάσαμε στο θέμα μας: τους σκύλους βοηθούς παιδιών με αυτισμό.

Πώς καταλαβαίνουν οι σκύλοι τι νιώθουμε

Οι σκύλοι είναι ο θρίαμβος του read the room, με την όσφρηση τους -που είναι έως 100.000 φορές καλύτερη από τη δική μας- να τους ενημερώνει για κάθε χημική μεταβολή που προκύπτει μέσα μας, ανάλογα με το πώς αισθανόμαστε.

Ανιχνεύουν ορμόνες, φερομόνες και ό,τι άλλο απελευθερώνεται στον οργανισμό μας, ανά πάσα συνθήκη. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως κάποιες φυλές μπορούν να μυρίσουν και τον καρκίνο.

Στα παιδιά με αυτισμό, οι ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι μπορούν να αναγνωρίσουν και διακόψουν ανεπιθύμητες ή ακόμα και δυνητικά επικίνδυνες συμπεριφορές (πχ αυτοτραυματισμούς), καθώς τις αντιλαμβάνονται εν τη γενέσει τους.

«Προσφέρουν συναισθηματική ηρεμία και μειώνουν τα επίπεδα κορτιζόλης» λέει στο NEWS 24/7 η Αγγελική Ανδριοπούλου, πρωταθλήτρια στο θαλάσσιο σκι (η πρώτη Ελληνίδα που μπήκε στο Hall of Fame του σπορ), στρατιωτικός, εκπαιδεύτρια σκύλων οδηγών και επικεφαλής του οργανισμού «Σκύλοι Βοηθοί Ελλάδας – Assistance Dogs Greece».

«Το πολύ θετικό που έχουν οι σκύλοι, σε σχέση με τα παιδιά με αυτισμό είναι πως δεν παραιτούνται. Οι άνθρωποι έχουμε την τάση, όταν δεν υπάρχει οπτική επαφή, να το παίρνουμε ως “σήμα” πως ο άλλος δεν θέλει επαφή μαζί μας και πηγαίνουμε παρακάτω.

Οι σκύλοι δεν το έχουν αυτό. Δεν έχουν πρόβλημα όταν δεν τους κοιτάμε στα μάτια. Μπορούν να δημιουργήσουν σύνδεση και με το χέρι σου ή ένα μπισκοτάκι που τους δίνεις κλπ. Δεν παραιτούνται, δεν φεύγουν, ειδικά όταν τους έχεις εκπαιδεύσει. Διεκδικούν και αυτό το κομμάτι δημιουργεί μια πάρα πολύ έντονη σχέση και σύνδεση με το παιδί.

Αυτό είναι πολύ βοηθητικό, καθώς ένα παιδί με αυτισμό έχει τις ίδιες ανάγκες με όλα τα υπόλοιπα παιδιά, όπως αυτές για σύνδεση και κοινωνικοποίηση. Η κοινωνία όμως, δεν ξέρει πώς να το “διαβάσει” αυτό και να κάνει τις κατάλληλες ενέργειες».

Οι σκύλοι ξέρουν. Επίσης, δεν κρίνουν. Μόνο ενθαρρύνουν. Κι έτσι σε κάνουν να αισθάνεσαι ουσιαστική ασφάλεια.

Πώς εκπαιδεύεται ένας σκύλος για συνοδοιπόρος παιδιού με αυτισμό

Είχαμε τη χαρά να μας ανοίξουν το σπίτι τους ο (νοσηλευτής) Στέλιος, η (βρεφοκόμος) Ιωάννα και ο γιος τους ο Κωνσταντίνος, οι οποίοι πριν έξι μήνες καλωσόρισαν στην οικογένεια τους τη Γιούκι.

Η Γιούκι εκπαιδεύτηκε για συνοδοιπόρος του Κωνσταντίνου. Οι κηδεμόνες της δεν είχαν ζήσει, ποτέ άλλοτε, με σκύλο.

Ενώ μιλούσαμε, ασυναίσθητα άρχισα να δακρύζω. Ένιωσα να με κατακλύζει ένα από τα πιο θετικά συναισθήματα που έχω νιώσει στη ζωή μου, βλέποντας να παίζουν και να γελούν ένα παιδί και ένας σκύλος και παράλληλα να γελούν τα μάτια των γονιών τους. Και όλα αυτά συνέβαιναν σε ένα από τα πιο φωτεινά (και δεν εννοώ διαμπερή ή τριφασικά -αλλά ενεργειακά) σπίτια, στα οποία έχω μπει στη ζωή μου.

Η Γιούκι είναι ο πρώτος σκύλος που παρέδωσε η ομάδα «Σκύλοι Βοηθοί Ελλάδας – Assistance Dogs Greece» σε οικογένεια με παιδί στο φάσμα του αυτισμού. Από το 2008 εκπαιδεύει σκύλους οδηγούς για τυφλούς.

