ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΤΣΟΥΝΑΜΙ

O σεισμός που εκδηλώθηκε στη Ρωσία συνοδεύτηκε από τσουνάμι που έφτασε σε άλλες ηπείρους και δεδομένου ότι αυτήν την περίοδο είναι γεμάτες η παραλίες της Ελλάδας, κρίναμε ότι έχει ένα νόημα να ενημερώσουμε ποιες περιοχές είναι πιο ευάλωτες στο φαινόμενο.

Πρώτα βέβαια, θα φρεσκάρουμε τις γνώσεις μας, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα και πώς επελέγησαν από ειδικούς οι τέσσερις περιοχές που αναφέρονται σε έκθεση.

ΤΑ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΚΑ ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΑ ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το τσουνάμι λοιπόν, είναι φαινόμενο που προκαλούν υποθαλάσσιοι σεισμοί, μεγάλου μεγέθους (συνήθως άνω των 6.5 Ρίχτερ) και μικρού εστιακού βάθους (έως 50 χιλιόμετρα).

Όπως αναφέρει το Διεθνές Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης Τσουνάμι (Intergovernmental Oceanographic Commission – UNESCO/IOC) κατά τη διάρκεια αυτών των σεισμών, ο θαλάσσιος πυθμένας παραμορφώνεται έντονα, ανυψώνεται ή καταποντίζεται, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη ανάταξη του νερού που δημιουργεί σειρές κυμάτων που κινούνται ταχύτατα προς τις ακτές.

Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι δεν προκαλούν όλοι οι υποθαλάσσιοι σεισμοί τσουνάμι, αλλά μόνο εκείνοι που έχουν την ικανότητα να παραμορφώσουν σημαντικά τον πυθμένα της θάλασσας.

Τσουνάμι εν τω μεταξύ, μπορούν να προκληθούν και από άλλους μηχανισμούς, όπως οι υποθαλάσσιες κατολισθήσεις ή οι ηφαιστειακές εκρήξεις, ωστόσο οι σεισμοί παραμένουν ο πιο συνηθισμένος και ισχυρός παράγοντας γένεσης τσουνάμι.

Ως σεισμογενής χώρα, η Ελλάδα είναι ευάλωτη στα τσουνάμι.

Στα καλά νέα, ιστορικά, η συχνότητα των τσουνάμι στην χώρα μας είναι μικρότερη συγκριτικά με άλλες σεισμογενείς περιοχές του πλανήτη.

Στα κακά νέα, η Ελλάδα είναι αυτή με τη μεγαλύτερη σχετική “παραγωγή” στη Μεσόγειο.

Παρεμπιπτόντως, τις πληροφορίες για τον κίνδυνο εκδήλωσης τσουνάμι στη Μεσόγειο και τις σχετικές προειδοποιήσεις παρέχει το CENALT (Centre d’alerte aux tsunamis).

ΤΑ ΠΙΟ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η Ελλάδα βρίσκεται στη σεισμικά πιο ενεργή ζώνη της Μεσογείου και, κατά την έκθεση του Harvard για τη διαχείριση κινδύνου είναι ευάλωτη σε τσουνάμι, λόγω του μήκους της ακτογραμμής, των νησιών και της γεωγραφικής της εγγύτητας με το Ελληνικό Σεισμικό Τόξο (βλ. ενεργή ζώνη υποβύθισης).

Ξεκινά από τα νησιά του Ιονίου, περνά κοντά από τη νότια Πελοπόννησο, συνεχίζει νοτίως της Κρήτης και καταλήγει στη Ρόδο, με τις υπόγειες κατολισθήσεις να αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης τσουνάμι.

Ιστορικά, περίπου το 10% όλων των παγκόσμιων τσουνάμι συμβαίνουν στην περιοχή της Μεσογείου, με την Ελλάδα να έχει ζήσει δεκάδες φορές την εμπειρία, κυρίως λόγω ισχυρών υποθαλάσσιων σεισμών και ηφαιστειακής δραστηριότητας ή κατολισθήσεων.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τα πιο πρόσφατα παραδείγματα

• της Κρήτης τον Ιούλιο του 365 (προκλήθηκε από τον ισχυρότερο σεισμό που έχει καταγραφεί ποτέ, στην Ευρώπη της τάξεως των 8.5 Ρίχτερ -έγινε νοτιοδυτικά του νησιού, το κύμα έφτασε στα 12 μέτρα σε ύψος και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο),
• του 1303 ανατολικά της Κρήτης (μεταξύ Κρήτης και Ρόδου) που επίσης προκλήθηκε από μεγάλο σεισμό (8 Ρίχτερ) και το το κύμα έφτασε τα 10 μέτρα, προκαλώντας τεράστιες καταστροφές στα παράλια της Ρόδου και άλλων περιοχών και
• του Ιουλίου του 1956. Ήταν το μεγαλύτερο τσουνάμι του 20ου και 21ου αιώνα στη Μεσόγειο και “άρχισε” έπειτα από σεισμό 7,5 Ρίχτερ, μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού. Το ύψος έφτασε στα 30 μέτρα. Προκλήθηκαν θάνατοι και σοβαρές ζημιές στη Σαντορίνη, την Αμοργό και σε άλλα νησιά.

ΠΟΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΣΟΥΝΑΜΙ

Toν περασμένο Μάρτιο η UNESCO ενημέρωσε ότι τέσσερις περιοχές της χώρας εξετάζονται ως επικίνδυνες για εκδήλωση τσουνάμι. Επιλέχθηκαν από 20 εξειδικευμένους επιστήμονες σε όλη την Ευρώπη που συναντήθηκαν, κατόπιν πρόσκλησης της Διακυβερνητικής Ωκεανογραφικής Επιτροπής της UNESCO για να κάνουν εκτίμηση κινδύνου, για δυο μεγάλες γεωτεκτονικές δομές. Το Ελληνικό Σεισμικό Τόξο και την περιοχή από τις Αζόρες έως το Γιβραλτάρ.

