“ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΑ ΑΛΛΟ ΝΑ ΖΩ ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑ ΦΥΛΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΔΙΚΟ ΜΟΥ”

Για τη Τζόνα Σαχπάζη, η διαδικασία φυλομετάβασης δεν ήταν ποτέ μόνο προσωπική υπόθεση· ήταν και εξακολουθεί να είναι μια καθημερινή σύγκρουση με τις θεσμικές και κοινωνικές ανισότητες που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα στην Ελλάδα.

Η Τζόνα είναι 29 ετών και ζει στην Αθήνα. Από τη στιγμή που ξεκίνησε ορμονοθεραπεία, η καθημερινότητά της άλλαξε ριζικά. Η διαδικασία αυτή δεν ήρθε χωρίς κόστος: την περίμεναν η απόρριψη, οι δυσκολίες στην εργασία, ο κοινωνικός αποκλεισμός. Όπως λέει η ίδια, «τη στιγμή που το σώμα αρχίζει να αλλάζει, χάνεις τα προνόμιά σου».

Η ιστορία της Τζόνα δεν είναι μεμονωμένη. Αντικατοπτρίζει την εμπειρία πολλών τρανς, non-binary και queer προσώπων στην Ελλάδα, που καθημερινά βρίσκονται αντιμέτωπα με τη βία, τη διάκριση και τη γραφειοκρατία, παλεύοντας να υπάρξουν, να εργαστούν και να έχουν πρόσβαση σε υγεία και ασφάλεια.

Στην ενότητα Rainbow Stories, η Τζόνα μοιράζεται τη διαδρομή της μέσα από αυτοπροσδιορισμό, απώλεια και επιμονή. Η ίδια μιλά για τη συστημική ανεργία που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα, τις ψυχολογικές συνέπειες της απόρριψης και τη σημασία της ιατρικής φροντίδας ως ζήτημα επιβίωσης.

Μέσα από τη φωνή της φωτίζεται μια συλλογική εμπειρία τρανς ζωών που αντιστέκονται καθημερινά στην αορατότητα και διεκδικούν χώρο σε μια κοινωνία που επιχειρεί να αφήσει αυτές τις ζωές εκτός κάδρου.

Τζόνα Σαχπάζης: “Τη στιγμή που το σώμα αρχίζει να αλλάζει, χάνεις τα προνόμιά σου”

“Οι μεγαλύτερες δυσκολίες στη ζωή μου ξεκίνησαν όταν αποφάσισα ότι ως τρανς γυναίκα θέλω να πάρω ορμόνες. Αλλά κυρίως όταν το σώμα μου άρχισε να το δείχνει.

Όταν οι αλλαγές δεν μπορούσαν πια να κρυφτούν, όταν η υλικότητα του φύλου μου -το πρόσωπο, το δέρμα, οι καμπύλες και το στήθος- άρχισε να μεταμορφώνεται μέσα από την ιατρική φυλομετάβαση. Τότε ήταν που κατάλαβα με τον πιο σκληρό τρόπο τι σημαίνει να χάνεις σχεδόν όλα σου τα προνόμια και κυρίως ένα από τα πιο ισχυρά: το να αναγνωρίζεσαι κοινωνικά ως άντρας.

Η στιγμή που άρχισα να παίρνω ορμόνες, η στιγμή που το σώμα μου ξεκίνησε να μετασχηματίζεται, έγινε και η στιγμή που ο κόσμος γύρω μου μεταμορφώθηκε απέναντί μου σε μια πιο ψυχρή, πιο απειλητική εκδοχή του εαυτού του.

Από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, πάντα ταυτιζόμουν με τα κορίτσια.

Από την παιδική μου ηλικία ήξερα, και ας προσπαθούσα να το κρύψω βαθιά μέσα μου, ότι είμαι και εγώ ένα κορίτσι. Στα δεκαεννιά μου είχα την τύχη να πέσω σε κάποια βιβλία, πάνω σε gender studies, και νομίζω τότε, σε συνδυασμό με την πρώτη μου γνωριμία με μια άλλη τρανς κοπέλα, άρχισα να ταυτίζομαι και σιγά σιγά να ανακαλύπτω κι εγώ εμένα. Μου πήρε καιρό, με βοήθησε η απόσταση όταν πήγα στο Λονδίνο για να κάνω το μεταπτυχιακό μου στις καλές τέχνες. Η απόσταση από γονείς και γενικά από το ελληνικό περιβάλλον. Κάπου στα 26, ήμουν σίγουρη πως όλη αυτή η δυσφορία που ένιωθα είχε να κάνει με το γεγονός ότι ποτέ δεν ήμουν άντρας.

