ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΝΙΩΘΟΥΝ ΠΩΣ ΣΠΡΩΧΝΟΝΤΑΙ ΞΑΝΑ ΣΤΟ ΚΕΝΟ

Σε αναστάτωση βρίσκονται το τελευταίο διάστημα οι θεραπευόμενοι κοινοτήτων απεξάρτησης, οι οποίοι, όπως λένε, βλέπουν τη δουλειά και την προσπάθεια που έχουν κάνει για απεξάρτηση να γκρεμίζεται εξαιτίας του νέου νόμου που ψηφίστηκε πέρυσι το καλοκαίρι και το οποίο ενοποίησε όλα τα προγράμματα υπό τη σκέπη του ΕΟΠΑΕ (Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων). Ο νόμος για τον νέο τρόπο διοίκησης και λειτουργίας των προγραμμάτων απεξάρτησης, είχε ψηφιστεί την τελευταία ημέρα λειτουργίας της Βουλής πριν αυτή κλείσει για το καλοκαίρι του 2024 και έχει προκαλέσει σειρά αντιδράσεων, τόσο της αντιπολίτευσης όσο και των θεραπευόμενων και των εργαζόμενων μιας σειράς προγραμμάτων απεξάρτησης.

«Είμαι έξι μήνες καθαρός, βρήκα κατανόηση και φροντίδα»

«Εδώ και έξι μήνες είμαι καθαρός. Βρίσκομαι στο πρόγραμμα ΑΡΓΩ, της ανοικτής θεραπευτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης», περιγράφει στο Magazine ο Ηλίας, ένας από τους θεραπευόμενους του προγράμματος ο οποίος μέχρι πρότινος έκανε χρήση κοκαΐνης και αλκοόλ. «Το ΑΡΓΩ υπάρχει από το 1998 και είναι ένα πρόγραμμα που προβλέπει και την ενεργή συμμετοχή των μελών στη λήψη αποφάσεων για θέματα που τους αφορούν. Προσωπικά δεν είχα κάνει ποτέ ψυχοθεραπεία ή κάτι αντίστοιχο στο παρελθόν. Η κατανόηση και η φροντίδα με την οποία με περιέβαλαν οι άνθρωποι που συνάντησα εκεί ήταν κάτι που δεν έχω ξαναγνωρίσει στη ζωή μου, ούτε από δικούς μου ανθρώπους. Μαθαίνω πράγματα για τον εαυτό μου», εξηγεί.

Ο ίδιος αφού αναζήτησε τρόπους για να απεξαρτηθεί, κατέληξε πως του ταιριάζει περισσότερο το συγκεκριμένο πρόγραμμα, το οποίο δεν εμπεριέχει υποκατάστατα. «Έχει ψυχολόγους και ειδικούς θεραπευτές πολλοί από τους οποίους είναι πρώην χρήστες. Γίνονται ομαδικές και ατομικές συνεδρίες. Όταν ο εξαρτημένος πρόκειται να περάσει από τον συμβουλευτικό σταθμό  στο κύριο μέρος, στην κοινότητα, γίνεται η καταγραφή του κοινωνικού ιστορικού, με λεπτομερείς ερωτήσεις για τη ζωή, τις ανθρώπινες σχέσεις και τη χρήση του εξαρτημένου, προκειμένου οι θεραπευτές να αποφασίσουν ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος προσέγγισης. Υπάρχει θεατρική ομάδα, αγρόκτημα που συμμετέχουμε όλοι και παράγουμε βιολογικά προϊόντα και μια ΚΟΙΝΣΕΠ που λέγεται «Βιοκοφινάκι» στην οποία μπορούν να εργαστούν απόφοιτοι του προγράμματος που δυσκολεύονται στην εργασιακή τους επανένταξη. Υπάρχει ακόμη ομάδα εργαζομένων μελών, ομάδα διπλής διάγνωσης για εξαρτημένους με ψυχιατρικό νόσημα. Είναι ένα πολύ επιτυχημένο και πολύ λειτουργικό μοντέλο», λέει ο Ηλίας.

