ΤΟ 2015 ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ;

Το 2015 εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους, άλλοι για να διαφύγουν από την παράνοια του πολέμου, άλλοι σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, δημιουργώντας ένα τεράστιο και συνεχές ανθρώπινο κύμα στις πύλες της Ευρώπης. Η προσφυγική κρίση, αδιαμφισβήτητα ένα από τα μεγαλύτερα θέματα της χρονιάς που πέρασε, καλύφθηκε εκτενώς από τα μίντια. Κάθε τόσο, μια δυνατή εικόνα που αποτύπωνε το προσφυγικό δράμα βρισκόταν στο επίκεντρο της δημόσιας προσοχής. Μικροί πρωταγωνιστές της μεγαλύτερης προσφυγικής κρίσης από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο προκαλούσαν παγκόσμια συγκίνηση και προβληματισμό. Τι απέγιναν όμως όλοι αυτοί οι άνθρωποι αφού έκλεισαν οι κάμερες και έφυγαν οι φωτογράφοι;

Laith Majid: Βγαίνοντας ζωντανός από τη βάρκα του θανάτου

Ο φακός του Daniel Etter κατέγραψε την αγωνιώδη άφιξη του Laith Majid στην Κω στις 15 Αυγούστου. Ο άνδρας ξέσπασε σε κλάματα όταν πάτησε σε ελληνικό έδαφος σώος και αβλαβής μαζί με τη γυναίκα του Nada και τα τέσσερα παιδιά τους, τον 18χρονο Moustafa, τον 17χρονο Ahmed, τον 9χρονο Taha και την επτάχρονη Nour. Η φωτογραφία που δημοσιεύθηκε στους New York Times έκανε το γύρο του κόσμου, όπως και η ιστορία της εξαμελούς οικογένειας. Ο Laith πλήρωσε 6.500 δολάρια για να μπει με τη γυναίκα και τα παιδιά του σε μια φουσκωτή βάρκα τεσσάρων ατόμων, που επιβίβασε δώδεκα συνολικά στα τουρκικά παράλια.

«Δεν θα επιστρέψουμε ποτέ στη θάλασσα. Η κόρη μου βλέπει ακόμα εφιάλτες από εκείνη τη νύχτα», λέει ο ίδιος από τη Γερμανία όπου βρίσκεται σήμερα μαζί με την οικογένειά του. «Ήταν μια εμπειρία που δεν μπορώ να περιγράψω. Θυμάμαι τη μυρωδιά του αναπόφευκτου θανάτου. Αρχίσαμε να βυθιζόμαστε, νιώθαμε αδύναμοι, άνθρωποι πέθαιναν γύρω μας και με τη γυναίκα μου νομίζαμε πως θα πεθάνουμε κι εμείς μαζί με τα παιδιά μας. Εύχομαι να μην έβλεπα ποτέ ξανά αυτή τη φωτογραφία». Η γυναίκα του εξηγεί ότι ακόμα τους σταματούν άνθρωποι στο δρόμο, τέτοιος ήταν ο αντίκτυπος της εικόνας. «Όπου και να πάμε, του λένε: Σε θυμάμαι από τη φωτογραφία. Εύχομαι τώρα να είσαι ασφαλής, να είσαι ευτυχισμένος».

(Χαμογελαστοί κατά την άφιξή τους στο Βερολίνο )

Ο Laith δηλώνει έκπληκτος. «Ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ ότι μια φωτογραφία θα μπορούσε να προκαλούσε τόσο μεγάλη συμπαράσταση από φίλους στη Γερμανία και όλο τον κόσμο. Μου δημιουργεί ανάμικτα συναισθήματα όταν τη βλέπω. Από τη μια χαίρομαι που έκανα φίλους σε όλο τον κόσμο και από την άλλη νιώθω μια βαθιά θλίψη».

Τα μίντια αρχικά ανέφεραν πώς επρόκειτο για οικογένεια Σύρων, καθώς βρισκόντουσαν σε βάρκα μαζί με άλλους Σύρους πρόσφυγες. Στην πραγματικότητα όμως είναι σουνίτες από το Ιράκ. Ζούσαν στη Βαγδάτη όπου ο Laith εργαζόταν σαν μηχανικός και η Nada ως δασκάλα. Αποφάσισαν να φύγουν διότι δεχόντουσαν απειλές. « Απειλούσαν να απαγάγουν τα παιδιά μου, ήδη είχα πληρώσει λύτρα δύο φορές αλλά δεν σταματούσαν», λέει ο Laith. «Δεν φεύγουν. Θα έρθουν ξανά να ζητήσουν χρήματα, αλλιώς θα απειλήσουν να κάψουν το σπίτι σου, να σκοτώσουν τον άντρα σου, να απαγάγουν τα παιδιά σου» προσθέτει η Nada.