Όπως εξηγεί η κυρία Ανδριοπούλου, Εκπαιδεύτρια Κινητικότητας & Προσανατολισμού με Σκύλο Οδηγό, «από όταν ξεκινήσαμε, θέλαμε να παρέχουμε σκύλους βοηθούς, για όλες τις αναπηρίες. Αρχίσαμε από την τυφλότητα και τώρα προχωράμε στο φάσμα του αυτισμού».

Διευκρινίζει ότι στην ουσία γίνεται συνεκπαίδευση με το παιδί «ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού εκπαιδεύεται και ο σκύλος, αφού προηγουμένως τακτοποιήσει τη βασική εκπαίδευση.

«Οι σκύλοι επιλέγονται στις 5 εβδομάδες ζωής τους, όταν τεστάρουμε να δούμε πόσο ανθρωποκεντρικά είναι, μεταξύ άλλο, και πόσο θέλουν να δουλέψουν. Ελέγχουμε και τις εμπειρίες, καθώς ένα τραύμα (πχ μια επίθεση από αγέλη) μπορεί να μην του επιτρέψει να μπορεί να δουλέψει.

Οι φυλές είναι κυρίως, τα Labradors και τα Golden Retrievers «που έχουν στο DNA τους την τάση να φέρουν πίσω το θήραμα.

Ο πρώτος χρόνος έχει να κάνει πολύ με την κοινωνικοποίηση του ζώου και τη βασική υπακοή. Ο σκύλος μαθαίνει πως όσα θα κληθεί να δουλέψει είναι υπέροχα. Μαθαίνει να αγαπά τη δουλειά του. Αν δεν μπορεί να την αγαπήσει, δεν θα το πιέσουμε. Δεν θα είναι ευτυχισμένο και δεν θα την κάνει καλά.

Η ευζωία του ζώου είναι πολύ σημαντική για εμάς. Είναι ο λόγος που το 40% με 50% των σκύλων που εκπαιδεύονται για παιδιά στο φάσμα, κάνουν τελικά, αυτήν τη δουλειά.

Το ζητούμενο, τον πρώτο χρόνο, είναι να μπορεί να συγκεντρωθεί το ζώο και να δουλέψει με χαρά σε όλα τα μέρη που θα κληθεί να δουλέψει, όταν πάει στο παιδί.

Η δουλειά λοιπόν, αρχίζει όταν ο σκύλος είναι δυο μηνών.

Μαθαίνει απλά πραγματάκια της βασικής εκπαίδευσης, με πολλούς θετικούς τρόπους, δηλαδή επιβράβευση, είτε είναι μπισκοτάκια, είτε χαδάκια, είτε παιχνιδάκια. Του μαθαίνουμε την απλή επικοινωνία, που είναι το άπαν για να έχουμε καλή σχέση με τον σκύλο μας.

Δεν είναι δύσκολο να μάθει το “κάτσε”. Το θέμα είναι να μπορέσεις να κάνεις αυτήν τη σύνδεση, να φτιάξεις την κατάλληλη επικοινωνία για να κάνει το σκυλί αυτά που θέλεις.

Πώς εμείς δημιουργούμε διαφορετικές σχέσεις με διαφορετικούς ανθρώπους; Έτσι και οι σκύλοι κάνουν το ίδιο ανάλογα με τη σχέση που έχουν, βάσει και του πόσο αγαπούν αυτό που κάνουν».

Οι εντολές που μαθαίνει το ζώο είναι μονολεκτικές, όπως είναι και αυτές στα παιδιά με αυτισμό «καθώς λειτουργούν πολύ καλύτερα με αυτές», εξηγεί ο Στέλιος, «στην ουσία και στις δυο περιπτώσεις, έχουν καλύτερο αποτέλεσμα τα οπτικοακουστικά μηνύματα. Θέλει και τις εντολές, αλλά και σχετικές κινήσεις».

Αφότου ολοκληρωθεί η βασική εκπαίδευση του σκύλου, γίνεται η γνωριμία του σκύλου με το παιδί για να αρχίσει η σύνδεση. «Αυτή και πάλι γίνεται με παιχνίδι, ανάλογα με τις ικανότητες του παιδιού και τα “θέλω” του σκύλου.

Στην περίπτωση του Κωνσταντίνου, επειδή του αρέσει να παίζει κρυφτό, μάθαμε και στη Γιούκι να παίζει κρυφτό. Έτσι, το παιχνίδι αυτό βοήθησε και το παιδί, αλλά και τον σκύλο στη σύνδεση. Χρησιμοποιούμε διάφορα τέτοια εργαλεία».