Τον περασμένο Φεβρουάριο όμως, ο επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος κάλεσε τους θεραπευόμενους και τους είπε πως μπορεί κατ’ εφαρμογή του νέου νόμου να αρχίσουν να αντικαθίστανται κάποιοι θεραπευτές αλλά και πως υπάρχει και το ενδεχόμενο να αρχίσουν να γίνονται κοινές ομάδες με άλλα προγράμματα διαφορετικής φιλοσοφίας. «Αρχίσαμε να ανησυχούμε. Και πράγματι, λίγο καιρό μετά ξεκίνησε να συμβαίνει. Δύο θεραπευτές που βρίσκονται στην ΑΡΓΩ από την πρώτη μέρα της λειτουργίας της, μετατέθηκαν και τους πήγαν στο street work του ΟΚΑΝΑ. Και οι δύο αυτοί άνθρωποι με βοήθησαν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην πρώτη φάση του προγράμματος, στον συμβουλευτικό σταθμό, εκεί που πήγα με τα μάτια χαμηλά και στα χαμένα. Εκτός από αυτούς τους δύο, μετέφεραν και την και την γραμματέα του προγράμματος και μοναδική νοσηλεύτρια η οποία έκανε και τις θεατρικές ομάδες. Την έστειλαν στην αυτόνομη θεραπευτική κοινότητα Καρτερών, έξω από τη Θεσσαλονίκη», περιγράφει στο Magazine ο θεραπευόμενος του προγράμματος ΑΡΓΩ.

«Σου παίρνει μήνες να εμπιστευτείς και σου παίρνουν τους ανθρώπους σε μια νύχτα»

Για μέλη της κοινότητας, το ζήτημα δεν είναι καθόλου απλό. Δεν πρόκειται για απλή αντικατάσταση ενός ατόμου. Κι αυτό οφείλεται στο γεγονός πως για να λειτουργήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα χρειάζεται εμπιστοσύνη και προσωπική σχέση. «Ξεκινώντας αυτό το πρόγραμμα, σου παίρνει μήνες να εμπιστευτείς. Σε εμένα, όπως και στους περισσότερους, μας πήρε τρεις με τέσσερις μήνες να αρχίσουμε να μιλάμε για εμάς. Φανταστείτε έναν άνθρωπο που έχει περάσει χρόνια στη χρήση. Υπάρχει πολλή ντροπή, πολλή ενοχή», λέει ο Ηλίας. «Δεν πρόκειται απλώς για έναν άνθρωπο που φεύγει. Ο άνθρωπος αυτός με ξέρει, έχουμε κλάψει παρέα. Τον εμπιστεύομαι να μιλάω για κάτι τόσο προσωπικό, να με βοηθάει να πάω παρακάτω. Μέσα σε μια νύχτα φεύγει και έρχεται στη θέση του ένας άλλος, από άλλα προγράμματα με διαφορετική ενδεχομένως φιλοσοφία. Είναι σαν να ξεκινάω ξανά από την αρχή με έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζω και δεν με γνωρίζει. Και δεν ξέρω αν θα μπορέσω να ξαναεμπιστευτώ. Σε αυτό το πρόγραμμα που πηγαίναμε νιώθοντας ένα περιβάλλον ασφάλειας, τώρα πηγαίνουμε καθημερινά με άγχος». Πλέον ο ίδιος, όπως λέει, βλέπει ορατό τον κίνδυνο να υπάρξουν μαζικές υποτροπές.

Αντιπολίτευση: «Διαλύουν τις δομές απεξάρτησης»

Ο νόμος του υπουργείου Υγείας έχει συναντήσει, ήδη από την περίοδο που ερχόταν για ψήφιση στη Βουλή μέχρι και σήμερα σφοδρές αντιδράσεις τόσο από τα μέλη θεραπευτικών κοινοτήτων όσο και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, κατηγορώντας την κυβέρνηση πως υποβαθμίζει τις δημόσιες υπηρεσίες απεξάρτησης, οι οποίες λειτουργούσαν έτσι κι αλλιώς υποστελεχωμένες. Από το ΠΑΣΟΚ, που πρόσφατα κατέθεσε στη Βουλή το Δελτίο Τύπου της Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογένειας ΚΕΘΕΑ, μέχρι το ΚΚΕ που έχει χαρακτηρίσει αντιδραστικό τον νόμο και τον ΣΥΡΙΖΑ που έχει καταθέσει ερώτηση στη Βουλή για «Τίτλους τέλους για τις δομές απεξάρτησης της χώρας», η αντιπολίτευση έχει εκφράσει τις αντιρρήσεις της στην χωρίς προηγούμενη διαβούλευση συγχώνευση των υπηρεσιών των δομών απεξάρτησης, «μ’ έναν τρόπο πρόχειρο και ισοπεδωτικό, χωρίς μελέτη και επιστημονική τεκμηρίωση δημιουργώντας χάος και διάλυση».
Οι βασικές αντιδράσεις τόσο των θεραπευόμενων και των μελών των ομάδων απεξάρτησης, όσο και της αντιπολίτευσης, έχουν να κάνουν με το γεγονός πως πλέον προωθείται από τον ΕΟΠΑΕ, μια «ρομποτική διοίκηση» που λαμβάνει αποφάσεις απομακρυσμένα και με απώτερο στόχο την εξοικονόμηση πόρων συγχωνεύονται προγράμματα όπως το ΚΕΘΕΑ, η ΑΡΓΩ, το 18 ΑΝΩ, που έχουν διαφορετικές φιλοσοφίες και μεθοδολογικές προσεγγίσεις, αποδιοργανώνοντας πλήρως τις υποστελεχωμένες και υποβαθμισμένες δομές.

