EΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΤΟΝ ΥΠΑΙΤΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΣΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το καλοκαίρι καήκαμε όσο καιγόμαστε συνήθως, με το European Forest Fire Information System (EFFIS) να εκτιμά πως οι καμένες εκτάσεις ξεπέρασαν τα 475.000 στρέμματα.

Τα 290.000 αφορούσαν δασική βλάστηση.

Τα περιστατικά ήταν χιλιάδες.

Για τα μισά ο υπαίτιος είναι ο ίδιος: ο ΔΕΔΔΗΕ.

20251104_Fire_Season_Review_2025_v1.0

Για άλλη μια χρονιά η αντιπυρική περίοδος άρχισε με πανηγυρισμούς για τα μέσα που έχουμε στη διάθεση μας και κατέληξε σε στάχτη και μπούρμπερη.

Με αφορμή την ανασκόπηση που δημοσίευσαν για δεύτερη διαδοχική χρονιά, το WWF Eλλάς και Πυρομετεωρολογικής Ομάδας FLAME, που θα έπρεπε να κάνει η Πολιτεία, ας δούμε

• τι μας διέφυγε, πάλι στην αντιπυρική περίοδο,
• ποιες ήταν οι αιτίες των πυρκαγιών,
• πόσο κοντά είμαστε από το ολοκαύτωμα αστικού κέντρου,
• ποιες περιοχές κινδυνεύουν όλο και περισσότερο,
• ποια στοιχεία της αντιπυρικής περιόδου προσδιορίστηκαν ως “προβληματικά”,
• τα λάθος μαθηματικά της κυβέρνησης με τα δασικά στρέμματα που κάηκαν και με τις ζωές που χάνονται και
• πόσα δασικά στρέμματα έχουν απομείνει.

Ας ευχηθούμε πως μια μέρα θα υπάρξει ολοκληρωμένος και δημόσια διαθέσιμος οικονομικός απολογισμός, με συστηματική καταγραφή κόστους πρόληψης, καταστολής και αποκατάστασης, όπου θα φαίνεται κατά πόσο αποδίδει ό,τι πληρώνουμε, μαζί με ένα ενιαίο σύστημα συλλογής δεδομένων από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.

Μόνο έτσι θα γίνουν ξεκάθαρα τα διδάγματα και θα επιτραπεί η συνεχής βελτίωση και η λογοδοσία, όπως εξηγείται στην έκθεση.

Τι άλλαξε στην φετινή διαχείριση των πυρκαγιών

Zητήσαμε από τον υπεύθυνο χερσαίου προγράμματος της WWF Ελλάς, Νίκο Γεωργιάδη και τον Θοδωρή Γιάνναρο από την FLAME να μας εξηγήσουν αν σημειώθηκε κάποια πρόοδος, στον τρόπο που διαχειριστήκαμε φέτος της πυρκαγιές.

Ο κύριος Γιάνναρος σημείωσε ότι «ήταν πάλι, μια άσχημη χρονιά, με καμένες εκτάσεις κοντά τα 500.000 στρέμματα, που είναι ο μέσος όρος. Η ανάλυση έγινε με δεδομένα που δίνει ελεύθερα το EFFIS, αφού ακόμα δεν έχουμε τα στοιχεία από το Πυροσβεστικό Σώμα.

Αναλυτικά δεν έχουμε στοιχεία για τα αίτια. Στα θετικά ήταν πως άνοιξε μια κουβέντα για τον ΔΕΔΔΗΕ, αλλά είναι στο άνοιξε-κλείσε. Δεν έχει γίνει με συστηματικό τρόπο».

«Αν επισκεφτείτε το Google Earth και δείτε πώς είναι η καμένη έκταση στην Κερατέα, θα διαπιστώσετε πως η φωτιά φαίνεται να ξεκινάει ακριβώς από το σημείο στο οποίο υπάρχει κολώνα».

