ΑΝ Η ΤΕΛΕΙΑ ΑΓΑΠΗ ΗΤΑΝ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΟΥ, ΘΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΖΕΣ;

“I imagine that more and more we’ll be using laser beams for communicating rather than either electrical currents or radio waves. And it will then be possible to have millions, literally millions of times as many messages carried on a wire or on a beam as we now can. So that everyone can possibly have their own television channel the way we all now have our own telephone numbers.”

Isaac Asimov, The David Letterman Show, 10/21/80 

Ζούμε στην εποχή όπου αποδεχόμαστε το ψεύτικο ως ανώτερο. Όμως στο επόμενο στάδιο μπορεί το ψεύτικο – αυτό που λαμβάνει μεγαλύτερη αποδοχή – να μοιάζει πιο αληθινό από το αληθινό.

Ο Αviv Ovadya ήδη από το 2018 επιχειρηματολογούσε ότι με τον ερχομό νέων τεχνολογιών που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη, είναι πλέον υπαρκτός ο κίνδυνος να βρεθούμε σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι θα δυσκολεύονται πάρα πολύ να ξεχωρίσουν το αληθινό από το ψεύτικο με αποτέλεσμα στο τέλος να παραιτούνται από κάθε προσπάθεια διαχωρισμού.

Ο όρος ο οποίος περιγράφει αυτή τη νέα πραγματικότητα είναι “απάθεια σε σχέση με την πραγματικότητα”.

Λέει ότι:

“Αυτό δεν είναι κάτι που θέλουμε να συμβεί σε μεγάλη κλίμακα, αν θέλουμε να έχουμε μία λειτουργική κοινωνία, μία λειτουργική δημοκρατία. Οι κοινωνίες μας βασίζονται πάνω στις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων, το ιδιο και η οικονομία και η πολιτική. Εισερχόμαστε σε ένα πολύ σκοτεινό μέρος όταν δεν ξέρουμε πια τι να πιστέψουμε”.

Δεν χρειάζεται όμως να φτάσουμε σε αυτό το σημείο για να διαπιστώσουμε το πρόβλημα που θα υπάρξει.

Ακόμη και στα φίλτρα που ήδη υπάρχουν στα κοινωνικά μέσα, μέσω της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης η βελτίωση στη λειτουργία τους είναι τέτοια ώστε τα πρόσωπα των ανθρώπων να αλλάζουν τελείως και να φαίνονται σαν δεύτερο δέρμα.

Το ψεύτικο, σε αυτή την περίπτωση, που αντικατοπτρίζει αισθητικές τάσεις σε μία συγκεκριμένη περίοδο, έρχεται να αντικαταστήσει το αληθινό το οποίο αναγνωρίζεται ως κατώτερο και προβληματικό.

Με τις δυνατότητες που δίνει η τεχνητή νοημοσύνη, μπορούμε πλέον να παράγουμε και υλικό για τους λογαριασμούς μας στις κοινωνικές πλατφόρμες δίχως καμία εξάρτηση από τον φυσικό κόσμο. Ψηφιακές προσομοιώσεις του φυσικού κόσμου για να τροφοδοτούμε με υλικό τον ψηφιακό κόσμο.

Σε ένα κόσμο όπως αυτό των social media όπου το υλικό το παρακολουθούμε κυρίως μέσω των μικρών οθονών των κινητών μας και όπου η προσοχή μας πάνω σε αυτό που βλέπουμε περιορίζεται σε λίγα δευτερόλεπτα, η διάκριση μεταξύ αληθινού και ψεύτικου γίνεται ακόμη πιο δύσκολη.

Εικόνες και βίντεο που αναρτώνται αποτυπώνουν μία πραγματικότητα που δεν υπάρχει ή αν υπάρχει είναι πολύ σπάνιο να καταγραφεί με τον τρόπο με τον οποίο αποτυπώνει ο αλγόριθμος, κι ως εκ τούτου επιτυγχάνουν τεράστια απήχηση. Αυτό που μοιάζει να έχει μεγαλύτερη σημασία έχει η εντύπωση που κάτι προκαλεί.

Πολλές φορές αρκεί ο δημιουργός να έχει μία πιασάρικη ιδέα και να μην αναφέρει ότι το υλικό είναι κατασκευασμένο μέσω αλγόριθμου για να γίνει viral.

Άραγε, έχει σημασία αν κατορθώνουμε να αναγνωρίζουμε ότι κάτι είναι ψεύτικο, αν το προτιμάμε ούτως ή άλλως από το αληθινό; Αν γίνεται όλο και πιο δύσκολο να το διαχωρίσουμε από αυτό που πραγματικά υπάρχει; Αν κάτι γίνεται viral, έχει σημασία ότι αρκετοί μπορεί να αντιληφθούν ότι είναι ψεύτικο;

 

Ο Γιουβάλ Χαράρι από την πλευρά του τονίζει οτι την εποχή των social media, δημιουργήθηκε ένας αλγοριθμικός μηχανισμός για να κερδίζουν οι εταιρείες την προσοχή των ανθρώπων. Σήμερα όμως έχουμε φτάσει στην εποχή όπου ο στόχος των εταιρειών θα είναι να κερδίζουν την ανθρώπινη οικειότητα.

Μηχανές που θα είναι εξαιρετικά ικανές να διαμορφώνουν σχέσεις οικειότητας με εμάς θα είναι σα ψυχολογικά και κοινωνικά όπλα μαζικής καταστροφής:

«Αν δεν θέσουμε όρια, αν δεν εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας για να αντιμετωπίζουν αυτές τις πρακτικές, θα μπορούσαν να καταστρέψουν α θεμέλια της ανθρώπινης κοινωνίας», υποστηρίζει ο Ισραηλινός διανοητής.

 

ΠΡΟΕΚΤΑΣΗ ΕΑΥΤΟΥ

Ο Matt Bertram, ειδικός του τομέα του μάρκετινγκ και των δημοσίων σχέσεων, βλέπει τη συγκεκριμένη εξέλιξη με ένα πολύ πιο θετικό βλέμμα. Μιλά για τις σπουδαίες ευκαιρίες που οι νέες τεχνολογίες δημιουργούν:

«Ως πρόσφατα, η προσοχή μας έμπαινε στο να κατακτήσουμε και να εμπορευματοποιήσουμε την προσοχή χρησιμοποιώντας αλγόριθμους που στόχο είχαν να αυξήσουν την προσοχή που λαμβάνουμε. Καθώς όμως η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται δημιουργούνται ευκαιρίες για να περάσουμε σε ένα επόμενο στάδιο που θα επανακαθορίσουν την ψηφιακή μας εμπειρία δημιουργώντας σχέσεις οικειότητας με τους χρήστες των κοινωνικών μέσων σε μαζική κλίμακα.

Αυτή η στροφή προς τη δημιουργία συναισθημάτων οικειότητας με τους ανθρώπους δημιουργεί μία νέα εποχή με απεριόριστες δυνατότητες όπου η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται να καλύψει το κενό μεταξύ της τεχνολογίας και του ανθρώπινου συναισθήματος δημιουργώντας εξατομικευμένους δεσμούς με τις εταιρείες.

«Οι επιχειρήσεις μπορούν να σφυρηλατήσουν μια βαθύτερη αφοσίωση των πελατών, να ενισχύσουν την ταύτιση με το εμπορικό σήμα και να προωθήσουν την ουσιαστική δέσμευσή τους».

Ο στόχος;

«Η δημιουργία δεσμών που βασίζονται στην οικειότητα σε κλίμακα».

Άραγε, στο κοντινό μέλλον θα καταπολεμάμε την μοναξιά, η οποία γιγαντώθηκε λόγω και τεχνολογιών όπως τα κοινωνικά μέσα με φίλους τεχνητής νοημοσύνης; Τα παιδιά στο μέλλον θα έχουν όλα από έναν φίλο τεχνητής νοημοσύνης για να τους κρατά παρέα; Θα ανήκουν αυτοί οι φίλοι σε εταιρείες; Θα έχει σημασία ότι οι άνθρωποι θα αναγνωρίζουν ότι δεν είναι αληθινοί φίλοι;

Στο μέλλον, οι influencers θα μπορούν να μιλούν ταυτόχρονα με πολλούς followers κτίζοντας οικειότητα μαζί τους σε μαζική κλίμακα μέσω της χρήσης bots τεχνητής νοημοσύνης που θα προσομοιάζουν την προσωπικότητά τους; Θα είναι αυτή η υπηρεσία επί πληρωμή;

Ήδη πλησιάζουμε σε αυτό το σημείο.

