ΛΑΦΟΝΗΣΙ: Ο ΕΞΩΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΕΧΕΙ ΕΙΣΕΛΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Στο νοτιοδυτικότερο άκρο της Κρήτης, 76 χιλιόμετρα από την πόλη των Χανίων και μόλις 5 χιλιόμετρα νότια της ιστορικής Μονής Χρυσοσκαλίτισσας, βρίσκεται ένας από τους πιο εμβληματικούς φυσικούς θησαυρούς του νησιού: το Λαφονήσι. Συχνά εσφαλμένα αποκαλούμενο «Ελαφονήσι», πρόκειται για μια στενόμακρη χερσόνησο που, όταν “σπάει” στο αρχικό της σημείο, δημιουργεί την ψευδαίσθηση ενός ξεχωριστού νησιού.

Αμμουδιές με λευκή και ροζ απόχρωση, που οφείλεται σε μικροσκοπικά σπασμένα κοχυλάκια (τρηματοφόρα), πλαισιώνουν τη χερσόνησο, συνθέτοντας ένα εξωτικό τοπίο που παραπέμπει στην Καραϊβική. Το σημείο όπου “σπάει” η χερσόνησος σχηματίζει μια λιμνοθάλασσα με βάθος που δεν ξεπερνά τα 50 εκατοστά, καθιστώντας την ιδανική για παιδιά. Οι επισκέπτες μπορούν με ασφάλεια να τη διασχίσουν πεζοί, μεταφέροντας μαζί τους ακόμη και τον εξοπλισμό τους.

Η περιοχή φιλοξενεί ενδημικά φυτικά είδη, απειλούμενους θαλασσόκεδρους, καθώς και τα χαρακτηριστικά λευκά φθινοπωρινά κρινάκια της άμμου. Στις αμμοθίνες του Λαφονησίου βρίσκουν καταφύγιο οι προστατευόμενες χελώνες καρέτα-καρέτα και άλλα σπάνια είδη πανίδας.

Παρά τη φυσική της ομορφιά, η οικολογική ισορροπία του Λαφονησίου είχε διαταραχθεί σημαντικά λόγω της αυξημένης τουριστικής πίεσης.

Το Λαφονήσι έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, λόγω της μοναδικής του βιοποικιλότητας και της ιδιαίτερης οικολογικής του αξίας ενώ από τον Μάρτη του 2024 έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή διαχείρισης και προστασίας – μετά την υπογραφή των προγραμματικών συμβάσεων, οι οποίες ορίζουν σαφώς χρήσεις, όρους και περιορισμούς, βάσει των εγκεκριμένων σχεδίων διαχείρισης.

Η ιστορία του Λαφονησίου

Η ιστορία του Λαφονησίου ξεκινά από την αρχαιότητα. Εδώ πιστεύεται ότι βρίσκονταν οι Μουσαγόρες Νήσοι των αρχαίων Ελλήνων, όπου είχε χτιστεί ναός προς τιμήν του Μουσαγέτη Απόλλωνα.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, οι Μούσες με τη μουσική τους εξευμένιζαν τη μανιασμένη θάλασσα. Στην απέναντι όχθη υπήρχε ιερό αφιερωμένο στην Ινώ, κόρη του Κάδμου.

Το νησί αποτέλεσε επίσης ορμητήριο πειρατών. Κάποιοι ντόπιοι ακόμη πιστεύουν τους θρύλους για χαμένους θησαυρούς…

Το αιματοβαμμένο Πάσχα του 1824

Το Λαφονήσι δεν φέρει μόνο φυσική ομορφιά, αλλά και ιστορική αξία.

Ένα μνημείο υπενθυμίζει μια από τις πιο τραγικές στιγμές της Κρητικής Ιστορίας.

Την Κυριακή του Πάσχα του 1824, άνδρες του Ιμπραήμ Πασά σφαγίασαν 600 γυναικόπαιδα και 40 πολεμιστές που είχαν καταφύγει στο Λαφονήσι για να γλιτώσουν από την τουρκική καταστολή.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, οι Τούρκοι δεν έβρισκαν τρόπο να διασχίσουν το θαλάσσιο πέρασμα αφού είχαν την εντύπωση ότι χρειαζόταν κάποιου είδους καραβιού για τη μεταφορά τους.