Όταν η μητέρα μου έμαθε ότι θα ξεκινήσω, επιτέλους, την ιατρική μου φυλομετάβαση ακολούθησαν τα πιο σκληρά λόγια που με βούτηξαν σε βαθιά κατάθλιψη. Ένιωθα να πεθαίνω σιγά-σιγά μέσα μου. Αυτό το γεγονός με έκανε να φοβάμαι τόσο που καθυστέρησα πολύ να αρχίσω τις ορμόνες.

Παρά τον φόβο, ήρθε η στιγμή που είπα ότι θέλω να ζήσω.

Η δυσφορία φύλου ήταν έντονη και δεν μπορούσα να τη διαχειριστώ. Δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς παρά από το να αρχίσω να γίνομαι η Τζόνα. Αυτό το ταξίδι είναι μια πράξη αυτό-φροντίδας. Όμως όσο έρχεσαι πιο κοντά σε εσένα, ίσως να χάσεις τους άλλους, που μέχρι πριν, είχες δεδομένη την αγάπη τους. Και αυτή είναι μια σκληρή πραγματικότητα.

Οι απειλές από τους γονείς μου, η ψυχολογική βία, η άρνηση να με αναγνωρίσουν, όλα αυτά δεν είναι ατομικά δράματα. Είναι πολιτικές πράξεις αποκλεισμού.

Το να είσαι τρανς σημαίνει ότι το ίδιο σου το σώμα γίνεται διαρκώς βαθιά πολιτικό. Ένα πεδίο μάχης. Η ύπαρξή σου διαπραγματεύεται στα βλέμματα των άλλων, στις ταυτότητες, στην εργασία, στη στέγαση, στις δημόσιες υπηρεσίες και κυρίως στον δρόμο. Και κάθε φορά που επιλέγεις να συνεχίσεις, να επιμένεις να γίνεσαι όλο και περισσότερο ο εαυτός σου, ασκείς αντίσταση!

Το καλοκαίρι, εργαζόμουν ως πωλήτρια σε ένα ελληνικό brand με παπούτσια. Ήταν μια από τις λίγες φορές που ένιωσα κάπως άνετα στον χώρο εργασίας.

Όταν έκανα coming out ως τρανς γυναίκα, οι περισσότεροι συνάδελφοι μού στάθηκαν με σεβασμό και φιλικότητα. Ένιωσα, έστω για λίγο, πως υπάρχει χώρος και για εμένα.

Όμως η area manager της εταιρείας είχε άλλη άποψη.

Από την πρώτη στιγμή φάνηκε να έχει πρόβλημα με το φύλο μου. Έψαχνε αφορμή να με διώξει, και τελικά τη βρήκε: άργησα πέντε λεπτά. Πέντε λεπτά ήταν αρκετά για να χάσω τη δουλειά μου. Περίπου δυο μήνες αργότερα, έμαθα από έναν πρώην συνάδελφο, ένα επίσης κουίρ άτομο, πως η area manager μιλούσε για μένα με τρανσφοβικά και κακοποιητικά λόγια. Είπε πως «δε βλέπει καμία γυναίκα» και ότι «θα του μιλάω στο αρσενικό γιατί έτσι του αξίζει». Όταν το άκουσα, πάγωσα. Δεν ήταν απλώς μια προσβολή. Ήταν μια υπενθύμιση ότι, για την αγορά εργασίας, δεν αξίζουμε ούτε καν την αναγνώριση της ύπαρξής μας.

Από τότε ξεκίνησε ο εφιάλτης των συνεντεύξεων.