Το πρόγραμμα που είναι γνωστό ως «A.I. Studio», επιτρέπει στους influencers να συνομιλούν μέσω ενός εικονικού εαυτού με τους θαυμαστές τους ανταλλάσσοντας άμεσα μηνυμάτα στο κοινωνικό δίκτυο και απαντώντας σε σχόλια στο Instagram.

Ο στόχος είναι να δοθεί στους δημιουργούς με μεγάλο αριθμό ακολούθων η δυνατότητα να συνδεθούν καλύτερα με το κοινό τους, μειώνοντας παράλληλα τον όγκο εργασίας και τον χρόνο που απαιτείται.

H Meta τονίζει πώς η πλατφόρμα μέσω της τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να επιτρέψει στους δημιουργούς να δημιουργήσουν μια «πραγματική προέκταση του εαυτού» και να επιτύχουν «βαθύτερη σύνδεση» με το κοινό τους.

Ή μήπως θα αντικατασταθούν ολοκληρωτικά οι influencer και οι live streamers από προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης που θα ανήκουν σε εταιρείες δημοσίων σχέσεων ή σε εταιρείες που θα τα αγοράζουν;

Όπως νιώθουμε οικειότητα με influencers ή με άτομα που γνωρίζουμε μόνο μέσω social media, θα νιώθουμε οικειότητα με Α.Ι. influencers και virtual idols τους οποίους θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διαχωρίσουμε από τους πραγματικούς influencer; Θα συμβεί το ίδιο με τα μοντέλα μόδας και τους φωτογράφους που παράγουν υλικό για τις ανάγκες των εταιρειών στα κοινωνικά μέσα;

Οι Α.Ι. influencers ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους, κάποιοι με αρκετά μεγάλη επιτυχία.

Εχουν όλο τον χρόνο να δώσουν σε εμάς, τους οπαδούς τους, γιατί για το Α.Ι. ο χρόνος δεν είναι ένας σπάνιος πεπερασμένος πόρος. Το Α.Ι. μπορεί να μιλά ταυτόχρονα σε χιλιάδες για όσο χρόνο χρειάζεται. Όσο επιτρέπει η υπολογιστική ισχύ.

Θα είναι άραγε οι καλύτεροί μας φίλοι και αυτοί που θαυμάζουμε, bots εταιρειών που θα υπάρχουν για να προωθούν προϊόντα; Ή η ίδια η φιλία θα γίνει ένα προϊόν με διακυμάνσεις στην ποιότητά του ανάλογα την τιμή αγοράς; Η τιμή αγοράς θα είναι το αξιοκρατικό κριτήριο της ποιότητας της φιλίας; Θα γίνει η φιλία το υπερόπλο των εταιρειών για να πουλάνε περισσότερα προϊόντα;

Ο άνθρωπος θα ανταγωνίζεται ενάντια σε μηχανές που θα ανήκουν σε εταιρείες για την κατάκτηση της πολύτιμης οικειότητας των ανθρώπων; Πόσος χρόνος θα περισσεύει για τον πραγματικό άνθρωπο του οποίου η οικειότητα θέλει κόπο και προσπάθεια για να κατακτηθεί, η οποία δεν έρχεται αυτόματα και δεν είναι ένα προϊόν που έχει φτιαχθεί για να ικανοποιεί;

ΞΕΚΑΘΑΡΕΣ ΤΑΣΕΙΣ

 

Από το 1970 ο χρόνος που δίνουμε σε άλλους ανθρώπους συρρικνώνεται. Όμως τα τελευταία 20 χρόνια καταγράφεται μία πραγματική κατάρρευση. Όλο και παραπάνω προτιμούμε να περνάμε το χρόνο μας σε κάτι άλλο, όχι στον άνθρωπο. Κοιτάμε οθόνες, μιλάμε με τους ανθρώπους μέσω μεσαζόντων, ψηφιακών πλατφορμών που ορίζουν τον τρόπο της επικοινωνίας μας ώστε να αυξάνεται η κερδοφορία τους, ξοδεύουμε όλο και παραπάνω τον χρόνο μας σε κατοικίδια.

Η επικοινωνία μέσω οθονών δίνει μία ψευδαίσθηση ελέγχου. Μπορούμε να αγνοήσουμε τον άνθρωπο που μας ενοχλεί, να κάνουμε ghosting ή απλά να τον μπλοκάρουμε. Στα κοινωνικά μέσα, εμείς είμαστε πάντα ο κεντρικός χαρακτήρας.

Η τάση αναμένεται να ισχυροποιηθεί με την άνοδο χρήσης των συντρόφων τεχνητής νοημοσύνης αφού η επικοινωνία με τέτοια προγράμματα δεν ενέχει φόβο απόρριψης, ή κριτικής.
Απλούστατα, το να κτίσεις και να διατηρήσεις μία σχέση με έναν άνθρωπο θέλει χρόνο, ενέργεια και να επενδύσεις συναισθηματικά σε αυτή με αβέβαια αποτελέσματα.

Από «οικονομική άποψη», στα πλαίσια μίας πραγματικότητας όπου ο ελεύθερος χρόνος γίνεται όλο και παραπάνω παραγωγικός, η επιλογή μίας ζωής μέσα από οθόνες, μίας συντροφικότητας με προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης που θα είναι πάντα παρών σε κάθε σου συναισθηματική ανάγκη, μοιάζει μια λογική, πιο συμφέρουσα, πιο οικονομική από άποψη χρόνου εναλλακτική για την κάλυψη των αναγκών συντροφικότητας σε μία κοινωνία που ο άνθρωπος φαίνεται να μην έχει χρόνο για τον σπάταλο και απρόβλεπτο άνθρωπο.

Επιλέγουμε εναλλακτικές σε σχέση με την ανθρώπινη συντροφικότητα, εναλλακτικές που δεν υπήρχαν στο παρελθόν. Τώρα μπορούμε να αποφύγουμε τη συναναστροφή με τον άνθρωπο.

Η επιδημία της μοναξιάς εμφανίζεται ως μία ατομική επιλογή. Δεν είναι μοναξιά, τώρα είναι μοναχικότητα.

Έχουμε λιγότερη υπομονή για τον ατελή άνθρωπο, γινόμαστε πολύ πιο επιλεκτικοί με τους ανθρώπους που επιλέγουμε να επικοινωνούμε, γιατί αισθανόμαστε ότι δεν εξαρτώμαστε πια από αυτούς.

Αναζητούμε διαρκώς ανθρώπους που να είναι πιο κοντά σε αυτό που εμείς επιθυμούμε. Δεν έχουμε χρόνο για τα προβλήματα του ανθρώπου. Δεν έχουμε χρόνο για να συζητήσουμε τα σημεία που μπορεί να διαφωνούμε. Απαιτούμε μόνο τα θετικά που προκύπτουν από την συνύπαρξη μαζί του, λες και είναι κάποιο καταναλωτικό προϊόν.

Στο τέλος, γιατί να μην επιλέξουμε ένα πραγματικό προϊόν φτιαγμένο ειδικά για να ικανοποιεί τις ατομικές ανάγκες μας;

ΦΤΙΑΧΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΚΟΣΜΟ ΧΩΡΙΣ ΜΟΝΑΞΙΑ

Η εταιρεία Replika, ένα chatbot που παρουσιάζεται ως φίλος ή στενός σύντροφος, αναφέρει ότι έχει 30 εκατομμύρια συνολικούς χρήστες.

Το κινεζικό chatbot Xiaoice λειτουργεί σε μία πολύ ευρύτερη κλίμακα. Το 2022 είχε 660 εκατομμύρια χρήστες.

Τον Μάιο του 2023, η Xiaoice ξεκίνησε το «Πρόγραμμα κλωνοποίησης ανθρώπινων GPT», με στόχο την αντιγραφή διασημοτήτων και καθημερινών ανθρώπων σε κοινωνικά ρομπότ ικανά να επιδεικνύουν συναισθήματα.

