ΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΦΤΑΙΕΙ ΠΟΤΕ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
Επιλέξαμε επτά από τις εμπνεύσεις της κυβέρνησης, για να δικαιολογεί τα αδικαιολόγητα κάθε καλοκαίρι, στις φωτιές.
Ο Ηρόδοτος είχε γράψει για τον Φοίνικα, ένα υπερμεγέθες μυθολογικό πουλί, το οποίο όταν έφτανε σε μια ηλικία που ήθελε να ανανεωθεί, προκαλούσε φωτιά, από ιερά και εξαγνιστικά βότανα.
Αυτή έκαιγε για τρεις μέρες, διάστημα στο οποίο το πουλί πέθαινε -τραγουδώντας με την μαγευτική φωνή του- και αναγεννιόταν από τις στάχτες του.
Κάπως έτσι, ο Φοίνιξ -εκ του φοινός, δηλαδή πορφυρός, βαθυκόκκινος-, έγινε το σύμβολο της αναγέννησης, με τη Φιλική Εταιρεία να τον χρησιμοποιεί ως έμβλημα για τη δική του αναγέννηση την περίοδο της Επανάστασης του 1821 και τον Ιωάννη Καποδίστρια (1828) να τον καθιερώνει ως εθνόσημο της “Ελληνικής Πολιτείας”, χαράσσοντας τον στο πρώτο εθνικό νόμισμα του και τις σφραγίδες του κράτους.
Δυο και πλέον αιώνες αργότερα, το ελληνικό κράτος χρησιμοποιεί το φλεγόμενο πουλί για να εξηγήσει τις σταθερές -κάθε χρόνο- ανεπάρκειες του, στη πρόληψη και τη διαχείριση πυρκαγιών.
Kάθε καλοκαίρι, λοιπόν η κυβέρνηση χρησιμοποιεί από τουλάχιστον μια δικαιολογία, για να πείσει πως δεν φταίει για την σταθερή αύξηση της καμένης γη της επικράτειας. Υπάρχει ωστόσο, μια σταθερά σε όσα προτείνονται: είναι το φλεγόμενο πουλί -που πέφτει πάνω στα καλώδια του ΔΕΔΔΗΕ, καίγεται κι έτσι αρχίζει μια φωτιά.
Θα έλεγε κανείς ότι η υπογειοποίηση των καλωδίων θα έλυνε το πρόβλημα, αν είχαν γίνει όσα είχαν αποφασιστεί το 2006.
Το έργο που θα σώσει τη χώρα από πολλά δεινά, απέκτησε νομοθετική βάση το 2006 (Νόμος 3468/2006), με την ανάγκη της να γίνεται πιο επιτακτική το 2018, έπειτα από μεγάλες πυρκαγιές. Τότε, ο Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας δεσμεύτηκε να αυξήσει το ρυθμό υπογειοποίησης σε υψηλότερα επίπεδα από 250χλμ, ετησίως.
Το 2021 εγκρίθηκε το πρόγραμμα «Ανάπτυξη Δικτύων Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας», με χρηματοδότηση 377 εκατ. ευρώ (μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης για δυο δράσεις -199.000.000 ευρώ για 1.845 χλμ σε αστικά και τουριστικά κέντρα και 150.000.000 ευρώ για 784 χλμ σε δασικές περιοχές) για την υπογειοποίηση 2.629 χλμ. δικτύου μέχρι το 2026.
Το 2023 (μετά την καταστροφή του Έβρου και της Πάρνηθας) ο ΔΕΔΔΗΕ και η Κυβέρνηση εξήγγειλαν (ξανά) επιτάχυνση των έργων, με στόχο 2.000 χλμ υπογειοποίησης έως το 2025.
Έχουμε Αύγουστο του 2025 και σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο ΔΕΔΔΗΕ το Μάιο του 2025, συνολικά από το 2021 έως το 2024 έχουν υπογειοποιηθεί 3.882 χλμ. των 225.000 χιλιομέτρων του εναέριου δικτύου.