«Είναι επιτακτική ανάγκη να αρχίσουμε να καταγράφουμε και να τεκμηριώνουμε με λεπτομέρεια τις αιτίες έναρξης των πυρκαγιών, ώστε να αποφεύγουμε τις εικασίες και τις θεωρίες συνομωσίας, αλλά πιο σημαντικά για να μπορέσουμε να δράσουμε στη ρίζα του προβλήματος.

Φάνηκε πως είχαμε πάλι, θέμα στη διαχείριση πολλών ταυτόχρονων περιστατικών, ωστόσο το θετικό είναι ότι το σύστημα δούλευε μεν, στο “κόκκινο”, αλλά δεν κατέρρευσε.

Είχαμε και διπλό και τριπλό καμμένα δάση, γύρω στα 130.000 στρέμματα στη Χίο, τη Ζάκυνθο και την Αττική. Και όλα αυτά συνέβησαν ενώ δεν είχαμε τις φοβερές μετεωρολογικές ακρότητες σε συνθήκες.

Αυτό που θα πρέπει να γίνει κατανοητό είναι πως στο νέο περιβάλλον που έχουμε πλέον, και μέσα στο οποίο οι πυρκαγιές είναι πιο εύκολο να γίνονται πιο μεγάλες και πιο επιθετικές, θα πρέπει να ξέρουμε από πού προκαλούνται, ώστε να πάρουμε τα μέτρα μας.

Διαφορετικά θα κινούμαστε στα τυφλά».

Ο κύριος Γεωργιάδης επισήμανε πως «την τελευταία διετία έχουν αλλάξει κάποια πράγματα στην καταστολή, προς το καλύτερο. Τα γράφουμε και στην έκθεση.

Έχουν αλλάξει πράγματα και στην πρόληψη, όσον αφορά τη διαχείριση της καύσιμης ύλης, τα τελευταία 2-3 χρόνια με το AntiNero, που έχει τα στραβά του, αλλά κυρίως τα καλά του.

Επειδή όμως, τώρα μιλάμε για την καταστολή όσον αφορά την αντιπυρική περίοδο, εάν δείτε στην έκθεση υπάρχουν θετικά στοιχεία, τα οποία ζητάμε κι εμείς, ως WWF και το Αστεροσκοπείο, εδώ και χρόνια. Βέβαια, μένουν αρκετά ακόμα που πρέπει να αλλάξουν. Όμως σαφώς, γίνονται κάποιες προσπάθειες».

Τι… ξεχάσαμε και πάλι στην αντιπυρική περίοδο

Το κύριο αίτημα της WWF και της Πυρομετεωρολογικής Ομάδας FLAME στη δουλειά που έκαναν, ήταν να βελτιωθεί ο τρόπος διερεύνησης, ώστε να ξεκαθαρίζονται τα αίτια, προκειμένου να καταστρώνονται ανάλογες στρατηγικές.

«Δηλαδή, είναι βοσκοί αυτοί που βάζουν φωτιά; Πρέπει να μιλήσεις μαζί τους και να τους βάλεις σε πρόγραμμα που να καίνε, με νόμιμη προδιαγεγραμμένη καύση -που δεν έχει θεσμοθετηθεί ακόμα, αλλά είμαστε πολύ κοντά, εκτός αντιπυρικής περιόδου» λέει ο κύριος Γεωργιάδης.

«Είναι πυρομανής; Να συλληφθεί.

Είναι θερμές εργασίες; Να γίνει ο εντοπισμός του υπαίτιου, αλλά και η ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας.

Φέτος συνελήφθησαν 2-3 και κινδυνεύουν να μπουν στη φυλακή χωρίς αναστολή, ενώ πλήρωσαν “τσουχτερό” πρόστιμο.

Αυτό θα κάνει τους επίδοξους συγκολλητές να το σκεφτούν δυο και τρεις φορές, πριν κάνουν θερμή εργασία μέσα στην αντιπυρική περίοδο.

