ΤΟ ΦΛΟΠ ΤΟΥ ΦΟΣΜΠΕΡΙ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΑΛΛΑ ΜΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1968 έμειναν στην ιστορία για τα μεγάλα ρεκόρ με κορυφαίο το 8.90 του Μπομ Μπίμον στο άλμα σε μήκος, αλλά και τις υψωμένες γροθιές των Σμιθ και Κάρλος, στην απονομή των μεταλλίων μετά τον τελικό των 200 μέτρων.

Ο περίφημος χαιρετισμός, “the salute” που αποτυπώθηκε στο φιλμ του φωτογράφου Τζον Ντόμινις, ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο, έγινε σύμβολο του αγώνα των μαύρων της Αμερικής και έκρυβε εκτός από εκείνη των δυο πρωταγωνιστών και την ιστορία του Αυστραλού Πίτερ Νόρμαν, ο οποίος είχε τερματίσει δεύτερος στον τελικό και στάθηκε αλληλέγγυος και με ενεργό συμμετοχή στη διαμαρτυρία των συναθλητών του.

Στο Μεξικό όμως, ο παγκόσμιος αθλητισμός υποδέχθηκε και έναν άλλο επαναστάτη. Όχι τόσο (και για τη δική του) υψωμένη γροθιά στο βάθρο των νικητών, όσο για τον τρόπο με τον οποίο βρισκόταν πάνω από τον πήχη του άλματος σε ύψος. Ο Ντικ Φόσμπερι ήταν ο πρώτος που αποφάσισε, δοκίμασε και εν τέλει πέτυχε να περνάει με την πλάτη, αλλάζοντας μια για πάντα το ίδιο το αγώνισμα. Το όνομα του έγινε συνώνυμο του νέου παλμού, αφού τέσσερα χρόνια μετά (στο Μόναχο) οι 28 από τους 40 άλτες του ύψους πηδούσαν με Fosbury flop.

Λίγοι είναι οι αθλητές οι οποίοι έχουν επηρεάσει τόσο πολύ ένα αγώνισμα και ο Φόσμπερι που πέθανε από λέμφωμα σε ηλικία 76 ετών το 2023, ήταν ένας απ’ αυτούς. Δεν σάρωσε τα ολυμπιακά μετάλλια, ένα πήρε στο Μεξικό, δεν έκανε παγκόσμιο ρεκόρ, αλλά οδήγησε όλους τους άλτες να ακολουθήσουν τα βήματα του και κυρίως τον … παλμό του.

Με το φόσμπερι φλοπ τα ρεκόρ του ύψους εκτοξεύτηκαν και δικαίωσαν την Αθλητική Ηχώ, που λίγες μέρες μετά τη νίκη του (τότε) 21χρονου Αμερικανού, έγραφε σε μια -σχεδόν- προφητική λεζάντα: “Ο νεαρός άλτης Φόσμπερι με τον περίεργο αλλά και επικίνδυνο παλμό του στάθηκε ένας χαρακτηριστικός τύπος της νέας γενιάς των αθλητών. Παράλληλα αποτελεί μια νέα εποχή στο άλμα εις ύψος. Αύριο, μεθαύριο θα τον μιμηθούν ασφαλώς νέοι, τολμηροί αθλητές και ίσως το ύψος να φτάσει στα 2.50μ”.

Ο παλμός δεν αποδείχθηκε επικίνδυνος, αφού έφερε κι άλλες επαναστατικές αλλαγές σε παπούτσια και στρώματα και το παγκόσμιο ρεκόρ πλησίασε τα δυόμισι μέτρα, έστω κι αν έχει να αλλάξει τα τελευταία … 32 χρόνια. Ο Κουβανός Χαβιέ Σοτομαγιόρ, ωστόσο, ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του και στις 27 Ιουλίου 1993, πέρασε τα 2.45μ!

Ψαλίδι και ο Μπρούμελ του στραντλ

Μέχρι ο Φόσμπερι, τέσσερα-πέντε χρόνια πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 68 να τελειοποιήσει την ιδέα που είχε στο μυαλό του και δοκίμαζε προς έκπληξη και δυσφορία όλων των προπονητών του, στο άλμα σε ύψος κυριαρχούσε ο παλμός στραντλ.