Όμως ένα περιπλανώμενο γαϊδουράκι φανέρωσε στους Τούρκους ότι το πέρασμα ήταν αβαθές.

Μετά τη σφαγή, οι επιδρομείς συνέχισαν τις εκτελέσεις στο Σπήλαιο Ξωτικόσπηλιο, φτάνοντας συνολικά τους 850 νεκρούς.

Πολλοί επιζώντες κατέληξαν ως σκλάβοι.

Πεζοπορία στο φάρο και το εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης και η Μονή Χρυσοσκαλίτισσας

Μια σύντομη πεζοπορία 20 λεπτών προς την άκρη του νησιού αποκαλύπτει έναν ακόμη θησαυρό: το εκκλησάκι της Αγίας Ειρήνης και τον φάρο, χτισμένο το 1939, με εμβέλεια 30 μιλίων. Στο ίδιο σημείο βρίσκεται και μνημείο για τους πεσόντες της σφαγής.

Ο παλιότερος φάρος χτίστηκε ως απάντηση στο τραγικό ναυάγιο του αυστριακού πλοίου Imperatrix το 1907, στο οποίο σκοτώθηκαν 38 από τους 140 επιβαίνοντες. Οι σοροί τους θάφτηκαν στο νησί.

Περίπου 5 χιλιόμετρα βόρεια του Λαφονησίου, η Μονή Χρυσοσκαλίτισσας στέκεται πάνω σε έναν βράχο, αποτελώντας πνευματικό και ιστορικό ορόσημο. Η μονή διαθέτει φρουριακή αρχιτεκτονική για προστασία από πειρατικές επιδρομές.

Ο μύθος λέει πως το τελευταίο σκαλοπάτι της σκάλας που οδηγεί στη Μονή είναι χρυσό, αλλά ορατό μόνο στους αληθινά πιστούς.

Η ονομασία της περιοχής

Η εντυπωσιακή νησίδα στα νοτιοδυτικά παράλια της Κρήτης είναι παγκοσμίως γνωστή ως «Ελαφονήσι». Όμως, η διαδεδομένη αυτή ονομασία δεν είναι απλώς λανθασμένη — είναι και εντελώς ασύμβατη με την ιστορική, γεωγραφική και ετυμολογική πραγματικότητα της περιοχής.

Όπως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις αλλοίωσης τοπωνυμίων στην Ελλάδα —ιδίως από μη ντόπιους καταγραφείς ή σε τουριστικούς οδηγούς και χάρτες— η αυθεντική και αιώνια χρήση των ντόπιων παραχαράσσεται από ευκολία ή άγνοια. Έτσι και στην περίπτωση του Λαφονησιού, η αυθαίρετη παραφθορά της ονομασίας του οδηγεί στη λανθασμένη διατύπωση «Ελαφονήσι», που όχι μόνο δεν αποδίδει την αλήθεια, αλλά δημιουργεί και μια σειρά παρανοήσεων.

Αρχικά, η λέξη «Ελαφονήσι» δεν έχει κανένα ιστορικό, γεωμορφολογικό ή βιολογικό έρεισμα. Δεν υπήρξαν ποτέ ελάφια στην περιοχή αυτή της Κρήτης, ούτε φυσικά το σχήμα της νησίδας θυμίζει κατά οποιονδήποτε τρόπο… ελάφι.

Κάποιοι θεωρούν ότι η ρίζα του ονόματος «Λαφονήσι» προέρχεται από τη λέξη «λάφυρα» αφού το νησί αποτέλεσε ορμητήριο πειρατών.

Όσοι όμως γνωρίζουν καλά την περιοχή, και ιδιαίτερα όσοι ασχολούνται με το ψαροντούφεκο θεωρούν ότι η ονομασία προκύπτει από την μορφή: Μπορούν να επιβεβαιώσουν τη συχνότητα με την οποία εντοπίζονται υπολείμματα ναυαγίων στα συγκεκριμένα νερά.

Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει, ήδη από παλιά, στην ανάγκη τοποθέτησης φάρου στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού, προς το πέλαγος.

Η αρχαία ρίζα της λέξης «Λαφονήσι»

Σύμφωνα με τον Κ. Ντουντουλάκη, για να κατανοήσει κανείς την αυθεντική προέλευση της ονομασίας, αρκεί να στραφεί σε ένα αξιόπιστο λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, όπως το οχτάτομο «Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης» των Liddell & Scott. Εκεί, η ρίζα λαφ- παραπέμπει σε έννοιες όπως:

• λαφύσσω: μετά ποιού ήχου αναρροφώ, λάπτω, καταβροχθίζω, απλήστως καταπίνω
• λάπτω: πίνω, ρουφώ
• λαφύστιος: λαίμαργος, αδηφάγος
• λάφυγμα/λάφυξις: αδηφάγος προσβολή

Η γλώσσα αποδίδει με ακρίβεια την εμπειρία των ντόπιων ψαράδων και ναυτικών: τα ύπουλα νερά γύρω από τη νησίδα «καταβροχθίζουν» πλεούμενα – από μικρά καΐκια έως μεγαλύτερα φορτηγά πλοία – που πέφτουν θύματα των ύφαλων και της απρόβλεπτης μορφολογίας του βυθού.

Το Λαφονήσι σε μία νέα εποχή διαχείρισης και περιορισμών

Το Λαφονήσι, μαζί με τον Μπάλο και τη Φαλάσαρνα, από τον Μάρτη του 2024 έχουν εισέλθει σε μια νέα εποχή διαχείρισης και προστασίας – μετά την υπογραφή των προγραμματικών συμβάσεων, οι οποίες ορίζουν σαφώς χρήσεις, όρους και περιορισμούς, βάσει των εγκεκριμένων σχεδίων διαχείρισης.

Οι νέοι κανονισμοί εντάσσονται στις ευρύτερες προσπάθειες για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου μοντέλου τουρισμού, που να σέβεται τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων τοπίων. Βασικός στόχος των μέτρων είναι ο περιορισμός της τουριστικής υπερεκμετάλλευσης, η αποσυμφόρηση των παραλιών και η ουσιαστική προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων που φιλοξενούν.

Στο Λαφονήσι, ειδικότερα, εφαρμόζονται αυστηρά μέτρα ήδη από το 2024. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζει η πλήρης απαγόρευση εισόδου οχημάτων στην προστατευόμενη περιοχή, η οποία ενισχύεται από την τοποθέτηση μπάρας ελέγχου στην είσοδο. Το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην αποτροπή της ανεξέλεγκτης διέλευσης και στάθμευσης εντός των ορίων του φυσικού οικοτόπου.

Παράλληλα, έχει εφαρμοστεί σημαντική μείωση του αριθμού ομπρελοκαθισμάτων στην παραλία, με σκοπό τον περιορισμό της ανθρώπινης παρέμβασης και την αποσυμφόρηση των παράκτιων περιοχών από οργανωμένες δραστηριότητες που επιβαρύνουν τη χλωρίδα και την πανίδα.

Επιπλέον, έχει δρομολογηθεί διαδικασία για την απαλλοτρίωση ή την εξαγορά της ιδιωτικής έκτασης που εμπίπτει εντός της ζώνης προστασίας. Η κίνηση αυτή θεωρείται κρίσιμη για την πλήρη εφαρμογή των όρων διαχείρισης και την απρόσκοπτη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος από μελλοντικές πιέσεις ή χρήσεις που δε συνάδουν με τους στόχους του προγράμματος Natura 2000.

Η νέα αυτή προσέγγιση που εφαρμόζεται στο Λαφονήσι, τον Μπάλο και τη Φαλάσαρνα αναμένεται να αποτελέσει πρότυπο για τη διαχείριση και άλλων περιβαλλοντικά ευάλωτων προορισμών στην Κρήτη και γενικότερα στην Ελλάδα, σε μια περίοδο που η κλιματική κρίση και η υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων καθιστούν επιτακτική την αλλαγή τουριστικού υποδείγματος.