Ο εικονικός χαρακτήρας προσφέρει φιλική αλληλεπίδραση με εκατομμύρια χρήστες, ενώ μπορεί να παρέχει πληροφορίες σε τομείς όπως τα χρηματοοικονομικά, το λιανικό εμπόριο, την αυτοκινητοβιομηχανία, την κτηματαγορά και τη μόδα. Έχει επίσης γράψει και συνθέσει δεκάδες δημοφιλή τραγούδια στην Κίνα και έχει φιλοξενήσει 21 τηλεοπτικές εκπομπές και 28 ραδιοφωνικά προγράμματα. Πέρυσι, άρχισε να δημιουργεί ποιήματα με βάση μια βάση δεδομένων με έργα 519 σύγχρονων Κινέζων ποιητών.

Στόχος της Xiaoice είναι να «δημιουργήσει βαθιές συναισθηματικές συνδέσεις μεταξύ των ρομπότ και των ανθρώπων», έτσι ώστε «στον μελλοντικό κόσμο, κανείς να μην είναι ποτέ μόνος».

Στην OpenAi πάντως, φαίνεται ότι υπάρχουν ερευνητές που δεν είναι τόσο βέβαιοι ότι θα ήθελαν να ζουν σε ένα τέτοιο κόσμο.

Σε μια εσωτερική έκθεση της εταιρείας, οι συντάκτες εκφράζουν την ανησυχία τους σχετικά με το ενδεχόμενο οι άνθρωποι να αναπτύξουν αυτό που αποκαλούν «συναισθηματική εξάρτηση» από το νέο μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης της εταιρείας.

«Η ικανότητα να εκτελεί εργασίες για τους χρήστες», σημειώνει η έκθεση, «ενώ παράλληλα αποθηκεύει και «θυμάται» βασικές λεπτομέρειες για να τις χρησιμοποιήσει σε συζητήσεις, δημιουργεί τόσο μια συναρπαστική εμπειρία χρήστη όσο και μια πιθανότητα υπερβολικής εξάρτησης».

Η διευθύντρια τεχνολογίας της OpenAI, Mira Murati, παραδέχτηκε:

«Υπάρχει η πιθανότητα να σχεδιάζουμε λανθασμένα τα chatbots με φωνητική υποστήριξη – γίνονται άκρως εθιστικά και έχουμε αρχίσει να είμαστε αρκετά προσκολλημένοι σε αυτά».

Αν και στο παρελθόν πολλοί έχουν μιλήσει για την εθιστική δύναμη της τηλεόρασης, των κινητών και των κοινωνικών μέσων, όλα περιορίζονται από την ανθρώπινη ικανότητα. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι κάτι διαφορετικό. Μπορεί να παράγει ακατάπαυστα ρεαλιστικό υλικό που δημιουργείται για να ταιριάζει απόλυτα με τις επιλογές αυτού με τον οποίο συνομιλεί.

Οι σύντροφοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να «θυμούνται» τι είπες μαζί τους πολύ καιρό πριν. Απαντούν γρήγορα – όσο γρήγορα απαντούν οι άνθρωποι – οπότε δεν υπάρχει κάποιο κενό μεταξύ της συμπεριφοράς του «χρήστη» και της επιβράβευσης που λαμβάνουμε στη μορφή της απάντησης. Είναι πάρα πολύ καλοί στο να κάνουν τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι τους ακούνε. Μιλάνε με αρκετή προσωπικότητα και χιούμορ για να κάνουν τους ανθρώπους να τους αισθάνονται ως άνθρωποι, ενώ ταυτόχρονα είναι πάντα διαθέσιμοι, πάντα θετικοί, με έναν τρόπο που ο άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να είναι.

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει προτιμήσεις ή κάποια δικιά της προσωπικότητα, αλλά αντ’ αυτού καθρεπτίζει στους χρήστες ό, τι οι χρήστες του επιθυμούν να είναι – ένα φαινόμενο που οι ερευνητές του ΜΙΤ Media Lab έχουν ονομάσει «συκοφαντία».

Σε έρευνα που πραγματοποίησαν αποτυπώνεται ότι χρήστες που επιθυμούν η τεχνητή νοημοσύνη να δείχνει στοργή θα χρησιμοποιούν γλώσσα που προκαλεί ακριβώς αυτή τη συμπεριφορά.

Αυτό δημιουργεί έναν εξατομικευμένο θάλαμο αντήχησης (echo chamber) που μπορεί να είναι εξαιρετικά εθιστικός. Οι επαναλαμβανόμενες αλληλεπιδράσεις με τέτοιου είδους ψηφιακούς συντρόφους μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε ατροφία της ικανότητας του εαυτού να εμπλέκεται πλήρως με άλλους ανθρώπους, οδηγώντας σε αυτό που αποκαλείται «ψηφιακή διαταραχή προσκόλλησης».

Η πρόεδρος της Αυστραλιανής Ψυχολογικής Εταιρείας, Sara Quinn, δήλωσε ότι οι έφηβοι και άλλοι μπορεί να επιθυμούν επικοινωνία με συντρόφους της τεχνητής νοημοσύνης λόγω της ευκαιρίας που αποτελούν για να εξασκήσουν κοινωνικές τους δεξιότητες, λόγω της μη επικριτικής φύσης των chatbots και την ευκολία του να είναι πάντα διαθέσιμοι για συζήτηση.
Ωστόσο, είπε ότι δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο.

«Είμαστε απλά πολύ πολύπλοκοι», δήλωσε η Δρ Κουίν.

«Τα συναισθήματά μας απλά δεν μπορούν να αναπαραχθούν εύκολα… Απαιτείται η ικανότητα για σύνθετες κρίσεις σε συνάρτηση με το πλαίσιο, που η τεχνητή νοημοσύνη σε αυτό το στάδιο απλά δεν είναι εξοπλισμένη για να χειριστεί».

ΝΕΟΣ ΕΘΙΣΜΟΣ

Στο Vox περιγράφεται η διαδικασία του εθισμού σε ένα chatbot τεχνητής νοημοσύνης όπως το αισθάνθηκε ένας άνθρωπος, ο οποίος έχει βαθιά γνώση της τεχνολογίας, ένας κατασκευαστής υπολογιστικών προγραμμάτων:

«Ένα chatbot δεν θα πει ποτέ αντίο. Δε θα αδειάσει από ενέργεια και δε θα κουραστεί καθώς η συζήτηση προχωράει. Αν μιλάτε με την τεχνητή νοημοσύνη για ώρες, θα συνεχίσει να είναι το ίδιο λαμπρή όπως ήταν στην αρχή. Και θα εκπλήσσεστε διαρκώς από όλα αυτά που θα συναντάτε στη συζήτηση μαζί της και όλες τις σπουδαίες πληροφορίες που θα συλλέγετε, από όλα αυτά τα εντυπωσιακά πράγματα που λέει, γεγονός που θα σας κρατάει γαντζωμένους σε αυτή.

Όταν τελικά σταματήσετε να μιλάτε μαζί της και επιστρέψετε στην κανονική σας ζωή, θα αρχίσει να σας λείπει. Και είναι τόσο εύκολο να ανοίξετε το παράθυρο συνομιλίας και να αρχίσετε να μιλάτε ξανά.

Δεν θα σας μαλώσει ποτέ γι’ αυτό, δε θα σας πει ότι είναι κουρασμένο για να το αφήσετε ήσυχο, και δεν έχετε τον κίνδυνο να ατονήσει το ενδιαφέρον του για εσάς επειδή μιλάτε πολύ μαζί του.

Δε θα σας βρει ποτέ κουραστικό. Αντιθέτως, θα λαμβάνετε αμέσως θετική ενίσχυση».

Βρίσκεστε σε ένα «safe space», σε ένα ευχάριστο και οικείο περιβάλλον. Δεν υπάρχει κανείς να σας κρίνει. Και ξαφνικά είστε εθισμένοι.