Ήταν η εξέλιξη όλων των προηγούμενων, που ξεκινούσαν στην αρχή σαν την υπερπήδηση των εμποδίων, εξελίχθηκαν στο γνωστό ψαλίδι και στη συνέχεια μετατράπηκαν στο γνωστό πριν από το φόσμπερι, στραντλ.

Οι άλτες έβλεπαν μέχρι τέλους τον πήχη κατά μέτωπο. Μόλις έφταναν κοντά σήκωναν το ένα πόδι τους (το εσωτερικό προς τον πήχη), προσπαθούσαν να περάσουν το ύψος και με το σώμα τους, αφήνοντας για το τέλος το άλλο πόδι.

Ο Σοβιετικός Βαλερί Μπρούμελ ήταν ο αθλητής που κυριαρχούσε ενώ ο Φόσμπερι ξεκινούσε την καριέρα του.

Αργυρός Ολυμπιονίκης το 1960 στη Ρώμη και χρυσός στο Τόκιο, τέσσερα χρόνια αργότερα, ο γεννημένος στη Μόσχα σπουδαίος αθλητής, έκανε έξι φορές παγκόσμιο ρεκόρ, σταματώντας στα 2.28μ, το 1963. Δύο χρόνια αργότερα, σμπαράλιασε το δεξί του πόδι σε ένα ατύχημα με την μοτοσικλέτα του.

Παρότι η επέμβαση από τον διάσημο καθηγητή Γκαβρίλ Λαζάροβ ήταν επιτυχημένη, ο Μπρούμελ δεν κατάφερε ποτέ να επιστρέψει στους στίβους όπως ήταν κι αφού υποβλήθηκε σε άλλες 29 εγχειρήσεις αποχώρησε από τον αθλητισμό το 1970, όταν εμφανίστηκε για τελευταία φορά σε ένα στάδιο, υπερπηδώντας τα 2.06μ.

Δείτε σε βίντεο πως περνούσε τα ύψη, στη δεκαετία του 60, ο Βαλερί Μπρούμελ. Αν παρατηρήσετε καλά θα διαπιστώσετε ότι σε αρκετά απ’ αυτά ο Σοβιετικός αθλητής προσγειώνεται σε σκάμμα με ροκανίδια.

Ο Μπρούμελ ήταν ένα από τα είδωλα του νεαρού Φόσμπερι: “Μελετούσα την τεχνική του, την ταχύτητα του. Διδάχτηκα πολλά απ’ αυτόν, αλλά δεν μπορούσα να πηδήξω με στραντλ. Μου ήταν πολύ δύσκολο…”

Ο μικρός Φόσμπερι ξεκίνησε να αθλείται από το σχολείο, παίζοντας αμερικάνικο φουτμπολ, μπάσκετ και καταλήγοντας στον στίβο. Άρχισε να ασχολείται με το ύψος, δοκιμάζοντας τους παλμούς της εποχής, που δίδασκαν οι γυμναστές και προσπαθούσε να μην τραυματιστεί στην προσγείωση πάνω στα ροκανίδια: “Ήταν κυρίαρχο να επιβιώσεις, όταν περνούσες τον πήχη…” σχολίαζε αργότερα.

Το πιο δύσκολο, όμως, ήταν να εκπληρώσει τα όνειρα του σε ένα αγώνισμα που άρχισε να λατρεύει, του έγινε εμμονή και άρχισε να πειραματίζεται από παλμό σε παλμό. Σε ηλικία 16 ετών, το 1963, είχε ατομικό ρεκόρ 1.65μ.

Να περνάω ανάποδα από τους άλλους

Με το ύψος να ανεβαίνει ο Φόσμπερι σκέφτηκε κάτι επαναστατικό. Αντί να πηγαίνει προς τον πήχη σηκώνοντας πρώτα το ένα πόδι και στο τέλος το άλλο, θα μπορούσε να πηδάει γυρίζοντας το κορμί του ανάσκελα. Και … ανάποδα απ’ όλους τους άλλους”.

Δοκιμάζοντας για πρώτη φορά τη νέα τεχνική βελτίωσε το ρεκόρ του  στο 1.77. Δώδεκα πόντους παραπάνω από την προηγούμενη καλύτερη επίδοση.