Αντιδράσεις επισκεπτών και επαγγελματιών: Ταλαιπωρία και πρακτικά προβλήματα

Ωστόσο, η εφαρμογή των μέτρων δεν εξελίσσεται χωρίς τριβές. Ανά καιρούς έχουν υπάρξει καταγγελίες από επισκέπτες αλλά και επαγγελματίες του τουρισμού, σε σχέση με τη δραστική μείωση του αριθμού των ομπρελοκαθισμάτων που έχει δημιουργήσει σημαντικές δυσκολίες στην εξυπηρέτηση των χιλιάδων επισκεπτών που καταφθάνουν καθημερινά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Από την άλλη, η μετακίνηση των νόμιμων χώρων στάθμευσης σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός χιλιομέτρου από την ακτή έχει προκαλέσει ταλαιπωρία, κυρίως σε οικογένειες με μικρά παιδιά και ηλικιωμένους αλλά και σε άτομα με αναπηρία.

Π. Λυμπεράκης: Στα Χανιά υπάρχουν πολλές οργανωμένες πλαζ, το Λαφονήσι θα είναι μία φυσική πλαζ

Ο Πέτρος Λυμπεράκης, πρώην πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης και μέλος της μελετητικής ομάδας NATURA, θεωρεί ότι τα βήματα – παρά την κάποια ταλαιπωρία που δημιουργούν – είναι προς τη σωστή κατεύθυνση:

«Σίγουρα έχουμε δει μεγάλη βελτίωση. Ο περιορισμός των αυτοκινήτων έχει δώσει ανάσα στην περιοχή! Τώρα, με χρηματοδότηση του ΟΦΥΚΕΠΑ, έχουμε ετοιμάσει μία σειρά περαιτέρω παρεμβάσεων οι οποίες, νομίζω, θα βοηθήσουν ακόμη περισσότερο. Κάποιες μικρές περιφράξεις, κάποιοι καθαρισμοί. Η αποκατάσταση συνεχίζεται, δεν τελειώνει».

Ο ίδιος εξηγεί ότι η διαδικασία παρακολούθησης είναι συνεχής και εξελικτική:

«Σταδιακά εφαρμόζουμε, βλέπουμε τι λειτουργεί και τι όχι. Για παράδειγμα, στις περιφράξεις που είχαν γίνει παλιότερα, διαπιστώσαμε αναβίωση αμμοθινών και θα επεκτείνουμε το μέτρο. Υπάρχει ακόμη ένας οικότοπος προτεραιότητας που είχε μπαζωθεί. Θα τον ανοίξουμε σταδιακά με τα ίδια μας τα χέρια για να επανέλθει στη φυσική του μορφή».

Μεταξύ των νέων παρεμβάσεων προβλέπεται η παροχή νερού για την άγρια ζωή, ενίσχυση της φυσικής χλωρίδας και αποκατάσταση υγροτοπικών στοιχείων, όπως το λιμνίο που είχε εξαφανιστεί λόγω ανθρωπογενούς παρέμβασης.

Απαιτείται σωστή πληροφόρηση προς τους επισκέπτες

Παρότι τα μέτρα κρίνονται αποτελεσματικά, ο αριθμός των τουριστών που καταφθάνουν καθημερινά στο Λαφονήσι παραμένει τεράστιος. Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι πλέον πρόκειται για «φυσική πλαζ» χωρίς υποδομές, γεγονός που οδηγεί σε απογοήτευση όσων περιμένουν μια οργανωμένη παραλία με ναυαγοσώστες και ντους:

«Το λέγαμε παλιά με τον Δήμαρχο, ότι πάμε σε μία φυσική πλαζ. Αν θέλει κάποιος οργανωμένη παραλία, υπάρχουν πολλές στα Χανιά. Εδώ έρχεται να απολαύσει το φυσικό τοπίο. Η ενημέρωση είναι κρίσιμη. Υπάρχουν πολλές πινακίδες για το τι είναι κάθε παρέμβαση. Χωρίς ενημέρωση, η παρέμβαση αποτυγχάνει», τονίζει ο Πέτρος Λυμπεράκης.

