ΠΟΙΟΙ ΔΕ ΣΕΒΟΝΤΑΙ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ – ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΓΑΛΑΤΑ

Η δημιουργία μνημειακού συγκροτήματος για τη Μάχη της Κρήτης αποτελούσε χρόνιο αίτημα αρχών και φορέων του τόπου αλλά και βετεράνων του πολέμου. Θεωρούσαν (και είναι) αδιανόητο στον τόπο που χύθηκε τόσο αίμα, από απλούς πολίτες και στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων που αντιστάθηκαν στη ναζιστική εισβολή, να μην υπάρχει ένας χώρος τιμής και μνήμης.

Όμως, τα χρόνια πέρασαν, η πλειοψηφία των βετεράνων πέθαναν και πλέον οι περισσότεροι ξέχασαν ακόμα και που βρίσκεται το σημείο που θα γινόταν η ανέγερση.

Στο σημείο που θα έπρεπε να υπάρχει το μνημείο δεν υπάρχει παρά μια μουτζουρωμένη πινακίδα καλυμμένη από ψηλά χόρτα που ενημερώνει πως στο σημείο θα κατασκευαστεί το συγκρότημα με προϋπολογισμό 1.355.000 ευρώ. Γύρω – γύρω σκουπίδια, ένας ταιριαστός στολισμός για τον σκελετό ενός κτιρίου, τον τσιμεντένιο γκρι όγκο που το μόνο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι το μέγεθός του και το γεγονός ότι βρίσκεται δίπλα σε ένα νεκροταφείο.

Το ίδιο το μνημείο βρίσκεται σε εγκατάλειψη. Χορταριασμένο, με την κεντρική του πλάκα σπασμένη. Ουδείς ενδιαφέρθηκε να την αλλάξει.

Υπό εγκατάλειψη και το μνημείο με τα χόρτα να έχουν γίνει θάμνοι, γκράφιτι στους τοίχους του, και σπασμένα δύο τμήματα της κεντρικής μαρμάρινης πλάκας.

Το κτίριο θα έπρεπε να φιλοξενεί αυτό που θα έπρεπε να είναι το κέντρο απ’ όπου οι πολίτες του νησιού, μαθητές από όλη τη χώρα αλλά και επισκέπτες από ξένους τόπους θα μάθαιναν την ιστορία και θα τιμούσαν τη μνήμη αυτών που πολέμησαν και έδωσαν το αίμα τους στους αγώνες ενάντια στους ναζί. Ένα μνημείο που θα ένωνε τους λαούς μέσω της μνήμης.

Σήμερα όμως, αντ’ αυτού, στην κατάσταση που βρίσκεται, μοιάζει σα να υπάρχει για να σηματοδοτεί το θάνατο της μνήμης: Ένα φάντασμα που κόστισε εκατομμύρια.

“Γι’ αυτούς που έδωσαν τις ζωές τους στη Μάχη της Κρήτης” έγραφε η σπασμένη πλάκα που βρισκόταν στο έδαφος στο χώρο του μνημείου. Τώρα πλέον και τα κομμάτια αυτής της πλάκας έχουν εξαφανιστεί.

Όπως και πολλά άλλα κτίρια-φαντάσματα στα Χανιά για τα οποία δόθηκαν πολύ σημαντικά ποσά και πλέον είναι ερειπωμένα, ο χώρος δεν έχει καμία απολύτως χρησιμότητα. Παλιότερα, είχε γίνει μάλιστα και στάνη για πρόβατα.

Σε αντίθεση όμως με την πλειοψηφία των τόσων άλλων ερειπωμένων κτιρίων στα Χανιά που βρίσκονται σε αχρηστία επειδή ο σχεδιασμός που είχε γίνει ήταν λάθος και κάποια στιγμή τελείωσαν τα χρήματα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, για το συγκεκριμένο κτίριο υπήρχε σχεδιασμός και μεγάλη κινητοποίηση των φορέων, ήδη από το 1991.

Ο θεμέλιος λίθος είχε μπει από τον πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.