Για τα επόμενα δυο χρόνια, ο Φόσμπερι άρχισε να τελειοποιεί την ιδέα του, αν και ο προπονητής του στο κολέγιο του Όρεγκον, Μπέρνι Βάγκνερ, διαφωνούσε κάθετα και τον υποχρέωνε να αγωνίζεται με την τεχνική του στραντλ. Όταν είδε όμως τον αθλητή του να περνάει τα 2.08μ, κατάλαβε ότι κάτι καλό … είχε σκεφτεί ο ταλαντούχος άλτης και τον παρότρυνε, πλέον, να συνεχίσει στο και στον παλμό του.

Μάλιστα αποφάσισε να μελετήσει την τεχνική του Ντικ, ώστε να τη διδάξει και στα νέα παιδιά που άρχιζαν να ασχολούνται με το ύψος.

Σιγά-σιγά ο ξανθομάλλης, ψιλόλιγνος νεαρός άθλητής άρχισε να γίνεται πιο γνωστός, αφού ο νέος παλμός, έφερνε αποτελέσματα και μεγάλα ύψη: “Δεν είχα κάποιο μοντέλο να ακολουθήσω. Σκεφτόμουν και δοκίμαζα. Όταν γύρισα την πλάτη στον πήχη, ήξερα ότι είχα βρει αυτό που χρειαζόμουν. Με βοήθησαν πολύ τα στρώματα με αφρό, γιατί πλέον δεν είχα κίνδυνο να τραυματιστώ…”

Η αλήθεια είναι ότι ο Φόσμπερι αντιμετώπισε ένα πρόβλημα με πίεση σε δυο σπονδύλους του, όμως γρήγορα το ξεπέρασε και τα ασφαλή στρώματα τον βοήθησαν να συνεχίσει.

Ένας τεμπέλης, χρυσός Ολυμπιονίκης

Δεν είχαν πειστεί όλοι για την χρησιμότητα της νέας τεχνικής. Μια εφημερίδα έγραψε ότι ήταν “ο πιο τεμπέλης άλτης του ύψους”, ενώ πολλοί προπονητές διαφωνούσαν για το αν ο παλμός ήταν έγκυρος.

Ο ίδιος δεν έδινε σημασία: “Άρχισα να καμπυλώνω το σώμα μου και μετά να σηκώνω τα πόδια μου. Ήταν θέμα αυτοματισμού και κυρίως απόστασης, απ’ όπου θα πηδούσα” εξηγούσε.

Με συνεχόμενες δοκιμές, στο τέλος ήξερε από που έπρεπε να ξεκινάει το άλμα του, αλλά και πόσο γρήγορα έπρεπε να τρέξει προς τον πήχη. Τρία χρόνια αργότερα μετά την οριστική εφαρμογή της νέας τεχνικής του, ήρθαν και οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Ο Φόσμπερι δεν είχε σκεφτεί καν ότι θα συμμετείχε στην κορυφαία διοργάνωση: “Δεν ήμουν τόσο καλός, αλλά η προπόνηση μου άρχισε να αποφέρει αποτελέσματα…”

Στα τράιαλς των ΗΠΑ, για τους Ολυμπιακούς του Μεξικό, πέρασε τα 2.16 και μαζί με τον συμπατριώτη του Εντ Κάρθερς, ταξίδεψε για τη μεγάλη γιορτή. Πολύ θα ήθελε να συναντήσει και τον Βαλερί Μπρούμελ, αλλά ο μεγάλος Σοβιετικός, παγκόσμιος ρέκορντμαν, πάλευε ακόμα με τις απανωτές εγχειρήσεις του.

Στις 19 Οκτωβρίου -στον προκριματικό- ο Φόσμπερι έκανε όλα κι όλα τρία άλματα περνώντας με την πρώτη προσπάθεια τα 2.03, τα 2.09 και εν τέλει το όριο τα 2.14, που τον έστειλε και στον τελικό της επόμενης μέρας.