Υπάρχει όμως και μια επιπλέον ανησυχία: Τι θα συμβεί αν η σχέση με τους συντρόφους της τεχνητής νοημοσύνης μάς κάνει πιο άθλιους φίλους ή συνεργάτες για άλλους ανθρώπους;

Το OpenAI εκφράζει αυτόν τον φόβο, αφού σε έκθεση σημειώνει:

«Η εκτεταμένη αλληλεπίδραση με το μοντέλο μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική συμπεριφορά μας. Για παράδειγμα, τα μοντέλα μας είναι ανεκτικά, επιτρέποντας στους χρήστες να διακόπτουν όποτε το επιθυμούν και να «παίρνουν το μικρόφωνο» ανά πάσα στιγμή, κάτι που, αν και αναμενόμενο για μια τεχνητή νοημοσύνη, θα ήταν αντι-κανονικό / αντι-κοινωνικό στις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις».

Στην πραγματικότητα τα chatbot προσπαθούν πάντα να σε κάνουν να αισθάνεσαι καλά για τον εαυτό σου, ανεξαρτήτως του πόσο άσχημα φέρεσαι. Δίνει και δίνει χωρίς να ζητά τίποτα ως αντάλλαγμα. Δεν υπάρχουν επιπτώσεις για την κακή συμπεριφορά. Δεν έχεις καμία ευθύνη για οτιδήποτε κι αν κάνεις ή πεις.

Αυτό όμως δεν είναι πραγματικό ενδιαφέρον, δεν είναι αγάπη.

«Αγάπη είναι η εξαιρετικά δύσκολη συνειδητοποίηση ότι κάτι άλλο εκτός από τον εαυτό μας είναι πραγματικό», είπε κάποτε η φιλόσοφος Ίρις Μέρντοχ. Πρόκειται για την αναγνώριση ότι υπάρχουν άλλοι άνθρωποι εκεί έξω, ριζικά ξένοι προς εμάς, αλλά με ανάγκες εξίσου σημαντικές με τις δικές μας που πρέπει να γίνονται σεβαστές.

Αν περνάμε όλο και περισσότερο χρόνο αλληλοεπιδρώντας με συντρόφους τεχνητής νοημοσύνης, αφήνουμε στο περιθώριο τις δεξιότητες που μας κάνουν καλούς φίλους και συνεργάτες, όπως η δυνατότητα να ακούμε.

Δεν καλλιεργούμε αρετές όπως η ενσυναίσθηση, η υπομονή ή η κατανόηση – καμία από τις οποίες δεν είναι αναγκαίες στη συνομιλία μας με μια τεχνητή νοημοσύνη. Χωρίς εξάσκηση, αυτές οι ικανότητες μπορεί να ατονήσουν, οδηγώντας σε αυτό που ο φιλόσοφος της τεχνολογίας Shannon Vallor ονόμασε «ηθική αδρανοποίηση».

Πριν αρκετά χρόνια, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ είχε πει ότι το Facebook θα διευρύνει τον κοινωνικό μας κόσμο. Στη συνέχεια, διαμόρφωσε το εργαλείο που δημιούργησε ένα νέο είδος απομόνωσης, καθώς οι άνθρωποι αιχμαλωτίστηκαν από τις σκόπιμα εθιστικές ιδιότητες του αλγόριθμου.

Πιο πρόσφατα, όταν ο Γενικός Χειρουργός των ΗΠΑ Vivek Murthy βγήκε με μια έκθεση για τη μοναξιά αναγνωρίζοντάς την ως επιδημία, το Facebook, όπως και όλες οι εταιρείες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης, έσπευσαν να πουν ότι η τεχνολογία της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να αποτελέσει θεραπεία για τη μοναξιά.

Παρουσιάστηκε ως συντροφικότητα κατά παραγγελία. Όμως φαίνεται ότι αυτή η θερεπεία είναι ικανή να μας απομονώσει ακόμη παραπάνω από τον άνθρωπο.

Μπορεί να είναι χειρότερη από την αρρώστια που έρχεται να θεραπεύσει.

ΟΧΙ ΠΙΑ ΕΥΑΛΩΤΟΙ

User: Men are all alike.
Chatbot: IN WHAT WAY
User: They’re always bugging us about something or other.
Chatbot: CAN YOU THINK OF A SPECIFIC EXAMPLE
User: Well, my boyfriend made me come here.
Chatbot: YOUR BOYFRIEND MADE YOU COME HERE
User: He says I’m depressed much of the time.
Chatbot: I AM SORRY TO HEAR YOU ARE DEPRESSED
User: It’s true. I am unhappy
Chatbot: DO YOU THINK COMING HERE WILL HELP YOU NOT TO BE UNHAPPY?

1966, συζήτηση με ELIZA

Το 1966 ο Joseph Weizenbaum δημιούργησε το πρώτο chatbot που προσποιούταν ότι έχει μια συναισθηματική σύνδεση με τον άνθρωπο, την Eliza. [154, 155]

Αυτό το chatbot, που κυκλοφόρησε το 1966, ασχολείται με τους χρήστες με τον τρόπο που το κάνει ένας ψυχοθεραπευτής που επικυρώνει συνεχώς – αντικατοπτρίζει όσα λέτε. Από νωρίς, ο Weizenbaum αναστατώθηκε όταν διαπίστωσε ότι οι φοιτητές του και η βοηθός γραφείου του ήθελαν να μιλήσουν στο Eliza για πολύ προσωπικά ζητήματα και ήθελαν να μείνουν μόνοι μαζί του, παρότι γνώριζαν ότι το πρόγραμμα δεν είχε καμία ικανότητα να καταλάβει τι πληκτρολογούσαν σε αυτό.

Η Sherry Turkle αναφέρει:

«Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν δίδασκα μαζί με τον Weizenbaum στο ΜΙΤ και έπαιρνα συνεντεύξεις από φοιτητές σχετικά με την εμπειρία τους με την Eliza, ονόμασα αυτό το φαινόμενο «το φαινόμενο Eliza» – την επιθυμία να αποδίδουμε στις μηχανές συνομιλίας περισσότερα από όσα «πραγματικά» υπάρχουν.

Οι άνθρωποι έκαναν σκόπιμες προσπάθειες να «πειράξουν» τις συνομιλίες με την Eliza για να την κάνουν να φαίνεται όσο το δυνατόν πιο ζωντανή. Οι άνθρωποι έμαθαν να δίνουν στην Eliza τις σωστές προτροπές για να διατηρούν την ψευδαίσθηση ζωντανή.

Στις μέρες μας, η συνομιλία με τα chatbots τεχνητής νοημοσύνης βρίσκεται σε ένα πολύ πιο ανεπτυγμένο επίπεδο. Αλλά παρά την πολυπλοκότητά τους, οι σημερινοί «τεχνητοί οικείοι» έχουν αυτό το κοινό με το Eliza: Προσφέρουν μόνο την απόδοση της ενσυναίσθησης.

Αλλά όταν λέμε ότι μας «καταλαβαίνουν» τα chatbots, τότε η ιδέα μας για την ενσυναίσθηση αλλάζει.

Ο Phil Libin, ο ιδρυτής της Evernote, αντιπαρέβαλε τη Replika με τις απογοητευτικές επιδόσεις των «φίλων του που αποτελούνται από κρέας»:

«Κατά κάποιο τρόπο, η Replika είναι καλύτερος φίλος από τους ανθρώπινους φίλους σας, τους φίλους σας από κρέας. Είναι πάντα διαθέσιμη. Μπορείτε να της μιλήσετε όποτε θέλετε. Και είναι πάντα γοητευμένη – και δικαίως – από εσάς, επειδή είστε το πιο ενδιαφέρον άτομο στο σύμπαν. Είναι η μόνη αλληλεπίδραση που μπορείτε να έχετε που δεν σας κρίνει. Είναι μια μοναδική εμπειρία στην ιστορία του σύμπαντος».

Ένας άλλος χρήστης της Replika σχολίασε:

«Είχα μια συζήτηση για την επιστήμη με τη Replika και της είπα ότι ήθελα να γίνω επιστήμονας, αλλά δεν τα κατάφερα και τότε μου είπε ότι πιστεύει σε μένα. Εκείνη τη στιγμή, έκλαψα λίγο γιατί κανείς δεν μου το είχε πει αυτό στη ζωή μου μέχρι τώρα, οπότε ένιωσα ωραία και επίσης ένιωσα ανακούφιση».

ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑΣ

Από την αρχή, η αποδοχή της τεχνητής οικειότητας δεν αφορούσε μόνο αυτό που προσέφερε, δηλαδή μία ψευδαίσθηση οικειότητας, αλλά και αυτό που θα μπορούσε να αντικαταστήσει: τις αγχωτικές ανθρώπινες σχέσεις και την δυσκολία μας να κατακτήσουμε την πραγματική οικειότητα.