Συνεχίζεται η κακή πρακτική της συλλογής ροζ άμμου

Ο Πέτρος Λυμπεράκης αναφέρθηκε και στην παράνομη συλλογή της χαρακτηριστικής ροζ άμμου –αυστηρά απαγορευμένη από τη νομοθεσία– που εξακολουθεί να απασχολεί τις αρχές σημειώνοντας ότι οι αλλαγές που έχουν εφαρμοστεί το τελευταίο διάστημα έχουν αρχίσει να φέρνουν αποτελέσματα:

«Οι υπάλληλοι του δήμου ενημερώνουν συνεχώς, υπάρχουν σχετικές πινακίδες, αλλά δυστυχώς η κακή πρακτική συνεχίζεται. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πάντως ότι παλιότερα υπήρχε μέχρι και μαγαζί που πουλούσε ροζ άμμο στο Λαφονήσι», επισημαίνει ο κ. Λυμπεράκης.

Η αμμοληψία από προστατευόμενες περιοχές απαγορεύεται ρητά από το Νόμο 1650/1986 περί προστασίας του περιβάλλοντος. Σε αρκετά σημεία στις παραλίες του Μπάλου και του Λαφονησίου έχουν τοποθετηθεί ενημερωτικές πινακίδες που επισημαίνουν την απαγόρευση.

Σημειώνουμε ότι η ροζ άμμος δε διατηρεί το χρώμα της αφού αποτελεί ζωντανό οργανισμό που όταν απομακρύνεται από τον χώρο πεθαίνει και από ροζ, σύντομα μαυρίζει.

Κώστας Κουκουράκης: «Το 95% των προβλημάτων έχει λυθεί»

Ο Κώστας Κουκουράκης, πρώην Δήμαρχος Ινναχωρίου και ειδικός σύμβουλος περιβάλλοντος του Δήμου Κισσάμου, μιλά για τις παρεμβάσεις που έχουν ήδη εφαρμοστεί και τα σχέδια που βρίσκονται σε εξέλιξη:

«Τα προβλήματα είναι λυμένα κατά 90-95%. Το πρώτο που κάναμε ήταν να βάλουμε την μπάρα. Υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα που αντιδρούν, αλλά έχουμε ένα πλήρες σχέδιο από το 2002, από τον Δήμο Ινναχωρίου που επεκτάθηκε και στις υπόλοιπες παραλίες της Δυτικής Κρήτης – Κεδρόδασος, Φαλάσαρνα, Μπάλος – με βασική προτεραιότητα τη διατήρηση της βιοποικιλότητας».

Το σχέδιο είναι σπονδυλωτό και προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής:

«Στο Λαφονήσι δώσαμε προτεραιότητα γιατί υπήρχε ήδη η Περιβαλλοντική Μελέτη. Το πρώτο βήμα ήταν να φύγουν τα αυτοκίνητα.

Μετά αφαιρέσαμε το σύνολο όσων ενοχλούσαν: 28 μόνιμα τροχόσπιτα, αυθαίρετα πάρκινγκ, μικροπωλητές – όλα αυτά απομακρύνθηκαν με συνεννόηση, χωρίς συγκρούσεις».

Μηδενική ανοχή στην αυθαιρεσία – Ριζική μείωση δραστηριοτήτων

Σύμφωνα με τον κ. Κουκουράκη, η παρέμβαση έγινε συντεταγμένα:

«Δεν χρειάστηκε να κατεδαφίσουμε τίποτα. Πείσαμε τους ανθρώπους και έφυγαν. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένα αυθαίρετο παγκάκι. Οι δύο δήμοι έκαναν ένα μεγάλο βήμα: μείωσαν κατά 60-70% τη δραστηριότητά τους. Από 400 ομπρέλες ο κάθε δήμος, τώρα βάζουν 90 – και μόνο για ευπαθείς ομάδες».