Η οργάνωση πρότεινε τέσσερις περιοχές της χώρας ως Tsunami Ready και προτείνει σειρά από ενέργειες στις παράκτιες περιοχές έναντι των κινδύνων τσουνάμι.

Οι κοινότητες πρέπει να πληρούν 12 δείκτες που καλύπτουν την αξιολόγηση κινδύνου, την προετοιμασία και την ανταπόκριση για να χαρακτηριστούν ως «Tsunami Ready» και να πάρουν τη σχετική σημαία.

Αυτοί οι δείκτες περιλαμβάνουν τη δημιουργία χαρτών εκκένωσης, τη διεξαγωγή εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με ασκήσεις προσομοίωσης και τη διασφάλιση αξιόπιστων συστημάτων προειδοποίησης.

Ρόλο, στην εκτίμηση του κινδύνου, παίζουν παράγοντες όπως οι έξοδοι διαφυγής και ο τουρισμός.

Mέχρι σήμερα, μόνο η Σάμος έχει πάρει τη σχετική αναγνώριση.

Ακόμα δεν έχει γίνει ολοκληρωμένη η εφαρμογή του «Tsunami Ready» στην Ελλάδα -έως τώρα έχουμε αρκεστεί σε πιλοτικές προσπάθειες, με τα εμπόδια να είναι γραφειοκρατικά, νομικά και θεσμικά.

Η χώρα ωστόσο, είναι μέλος της Διακυβερνητικής Ομάδας Συντονισμού (ICG/NEAMTWS) της UNESCO-IOC και διαθέτει το Ελληνικό Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης για Τσουνάμι (HL-NTWC), το οποίο λειτουργεί υπό το Ινστιτούτο Γεωδυναμικής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (NOA).

Συμμετέχει σε ασκήσεις και δοκιμές επικοινωνίας του NEAMTWS, όπως το KOSWAVE19-LM που έγινε στην Κω το 2019 και περιλάμβανε εκπαίδευση για την ετοιμότητα έναντι τσουνάμι.

Αν είναι αρκετό;

Όχι.

Αλλά αυτό είναι. Ίσως να αλλάξει κάτι στο εγγύς μέλλον, μετά τα στοιχεία που έδωσαν φέτος οι ειδικοί και αναφέρουν τους τέσσερις γεωγραφικοί άξονες της Ελλάδας που είναι πιο ευάλωτοι στο τσουνάμι. Πρόκειται για περιοχές, που όπως αναφέρεται στην έκθεση, έχουν ιστορικό τσουνάμι και εμφανίζουν γεωλογικά χαρακτηριστικά που ευνοούν αυτά τα φαινόμενα.

Είναι οι εξής:

Νότιο Αιγαίο (Σαντορίνη-Αμοργός)

Το Νότιο Αιγαίο (Σαντορίνη-Αμοργός: η Σαντορίνη βρίσκεται στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου, κοντά στην Ελληνική Τάφρο, όπου η τεκτονική πλάκα της Αφρικής υποβυθίζεται κάτω από την Ευρασιατική, προκαλώντας έντονη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα. Η Αμοργός είναι κοντά στο ρήγμα του Αιγαίου που είναι υπεύθυνο για μεγάλους σεισμούς, ενώ έχει πολλά μικρά νησιά και βραχονησίδες που αυξάνουν την “ευπάθεια” λόγω περιορισμένων οδών διαφυγής).

Κορινθιακός Κόλπος

Ο Κορινθιακός Κόλπος: είναι εκ των πιο σεισμογενών περιοχών της Ευρώπης, λόγω της τεκτονικής δραστηριότητας, με ρήγματα που προκαλούν επέκταση του φλοιού κατά 10 χιλιοστά ετησίως. Συνδέεται με την ενεργή σεισμική ζώνη του Σαρωνικού Κόλπου, αυξάνοντας την πιθανότητα σεισμών που μπορούν να προκαλέσουν τσουνάμι και επειδή πρόκειται για κλειστό κόλπο, με απότομες βόρειες ακτές και μικρά νησιά, περιορίζεται η δυνατότητα εκκένωσης. Τέλος, συνδέεται με τον Πατραϊκό Κόλπο και το Ιόνιο, γεγονός που ενισχύει την ευαλωτότητα).

Ιόνιο Νησιά

Τα Ιόνια Νησιά: βρίσκονται κοντά στην Ελληνική Τάφρο, με νησιά να έχουν εκτεταμένες ακτογραμμές και μικρούς οικισμούς κοντά στη θάλασσα, όπως και απομονωμένες βραχονησίδες που δυσκολεύουν την έγκαιρη προειδοποίηση και εκκένωση).

Νότια Πελοπόννησος

Η Νότια Πελοπόννησος: ο Κυπαρισσιακός Κόλπος που επηρεάστηκε από το τσουνάμι του 1303, επίσης βρίσκεται κοντά στην Ελληνική Τάφρο. Υπάρχει ιστορικό σεισμών, χαμηλές επίπεδες ακτές μαζί με μεγάλους ποταμούς που αυξάνουν την “ευπάθεια” σε πλημμύρες από τσουνάμι. Οι χερσόνησοι της Πυλίας και της Μάνης έχουν απόκρημνες ακτές, αλλά οι παράκτιοι οικισμοί είναι εκτεθειμένοι).