Η συνεκπαίδευση κρατάει 6 μήνες και μετά ο σκύλος μετακομίζει στο νέο του σπίτι. «Μετά χρειάζονται από 6 μήνες έως ένας χρόνος για να δέσουν σαν ομάδα».

Η ειδικός τονίζει πως «έχει πολύ μεγάλη σημασία το ταίριασμα, γιατί είναι διαφορετικές οι ανάγκες που υπάρχουν. Χρειαζόμαστε έτσι, διαφορετικούς χαρακτήρες ώστε να υπάρχουν και σκύλοι με πολλή ενέργεια, αλλά και σκύλοι που είναι πιο χαλαροί.

Αν δηλαδή, ένας σκύλος έχει πολλή ενέργεια, θα τον ταιριάξουμε με ένα παιδί που έχει ανάγκη από αισθητηριακή διέγερση».

Η Γιούκι θα δουλεύει έως τα 8 της χρόνια «καθώς κοιτάμε την υγεία της. Στο πρόγραμμα είναι ο έλεγχος της ακοής, της όρασης και της γενικότερης υγείας της».

Όταν μπει στην τρίτη ηλικία, θα σταματήσουν οι εντολές που θα έχουν σχέση με εργασία. Πόσο εύκολο θα είναι να “βγει” από αυτό που ήξερε σε όλη της ζωής; «Πολλοί σκύλοι δεν σταματούν ποτέ να φροντίζουν. Είναι μέρος της ζωής τους. Εμείς όμως, μετά τα 8 δεν στηριζόμαστε πάνω τους».

SOS: Σταμάτα να χαϊδεύεις σκύλος εργασίας

H κυρία Ανδριοπούλου θέλησε να παρακαλέσει να μην τρέχουμε να χαϊδέψουμε έναν σκύλο εργασίας, όταν τον βλέπουμε μπροστά μας «γιατί εκείνη την ώρα δουλεύει.

Επίσης, αν έχουμε ένα σκυλάκι, δεν το πάμε να γνωριστεί με τον σκύλο εργασίας που εκείνη την ώρα δεν παίζει». Αν συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε, ενδέχεται να διαταράξουμε μια συνθήκη που βοηθά ζωές. Οπότε, ας συγκεντρωθούμε.

Πώς βοηθά ένας σκύλος παιδί με αυτισμό

Ζητήσαμε από τους γονείς του Κωνσταντίνου, να μας εξηγήσουν πώς η Γιούκι άλλαξε τη ζωή της οικογένειας -αρχής γενομένης από αυτήν του Κωνσταντίνου- σε αυτούς τους έξι μήνες συνύπαρξης.

«Ένα πρωί, μου έφερε τις κάλτσες -την ώρα που ξυπνάω συνήθως για να φύγω για τη δουλειά-, σαν να μου έλεγε “ακόμα εδώ είσαι εσύ;”», λέει γελώντας ο Στέλιος.

Η Ιωάννα αναφέρει πως «ένα πρωί ξύπνησα με τη μουσούδα της να σπρώχνει το κεφάλι μου. Είχε ξυπνήσει ήδη ο Κωνσταντίνος και ήλθε να με ενημερώσει».

Ο κύριος λόγος που απευθύνθηκε το ζευγάρι στον οργανισμό «Σκύλοι Βοηθοί Ελλάδας» ήταν «η ασφάλεια του Κωνσταντίνου» λέει ο Στέλιος, «μικρότερος γινόταν επιθετικός και υπήρχε ο κίνδυνος αυτοτραυματισμού. Επίσης, δεν έχει την αίσθηση του φόβου. Δεν μπορεί να περάσει με ασφάλεια, έναν δρόμο. Δεν έχει την αίσθηση του κινδύνου.

Όταν αγχώνεται ή έχει τάση φυγής, η Γιούκι τον σταματά, καθώς είναι πάντα συνδεδεμένη μαζί του, με ένα ειδικό λουρί. Γίνεται η “άγκυρα ασφαλείας”, του προσφέρει το αίσθημα της ασφάλειας. Σκέψου ότι μια μέρα σταμάτησε κι εμένα!».

Όπου “άγκυρα”, ο Στέλιος, ο Κωνσταντίνος και η Γιούκι περπατούν κατ’ αυτόν τον τρόπο.

«Επίσης, ο Κωνσταντίνος λατρεύει τις αγκαλιές. Μπορεί ωστόσο, να πάει και σε έναν άγνωστο να τον αγκαλιάσει. Όταν ήταν τρεισήμισι μας είχε φύγει από το πάρκο, για να αγκαλιάσει κάποιον και τον “βουτήξαμε” την τελευταία στιγμή.