Τα μέλη του Προγράμματος Εναλλακτικής Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, ΑΡΓΩ, δημιούργησαν μια συντονιστική επιτροπή με σκοπό να ζητήσουν οργανωμένα πλέον την άμεση κατάργηση του νόμου 5129/2024, την στελέχωση και χρηματοδότηση των δομών απεξάρτησης και την άμεση ανάκληση των μεταθέσεων του θεραπευτικού προσωπικού που έχουν ήδη γίνει «βίαια και χωρίς καμία εξήγηση, παίζοντας με τις ζωές των ανθρώπων που κάθε μέρα ωφελούνται από την παρουσία τους».

Μάλιστα, βρίσκονται σε επικοινωνία και με τα μέλη του ΚΕΘΕΑ Θεσσαλονίκης, τα οποία επίσης αντιδρούν έντονα στη νέα πραγματικότητα, προκειμένου να κινηθούν από κοινού για να διαφυλάξουν τα προγράμματα απεξάρτησής τους. Το Magazine, επικοινώνησε με τη διοίκηση του ΕΟΠΑΕ, και έθεσε τα ερωτήματα σχετικά με τις διαμαρτυρίες των θεραπευόμενων, χωρίς να λάβει καμία απάντηση.

«Στη ζωή μας διαλέγαμε πάντα τον λάθος δρόμο – Ζητάμε τη βοήθεια της κοινωνίας»

 

«Στη ζωή μας διαλέγαμε πάντα τον λάθος δρόμο. Αφήσαμε τις ανασφάλειες και το άγχος να μας κυριέψουν, προσπαθήσαμε να προσαρμοστούμε στις επιταγές της κοινωνίας και της οικογένειάς μας, ανοίξαμε την πόρτα του κόσμου των ναρκωτικών και των εξαρτήσεων. Χάσαμε φίλους, πολύτιμο χρόνο, την αξιοπρέπεια και την ελευθερία μας. Τσακίσαμε τους εαυτούς μας και προδώσαμε τους αγαπημένους μας ανθρώπους. Όλα λάθος», αναφέρουν στην ανακοίνωσή τους οι θεραπευόμενοι του προγράμματος ΑΡΓΩ.

«Μέχρι που ανοίξαμε την πόρτα ενός προγράμματος απεξάρτησης. Αυτή ήταν η πιο σωστή κίνηση που κάναμε ποτέ. Και οι περισσότεροι από εμάς, μάθαμε πάλι να εμπιστευόμαστε, να κοιτάμε στα μάτια, να ελπίζουμε, να κάνουμε σχέδια για το μέλλον και να απολαμβάνουμε τη ζωή με καθαρότητα.

Ο νέος νόμος 5129/2024 που ψηφίστηκε στις 31 Ιουλίου 2024 έρχεται αυτό να μας το πάρει πίσω. Πρόκειται για ένα βιαστικό, κακογραμμένο, εντελώς πρόχειρο, χωρίς κανένα προγραμματισμό και καμία ενσυναίσθηση νομοσχέδιο. Πρώτα απ’ όλα ανοίγει ο δρόμος για την ιδιωτική πρωτοβουλία στο χώρο της απεξάρτησης, κατά την αγαπημένη τακτική της κυβέρνησης. Υποβαθμίζονται σημαντικά οι δημόσιες δομές έτσι ώστε κάποιος που απολαμβάνει καλής οικονομικής επιφάνειας να μπορεί να μπει σε ένα πρόγραμμα απεξάρτησης, οι υπόλοιποι όλοι στο δρόμο ή σε δυσλειτουργικές και υποστελεχωμένες δομές. Ο ταξικός διαχωρισμός στα καλύτερά του.

Ενοποιούνται όλα τα προγράμματα απεξάρτησης (ΚΕΘΕΑ, ΑΡΓΩ, 18ΑΝΩ, ΙΑΝΟΣ, ΟΚΑΝΑ) κάτω από έναν ενιαίο φορέα ιδιωτικού δικαίου. Προγράμματα δηλαδή με πολύ διαφορετικές φιλοσοφίες προσέγγισης του εξαρτημένου ατόμου και με πολλά χρόνια επιτυχούς πορείας βάση αποτελεσμάτων, παύουν να υπάρχουν και γίνονται ένα. Στην απεξάρτηση είναι εξαιρετικά σημαντική η διαφορετικότητα των προγραμμάτων. Οι χρήστες έχουμε διαφορετικές ανάγκες και με τα χρόνια και τις δοκιμές (πολλοί από εμάς προσπαθήσαμε σε παραπάνω από ένα προγράμματα) βρήκαμε το κατάλληλο ο καθένας για την ψυχοσύνθεσή του. Ξέρουμε καλά ότι το προφίλ των ουσιών έχει αλλάξει σημαντικά από τις δεκαετίες του 1990 και 2000 και ότι η χρήση είναι μια εξελισσόμενη πρακτική. Η αντιμετώπισή της θέλει παρακολούθηση, βαθιά γνώση του αντικειμένου και ποικιλομορφία. Ποικιλομορφία η οποία είναι ανάγκη, όχι πολυτέλεια» συμπληρώνουν μεταξύ άλλων.