Στέλνω βιογραφικά, οι εργοδότες αρχικά δείχνουν ενθουσιασμένοι. Μέχρι να με δουν από κοντά. Οι συνεντεύξεις κρατούν πια δέκα δευτερόλεπτα, και σε κοιτάνε με το βλέμμα που πλέον ξέρω καλά: το βλέμμα που σαρώνει το πρόσωπό σου, τις κινήσεις σου, τη φωνή σου… όχι για να σε γνωρίσει, αλλά για να σε απορρίψει.

Η ανεργία για τα τρανς άτομα δεν είναι απλώς αποτέλεσμα «ατυχίας». Είναι συστημική. Οι περισσότεροι εργοδότες δεν έχουν καν την εκπαίδευση ή τη διάθεση να σε αντιμετωπίσουν με σεβασμό. Και ακόμα κι όταν το κάνουν, το κάνουν σαν «εξαίρεση».

Πρόσφατα γράφτηκα στο Ειδικό Μητρώο Ανέργων της ΔΥΠΑ ως διεμφυλικό άτομο. Το πρόγραμμα, θεωρητικά, δίνει τη δυνατότητα στα τρανς άτομα να λαμβάνουν στήριξη, καθοδήγηση και προτεραιότητα σε προγράμματα απασχόλησης. Είναι ένα βήμα όχι γιατί λύνει τα προβλήματα, αλλά γιατί αναγνωρίζει επιτέλους πως υπάρχουν.

Για πρώτη φορά, ένα κράτος που ιστορικά μας αγνοήσει και πολεμάει, αναγκάζεται να γράψει τη λέξη «Διεμφυλικό» στα μητρώα του.

Όμως, πιστεύω βαθιά ότι η πραγματική επιβίωση και η τρανς απελευθέρωση έρχεται μέσα από τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη. Έχουμε μόνο το ένα το άλλο. Η αλληλεγγύη δεν είναι φιλανθρωπία. Γι’ αυτό δημιούργησα ένα fundraiser στο GoFundMe. Όχι ως πράξη ελεημοσύνης, αλλά ως μια μορφή συλλογικής φροντίδας μεταξύ όσων αρνούνται να αφήσουν τα τρανς σώματα να επιβιώνουν στο περιθώριο.

Τα τελευταία χρόνια, λόγω της ιατρικής μου φυλομετάβασης, έχασα σχεδόν όλα όσα θεωρούσα δεδομένα: τη φροντίδα των γονιών, την αποδοχή, την αίσθηση ασφάλειας στο δρόμο και τελευταία τη δυνατότητα να δουλέψω.

Ευτυχώς υπάρχουν μερικά άτομα δίπλα μου που με στηρίζουν και υλικά. Αλλά μια τέτοια αναγκαία επέμβαση για εμένα ξεπερνά τις δυνατότητες μας.

Οπότε αυτή την περίοδο μαζεύονται συλλογικά τα χρήματα για το FFS μου (Facial Feminization Surgery). Πρόκειται για ένα εξειδικευμένο χειρουργείο θηλυκοποίησης προσώπου που περιλαμβάνει αρκετές διαδικασίες ώστε η δομή του προσώπου να αλλάξει ριζικά.

Για εμένα όπως και για αρκετές τρανς γυναίκες μια τέτοιου είδους επέμβαση είναι θέμα ασφάλειας και ψυχικής υγείας.

Η δυσφορία φύλου δεν είναι «αισθητικό» ζήτημα. Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.

Η πρόσβαση σε τρανς ιατρική φροντίδα, σε ορμόνες, σε χειρουργεία, σε νομική αναγνώριση δεν πρέπει να θεωρούνται ως «προνόμιο» ούτε «πολυτέλεια». Για εμάς είναι ανάγκη επιβίωσης. Είναι ζωή.

Η δική μου περίπτωση είναι απλώς ένα παράδειγμα. Είμαι σε ορμόνες εδώ και ενάμιση χρόνο περίπου και το σώμα μου συνεχίζει να αλλάζει. Αν και η δυσφορία μου έχει απαλύνει αρκετά συνεχίζει να με τρώει. Κάποια χαρακτηριστικά, όπως η δομή του προσώπου, δεν μπορούν να αλλάξουν χωρίς χειρουργική επέμβαση.