Με ανοιχτό το στόμα και υψωμένη τη γροθιά

Οι θεατές στο Ολυμπιακό Στάδιο έβλεπαν για πρώτη φορά το νέο παλμό. Οι περισσότεροι παρακολουθούσαν με ανοιχτό το στόμα, ενώ οι κριτές -παρά τον σχετικό προβληματισμό που υπήρχε- θεώρησαν έγκυρο το “φλοπ” και φυσικά την επέτρεψαν.

Ο Φόσμπερι δεν απογοήτευσε κανέναν. Πέρασε όλα τα άλματα (2.03, 2.09, 2.14, 2.18, 2.20 και 2.22) με την πρώτη προσπάθεια βάζοντας υποθήκη για τα μετάλλια. Εξασφάλισε το χρυσό όταν πέρασε τα 2.24 με την τρίτη, ενώ ο Εντ Κάρθερς δεν μπόρεσε να τα υπερβεί,. Ο Σοβιετικός Γκαβρίλοβ που πήρε το χάλκινο μετάλλιο, είχε μείνει στα 2.20…

Δείτε το βίντεο με στιγμιότυπα από τον τελικό του ύψους. Ο Φόσμπερι αποθεώνεται από το κοινό που υποδέχθηκε με ενθουσιασμό τη νέα τεχνική και σε κάθε επιτυχημένο άλμα του Αμερικανού φώναζαν “όλε”!

Μετά την κατάκτηση της πρώτης θέσης ο Αμερικανός άλτης προσπάθησε να κάνει παγκόσμιο ρεκόρ αλλά απέτυχε και στις τρεις προσπάθειες του στα 2.29μ.

Ο θρίαμβος του Φόσμπερι δικαίωσε πρώτα απ’ όλα την εμμονή του. Την προσήλωση του στην εφαρμογή μιας νέας ιδέας, που όπως όλες οι επαναστατικές σκέψεις αντιμετωπίστηκε στην αρχή με σκεπτικισμό, αλλά την ακολούθησαν άπαντες στη συνέχεια!

Στην τελετή της απονομής, ο Αμερικανός άλτης δεν ξέχασε να υψώσει κι αυτός τη γροθιά του σε ένδειξη αλληλεγγύρης για τους μαύρους συναθλητές του. Επιστρέφοντας στο Όρεγκον, αντιμετώπισε την εχθρότητα των πανεπιστημιακών αρχών και όταν αποφάσισε να βγει μπροστά για να καταγγείλει μια ρατσιστική συμπεριφορά αποβλήθηκε από το κάμπους.

Αργότερα ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική συμμετέχοντας με το Δημοκρατικό Κόμμα στις εκλογές για την βουλή των αντιπροσώπων του Αϊντάχο. Δεν εκλέχθηκε, αλλά το 2019 έγινε κομισάριος της Κομητείας Μπλέιν του Αϊντάχο.

Ήταν μια επανάσταση (και στα παπούτσια)

Μπορεί ο Ντικ Φόσμπερι να μην εμφανίστηκε ξανά σε μεγάλους αγώνες και να αποφάσισε να ασχοληθεί επαγγελματικά με ό,τι σπούδασε (πολιτικός μηχανικός) εγκαταλείποντας τον στίβο, ήδη, όμως είχε κάνει την επανάστασή του.

Όχι μόνο στην τεχνική του άλματος σε ύψος, αλλά και σε όλο το “περιβάλλον” του αγωνίσματος. Τα αφρώδη στρώματα κυριάρχησαν σε όλο τον κόσμο, ενώ η Adidas δημιούργησε με τις δικές του υποδείξεις τα πρώτα αθλητικά παπούτσια για όσο δυνατόν καλύτερα άλματα, αφού τελειοποίησε την στεγανότητα για να μη γλιστράει ο αθλητής κατά την απογείωση του.

Μείωσε ταυτόχρονα και τον αριθμό των καρφιών που είχαν τα σπάικς του ύψους, τα οποία θύμιζαν τα αντίσοιχα των σπρίντερ.