Στο κομμάτι της πρόληψης, μέσω της στοχευμένης ενημέρωσης, αλλά και των κατάλληλων δράσεων, πάσχουμε πάρα πολύ, γιατί δεν γνωρίζουμε απόλυτα τα αίτια. Παρ’ ότι έχουν γίνει προσπάθειες, πρέπει να γίνουν ακόμα μεγαλύτερες για να μάθουμε τα αίτια και να δουλέψουμε προληπτικά πάνω σε αυτά».

Ποιες ήταν οι αιτίες των πυρκαγιών;

Για έναν ακόμα χρόνο, τα περισσότερα περιστατικά αναφέρθηκαν ως «άγνωστης αιτίας». Ο κύριος Γεωργιάδης λέει πως «η αλήθεια είναι ότι το περασμένο καλοκαίρι υπήρχε πολύ καλή διερεύνηση για τις μεγάλες και σημαντικές πυρκαγιές και υπήρχαν και τα αίτια.

Ωστόσο, για τις μικρότερες πυρκαγιές, ακόμα έχουμε έλλειψη. Όταν όμως έχεις κοντά στα 10.000 περιστατικά, είναι σχεδόν αδύνατο να διερευνήσεις την αιτία σε όλα.

Αυτό που πρέπει να γίνει, είναι να μειωθούν τα περιστατικά. Για να γίνει αυτό, πρέπει να ξέρεις την αιτία. Οπότε είναι ένας φαύλος κύκλος.

Σίγουρα όμως, φέτος έγινε καλύτερη δουλειά στο κομμάτι της διερεύνησης, τουλάχιστον για τα μεγάλα περιστατικά».

Τα καλώδια του ΔΕΔΔΗΕ ευθύνονται, επιβεβαιωμένα, για 72 δασικές πυρκαγιές τα τελευταία 19 χρόνια.

Από το 2020 έως το 2024 ήταν πίσω από 1.459 φωτιές στον Πύργο, 1.064 στην Καλαμάτα, 941 στο Αγρίνιο, 909 στη Μεσσήνη και 870 στην Πέλλα, μεταξύ άλλων.

Βάσει των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν, το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ παρέμεινε ο λόγος για τις μισές πυρκαγιές, με την έκθεση να αναφέρει ότι περιστατικά ξέσπασαν εξαιτίας

1. ανεπαρκούς συντήρησης και περιορισμένων ελέγχων του δικτύου -άρα μη εντοπισμού των σφαλμάτων,
2. κακής απομάκρυνσης της βλάστησης, με κλαδιά να αγγίζουν ή να πέφτουν στα καλώδια και στο σκυρόδεμα των στύλων,
3. διάβρωσης, όπως οξειδωμένων καλωδίων που αυξάνουν την πιθανότητα σπινθήρων,
4. χαλαρών καλωδίων που υπό τη θερμότητα γέρνουν και ακουμπούν στη βλάστηση του εδάφους,
5. κατεστραμμένων μονώσεων, ρωγμών και φθοράς, σε περιοχές υψηλού κινδύνου -που οδηγούν σε ηλεκτρικές βλάβες και σπινθήρες
6. εξασθενημένων στύλων και εξαρτημάτων που καταρρέουν σε ισχυρούς ανέμους
7. κακής ποιότητας ανταλλακτικών, για εξοικονόμηση κόστους και
8. ηλεκτροπληξίας πουλιών, μετά τη σύγκρουση με τη γραμμή μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

«Το θέμα του ΔΕΔΔΗΕ αναδείχθηκε τον Αύγουστο και από εμάς και από την Πυροσβεστική, αλλά και από το ίδιο το υπουργείο και τον πρωθυπουργό.

Βέβαια, δυστυχώς στις δηλώσεις του Υπουργείου και της Πυροσβεστικής, στο τέλος της αντιπυρικής περιόδου θάφτηκε πάλι.

Εμείς δεν έχουμε σκοπό να το αφήσουμε θαμμένο αυτή τη φορά, γιατί πραγματικά φέτος, αποδεδειγμένα, οι συσχετισμοί του ηλεκτρικού δικτύου με τις μεγάλες πυρκαγιές είναι ξεκάθαροι: αντιστοιχούν σε 6 από τις 10 μεγάλες πυρκαγιές.