Ο Laith τονίζει πόσο ασφαλής νιώθει στη Γερμανία και πόσο καλά του φέρονται οι άνθρωποι εκεί. Ζουν σε ένα παλιό στρατώνα μαζί με εκατοντάδες αιτούντες άσυλο. Ανησυχούν όμως ότι το αίτημά τους δεν θα γίνει δεκτό και θα αναγκαστούν να επιστρέψουν στο Ιράκ. Η Neda πιστεύει πως αν επιστρέψουν θα πεθάνουν. «Δεν έχουμε όμως άλλη επιλογή. Αν η Γερμανία πει ‘όχι’, θα αναγκαστούμε να επιστρέψουμε στο σπίτι μας».

Ossama Abdul Mohsen: Η επίθεση της κάμερα γούμαν

Στις 8 Σεπτεμβρίου, ένας Σύρος πρόσφυγας έτρεχε για να ξεφύγει από τις αστυνομικές δυνάμεις στα σύνορα της Ουγγαρίας με τον μικρό του γιο στην αγκαλιά, όταν και οι δυο τους βρέθηκαν πεσμένοι στο έδαφος από την τρικλοποδιά μιας βιντεολήπτριας! Το περιστατικό δεν εξόργισε μόνο τον ίδιο, αλλά και όλο τον πλανήτη, αφού για κακή τύχη της κυρίας με την κάμερα ένας Γερμανός δημοσιογράφος κατέγραψε το περιστατικό και το βίντεο έγινε viral.

«Στην αρχή ήμουν υπερβολικά θυμωμένος, όμως πλέον θέλω να το ξεχάσω και να κοιτάξω το μέλλον της οικογένειάς μου και του γιου μου Zaid» λέει σήμερα ο Ossama Abdul Mohsen, προπονητής ποδοσφαίρου από τη Συρία. Μετά το περιστατικό είχε δηλώσει ότι ποτέ δεν πρόκειται να συγχωρέσει τη γυναίκα που τον έριξε στο έδαφος προκαλώντας τον τραυματισμό του ίδιους και του γιου του. Πλέον όμως φαίνεται πως έχει αλλάξει γνώμη, καθώς εκείνη έχασε τη δουλειά της ενώ ο ίδιος βρήκε στέγη και δουλειά στη Ισπανία. Η Ρεάλ Μαδρίτης προσκάλεσε πατέρα και γιο σε έναν αγώνα με τον μικρό Zaid να γνωρίζει από κοντά το είδωλό του, τον Cristiano Ronaldo.

Ενώ ο Ossama ξαναφτιάχνει τη ζωή του στη Μαδρίτη με τη γυναίκα και δύο από τους γιους του, τα άλλα δύο του παιδιά έχουν μείνει στην Τουρκία. Ελπίζει οι ισπανικές Αρχές να δώσουν και σε αυτά άσυλο και να μπορέσουν να ζήσουν ξανά όλοι μαζί. Όσο για το τι του έχει κάνει μεγαλύτερη εντύπωση στη Ευρώπη; «Η ελευθερία της σκέψης, η απόλυτη ελευθερία της έκφρασης. Είναι πολύ όμορφη αίσθηση να είσαι ένας ελεύθερος άνθρωπος… Επίσης μου έκανε μεγάλη εντύπωση η θερμή υποδοχή των Ισπανών, όλος αυτός ο κόσμος που ήθελε να προσφέρει βοήθεια και συμβουλές έκανε πραγματικά τη διαφορά για μένα».

