«ΤΡΕΧΟΥΜΕ ΣΤΙΣ ΦΩΤΙΕΣ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ»

Όταν το 2023 ξέσπασε η μεγάλη φωτιά στην Ρόδο, «την δική μας περιοχή την αφήσανε “γυμνή”. Η πυροσβεστική εστίασε περισσότερο στο να προστατεύσει τις ξενοδοχειακές μονάδες στις οποίες πήγαινε η φωτιά, αφήνοντας εκτεθειμένους οικισμούς, δάση και περιουσίες ανθρώπων» λέει στο News 24/7 ο Παναγιώτης Εγγλέζος, επικεφαλής της «Εθελοντικής Ομάδας Αντιμετώπισης Καταστροφών Σαλάκου», μιας ομάδας που επιχειρεί σε όλο το νησί. Τότε, η ομάδα του – με μόλις ένα όχημα της πυροσβεστικής μαζί της – πήρε την κατάσταση στα χέρια της για να προστατεύσουν την περιοχή τους, «μια τεράστια περιοχή στην οποία ζητήθηκε από 8 οικισμούς να εκκενωθούν» όπως τονίζει.

Σε πολλές περιπτώσεις – όπως αυτή που μας εξιστορεί ο κ. Εγγλέζος – αν δεν υπήρχαν οι εθελοντικές ομάδες πολιτικής προστασίας που επιχειρούν με αυτοθυσία στις πυρκαγιές μαζί με τους επαγγελματίες πυροσβέστες, οι καταστροφές που θα είχαμε τα καλοκαίρια θα ήταν πολύ μεγαλύτερες.

H αξία των εθελοντών δεν περιορίζεται μόνο στο ότι γνωρίζουν πολύ καλά τον χώρο στον οποίο επιχειρούν – συνήθως μένουν σε αυτές τις περιοχές που επεμβαίνουν- αλλά επιπλέον όπως λέει ο Εγγλέζος «ο εθελοντής ρίχνεται στη μάχη επειδή θέλει να προστατεύσει και να σώσει τον τόπο του».

Ειδικά στην επαρχία και στα νησιά, ο σημαντικός ρόλος που παίζουν οι εθελοντικές ομάδες είναι ακόμα πιο εμφανής, όπως εξηγεί ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές της WWF Ελλάς, καθώς υπάρχουν περιοχές στις οποίες οι πυροσβεστικές δυνάμεις είναι περιορισμένες και έτσι η βοήθεια των εθελοντών είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών:

«Αν έχει μία μεγάλη πυρκαγιά σε ένα άλλο μέρος στην Ελλάδα και σπεύσουν εκεί όλες οι δυνάμεις ή αν έχει απαγορευτικό εκείνη την ημέρα ίσως να μην μπορούν να στείλουν ενισχύσεις από την πυροσβεστική σε ένα νησί ή σε ένα άλλο σημείο της επαρχίας. Εκεί παίζουν κομβικό ρόλο οι εθελοντές, ενισχύοντας τον μηχανισμό».

Παρόλα αυτα όπως φαίνεται στην πράξη, η στήριξη της πολιτείας συχνά είναι ανύπαρκτη ακόμα και για τα βασικά, αφήνοντας τους εθελοντές να τα βγάζουν πέρα μόνοι τους, όπως μπορούν.

Ποιές είναι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εθελοντικές ομάδες αυτή την αντιπυρική περίοδο; Μιλήσαμε με κάποιες από αυτές – και ειδικά με όσες βρίσκονται στην επαρχία- για να ακούσουμε τις ανάγκες τους.

Η ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ

Ένας από τους βασικούς στόχους που επισημάνθηκε από τον Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Γιάννη Κεφαλογιάννη, για την φετινή αντιπυρική περίοδο, δεν είναι άλλος από την ταχεία οριοθέτηση των πυρκαγιών. Αυτό όμως δεν είναι και πολύ εύκολο να συμβεί από τα πυροσβεστικά σώματα σε ορισμένες περιοχές.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση που μας περιγράφει η «Γαία», η εθελοντική οργάνωσης που βρίσκεται στο Δήμο Λεύκρου της Δυτικής Μάνης. Όπως εξηγεί ο Κώστας Ξυδέας επικεφαλής των εθελοντών της ομάδας, τα κοντινότερα πυροσβεστικά κλιμάκια είναι στην Καλαμάτα (1 ώρα οδήγησης μακριά) και στην Αρεόπολη (40 λεπτά οδήγησης) αρκετά μακριά από την περιοχή τους.

Πρόκειται για έναν «μικρό δήμο όσον αφορά στον πληθυσμό του, αλλά με πολύ μεγάλη έκταση, δάσος, καλλιεργήσιμες εκτάσεις και πάρα πολύ τουρισμό το καλοκαίρι» προσθέτει ο ίδιος εξηγώντας το ότι ήταν αναπόφευκτο να οργανωθούν πριν από 15 χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής για να προλαβαίνουν όσο πιο γρήγορα μπορούν τις φωτιές που ξεσπούσαν.