Για το 55 με 60% της έκτασης που κάηκε ευθύνονται τα καλώδια του ΔΕΔΔΗΕ.

Αντιλαμβανόμαστε πως η υπογειοποίηση είναι ένα τεράστιο και ακριβό έργο. Αν αντιπαραθέσουμε όμως, το κόστος με αυτό των δασών και των οικοσυστημικών υπηρεσιών που χάνονται, είναι ψίχουλα.

Το έργο αυτό θα μειώσει κατά το ήμισυ της πυρκαγιές.

Είναι τεράστιο και για αυτό προτείνουμε να ιεραρχηθούν τα σημαντικά δάση, αρχής γενομένης από αυτά που δεν πρέπει να καούν με τίποτα, όπως η Δαδιά και να αρχίσουν τα έργα της υπογειοποίησης των καλωδίων από αυτά.

Από κάπου πρέπει να ξεκινήσουν. Ας κάνουν μια λίστα με προτεραιότητες».

«Το ταμείο ανάκαμψης δίνει πολλά λεφτά στην πρόληψη. Θα μπορούσαν να δοθούν και κάποια σε ευάλωτα δάση για να υπογειοποιηθούν καλώδια ή έστω για να φτιαχτούν συνεστραμμένα καλώδια».

Κατ’ αρχάς, όμως είναι θέμα πολιτικής βούλησης και χρειάζεται διυπουργική έμφαση. «Πρέπει να συνεργαστούν Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, το ΥΠΕΝ και όλα τα άλλα υπουργεία που εμπλέκονται».

Αν κρίνουμε από το ένοχο παρελθόν μας στο θέμα του συντονισμού, δεν υπάρχει ελπίδα.

Το λάθος στο “δεν κάηκαν” δάση της Κυβέρνησης

Γίνονται λοιπόν, ενέργειες, ωστόσο υπάρχει τεράστιο έλλειμμα ως προς το πώς αντιμετωπίζουμε μια πυρκαγιά, εφόσον ξεφύγει. Και κάπως έτσι, καίγονται δάση, μολονότι η Κυβέρνηση επικοινωνεί το αντίθετο.

Ο κύριος Γεωργιάδης είπε χαρακτηριστικά ότι «αυτό είναι το μεγάλο θέμα. Αν θέλετε να το αναδείξετε, το πιο σημαντικό είναι αυτό, η ιστορία που ακούμε κάθε χρόνο από το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, ότι δεν κάηκαν πολλά δάση.

Είναι πραγματικά οξύμωρο, γιατί έχουν συνηθίσει να μετράνε ψηλά δάση και αφήνουν απ’ έξω όλα εκείνα τα δάση τα οποία αναγεννιούνται από παλιότερες πυρκαγιές ή δάση που έχουν πιο χαμηλά είδη».

«Φέτος ακούσαμε από το στόμα του υπουργού πως κάηκαν μόλις 26.000 στρέμματα δάσους. Ήταν τουλάχιστον 300.000 τα στρέμματα με δασική βλάστηση, που κάηκαν».

«Να σας δώσω ένα παράδειγμα: στο Τατόι που κάηκε πριν 3 χρόνια, υπάρχει βούρτσα από μικρά πευκάκια και κουμαριές, μυρτιές, πουρνάρια κλπ., που είναι χαμηλά. Αυτό λοιπόν όταν καεί ξανά, δεν το λογίζουν ως δάσος.

Αναφέρεται ως “μεταβατική έκταση”.

Αυτό όμως, είναι πολύ πιο σημαντικό να προστατευτεί από το διπλανό δάσος στο Τατόι, που είναι ώριμο πευκοδάσος και αν καεί έχει τη δυνατότητα να ξαναγεννηθεί. Αν όμως, καεί αυτό το μικρό, αναγεννώμενο, δάσος το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα τα καταφέρει ξανά να αναγεννηθεί από μόνο του. Είναι λοιπόν, αδιανόητο να μη το μετράμε ως δάσος.