Η κατασκευή του ανακοινώθηκε πανηγυρικά κατά την 50η επέτειο της Μάχης της Κρήτης, με συνολικό προϋπολογισμό γύρω στα 5.000.000 ευρώ. Τη μελέτη είχε αναλάβει το γραφείο του γνωστού αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη. Υπεύθυνη για το έργο ορίστηκε η Νομαρχία Χανίων, ενώ ο φορέας υλοποίησης ήταν ο ΟΑΔΥΚ.

Μάλιστα, για τον σκοπό της υλοποίησης του έργου συστάθηκε Ειδική Επιτροπή κατευθείαν ορισμένη από το Πρωθυπουργικό Γραφείο με τη συμμετοχή τοπικών αρχόντων και προσωπικοτήτων των Χανίων. Τόση ήταν η βαρύτητα που δινόταν στην ολοκλήρωση, έστω και με 50 χρόνια καθυστέρησης αυτού του μνημείου.

Μετά από διαβουλεύσεις αποφασίστηκε ότι το πιο κατάλληλο σημείο για να κατασκευαστεί είναι στο λόφο του Γαλατά. Μόνο η απαλλοτρίωση του οικοπέδου κόστισε περίπου 250.000.000 δραχμές ενώ η συνολική επιφάνεια του κτιρίου έφτανε τα 2.000 τ.μ.

Σύμφωνα με τον τότε σχεδιασμό – και στα πρότυπα παρόμοιων συγκροτημάτων που υπάρχουν σε άλλες χώρες – στο μνημειακό συγκρότημα στο Γαλατά θα λειτουργούσαν 4 αίθουσες για τις συμμαχικές δυνάμεις που συμμετείχαν στη μάχη, αίθουσα προβολών και χώρος συνεδρίων, αρχείο για τη Μάχη της Κρήτης και αναγνωστήριο, χώρος για λοιπές περιοδικές εκθέσεις καθώς και καφετέρια, γραφεία Γραμματείας και Διεύθυνσης, ειδικά εργαστήρια για τη συντήρηση των εκθεμάτων και αποθηκευτικοί χώροι.

Επίσης, στον σχεδιασμό υπήρχε η ύπαρξη υπαίθριοι εκθεσιακού χώρου για εκθέματα μεγάλου μεγέθους όπως αεροπλάνα, οπλοπολυβόλα.

Η πρώτη χρηματοδότηση δόθηκε αρκετά χρόνια μετά την πρώτη αναγγελία και συγκεκριμένα το 2004 όπου εν μέσω προεκλογικής περιόδου άνοιξαν οι κάνουλες και ο τότε Υφυπουργός Οικονομίας κ. Πάχτας έδωσε στον Νομάρχη Χανίων κ. Γιώργο Κατσανεβάκη το ποσό των 1.760.000 ευρώ.

Αφού δόθηκαν κάποια χρήματα για την άδεια οικοδομής και για μία πρώτη διαμόρφωση χώρου ώστε να γίνουν επετειακές εκδηλώσεις, το υπόλοιπο ποσό που έφτανε τα 1.355.000 ευρώ πήγε στην κατασκευή του σκελετού του κτιρίου. Ο σκελετός ολοκληρώθηκε, όμως, με την ολοκλήρωση αυτού του σταδίου, σταμάτησε και η χρηματοδότηση!

Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια. Οι αντιδράσεις που υπήρξαν από τις αρχές του τόπου ήταν χλιαρές. Κάποιες προσωπικότητες του νομού συνέχιζαν να φωνάζουν. Μιλούσαν για την ανάγκη να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη και να χτίσουμε γύρω από αυτή. Κανείς όμως πλέον δεν άκουγε. Τώρα, τους αντιμετώπιζαν περίπου ως γραφικούς.

Πιο πρόσφατα, το Μάη του 2021, το θέμα επανήλθε στη δημοσιότητα με αφορμή και ανακοίνωση του Αντιπεριφερεiάρχη κ. Παπαδεράκη που είχε την ευαισθησία και μίλησε για την αναγκαιότητα να ολοκληρωθεί το Μνημειακό Συγκρότημα για τη Μάχη της Κρήτης.

Είχα θέσει το ζήτημα στον Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Αρναουτάκη και τον Αντιπεριφερειάρχη Χανίων κ. Καλογερή.