Αυτό τώρα, δεν θα συμβεί. Δεν θα τον αφήσει η Γιούκι να φύγει στο δρόμο ή όπου αλλού είμαστε, όπως για παράδειγμα στο σούπερ μάρκετ «όπου τον είχαμε χάσει μια φορά, όταν ήταν μικρότερος».

Η “νιφάδα” όπως μεταφράζεται το όνομα της Γιούκι «δείχνει περισσότερη υπομονή, ίσως από ό,τι χρειάζεται, σε άλλα παιδιά».

Στην προ Γιούκι εποχή, ο Κωνσταντίνος ξυπνούσε στις 3.30 τα ξημερώματα «λόγω βιολογικού ρολογιού». Στην εποχή της συμβίωσης με τη Γιούκι «αυτό το ρολόι “χτυπάει” πολύ σπάνια». Να σημειωθεί εδώ πως η τριχωτή φίλη του Κωνσταντίνου, κοιμάται στο πλευρό του -στο κρεβατάκι της που είναι δίπλα στο δικό του. Το κρεβάτι του Κωνσταντίνου είναι το μόνο στο οποί ανεβαίνει, όταν χρειαστεί. .

«Το κάνει όταν αντιλαμβάνεται την αισθητηριακή διέγερση (έκρηξη θυμού ή συναισθηματική κατάρρευση) του Κωνσταντίνου και παρεμβαίνει για να τη διακόψει». Όταν το κάνει άνθρωπος αυτό, σφίγγει στην αγκαλιά του τον άνθρωπο που δοκιμάζεται. Η Γιούκι ασκεί πίεση στο σώμα του παιδιού με το κεφάλι της. «Αρχικά το έκανε με τα πόδια της, αλλά δεν άρεσε στον Κωνσταντίνο», λέει η Ιωάννα.

Όταν λες στη Γιούκι “μίλα”, γαβγίζει. Αυτό έχει βοηθήσει τον Κωνσταντίνο να μάθει να διαχειρίζεται το θόρυβο γενικότερα και πλέον, περνάει από γειτονιές με σκύλους στα σπίτια, τις οποίες απέφευγαν παλαιότερα οι γονείς του, προκειμένου να μην ταραχθεί.

Πλέον, το παιδί επικοινωνεί και τις ανάγκες του σαν να είναι ανάγκες της Γιούκι. «Παλαιότερα μιλούσε για τον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο. Πια, μας λέει “η Γιούκι θέλει να πάει βόλτα”».

Επίσης, ο μικρός την αναζητά όταν βγαίνει από το σχολείο «και υπάρχει πολύς κόσμος και φασαρία και “ανεβάζει” ένταση -ή μπορεί να έχει πάει κάτι στραβά στο σχολείο. Η Γιούκι έχει άδεια και να μπει στους σχολικούς χώρους. Πρέπει όμως, να συνοδεύεται από τον ενήλικα χειριστή της».

Πρωί και βράδυ, πριν “πιάσει” δουλειά, η Γιούκι πάει βόλτα.

Τις ώρες που ο Κωνσταντίνος είναι στο σχολείο ή στο λογοθεραπευτή ή σε κάποια άλλη δραστηριότητα που αφορά τη διασκέδαση και τον αγώνα που κάνει, η Γιούκι ξεκουράζεται.

Αν ο Στέλιος και η Ιωάννα δεν της μιλήσουν, δεν κάνει τίποτα. «Σε μια από τις πρώτες ημέρες που ήταν η Γιούκι στο σπίτι, πήρα την Αγγελική να ρωτήσω τι συμβαίνει στον σκύλο και είναι ξαπλωμένος για ώρες. Μου θύμισε πως αν δεν της δώσω κάποια εντολή, δεν θα κάνει κάτι».

Το έπαθα, όταν πήρα την άδεια να τη χαϊδέψω. Κάθισα απέναντι της, περίμενα, με κοιτούσε, την κοιτούσα, ώσπου άκουσα τη φωνή της Αγγελικής να μου λέει “της είπες να έλθει κοντά σου;”. Συγγνώμη Γιούκι, είμαι μαθημένη αλλιώς -στο σπίτι μου οι σκύλοι δίνουν τις εντολές.

Παρεμπιπτόντως, αν είσαι εκπαιδευτής σκύλων ή σκέφτεσαι να γίνεις, ενημέρωσε τον οργανισμό «Σκύλοι Βοηθοί Ελλάδας – Assistance Dogs Greece», γιατί είναι προς αναζήτηση «καθώς υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για σκύλους για παιδιά στο φάσμα, του τύπου να έχουμε διετή αναμονή».

Ποιος δεν θέλει με μια κίνηση, να κάνει το παιδί του να νιώσει ασφάλεια και, τελικά, την ευτυχία της άνευ όρων αγάπης;