Mohammad Zatareyh: Ο Σύρος με τη ντουντούκα

Στις 4 Σεπτεμβρίου, ο 26χρονος Mohammad Zatareyh από τη Συρία εγκλωβίστηκε μαζί με χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες σε ένα σιδηροδρομικό σταθμό της Βουδαπέστης, όταν η ουγγρική αστυνομία τους απαγόρευσε να επιβιβαστούν στα μέσα μαζικής μεταφοράς και να συνεχίσου το ταξίδι τους διασχίζοντας τη χώρα. «Υποφέροντας επί τέσσερις ημέρες, αποφάσισα ότι έπρεπε να προχωρήσω» θυμάται ο ίδιος, που πήρε μία ντουντούκα και παρακίνησε χίλιους ανθρώπους να τον ακολουθήσουν και να περπατήσουν 180 χιλιόμετρα μέχρι την Αυστρία. «Τους είπα: μην φοβάστε, θα περπατάμε οκτώ ώρες κάθε μέρα και θα σταματάμε όποτε αισθανόμαστε κουρασμένοι». Ο Mohammad προσκάλεσε μαζί τους τρία τηλεοπτικά συνεργεία, θεωρώντας πως η αστυνομία δεν θα τους κάνει κακό μπροστά στις κάμερες. Αυτές οι σχεδόν βιβλικές εικόνες έκαναν το γύρο του κόσμου αναγκάζοντας την κυβέρνηση της Ουγγαρίας να πάρει πίσω την αρχική της απόφαση και να στείλει λεωφορεία για να μεταφέρουν τους ανθρώπους μέχρι τα σύνορα. 

Σήμερα ο Mohammad ζει στη Γερμανία περιμένοντας τα πολυπόθητα χαρτιά που θα του επιτρέψουν να εργαστεί και να ξεκινήσει μια νέα ζωή στη χώρα. Παρόλο που οι αντιδράσεις εναντίον των προσφύγων και των μεταναστών πληθαίνουν, δεν θεωρεί ότι η γερμανική κυβέρνηση θα αλλάξει τη μεταναστευτική της πολιτική. «Η χώρα χρειάζεται εργατικά χέρια κι εγώ θα ήθελα φτιάξω το μέλλον μου εδώ, να δουλέψω, να παντρευτώ, να έχω το δικό μου σπίτι. Είναι μια καλή χώρα. Από παιδί ονειρευόμουν να ταξιδέψω στη Γερμανία γιατί έχω πάθος με τα αυτοκίνητα, θέλω να επισκεφτώ τα εργοστάσια της BMW και της Mercedes». Δεν τα έχει καταφέρει ακόμα.

Ο ίδιος νιώθει περήφανος για το ρόλο που έπαιξε σε εκείνη την πορεία. «Αυτή τη φωτογραφία, ίσως τη δείξω μια μέρα στα παιδιά μου και πιστεύω ότι θα είναι περήφανα γι’ αυτό που έκανε τότε ο πατέρας τους».

Abdullah Kurdi: Ο πατέρας του μικρού Aylan

Στις 2 Σεπτεμβρίου το άψυχο σώμα ενός τρίχρονου αγοριού ξεβράστηκε στα τουρκικά παράλια. Ο Aylan Kurdi ήταν ένα μόνο από τα μικρά παιδιά που έχασαν τη ζωή τους στο Αιγαίο αλλά έγινε σύμβολο γιατί κάποιος φωτογράφισε τη σωρό του. Μαζί του πνίγηκε ο πεντάχρονος αδερφός του Ghalib και η μητέρα του Rehanna. Ο πατέρας του Abdullah, ο μόνος που επέζησε, σήμερα βρίσκεται στο Ερμπίλ, την πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν, ευχόμενος να είχε πεθάνει μαζί με την οικογένειά του.

Ο Abdullah Kurdi είναι Κούρδος από τη Συρία. Μετά την τραγωδία μίλησε στα μίντια για το δικό του δράμα και το δράμα των προσφυγων. «Θα μείνω στο Κομπάνι και θα πολεμήσω για το λαό μου. Νιώθω ότι έχασα τα πάντα, αλλά πρέπει να αγωνιστώ για ό,τι έχει απομείνει» δήλωνε στο Newsweek λίγο αφού έθαψε την οικογένειά του στη βόρεια Συρία. Πολύ σύντομα κατηγορήθηκε ως διακινητής, αφού ένας από τους επιβάτες της βάρκας είπε ότι ο Abdullah οργάνωσε το ταξίδι και οδηγούσε τη βάρκα χωρίς καμία εμπειρία. Ωστόσο, η έρευνα που ακολούθησε έδειξε ότι συνηθίζεται οι διακινητές να χρησιμοποιούν πρόσφυγες για να συγκεντρώνουν τις ομάδες που περνούν από την Τουρκία στην Ελλάδα, καθώς και κάποιος από την ομάδα να οδηγεί τη βάρκα, ακόμα κι αν δεν ξέρει πώς να το κάνει. Ποιος διακινητής θα ρισκάρει να κάνει ένα ταξίδι με μικρές πιθανότητες επιβίωσης και πώς θα επιστρέψει πίσω στην Τουρκία χωρίς να συλληφθεί;