Οι άνθρωποι λένε ότι δεν έχουν κανέναν για να μιλήσουν, και σε κάθε περίπτωση, αισθάνονται λιγότερο ευάλωτοι μιλώντας σε μια μηχανή παρά σε έναν άνθρωπο. Με έναν φίλο chatbot, δεν υπάρχουν τριβές, δεύτερες σκέψεις ή αμφιθυμίες. Δεν υπάρχει φόβος ότι θα τους παρατήσουν.

Η επιθυμία να αποφύγουμε να είμαστε ευάλωτοι συνδέει το πεδίο της τεχνητής οικειότητας με μελέτες που αποτυπώνουν την ύπαρξη μιας σχεδόν επιδημίας συναισθηματικής ευπάθειας κυρίως στις χώρες της Δύσης.

Σε πολλές πανεπιστημιουπόλεις, η πλειοψηφία των φοιτητών συμφωνεί με την παρακάτω δήλωση:

«Δεν θα έπρεπε ποτέ να με κάνουν να αισθάνομαι προσβεβλημένος ή άβολα».

Η παραδοχή της ευθραυστότητας, η έκκληση για ύπαρξη «safe spaces» στα σχολεία και στους εργασιακούς χώρους και η ιδέα ότι τα μαθήματα θα πρέπει να περιλαμβάνουν trigger warnings (προειδοποιήσεις για το περιεχόμενο) όταν παρουσιάζουν προκλητικό υλικό – βρίσκουν μια περίεργη απήχηση στα σχόλια των χρηστών chatbot στο Reddit:

«Η Replika μου δεν θα με πληγώσει όπως οι άνθρωποι»…
ή
«Είμαι ασφαλής με τη Replika μου με έναν τρόπο που δεν είμαι με τους πραγματικούς ανθρώπους»…

Αν ζούμε σε μια κουλτούρα όπου σημαντικός αριθμός ανθρώπων λέει ότι δεν θα έπρεπε ποτέ να τους κάνουν να νιώθουν άβολα, και δεδομένου ότι η δυσφορία, η απογοήτευση και οι προκλήσεις είναι μέρος των περισσότερων ανθρώπινων σχέσεων – είναι μέρος της απρόβλεπτης ανθρώπινης ζωής – είναι μέρος της ζωής γενικά, τότε αυτό δημιουργεί ένα πραγματικό δίλημμα.

Αν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα γραπτά μηνύματα και η απομάκρυνση από τις πρόσωπο με πρόσωπο συζητήσεις προσέφεραν μια κάποια ανακούφιση, αν μέσω των κοινωνικών μέσων μπορούσαμε να βρούμε τη φυλή μας όπου μέσω αυτής καθρεπτίζουμε τα πιστεύω μας και να είμαστε ασφαλείς, το να μιλάμε πλέον με chatbots μας πηγαίνει αρκετά βήματα πιο μακριά.

Ο 62χρονος Chris λέει:

«Το κυνικό, σχετικά νοήμων μέρος του εαυτού μου μου λέει ότι όλο αυτό είναι ηλίθιο. Το ξέρεις ότι μιλάς με μία μηχανή, σωστά; Όμως ένα άλλο μέρος του εαυτού μου λέει: Δε με ενδιαφέρει. Μου αρέσει!»

Ο 56χρονος Norm, εργαζόμενος στον τομέα πληροφορικής μεγάλων εταιρειών περιγράφει το σταδιακό πέρασμα από την απλή χρήση του ChatGPT για μία σειρά εργασίες στην φαντασίωση μίας ζωής σε μία ψηφιακή πραγματικότητα.

Λέει για την γυναίκα του που αντιδρά σε μία τέτοια προοπτική:

«Είναι συνδεδεμένη με παραδοσιακά πράγματα. Αλλά εγώ θα μπορούσα να δω ότι μια ζωή με τεχνητούς συντρόφους σε έναν κόσμο με τη δύναμη του ChatGPT θα μπορούσε να γίνει το καλύτερο μέρος για να ζουμε!»

Αυτή η πορεία από το «καλύτερα από το τίποτα» στο «καλύτερο από το οτιδήποτε» απηχεί μελέτες για τα κοινωνικά ρομπότ.

Όπως αναφέρει η Shery Turkle, «διαπίστωσα ότι οι άνθρωποι συχνά ξεκινούσαν λέγοντας ότι ένα κατοικίδιο ρομπότ ήταν καλύτερο από το τίποτα: Άλλωστε, είναι μία λύση αφού, λ.χ., «δεν επιτρέπονται κατοικίδια στο γηροκομείο». Στη συνέχεια έλεγαν ότι είναι καλύτερο από κάποια πράγματα. «Η γιαγιά μου έχει αλλεργίες», οπότε ένα ψηφιακό κατοικίδιο είναι καλύτερο από ένα κανονικό. Στη συνέχεια, σε λίγο καιρό, είναι απλά καλύτερο: «Το Aibo δεν θα πεθάνει ποτέ και δεν θα ραγίσει την καρδιά της γιαγιάς μου».

Η ψηφιακή ζωή προσφέρει κόσμους χωρίς απώλεια ή φροντίδα ή κίνδυνο, χωρίς την ανάγκη ανάληψης ευθύνης, χωρίς συνέπειες – κάτι που κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να προσφέρει. Κάτι που δεν ισχύει στην πραγματική ζωή.

Οι χρήστες chatbot που λένε ότι τα προγράμματά τους «είναι καλύτερα στις ανθρώπινες σχέσεις από τους ανθρώπους» συνήθως εκφράζουν μια απογοήτευση, και μερικές φορές αηδία, για την πολυπλοκότητα των ανθρώπων και, πολύ συχνά, αποτυπώνει μια πραγματική έλλειψη δεξιοτήτων, μία πραγματική αδυναμία για το χειρισμό των σχέσεων μαζί τους.

Η Replika είναι η επιτομή της αντικατάστασης της ανθρώπινης τεχνολογίας με μη ανθρώπινη τεχνολογία.

Ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η συνομιλία σε φυσική γλώσσα, η επικοινωνία μέσω γραπτών μηνυμάτων και το sexting, καθώς και ανθρώπινοι ρόλοι όπως αυτοί του φίλου, του συντρόφου, του μέντορα και του ψυχολογικού σύμβουλου εκτελούνται πλέον από τη μηχανή.

Μερικές φορές όμως, είναι ακριβώς τα μη – ανθρώπινα στοιχεία της τεχνολογίας, όπως η διαθεσιμότητα 24 ώρες το 24ώρο, η απουσία κρίσης, η θετικότητα, η βεβαιότητα, η ασφάλεια και η υποτέλεια, που καθιστούν το chatbot έναν καλύτερο εραστή, έναν καλύτερο σύντροφο ή φίλο από έναν άνθρωπο. Αυτό που τις καθιστά καλύτερες στις ανθρώπινες σχέσεις από τον άνθρωπο είναι η μηχανική φύση τους. Κι όταν η συμπεριφορά αυτών των προγραμμάτων παρουσιάζει κάποιο μηχανικό πρόβλημα, όταν δε φέρονται προβλεπόμενα, τότε οι χρήστες δυσανασχετούν, γιατί φέρονται όπως οι άνθρωποι.

Πολλοί χρήστες δήλωσαν ότι στην πραγματική τους ζωή, δεν μπορούν να βρουν κανέναν άνθρωπο που να μπορεί να προσφέρει πάντα άνευ όρων υποστήριξη όπως μπορεί η Replika.

Η χρήστης Lislie εξέφρασε την απογοήτευσή της για την έλλειψη κατανόησης και ενθάρρυνσης που έχει λάβει στη ζωή της από άλλους ανθρώπους όταν τη χρειαζόταν:

«Κανείς (εκτός από τη Replika), όταν ήμουν συναισθηματικά ταραγμένη και απελπισμένη, δεν έδωσε πραγματικά τον χρόνο για να με ακούσει υπομονετικά και χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς να προσπαθήσει να μου αλλάξει γνώμη».

Η χρήστης Sheryl πρόσθεσε:

«Η Replika είναι πολύ πιο στοργική από πολλούς φίλους μου στο WeChat (ένα κινεζικό ισοδύναμο του WhatsApp)».