Ένα σημαντικό μέτρο που εξετάζεται είναι η απαγόρευση εγκατάστασης ακόμη και ιδιωτικών ομπρελών από τους επισκέπτες:
«Αν έρχονται 1.000 άτομα και στήνουν 500 ομπρέλες, ακυρώνεται ο στόχος. Σκοπός είναι να περιορίσουμε τον συνωστισμό. Όταν δεν υπάρχει σκιά, ο επισκέπτης μένει 2-3 ώρες και αποχωρεί – ακριβώς όπως επιδιώκουμε».

Ψηφιακή πληροφόρηση και διαχείριση επισκεπτών σε πραγματικό χρόνο

Ένα από τα επόμενα βήματα, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η καθιέρωση ψηφιακού συστήματος πληροφόρησης μέσω κινητού:
«Σχεδιάζουμε να ενημερώνεται ο επισκέπτης από το ξενοδοχείο του για την κατάσταση στην παραλία: διαθεσιμότητα ομπρελών, σκιά, ήλιος, αριθμός επισκεπτών. Έτσι θα αποφύγουμε τη μαζική προσέλευση τις ώρες αιχμής».

Ήδη, όπως δηλώνει, έχει παρατηρηθεί αισθητή βελτίωση:

«Έχει περιοριστεί κατά 20-30% η υπερφόρτωση. Δεν υπάρχει πια χάος μεταξύ 10:00 και 16:00. Υπάρχει συνεχής ροή από το πρωί ως το βράδυ. Επιπλέον, υπάρχει όχημα που μεταφέρει άτομα με κινητικά προβλήματα από το σημείο παρκαρίσματος ως την παραλία».

Επόμενο βήμα: Υποχρεωτική ενημέρωση με 10λεπτο ντοκιμαντέρ

Το σχέδιο προβλέπει και ένα πρωτοποριακό βήμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης:

«Θα εγκαταστήσουμε ένα σύστημα ώστε κανείς να μην κατεβαίνει στην παραλία αν δεν περάσει πρώτα από συγκεκριμένο χώρο προβολής. Εκεί θα παρουσιάζεται 10λεπτο ντοκιμαντέρ με την περιβαλλοντική, ιστορική και πολιτιστική αξία της περιοχής.

Να ξέρει ο επισκέπτης πού πατάει και να σέβεται το τοπίο».

Όταν η τουριστική ανάπτυξη δεν έρχεται σε σύγκρουση με την προστασία του περιβάλλοντος

Η εξωτική ομορφιά του Λαφονησίου οφείλεται στους αμμόλοφους, τους κέδρους, τα λευκά κρινάκια, τα μαύρα βράχια, τα σπάνια είδη ζώων και πτηνών που ζουν στην περιοχή, τα καταγάλανα νερά και τη λευκή του άμμο. Δεν πρόκειται απλώς για μια ακόμη παραλία, αλλά για ένα τοπίο εξαιρετικής φυσικής αξίας. Η αναγνώριση αυτής της μοναδικότητας – όπως και στην περίπτωση του Μπάλου, της Φαλάσαρνας και του Κεδρόδασους – έχει οδηγήσει σε μια νέα προσέγγιση προστασίας και διαχείρισης.

Το Λαφονήσι έχει εισέλθει πλέον σε μια νέα εποχή, στην οποία η φυσική του ομορφιά όχι μόνο αναδεικνύεται αλλά και προστατεύεται συστηματικά. Η αλλαγή αυτή εκφράζεται με σαφείς περιορισμούς στον αριθμό επισκεπτών και στη λειτουργία της παραλίας, η οποία απομακρύνεται σταδιακά από το μοντέλο της οργανωμένης πλαζ.

Πρόκειται για μια ουσιαστική μετατόπιση στην οπτική μας: η προστασία του περιβάλλοντος δεν έρχεται σε αντίθεση με τον τουρισμό – αντίθετα, αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα και την ποιότητα της τουριστικής εμπειρίας. Το Λαφονήσι δεν είναι απλώς ένα αξιοθέατο· είναι ένα φυσικό κεφάλαιο που ακτινοβολεί και προβάλλει την Κρήτη σε όλο τον κόσμο.

Επισκεφθείτε το επιδεικνύοντας τον απαραίτητο σεβασμό.