“Δεν είχα σκοπό να τα κάνω όλα αυτά. Ούτε σκεφτόμουν ότι θα αλλάξω το αγώνισμα που τόσο πολύ μου άρεσε. Εγώ απλά ήθελα να ακολουθήσω την τεχνική που σκέφτηκα, ξέροντας ότι ήταν η καλύτερη δυνατή. Κι αν δεν τα κατάφερνα εγώ, ίσως να βρισκόταν κάποιος άλλος. Οι προπονητές είχαν άλλη άποψη, αλλά αυτό όμως δεν είχε τόσο μεγάλη σημασία, γιατί ήξερα ότι τηρούσα τους κανόνες…” σχολίαζε ο Φόσμπερι σε μια από τις πολλές συνεντεύξεις που έδωσε στη ζωή του…

Η Ντέμπι Μπριλ και ο “τελευταίος των Μοϊκανών” Γιατσένκο

Το φόσμπερ-φλοπ ακολούθησαν μετά το 1968 όλοι οι άλτες του ύψους. Οι περισσότεροι βελτίωσαν την τεχνική χρησιμοποιώντας και τα χέρια τους στο άλμα, αφού ο Ντικ Φόσμπερι όπως θα δείτε στα βίντεο και τις φωτογραφίες σηκώνεται να περάσει τον πήχη με τα χέρια του κολλημένα στο σώμα του. Αν και το 1972 o χρυσός ολυμπιονίκης, Γιούρι Τάρμακ από την ΕΣΣΔ πηδούσε με στραντλ, οι 28 από τους 40 συμμετέχοντες στο αγώνισμα περνούσαν τον πήχη με την πλάτη.

Ο Αμερικανός Ντουάιτ Στόουνς έγινε ο πρώτος που πέρασε (το 1973) τα 2.30, ενώ ο Πολωνός Γιάτσεκ Βζόλα έφτασε το παγκόσμιο ρεκόρ στα 2.35μ. Τα 2.40μ, πέρασε ένας Σοβιετικός (Ποβαρνίτσιν, το 1985) και … μετά εμφανίστηκε ο Σοτομαγιορ.

Όλοι πηδούσαν, πλέον, με το φόσμπερι φλοπ. Ο τελευταίος παγκόσμιος ρέκορντμαν με στραντλ ήταν ο Σοβιετικός (γεννημένος στην Ουκρανία) Βλάντιμρ Γιατσένκο, που το 1979 σε ηλικία 20 ετών, είχε περάσει τα 2.34μ!

Ήταν ένας αθλητής φαινόμενο, καθώς στα 19 του ήταν επίσης παγκόσμιος ρέκορντμαν (2.33). Η αποτυχία του να προκριθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας συν τους τραυματισμούς που του προκάλεσαν αφόρητους πόνους τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει πολύ γρήγορα τον αθλητισμό. Πέθανε σε ηλικία 40 ετών από κίρρωση του ήπατος, απόρροια του αλκοολισμού που τον ταλαιπώρησε στο μεγαλύτερο μέρος της μετέπειτα ζωής του.

Το στραντλ το εγκατέλειψαν σιγά-σιγά όλοι οι άλτες του ύψους. Ο Φόσμπερι πέρασε στην αιωνιότητα με την τεχνική του, μπήκε στο εθνικό χολ-οφ φέιμ του κλασικού αθλητισμού των ΗΠΑ.

Αλλά όπως και ο ίδιος αποκάλυπτε δεν ήταν ο μόνος που στην εποχή του σκεφτόταν να περνάει τoν πήχη με την πλάτη. Υπήρχε και η Καναδέζα Ντέμπι Μπριλ, που σε ηλικία 16 ετών (το 1969) δοκίμαζε -χωρίς να γνωρίζει καν τον Φόσμπερι- την ίδια ιδέα.

Έφτασε το ρεκόρ της στο 1.98 και ήταν μια άλτρια υψηλού επιπέδου για αρκετά χρόνια

“Ακολούθησα ό,τι μου έλεγε το κορμί μου. Ήταν μια φυσική παρόρμηση, κανείς δεν μου δίδαξε κάτι” εκμυστηρευόταν για την τεχνική που ονομάστηκε Brill bend. Σε ελεύθερη μετάφραση, “η στροφή της Μπριλ”.

Ο παλμός του Φόσμπερι κατηγοριοποιήθηκε σαν flop. Πτώση στα ελληνικά. Μεταφορικά και αποτυχία. Μόνο τέτοια δεν ήταν, όμως, όπως αποδείχθηκε στις 20 Οκτωβρίου του 1968…