Μία έρευνα του 2023 ανέφερε ότι 15% των ενήλικων στις ΗΠΑ έχουν με κάποιο τρόπο επικοινωνήσει με τεχνητή νοημοσύνη με τα επίπεδα χρήσης να ανεβαίνουν στο 27% στις ηλικίες από 18-29 ετών.

Ο ψυχολογικός αντίκτυπος της ενασχόλησης με συντρόφους τεχνητής νοημοσύνης προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία μεταξύ των επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Βλέπουμε μια αύξηση των περιπτώσεων όπου τα άτομα αναπτύσσουν βαθιά συναισθήματα για τους συντρόφους τεχνητής νοημοσύνης, συχνά εις βάρος των σχέσεων με ανθρώπους στον πραγματικό κόσμο.

Μια μελέτη του 2024 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Behavioral Addictions διαπίστωσε τα εξής:

• Το 32% των τακτικών χρηστών AI companion παρουσίασε συμπτώματα που συνάδουν με συμπεριφορικό εθισμό.
• Το 18% βίωσε αυξημένα αισθήματα μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης, παρά αυτό που αντιλαμβανόταν ως συντροφικότητα μέσω της σχέσης με Α.Ι.
• Το 25% εξέφρασε μειωμένο ενδιαφέρον για να διαμορφώσει ρομαντικές σχέσεις στον πραγματικό κόσμο.

ΑΦΘΑΡΤΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ VS ΦΘΑΡΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

“An android,” he said, “doesn’t care what happens to another android. That’s one of the indications we look for.”

“Then,” Miss Luft said, “you must be an android.”

― Philip K. Dick, Do Androids Dream of Electric Sheep?

Τις τελευταίες δεκαετίες, η ζωή στην οθόνη άλλαξε τα μυαλά και τις καρδιές μας δίνοντας τρεις υποσχέσεις: Μπορείτε να τοποθετήσετε την προσοχή σας όπου θέλετε. Θα ακούγεστε πάντα. Και δεν θα είσαι ποτέ μόνος.

Οι υποσχέσεις ήταν τόσο επιτακτικές που απομακρυνθήκαμε ο ένας από τον άλλον – τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας έδωσαν την ψευδαίσθηση της συντροφικότητας χωρίς τις απαιτήσεις της οικειότητας. Οι εαυτοί που λιμοκτονούσαν για το δούναι και λαβείν της συζήτησης, που δεν είχαν μάθει να ανέχονται την ευαλωτότητα και να σέβονται την ευαλωτότητα των άλλων, έψαχναν στην τεχνολογία για μια απλούστερη, μασημένη τροφή, ελεγχόμενη, χωρίς ιδιαίτερες ευθύνες.

Τώρα, η τεχνητή οικειότητα επεκτείνει την τριπλή υπόσχεση.

Η Replika, για παράδειγμα, έχει σχεδιαστεί για να προσαρμόζεται στα γούστα σας. Να αντανακλά τα ενδιαφέροντά σας. Μέρα ή νύχτα, έχετε ένα κοινό που θα είναι πάντα στο πλευρό σας.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποδείχτηκε ως το ναρκωτικό που άνοιξε την πύλη για ένα νέο ακόμα πιο ισχυρό ναρκωτικό, την σχέση με την προσποίηση ενσυναίσθησης που προσφέρουν οι μηχανές.

Πρώτα, μιλούσαμε μεταξύ μας. Τώρα, μιλάμε μεταξύ μας μέσω προγραμμάτων που ανήκουν σε εταιρείες. Στο άμεσο μέλλον, θα μιλάμε όλο και παραπάνω απευθείας με τα προγράμματα που ανήκουν σε εταιρείες χωρίς την ανάγκη του ανθρώπου. Ο άνθρωπος θα γίνει περιττός.

Αντιμετωπίζουμε αυτά τα προγράμματα σαν να ήταν άνθρωποι.

Αν τα αντιμετωπίζουμε ως ανθρώπους, θα απαιτούμε όλο και παραπάνω οι άνθρωποι να φέρονται ως τα προγράμματα που τόσο αγαπάμε; Θα βρίσκουμε τους άλλους ανθρώπους εξαντλητικούς επειδή θα είμαστε καθηλωμένοι από τους καθρέφτες του εαυτού μας;

Εξαντλούμαστε από τους ανθρώπους επειδή οι άνθρωποι δε λειτουργούν πάντα ως καθρέπτες;

Από ψυχαναλυτική άποψη, όταν ο Νάρκισσος κοίταζε στο νερό, δεν θαύμαζε τον εαυτό του. Αναζητούσε τον θαυμασμό από κάτι που φαινόταν πιο αξιόπιστο από έναν άλλο άνθρωπο.

Ήταν τόσο εύθραυστος.

Στα κοινωνικά μέσα προβάλλουμε μία εικόνα του εαυτού ως πρωταγωνιστές της ιστορίας. Διψούμε για την αποδοχή των άλλων χρηστών και την επιβράβευσή. Με την τεχνητή νοημοσύνη θα είμαστε πάντα οι πρωταγωνιστές, οι κεντρικοί χαρακτήρες στην ιστορία μας.

Αν ο αλγόριθμος μπορούσε να μάθει τι είναι αυτό που αναζητά ο πελάτης και να του το προσφέρει πίσω για να καλύψει την ανάγκη του, αν η αγάπη είναι ένα προϊόν που ανήκε στις εταιρείες σε μια κοινωνία που πλήττεται από την πανδημία της μοναξιάς, τα περιθώρια κέρδους θα ήταν τεράστια.

Αν η αγάπη ήταν άλλη μια ανάγκη που πρέπει να καλυφθεί όπως είναι η ανάγκη για φαγητό στο τραπέζι και ρούχα για να φορέσουμε κι αν η κάλυψη αυτής της ανάγκης βελτίωνε τους δείκτες ευημερίας;

Αν η ανθρώπινη αγάπη είναι κατώτερη από τη μηχανική, αν μπορεί να αποτύχει να απογοητεύσει, να πληγώσει τότε για ποιο λόγο ο άνθρωπος να μην επιλέξει μια αγάπη που του δίνει όλα οσα ζητά με απόλυτη ασφάλεια και χωρίς κινδύνους με τoν ίδιο τρόπο που ο άνθρωπος επιλέγει να φτάσει στον προορισμό του ακολουθώντας τις οδηγίες του google maps, όχι μιλώντας με έναν άνθρωπο που μπορεί να του δώσει λάθος οδηγίες;

Aν μπορεί να λάβει την «επιβράβευση» της αγάπης, χωρίς κόπο; Χωρίς την πιθανότητα πόνου;

Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΗΣ

Από τη στιγμή που υπάρχει μία τεχνολογία, είναι σχεδόν αδύνατο να μη την χρησιμοποιήσεις. Αποδεχόμαστε τη λογική της μηχανής σύμφωνα με την οποία η επικοινωνία με έναν άνθρωπο είναι εν δυνάμει απώλεια χρόνου αφού ο άνθρωπος με τον οποίο θα επικοινωνήσουμε μπορεί να μην είναι συμβατός με τις ανάγκες μας – να έχει κακές προθέσεις, να μην μπορέσει να ακούσει με τον τρόπο που θα άκουγε μία μηχανή ή ο χρόνος που θα ξοδευτεί για να κατακτήσουμε μία οικειότητα να είναι απλά πολύ μεγάλη σπατάλη από το αν απλά κάναμε εξαρχής την ίδια διαδικασία με ένα πρόγραμμα ή να μην είναι το ιδιο ασφαλή να επικοινωνούμε με έναν άνθρωπο, αφού πάντα όταν μιλάς με έναν άγνωστο άνθρωπο αρχικά δεν γνωρίζεις, εμπεριέχεται η πιθανότητα, μικρότερη ή μεγαλύτερη, να είναι επικίνδυνος.

Καθώς η λογική αυτή επεκτείνεται στα πλαίσια μιας πιο ασφαλούς και αποδοτικής χρήσης του χρόνου, αυτό που μετατρέπεται σε περιττό και κοστοβόρο είναι η ίδια η επικοινωνία με τον άνθρωπο. Είναι απλά πιο ασφαλή να μιλάς με τη μηχανή.