«Ήθελα να κάνω τη διεθνή κοινότητα να ανοίξει τα μάτια και τα αυτιά της στο δράμα των προσφύγων. Αλλά κανείς δεν άκουγε. Ο καθένας ήθελε να χρησιμοποιήσει τη φωτογραφία και την τραγωδία της οικογένειάς μου για τους δικούς του σκοπούς» λέει ο ίδιος από το Ερμπίλ, όπου παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα Guardian. Βρέθηκε εκεί μετά από πρόσκληση του πρωθυπουργού του ιρακινού Κουρδιστάν Nechirvan Barzani. Πριν από αυτό, είχε μιλήσει με πολλούς ηγέτες χωρών. Ο Ερντογάν μάλιστα του είχε προσφέρει την τουρκική υπηκοότητα, ενώ ακτιβιστές και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων του είχαν υποσχεθεί πως ο χαμός της οικογένειάς του δεν ήταν μάταιος…

«Ο πρωθυπουργός Barzani μου έδωσε την ιδέα να ξεκινήσουμε έναν έρανο για τα προσφυγόπουλα» σημειώνει ο πατέρας του αδικοχαμένου Aylan. Δεν είναι λίγοι όμως εκείνοι που αμφισβητούν τα πραγματικά κίνητρα του πρωθυπουργού που διεκδικεί την ανεξαρτησία των Κούρδων του Ιράκ. «Ο Abdullah είναι μια ευκαιρία να τονίσουμε το κουρδικό ζήτημα» λέει ο Aziz Sheikh Reza, επικεφαλής του Ιδρύματος Barzani, που προσφέρει βοήθεια στους Κούρδους πρόσφυγες. «Η τραγωδία του Abdullah είναι η τραγωδία όλων των Κούρδων. Για εμάς η εικόνα του μικρού Aylan είναι η εικόνα κάθε μικρού Κούρδου που πέθανε στα χέρια τρομοκρατών και εχθρικών κυβερνήσεων» σημειώνει έναν Kούρδος αξιωματούχος.

Και κάπως έτσι, το σύμβολο Kurdi αποκτά νέα σημειολογία. Λίγες μέρες αφού έφτασε στο Κουρδιστάν ο Abdullah χρίστηκε τιμητικό μέλος των στρατιωτών Peshmerga κι έκανε ένα τουρ στα μέτωπα εναντίον του ISIS, καθώς και σε προσφυγικούς καταυλισμούς, όπου μοίρασε σχολικά είδη στα παιδάκια εκ μέρους του Ιδρύματος Barzani. Στη συνέχεια τον τίμησαν σε μια τελετή με τη φωτογραφία του νεκρού του γιου σε όλους τους τείχους. Η οικογένεια Barzani του προσέφερε μόνιμη κατοικία στο Ερμπίλ και του έδωσε την υπόσχεση ότι θα βοηθήσει τα παιδιά πρόσφυγες, θα ξαναχτίσει το νοσοκομείο όπου γεννήθηκε ο Aylan στο Κομπάνι και θα δημιουργήσει ένα σχολείο στη μνήμη του. Αυτά βέβαια είναι μακριά από το να υλοποιηθούν στο κατεστραμμένο Κομπάνι που ακόμα απειλείται από το ISIS.

Εν τω μεταξύ, ο Abdullah Kurdi «σχοινοβατεί» ανάμεσα στους Κούρδους του Ιράκ και τους Κούρδους της Συρίας, όπως σημειώνει η αδελφή του στην εφημερίδα Guardian: «Οι άνθρωποι στο Κομπάνι νομίζουν ότι έχει γίνει πλούσιος και του ζητούν να καλύψει τα ιατρικά τους έξοδα. Στο Κουρδιστάν του ζητούν πολιτικές χάρες θεωρώντας πως έχει επιρροή στον Μπαρζανί. Είναι σε τρομερή πίεση και δεν ξέρει τι να κάνει». Καθ’ όλη τη διάρκεια της συνέντευξης ο πατέρας του μικρού Aylan δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί. Κοιτάζει διαρκώς στο κινητό του να δει τι γράφουν στο ίντερνετ για το γιο του. Έχει πλήρη επίγνωση του ρόλου που καλείται να παίξει αλλά δεν τα καταφέρνει, οι λεπτομέρειες προδίδουν τα συναισθήματά του. «Έπρεπε να είχα πεθάνει μαζί τους» είναι η τελευταία του φράση πριν αποχωρήσει.