«Η προχειρότητα με την οποία γράφτηκε αυτό το νομοσχέδιο είναι ξεκάθαρη από το γεγονός ότι δεν υπήρξε καν αξιολόγηση όλων των δομών απεξάρτησης. Ούτε επίσκεψη των αρμοδίων στους χώρους, ούτε συμπερίληψη των αριθμών των ανθρώπων που αποφοίτησαν από τα προγράμματα και συνεχίζουν και μένουν καθαροί. ΚΑΜΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ! Και μιλάμε για αριθμούς γιατί αυτό φαίνεται να είναι το μόνο επιχείρημα που μετράει. Εδώ να πούμε ότι πριν από την ψήφιση του νόμου υπήρξε στο γραφείο του Πρωθυπουργού κατάθεση μελέτης του κ. Κουιμτζίδη, πρώην Εθνικού Συντονιστή για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών, με τίτλο «ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΨΥΧΟΤΡΟΠΕΣ ΟΥΣΙΕΣ – ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ 2021-2026» η οποία αγνοήθηκε παντελώς.Είμαστε άνθρωποι με όνειρα, φιλοδοξίες και αναφαίρετο δικαίωμα στη ζωή, δεν είμαστε απλά αριθμοί. Δεν αποδεχόμαστε το κοινωνικό στίγμα στο οποίο θέλουν να μας καταδικάσουν εσαεί.

Το «ασθενοκεντρικό σύστημα» που αναφέρεται μέσα στο νομοσχέδιο, ότι δηλαδή είμαστε όλοι μας ασθενείς εφ’ όρου ζωής, καταρρίπτεται από την ίδια την πραγματικότητα. Οι πρώην εξαρτημένοι είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας, πλήρως ενταγμένα. Αυτή τη στιγμή πολλοί από τους θεραπευτές μας είναι άνθρωποι που απεξαρτήθηκαν στα ίδια ακριβώς προγράμματα πριν από 20 και 25 χρόνια. Αυτήν τη μαγεία και την επιτυχία των δομών αυτών έρχονται τώρα να γκρεμίσουν, θέτοντας σε κίνδυνο τις θέσεις εργασίας τους. Των ανθρώπων που σώζουν τις ζωές μας μέρα με τη μέρα. Φυσικά, το κίνητρο είναι γνωστό και χιλιοειπωμένο. Η εξοικονόμηση πόρων. Ακόμα κι εκεί όμως η ψήφιση ενός τέτοιου νόμου είναι κοντόφθαλμη. Γιατί αυτό σε βάθος χρόνου θα έχει ως αποτέλεσμα περισσότερους ανθρώπους μέσα στον εφιάλτη των ναρκωτικών, άρα περισσότερους ανθρώπους να απασχολούν το υγειονομικό και δικαστικό σύστημα, περισσότερο μαύρο χρήμα και περισσότερη δύναμη στη μαφία της χώρας. Άρα μιλάμε για διαρροή εσόδων για το κράτος, λιγότερο ενεργό εργατικό δυναμικό στη χώρα και πολύ περισσότερους προβληματικούς και ανενεργούς πολίτες οι οποίοι θα βρίσκονται δέσμιοι της εξάρτησής τους. Ίσως όμως και να βολεύει κάτι τέτοιο».

Και καταλήγουν λέγοντας: «Ζητάμε τη βοήθεια της κοινωνίας, να μας αγκαλιάσει, να σταθεί δίπλα μας σε αυτόν τον ιερό σκοπό. Είμαστε δικά σας παιδιά. Οι ζωές μας έχουν νόημα. Απαιτούμε από την πολιτεία να μας δώσει την ευκαιρία να συνεχίσουμε το δρόμο της καθαρότητας που έχουμε ξεκινήσει και να διασφαλίσει ότι οι επόμενοι που θα ακολουθήσουν μετά από εμάς, οι άνθρωποι που αυτή τη στιγμή παλεύουν με τους δαίμονές τους στις πιάτσες και θα έρθουν κάποια στιγμή να ζητήσουν βοήθεια, να βρούνε την ίδια ανταπόκριση, κατανόηση, αποδοχή και φροντίδα που βρήκαμε εμείς».