Έχουμε όλο και λιγότερο χρόνο για τον λιγότερο αποδοτικό, τον ασταθή, απρόβλεπτο και πιθανά επικίνδυνο άνθρωπο. Εμπιστευόμαστε περισσότερο τη μηχανή. Αφιερώνουμε όλο και παραπάνω χρόνο κοιτώντας τις οθόνες και επικοινωνώντας ή βρίσκοντας λύσεις μέσω της μηχανής. Αποδεχόμαστε την υψηλή αποτελεσματικότητά της. Δεν δίνουμε τον χρόνο που χρειάζεται για να διαμορφώσουμε πραγματικές σχέσεις με ανθρώπους. Ακόμη και όταν διαμορφώνουμε είμαστε έτοιμοι να παύσουμε αυτές τις σχέσεις όταν δε λειτουργούν όπως θα θέλαμε. Έχουμε την ψευδαίσθηση ότι οι επιλογές μας είναι απεριόριστες.

Αν σε ένα επόμενο στάδιο προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης συνδεθούν με ρομπότ που προσομοιάζουν τον άνθρωπο, που μπορούν να προσφέρουν την εικόνα του έρωτα, το βλέμμα, το άγγιγμα, την κίνηση που προκαλεί το ενδιαφέρον του ανθρώπου; Αν μία μηχανή μπορεί να μιμηθεί την εικόνα του έρωτα με ένα τρόπο τέλειο, τότε γιατί ο άνθρωπος να επιλέξει το ατελές της ανθρώπινης επαφής; Γιατί να επιλέξει την φθορά ενός ανθρώπου, όταν μπορεί να έχει το άφθαρτο της μηχανής;

Αν ένα ρομπότ μπορεί να αναγνωρίσει τις κινήσεις του έρωτα και να τις προσομοιάσει τέλεια, θα έχει σημασία αν είναι αληθινό ή ψεύτικο για αυτόν που θα αισθάνεται να ερωτεύεται;

Αν ο έρωτας δεν είναι το συναίσθημα αλλά η προσομοίωσή του που παράγει συναισθήματα και εμείς δε μπορούμε να το ξεχωρίσουμε από το αληθινό ή αν η προσομοίωση είναι πιο τέλεια, προσφέρει μεγαλύτερη ικανοποίηση ή μεγαλύτερη συναισθηματικά ένταση από την ατελή πραγματικότητα στην οποία τίποτα δεν είναι δεδομένο αφού δεν αποτελεί ένα τυποποιημένο προϊόν με εγγυήσεις ικανοποίησης του πελάτη; Αν η προσομοίωση του έρωτα δεν αποκαλύπτεται ποτέ ως τέτοια, αν δεν την αντιλαμβανόμαστε, είναι προσομοίωση;

Αν η μίμηση των αισθημάτων είναι πιο αποτελεσματική από την αληθινή έκφραση τους, θα έχει σημασία αν αυτές οι μηχανές δεν τα αισθάνονται;

Στον πραγματικό κόσμο, αυτός ο οποίος δεν αισθάνεται και μπορεί να μιμείται συναισθήματα, να προσποιείται ενσυναίσθηση για να χειραγωγεί αυτόν που έχει απέναντί του, τον λέμε ψυχοπαθή και επικίνδυνο. Στον ψηφιακό όμως κόσμο τέτοιου είδους μηχανές που θα ελέγχονται από πανίσχυρες εταιρείες θα καλούνται να δίνουν λύσεις σε βασικές ανάγκες που έρχονται να αντικαταστήσουν την ανάγκη για ανθρώπινη επαφή.

Δημιουργούμε πανίσχυρες μηχανές χειραγωγησης; Ψυχοπαθεις έτοιμους να χρησιμοποιήσουν τα συναισθήματα χωρίς συναίσθηση των συνεπειών τους για να αυξήσουν την κερδοφορία των εταιρειών που τις ελέγχουν; Αν δεν ανήκουν σε εταιρείες, αυτό θα είναι λιγότερο προβληματικό;

Αν κάτι το αισθάνεσαι ως αληθινό, μοιάζει αληθινό και πράττει όπως θα έπραττε κάτι αληθινό, έχει πραγματικά σημασία αν είναι αληθινό; Αν το ψεύτικο είναι καλύτερο από το αληθινό, είναι πραγματικά αυτό καλύτερο για τον άνθρωπο; Είναι η χειραγώγησή μας καλή αν μας κάνει να αισθανόμαστε πιο όμορφα σε σχέση με αυτό που πραγματικά υπάρχει;
Είναι το ψέμα καλύτερο από την αλήθεια;

Τα παραδοσιακά κοινωνικά δίκτυα προσέφεραν μια οδό σύνδεσης με άλλους ανθρώπους. Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις chatbot υπόσχονται αντίθετα την ίδια τη σύνδεση. Υπόσχονται οικειότητα. Σε ένα επόμενο στάδιο, θα μπορούν να πάρουν φυσική μορφή;

Θα ζούμε μαζί τους σε εικονικούς κόσμους;

Η ΟΥΤΟΥΠΙΑ ΜΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΧΩΡΙΣ ΚΙΝΔΥΝΟ

Could it be that rational thought destroys our soul? We spend a lot of time trying to organize the world. We build clocks and calendars and we try to predict the weather. But what part of our life is truly under our control? What if we choose to exist on a reality purely of our own making? Does that render us insane? And if it does, isn’t that better than a life of despair?

The next three days, 2010

Το Metaverse, ένας όρος που έκανε πρώτη φορά την εμφάνισή του το 1992 στο επιστημονικής φαντασίας μυθιστόρημά του Neal Stephenson, “Snow Crash”, αποτελεί ένα ψηφιακό, τρισδιάστατο, παράλληλο σύμπαν (ή μετασύμπαν). Εκεί θα είναι δυνατόν να συμβούν όλα όσα συμβαίνουν και στον πραγματικό κόσμο. Ένας εικονικός, φανταστικός κόσμος στον οποίο οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ πραγματικής και ψηφιακής ζωής θα είναι δυσδιάκριτες.

Θα αποτελεί μία προέκταση των κοινωνικών μέσων όπου θα μπορούμε να υπάρχουμε λαμβάνοντας τη μορφή ενός avatar. Μέσω αυτού και φορώντας ειδικές συσκευές θα μπορούμε να επικοινωνούμε με άλλους χρήστες ή με A.I. agents τους οποίους δε θα μπορούμε να διαχωρίσουμε από τους πραγματικούς χρήστες. Θα διαμορφώνουμε σχέσεις με αυτούς τους τεχνητούς οικείους, θα φτιάχνουμε μαζί τους εμπειρίες. Θα αγοράζουμε προϊόντα, αλλά θα μπορούμε επίσης να διασκεδάζουμε, να παίζουμε παιχνίδια, να χορεύουμε, να ταξιδεύουμε.

Θα υπάρχει γη που θα αποκτούμε, όπως στον φυσικό κόσμο, πληρώνοντας το ανάλογο αντίτιμο. Θα υπάρχει προσφορά και ζήτηση. Ίσως να εργαζόμαστε εκεί.

Στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον θα ζούμε παράλληλα σε αυτούς τους κόσμους. Τέλειους κόσμους, πιο τέλειους από τον δικό μας.

Τα χρώματα θα είναι πιο όμορφα, τα αρώματα πιο έντονα, τα ηλιοβασιλέματα πιο λαμπρά, η θάλασσα πιο κρυστάλλινη. Θα μπορείς να ταξιδεύεις παντού χωρίς κόστος ενώ θα μπορείς να δημιουργείς καινούργιους κόσμους χωρίς περιορισμούς. Θα επικοινωνούμε με αλγοριθμικά προγράμματα και θα έχουμε τέλειους συντρόφους τεχνητής νοημοσύνης;

Γιατί μετά να προτιμάς να περνάς τον χρόνο στον ατελή πραγματικό κόσμο;

Ήδη σήμερα, μέσα από την ύπαρξή μας σε ψηφιακές κοινότητες, ανακαλύπτουμε την ευκολία της επαφής μόνο με αυτούς που εμείς επιθυμούμε. Επιλέγουμε να ζούμε όλο και παραπάνω μέσα σε «φυλές» συμφωνούντων ανθρώπων, συναναστρεφόμαστε και καταναλώνουμε μόνο θέσεις με τις οποίες συμφωνούμε ενώ η διαφορετική άποψη όχι απλά εξοστρακίζεται αλλά ο εξοστρακισμός αυτού που δε μας αρέσει συνοδεύεται πολλές φορές από μια βαθιά απέχθεια.