Είναι κάτι που είχαμε επισημάνει πέρυσι στον Βασίλη Κικίλια. Το επαναλάβαμε και φέτος. Το έχουμε γράψει, το έχουμε πει. Θεωρώ πως πρόκειται για κάτι που πρέπει να γνωρίζουν».

Πόσα στρέμματα δάσους έχουν απομείνει;

Η πρώτη ερώτηση που σκέφτηκα, αφότου διάβασα τη φετινή έκθεση της WWF και της Πυρομετεωρολογικής Ομάδας FLAME ήταν πόσα στρέμματα να έχουν απομείνει, αφού καίγονται εκατοντάδες χιλιάδες κάθε χρόνο;

«Ευτυχώς η φύση αντιστέκεται ακόμα» σχολίασε ο κύριος Γεωργιάδης, «στην Αττική όμως, οι δυνάμεις της φύσης έχουν απομυζηθεί».

Η Αττική είναι στα όρια της. Δεν μπορεί να ανταποκριθεί.

Ευτυχώς έρχεται το Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης που βάζει αρκετές εκτάσεις μέσα. Αλλά τι να το κάνεις, αν φυτέψουμε και του χρόνου καούν;

Αυτό είναι που πρέπει να αλλάξει. Επαναλαμβάνω ότι έχουν γίνει βήματα, αλλά δυστυχώς η πραγματικότητα ξεπερνάει αυτά τα βήματα. Πρέπει να κινηθούμε ακόμα πιο γρήγορα στο κομμάτι της πρόληψης και της καταστολής».

Πόσο κοντά είμαστε από το ολοκαύτωμα αστικού κέντρου;

Το δεδομένο είναι πως έχουμε μπει στα δάση και δεν υπάρχει διακριτό όριο μεταξύ αυτών και των πόλεων. Έτσι, πέρυσι πυρκαγιά έφτασε έως το Πάτημα Χαλανδρίου και φέτος, “έγλυψε” το κέντρο της Πάτρας. Πόσο απέχουμε από μια πραγματική απειλή αστικού κέντρου, κύριε Γιάνναρε;

«Έχουμε μπει ως άνθρωποι, μέσα στο δάσος. Επομένως, αυξάνουμε την πιθανότητα λάθους να ξεκινήσει μια πυρκαγιά. Αν φτάσει σε αυτά τα σημεία μια φωτιά που ξέσπασε αλλού, όπως συνέβη με τον Βαρνάβα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να έχουμε τραγική κατάληξη, καθώς είναι δύσκολη η διαχείριση σε τέτοιες περιοχές.

Η προτεραιότητα είναι να φύγει ο κόσμος, που μπορεί να μη φεύγει. Οπότε, αλλάζει η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων της δασοπυρόσβεσης. Αυτό πρέπει να το καταλάβουμε και να αρχίσουμε να προσαρμοζόμαστε».

Ο κύριος Γεωργιάδης εξήγησε ότι «οι ζώνες που ονομάζονται ζώνες μίξης δασών και οικισμών είναι ομολογουμένως, προβληματικό κομμάτι. Ο άνθρωπος μπήκε μέσα και νόμιμα σε κάποιες περιπτώσεις, με τις οικιστικές αναπτύξεις των ιστών. Εκεί πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρόληψη.

Έγινε το λάθος. Δεν μπορείς να γκρεμίσεις αυτά τα σπίτια.

Πρέπει να δεις τι θα κάνεις για να προστατέψεις και το δάσος και τα σπίτια, καθώς η φωτιά μπορεί να πάει από το σπίτι προς το δάσος και τούμπαλιν.

Παρεμπιπτόντως, οι Δήμοι δεν έχουν αντιπυρικά σχέδια και αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα.

Τρόποι προφύλαξης υπάρχουν. Έχουν να κάνουν με τη διαχείριση της καύσιμης ύλης, τη φύτευση συγκεκριμένων ειδών κα.