Όπως εξηγεί «την φωτιά πρέπει να την προλάβεις στο δεκάλεπτο αν φυσάει. Αν δεν φυσάει μπορεί και στο μισάωρο. Μετά ξεφεύγει και όσες δυνάμεις της πυροσβεστικής και αν έρθουν δεν θα την προλαβαίνουν. Εμείς εδώ στα πεδινά, έχουμε χαμηλή βλάστηση που σημαίνει ότι οι φωτιές επεκτείνονται γρήγορα. Έχουμε και το δάσος μαύρης πεύκης της Βασιλικής, το μοναδικό δάσος που δεν έχει καεί νότια της Πελοποννήσου και φυσικά κινδυνεύει κάθε καλοκαίρι. Για να φτάσουμε όμως σε ορισμένα σημεία στο δάσος, με το αργό παλιό πυροσβεστικό που έχουμε, μας παίρνει τουλάχιστον μιάμιση ώρα».

Η ενημέρωση που είχε ο ίδιος την στιγμή που μας μίλησε, λίγες μέρες πριν έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, είναι ότι για τον μήνα Μάιο οι εθελοντές της Γαίας θα είναι μόνοι στον Δήμο καθώς δεν έχουν προσληφθεί ακόμα οι εποχικοί πυροσβέστες που θα καλύπτουν την περιοχή.

Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ

Πανελλαδικά και διαχρονικά τα πιο μεγάλα κενά που εντοπίζονται σε αυτές τις εθελοντικές ομάδες πολιτικής προστασίας είναι στον εξοπλισμό τους και όπως λέει ο Τζηρίτης, της WWF: «κρατικά δεν υπάρχει ενίσχυση, μόνο όταν οι Δήμοι μπορούν, τους βοηθούν και προσφέρουν δωρεές και κάποιοι ιδιώτες. Δηλαδή δεν υπάρχει μία μόνιμη ροή εξοπλισμού και μια διαδικασία για να νιώθουν ασφαλείς και ότι θα έχουν τα κατάλληλα μέσα. Συνέχεια ψάχνουν και παρακαλούν».

Για παράδειγμα όπως μας είπε ο σύλλογος εθελοντών πυροσβεστών Αγίου Κηρύκου στην Ικαρία, κατάφερε να αγοράσει τα οχήματα και τον εξοπλισμό που χρησιμοποιεί οργανώνοντας πανηγύρια. Επιπλέον, μεγάλη βοήθεια τούς έχει δοθεί από τους Ικαριώτες που βρίσκονται στην Αμερική που τους αγόρασαν ένα βυτίο. Σε κάθε περίπτωση δεν λείπουν οι στιγμές που χρειάζεται τα ίδια τα μέλη να βάλουν το χέρι στην τσέπη για να αγοράσουν καύσιμα και ό,τι άλλο απαιτούν οι περιπολίες.

Έτσι και η ομάδα της Σάλακος στη Ρόδο. Από το 2013 που συστήθηκε, τα ατομικά μέσα προστασίας που απαιτούνταν (άρβυλα, πυρίμαχες στολές, γάντια, κράνη κ.α) τα είχαν αγοράσει οι ίδοι «φανταστείτε ότι αυτός ο εξοπλισμός για να πούμε ότι είμαστε πλήρεις στοιχίζει περίπου χίλια ευρώ. Ένας άνθρωπος ο οποίος έχει οικογένεια, παιδιά και προσφέρει εθελοντικά σε αυτή την ομάδα, είναι πολύ δύσκολο να προχωρήσει σε αυτή την αγορά».

Όπως λέει ο Εγγλέζος ήταν τυχεροί που το 2022 έλαβαν μια δωρεά από το πρόγραμμα Υποστήριξης Εθελοντικών Ομάδων Δασοπυροπροστασίας (WWF, HIGS, Δεσμός) με ατομικά μέσα προστασίας με τα οποία μπόρεσαν να επιχειρήσουν στην μεγάλη φωτιά της Ρόδου το 23’, αυτά τα άρβυλα, τα κράνη και οι πυρίμαχες στολές ήταν αυτά που μας κράτησαν ζωντανούς επί 12 ημέρες και νύχτες που παλεύαμε να σώσουμε ό,τι μπορούσαμε να σώσουμε – ένα τεράστιο κομμάτι πράσινου δάσους, αλλά και οικισμούς γύρω από την περιοχή. Αν μας τύχει ακόμα ένα συμβάν και ξαναχρησιμοποίησουμε τα ίδια δεν θα αντέξουν, έχουν συγκεκριμένη ζωή. Γιαυτό και ο ατομικός εξοπλισμός πρέπει να δίνεται κάθε χρόνο στους πιστοποιημένους εθελοντές γιατι είναι τα όπλα και τα εργαλεία που έχουμε για να μπορούμε να είμαστε χρήσιμοι».