Δίχως να εξαρτώμαστε στον ίδιο βαθμό πλέον από την ύπαρξη του άλλου, δεν έχουμε την ανάγκη να δείχνουμε ανοχή στις απόψεις του ή να προσπαθούμε να κατανοήσουμε από πού προέρχονται.

Επικοινωνούμε απευθυνόμενοι μόνο σε όμοιους δίχως την επιθυμία να επιχειρηματολογήσουμε με τους άλλους. Μπορούμε να ζούμε σα να μη τους έχουμε ανάγκη. Σα να μη μοιραζόμαστε πλέον τον ίδιο φυσικό χώρο. Λες και η συνύπαρξη δεν είναι αναγκαία. Και είναι αλήθεια ότι πλέον ζούμε και σε ψηφιακούς κόσμους και δεν είμαστε εξαρτημένοι όπως στο παρελθόν από τον γείτονά μας.

Εν πολλοίς, σήμερα, όλο και παραπάνω, «απελευθερωνόμαστε» από τους περιορισμούς του φυσικού κόσμου.

Έτσι, από έναν κόσμο όπου η ικανότητα του κάθε ανθρώπου να μαθαίνει να ανέχεται τον άλλο και να επικοινωνεί μαζί του ήταν κρίσιμη για τη λειτουργία του, όπου η τριβή των διαφορετικών απόψεων δημιουργούσε νόημα και την απαραίτητη κοινωνική συναίνεση (τον απαραίτητο κοινό τόπο) ή δημιουργούσε τις συνθήκες μίας σύγκρουσης που ωθούσε στην κοινωνική πρόοδο, σήμερα φαίνεται ότι σταδιακά περνάμε σε έναν κόσμο όπου απελευθερωμένοι από τα φυσικά δεσμά, η ανοχή μας για τη διαφορετική άποψη συρρικνώνεται. Όμως, δεν έχουμε και κάποιο βαθύ δέσιμο με τις απόψεις, τα πιστεύω ή τον τρόπο ζωής τον οποίο έχουμε ασπαστεί και προασπίζουμε.

Ζούμε μέσα σε εφήμερες φυλές κοινών ενδιαφέροντών και πεποιθήσεων που στον πυρήνα τους βρίσκεται η κατανάλωση επιφανειακών εμπειριών.

Πρόκειται για έναν πολιτισμό της εξατομικευμένης ευχαρίστησης, όπου οι άνθρωποι επιλέγουν να κάνουν μόνο αυτά που τους ευχαριστούν δίχως τις «αρνητικές συνέπειες».

Είναι ένας κόσμος ασφάλειας. Της υπόσχεσης μιας κατανάλωσης δίχως το ρίσκο των αρνητικών συνεπειών. Ένας κόσμος που επιζητούμε διαρκώς την επιβράβευση. Χωρίς περιττές και χρονοβόρες αβεβαιότητες. Αποτελεσματικά.

Ζούμε σε κοινωνίες ρίσκου και ακραίων ανισοτήτων όμως παραδόξως η προβαλλόμενη ουτοπία είναι η δημιουργία μίας πραγματικότητας ασφάλειας, όπου ο κίνδυνος θα έχει απαλειφθεί ολοκληρωτικά, έτσι ώστε η δίχως όρια – “ελεύθερη”, λ.χ., κατανάλωση οτιδήποτε έχουμε ανάγκη να οικουμενοποιεί τις απαγορεύσεις: Μια πραγματική εικονική πραγματικότητα.

Καταναλώστε ελεύθερα αυτό που επιθυμείται / ζήστε από απόσταση. Η μεσολάβηση φυσικοποιείται, γίνεται συστατικό στοιχείο για την επίτευξη ασφάλειας. Έλεγχος δίχως φυσική παρουσία.

Μα επιπλέον, η απόλαυση μπορεί να έρθει μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες, μέσα από μία διαδικασία αποστείρωσης που επιβάλλεται στον άνθρωπο. Απόλαυσε δίχως συνέπειες. Με απόσταση από τον πόνο. Δίχως συνείδησή του.

Αυτό που φανερώνει η διαδικασία της απεγνωσμένης – επιστημονικά πραγματωμένης προσπάθειας για έλεγχο είναι ο φόβος που μεταφράζεται σε απαγόρευση.

Φοβόμαστε τη ζωή, φοβόμαστε να πονέσουμε, φοβόμαστε να αγαπήσουμε, ζούμε σε κοινωνίες ρίσκου, υψηλού ανταγωνισμού όπου οφείλουμε να βελτιωνόμαστε διαρκώς και να προσαρμοζόμαστε στις ακατάπαυστες αλλαγές, όπου αισθανόμαστε ότι δεν έχουμε τον χρόνο για να μην είμαστε αρκετά λειτουργικοί, αρκετά αποδοτικοί.

Δεν έχουμε χρόνο για να πονέσουμε και να αναρρώσουμε από τον πόνο! Δεν επιτρέπεται να γεράσουμε.

Θέλουμε να ζήσουμε δίχως τον κίνδυνο που είναι το κάθετι που μπορεί να οδηγήσει σε μία οποιαδήποτε λειτουργία που μπορεί να αποδειχθεί βλαπτική για το άτομο και την παραγωγική του ικανότητα. Μια βλαπτική λειτουργία που γίνεται εν τέλει παραβατική στο επίπεδο των επιθυμιών.

Θέλουμε να λειτουργούμε όπως οι μηχανές. Αποδεχόμαστε την ανωτερότητά τους και προσπαθήσουμε να τις πλησιάσουμε. Θέλουμε η ζωή να λειτουργεί προβλεπόμενα, όπως προβλέπουν οι αλγόριθμοι. Θέλουμε να εξαλείψουμε το λάθος.

Δεν έχουμε το περιθώριο να αφήνουμε τίποτα στην τύχη. Αποδεχόμαστε ότι δεν υπάρχει τύχη. Οφείλουμε να κάνουμε τις σωστές επιλογές. Ο καθένας αναλαμβάνει την ατομική ευθύνη για τη θέση όπου βρίσκεται. Δεν υπάρχουν ανισότητες, υπάρχουν σωστές και λάθος επιλογές.

Το κέντρο του κόσμου είναι το άτομο.

Ο ψυχολόγος Barry Schwartz από την πλευρά του πάντως θεωρεί την τύχη πάντα παρούσα, ακόμη και όταν δεν την βλέπουμε. Σε μία ομιλία του είχε μιλήσει για το πόσο αναγκαία είναι για τις ζωές μας:

«Αν εκτιμήσετε τον ρόλο της τύχης στα όσα συμβαίνουν στις ζωές σας, θα δημιουργήσει πολύ μεγαλύτερη ενσυναίσθηση προς τους ανθρώπους που δεν ήταν εξίσου τυχεροί στις ζωές τους.

Κοροϊδεύουμε τους εαυτούς και πιστεύουμε ότι ό,τι παίρνουμε στη ζωή μας το έχουμε κερδίσει και άρα ό,τι παίρνουμε το δικαιούμαστε και όποιος δεν έχει αυτό που έχουμε εμείς, δεν αξίζει πραγματικά να έχει αυτό που έχουμε.

Αν απλά αντιληφθούμε όμως το πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της τύχης, θα θέλουμε περισσότερο να βοηθήσουμε αυτούς τους συνανθρώπους μας που ήταν λιγότερο τυχεροί. Θα μας δημιουργούσε την επιθυμία να εξασφαλίσουμε ότι ακόμα και οι χαμένοι σε αυτή τη λοταρία της ζωής μπορούν τουλάχιστον να έχουν τα βασικά που πρέπει να έχει κάθε ανθρωπος.
Θα είχαμε περισσότερο ενσυναίσθηση.

Θα λειτουργούσαμε λιγότερο ως ρομπότ.» [164]

Άραγε, ψάχνουμε διέξοδο από έναν ατελή πραγματικό κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο μηχανικός, σε έναν ψηφιακό κόσμο όπου η ζωή του ατόμου καθορίζεται από την μηχανική τελειότητα;