Ο Κανονισμός Πυροπροστασίας είναι ένα πρώτο βήμα. Πρόχειρο μεν, στο πόδι και συχνά ανεφάρμοστο, αλλά ήταν ένα πρώτο βήμα. Είναι λοιπόν, καλό να δούμε πώς μπορεί να μετατραπεί για να λειτουργήσει. Τα εξοντωτικά μέτρα δεν είναι η λύση.

Αυτό που παρατηρείται είναι πως το θέμα είναι να προλάβουμε κάτι. Όχι να τιμωρήσουμε. Αν φτάσουμε στο σημείο να καιγόμαστε, είναι ήδη αργά».

Ποιες περιοχές κινδυνεύουν όλο και περισσότερο

Ο κύριος Γιάνναρος πρόσθεσε ότι «η Ήπειρος έκανε νέο ρεκόρ καμένων εκτάσεων. Γενικά, η Βόρεια και η Δυτική Ελλάδα, όπως βλέπουμε τα τελευταία χρόνια, βαρούν “καμπάνες” πως οι συνθήκες γίνονται τέτοιες, που είναι ζήτημα χρόνων να αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα με πυρκαγιές.

Πέρυσι είχαμε πυρκαγιές στη Βόρεια Ελλάδα, σε πολύ μεγάλα υψόμετρα. Φέτος είχαμε στην Ήπειρο. Δεν είναι πρωτόγνωρες. Έχουν ξανασυμβεί, αλλά αυτό που βλέπουμε πυρομετεωρολογικά, είναι ο ρυθμός του πόσο δύσκολες γίνονται οι συνθήκες, είναι πολύ πιο γρήγορος από ό,τι στην υπόλοιπη χώρα.

Οπότε σε πέντε με δέκα χρόνια, θα είναι τα δάση αυτών των περιοχών, στα υψηλά υψόμετρα, το ίδιο ευάλωτα με τα δάση της νότιας χώρας. Να σημειωθεί και ότι τα δάση της Βόρειας Ελλάδας δεν είναι προσαρμοσμένα στη φωτιά».

Πόσες ζωές χάνονται, πραγματικά, κάθε χρόνο

Το 112 παίρνει “φωτιά” (diplis) σε κάθε περιστατικό, με την Κυβέρνηση να έχει καταστήσει σαφές πως κυρίως ενδιαφέρεται να μην υπάρχουν θύματα. Εννοεί ανθρώπους. Ο κύριος Γεωργιάδης είχε να κάνει μια διευκρίνιση.

«Αν δείτε την έκθεση, αναφέρει πως η φετινή χρονιά είναι η έβδομη χειρότερη, σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, από τις φωτιές. Ζωές λοιπόν, χάνονται από τις φωτιές στα δάση και δευτερογενώς από το μολυσμένο αέρα των επόμενων ημερών -με σκόνη, με αποκαΐδια, με ουσίες που εισπνέουμε.

Αν δεν έχεις δάση, δεν μετριάζει το κλίμα και τα λοιπά, επίσης χάνονται ζωές».

Συμπερασματικά «γίνονται πράγματα, φαίνεται να υπάρχει ενδιαφέρον και θα αδικούσαμε τους εαυτούς μας αν δεν το λέγαμε, γιατί εμείς τα ζητάμε και κάποια γίνονται. Για παράδειγμα, δημιουργήθηκαν και εκπαιδεύτηκαν οι ΕΜΟΔΕ (Ειδική Μονάδα Δασικών Επιχειρήσεων)

Δούλεψαν το βράδυ τα πεζοπόρα τμήματα, κινητοποιήθηκαν για πρώτη φορά επίσημα, οι εθελοντές, ως μέρος του συστήματος πυρόσβεσης.

Μένουν όμως, να γίνουν πολλά και πρέπει να προχωρήσουμε πιο γρήγορα, ώστε να μπορέσουν να πουν οι αρμόδιοι πως έκαναν ό,τι έπρεπε να κάνουν και να πούμε εμείς μπράβο».

Έως τότε θα χάνουμε 500.000 στρέμματα κάθε καλοκαίρι και πολλές ζωές.