Στην «Γαία», στην αρχή τους βοήθησαν οι ξένοι που διέμεναν στην περιοχή και οι πρώτες δωρεές έγιναν από πυροσβεστικές ομάδες του εξωτερικού που έστελναν μεταχειρισμένο εξοπλισμό που δεν χρειάζονταν. «Τα αυτοκίνητα που έχουμε προμηθευτεί από Αυστρία και Γερμανία είναι της δεκαετίας του 80’ και έτσι κάθε φορά που ερχόμαστε από ένα περιστατικό, τα μαστορεύουμε για να είναι αξιόμαχα την επόμενη μέρα. Αλλά πόσο αξιόμαχο είναι ένα βαρύ φορτηγό πενήντα ετών; Όταν έρχεται κάποιος νέος εθελοντής, εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να τους πούμε ότι “προσπαθούμε αυτά τα αυτοκίνητα να είναι ασφαλή όσο γίνεται, αλλά και από την άλλη δεν μπορούμε να σας παρέχουμε την ασφάλεια που θα έπρεπε”. Υπάρχουν παιδιά που, φοβούνται και δεν θέλουν να ανέβουν σε κάτι που φαντάζει φέρετρο με ρόδες» σημειώνει ο Ξυδέας με πικρία.

Ακόμα και αν λύσουν το ζήτημα των οχημάτων και κάποιος ιδιώτης ή Δήμος τους τα παραχωρήσει, οι ίδιες θα πρέπει να βρουν τρόπο να καλύψουν τα κόστη συντήρησης, την ασφάλεια, τα τέλη κυκλοφορίας, τα καύσιμα και άλλα πολλά.

Η ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ

Ακόμα ένα σημαντικό ζήτημα που απασχολεί τις ομάδες με τις οποίες το Νews 24/7 συνομίλησε ήταν η πιστοποίησή των μελών τους. Για να μπει κάποιος εθελοντής στην δράση της δασοπυρόσβεσης πρέπει να λάβει μια ειδική πιστοποίηση μετά από εκπαίδευση που θα παράσχει η Ακαδημία Πολιτικής Προστασίας – μια εκπαιδευτική δομή που ξεκίνησε να λειτουργεί το 2022. Και αυτό είναι ένα ακόμη ζήτημα που απασχολεί την ομάδες με τις οποίες το Νews 24/7 συνομίλησε.

Όλοι αντιλαμβάνονται την επιτακτικότητα των εκπαιδεύσεων και της πιστοποίησης, όμως έχουν μαζευτεί πολλά νέα μέλη που ακόμα αναμένουν να λάβουν την επίσημη κρατική εκπαίδευση για να πιστοποιηθούν καθώς δεν έχουν οργανωθεί εκπαιδεύσεις από πέρυσι. «Φέτος πριν την αντιπυρική περίοδο δεν προβλέφθηκε κάποια εκπαίδευση και έτσι αυτά τα νέα μέλη θα λάβουν βοηθητικούς ρόλους, δεν μπορούν να μπουν στην πρώτη γραμμή όταν θα υπάρξει μια φωτιά. Δεν ξέρουμε γιατι δεν έγιναν οι εκπαιδεύσεις, απλώς γνωρίζουμε ότι πανελλαδικά δεν ενεργοποιήθηκε ο μηχανισμός» μας είπε και ο Νίκος Χαζάκης, επικεφαλής του συλλόγου εθελοντών δασοπυροσβεστών Άνδρου που έχει νέα 11 μέλη που δεν κατάφεραν να λάβουν πιστοποίηση. Στην Γαία αναμένουν 35 άτομα και στην Σάλακο άλλα 10.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι καιρικές συνθήκες πλέον ευνοούν περισσότερο τη σφοδρότητα των πυρκαγιών οι οποίες μάλιστα ξεκινούν όλο και πιο νωρίς – χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και η πρόσφατη πυρκαγιά της Κερατέας – κατανοεί κανείς την ανάγκη που υπάρχει για επιφυλακή, πρόληψη αλλά και άμεση παρέμβαση σε κάθε εστία που εμφανίζεται. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συμβολή της τοπικής κοινότητας και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπάρχει εναλλακτική όπως λέει και ο Εγγλέζος: «Εμείς είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε τον τόπο μας, γιατί δεν υπάρχει πυροσβεστική, δεν υπάρχει πολιτική βούληση ώστε να βοηθηθεί η περιοχή μας. Δεν είμαστε μια εθελοντική οργάνωση που δημιουργήθηκε για να στηρίξει απλά το πυροσβεστικό έργο ενός κράτους. Είμαστε εδώ γιατί είναι ανύπαρκτο».