Το FFS, που χρειάζομαι, έχει κόστος περίπου 6.500 ευρώ. Και δεν είναι θέμα ματαιοδοξίας και ομορφιάς. Είναι θέμα να μπορώ να κυκλοφορώ στον δρόμο χωρίς να κινδυνεύω. Να μπορώ να δω το πρόσωπό μου στον καθρέφτη χωρίς να παλεύω με τον καθρέφτη και τη δυσφορία.

Όταν κοιτάζω τον εαυτό μου και δεν βλέπω αυτό που είμαι, όταν ο κόσμος αρνείται να δει τη γυναίκα που είμαι, τότε η επιβίωση γίνεται πράξη αντίστασης.

Δεν έχω άλλες αντοχές και καμία ανοχή αν ξανακούσω κάποιος να με αποκαλεί «αγόρι», «παλικάρι», να μιλά για μένα στο αρσενικό. Δεν είναι θέμα ευαισθησίας. Είναι θέμα σεβασμού, ασφάλειας, ύπαρξης.

Το να σε αρνούνται, καθημερινά, σε κάθε μικρή λέξη, είναι μια μορφή διαρκούς βίας.

Και γι’ αυτό, κάθε φορά που ένα τρανς άτομο διεκδικεί τη γλώσσα του, το σώμα του, το όνομά του, αυτό είναι μια πολιτική πράξη.

Η μετάβαση δεν είναι ατομική ιστορία, είναι κοινωνική σύγκρουση.

Κάθε ορμόνη, κάθε ένεση, κάθε αλλαγή είναι μια μικρή επανάσταση ενάντια στη βιοεξουσία που ορίζει ποια σώματα έχουν αξία και ποια όχι.

Εμείς, τα τρανς άτομα, έχουμε μάθει να φτιάχνουμε κόσμους μέσα από τα ερείπια.

Να παίρνουμε τα σώματά μας πίσω, να τα ξαναγράφουμε, να τα ράβουμε, να τα τεχνολογικοποιούμε, να τα τελετουργούμε.

Κάθε φορά που ένα από εμάς κάνει μια ένεση, κάνει το χειρουργείο που έχει ανάγκη, που φοράει τα ρούχα που θέλει, που απαιτεί να το φωνάζουν με το όνομά του, σπάει τα δεσμά ενός βίαιου πατριαρχικού συστήματος που ορίζει ποιοι είμαστε.

Θέλουμε δουλειά για να ζήσουμε, όχι για να αποδείξουμε την αξία μας κάτω από καπιταλιστικά συστήματα εξουσίας. Θέλουμε χώρο για να αναπνεύσουμε, όχι για να επιτελέσουμε «σωστά» ένα φύλο που μας αποδόθηκε με βία. Η αληθινή κοινωνική δικαιοσύνη δε θα έρθει από προγράμματα που μας διαχειρίζονται, αλλά από ριζική ανατροπή των δομών που μας περιθωριοποιούν.

Όταν στηρίζετε ένα τρανς άτομο, δεν κάνετε χάρη, αλλά συμμετέχετε σε έναν αγώνα για ζωή και δικαιοσύνη. Η δική μου ιστορία δεν είναι μοναδική. Είναι κομμάτι μιας συλλογικής ιστορίας αντίστασης απέναντι σε ένα σύστημα που θα προτιμούσε να μην υπάρχουμε.

Υπάρχουμε, και θα συνεχίσουμε να υπάρχουμε, θα ενοχλούμε το σύστημα μέχρι να μη χρειάζεται πια να απολογούμαστε για το δικαίωμά μας στη ζωή.

Τέλος να αναφέρω ότι αυτή την περίοδο ψυχολογικά με έχει βοηθήσει τρομερά η συμμετοχή μου σε μια νέα τρανς συλλογικότητα. Είμαστε τρανς άτομα που κάνουμε εδώ και μήνες κάθε εβδομάδα ανοιχτές συνελεύσεις «Αυτοοργανωμένο Athens Trans Pride». Γνωριζόμαστε, μοιραζόμαστε τα βιώματα μας και διεκδικούμε. Σας προσκαλώ να μας βρείτε και έμπρακτα να μας στηρίξετε σε αυτόν το αγώνα για απελευθέρωση.”

* Στήριξε τη Τζόνα για να κάνει το FFS και να ζει χωρίς δυσφορία πατώντας εδώ.