Ο κ. Αρναουτάκης φάνηκε να βρίσκεται σε άγνοια του ζητήματος, παρά του ότι έχει συζητηθεί και στο Περιφερειακό Συμβούλιο Κρήτης μετά από παρέμβαση της παράταξης Λαϊκής Συσπείρωσης Κρήτης.

Ο κ. Καλογερής ήταν πιο ενημερωμένος. Είχε δηλώσει σχετικά:

“Το έχουμε στο μυαλό μας. Θα αναμορφώσουμε λίγο τη μελέτη γιατί είναι πολύ μεγαλεπίβολη αυτή, είναι φαραωνικού τύπου. Έχουμε σκοπό να προχωρήσουμε. Είναι αμαρτία! Ήδη υπάρχει μία αρχιτεκτόνισσα που το βλέπει”.

Τέσσερα χρόνια πέρασαν από τότε και το μνημειακό συγκρότημα για τη Μάχη της Κρήτης βρίσκεται ακόμα σε εγκατάλειψη. Δεν φτιάχνονται ούτε καν οι πλάκες των συμμάχων στο σχετικό μνημείο επειδή είναι “φαραωνικού τύπου” η μελέτη; Ποιο είναι το κόστος για να αποτεθεί ο ελάχιστος φόρος τιμής στους νεκρούς συμμάχους μας;

Το Μάη του 2008, ο τότε Υπουργός Εσωτερικών και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος είχε διαφορετική άποψη. Σημείωνε για το Μνημειακό Συγκρότημα της Μάχης της Κρήτης και την υποχρέωση της Πολιτείας:

«…Η πολιτεία θα ολοκληρώσει σε ελάχιστο χρόνο το έργο που θα στοιχίσει πάνω από 5 εκ. ευρώ. Αλλά και αυτά είναι λίγα μπροστά σε αυτά που συμβολίζει…»

Άραγε, είναι λίγα τα 5 εκατομμύρια για τη θυσία των προγόνων μας όπως έλεγε ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας ή αποτελούν άσκοπη σπατάλη σε αχρείαστα φαραωνικού τύπου έργα όπως έλεγε ο κ. Καλογερής;

Το Μνημειακό Συγκρότημα θα αποτελούσε ένας χώρος τιμής για τις τέσσερις συμμαχικές χώρες που έλαβαν μέρος στη Μάχη της Κρήτης ενάντια στους Γερμανούς ναζί.

Το έργο, αν και μεγαλεπίβολο δεν είναι μοναδικό στο είδος του. Παρόμοιου τύπου συγκροτήματα για να τιμήσουν όσους πέθαναν πολεμώντας για την ελευθερία ενάντια στο ναζισμό υπάρχουν και στη Νορμανδία αλλά και στο Βερντέν της Γαλλίας με μουσειακό χώρο, συνεδριακό κέντρο και αίθουσες πολλαπλών χρήσεων. Τα συγκεκριμένα μνημειακά συγκροτήματα έχουν ενταχθεί σε μία ευρύτερη στρατηγική ανάδειξης της ιστορίας και προσελκύουν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.

Μάλιστα, το πρόβλημα που πλέον αντιμετωπίζουν στη Νορμανδία, όπως ανέφερε σε σχετικό δημοσίευμα το france24.com, είναι ότι εξαιτίας της πολύ μεγάλης επισκεψιμότητας υπάρχουν πολλοί που διαμαρτύρονται ότι ένα φρικτό κεφάλαιο της ιστορίας έχει εμπορευματοποιηθεί.

Στα Χανιά όμως, η μνήμη δεν έχει εμπορευματοποιηθεί. Η μνήμη είναι απούσα.

Η σημερινή κατάσταση του κτιρίου αντικατοπτρίζει αυτή την εγκατάλειψη της μνήμης. Ένα άδειο κουφάρι, σκουπίδια γύρω γύρω, συνθήματα και γκράφιτι στους τοίχους.

Το μνημειακό συγκρότημα, μία αυτονόητη υποχρέωση της πολιτείας σε όλους αυτούς που έδωσαν το αίμα τους για την ελευθερία, όχι μόνο δε δημιουργήθηκε αλλά στην πορεία χάθηκαν και εκατομμύρια ευρώ σε ένα κτίριο φάντασμα.

Είναι άραγε πολύ αργά για να αλλάξουμε πορεία;