Κατά τα άλλα, φταίει το φλεγόμενο πουλί που είχε στοχοποιηθεί και στις προ τριετίας φωτιές στο Πανόραμα Βούλας, ενώ πυρκαγιές έχουν αρχίσει και από τις παλιές υποδομές (πχ ξύλινοι στύλοι), την κακή συντήρηση (φέτος στην Κερατέα άρχισαν όλα από βραχυκύκλωμα σε κολώνα και μήνες πριν είχαν προλάβει τα χειρότερα, μετά την εμφάνιση σπινθήρα σε κολώνα) ή την άμεση επαφή με τη βλάστηση.
Το καντηλάκι και ο αλλοπρόσαλος άνεμος
Την Τετάρτη, ημέρα που καταστρεφόταν από τις πυρκαγιές όλη η Αχαΐα, μια μεγάλη μερίδα των ελληνικών MME -ουδόλως τυχαίως- χρησιμοποιούσε από το πρωί έως το βράδυ με απαράμιλλη συνέπεια και αδυναμία εξάσκησης του δικαιώματος σε μια παραλλαγή (έστω μια συνώνυμη λέξη) τον “καντηλάκι” και το “αλλοπρόσαλλος άνεμος”.
Κάποιος κακοήθης θα μπορούσε να σκεφτεί πως επρόκειτο για γενική οδηγία, που χρησιμοποιήθηκε ως είχε -απαρέγκλιτα.
Σε κάθε περίπτωση, όπου “καντηλάκι”, είναι οι διάσπαρτες εστίες φωτιάς, που παραμένουν ενεργές, μετά την κύρια πυρκαγιά. Συνήθως πρόκειται για μικρές φλόγες ή υπολείμματα καύσης (κάρβουνα, κλαδιά, ρίζες που σιγοκαίνε) και δεν έχουν σβήσει πλήρως, έτσι μπορούν να προκαλέσουν αναζωπύρωση -ιδιαίτερα αν υπάρχουν ισχυροί άνεμοι ή ξερή βλάστηση.
Σε ό,τι αφορά το “αλλοπρόσαλλος άνεμος”, αντί για 100 επαναλήψεις του συγκεκριμένου επιθέτου, θα μπορούσαν να γίνουν -κάποιες έστω- αντικαταστάσεις, με τα εξής: απρόβλεπτος, ασταθής, ασυνεπής, παρορμητικός, αντιφατικός, χαοτικός, ιδιόρρυθμος, παράλογος.
Ακόμα καλύτερα, μιλάμε με έναν μετεωρολόγο και μαθαίνουμε την ένταση των ανέμων, ώστε να δώσουμε και ουσιαστική πληροφορία -αφού δεν μιλάμε με τους φίλους μας, αλλά απευθυνόμαστε σε αναγνώστες και τηλεθεατές.
Just saying.
Ο Υμηττός που είναι σαν μπακλαβάς
Ο ζήλος των ρεπόρτερ που πηγαίνουν στα μέτωπα με τις φωτιές, συνθήκη που είναι επικίνδυνη και για τη δική τους ζωή, είναι κάποιες φορές υπέρμετρος -για τον έναν ή τον άλλον λόγο. Και συχνά γίνονται αμετροεπείς.
Για παράδειγμα, φέτος μια νεαρή συνάδελφος από το Open έβαζε και ξαναέβαζε το μικρόφωνο στη μούρη ηλικιωμένης κυρίας που έκλαιγε στην αγκαλιά της κόρης της, γιατί μόλις είχε χάσει το σπίτι της -χωρίς την παραμικρή αίσθηση ή ενσυναίσθηση ή έστω λογική.
Παλαιότερα, ένας πιο έμπειρος δημοσιογράφος που “βγήκε” live στο κανάλι που εργάζεται είπε «μιλούν προς το παρόν, για μια ήρεμη κατάσταση, αλλά υπάρχουν πάρα πολλές (μήπως ισχυρές;) ριπές του αέρα που δυναμώνει, παρ΄ότι αυτός (;) έχει καταλαγιάσει (;) το τελευταίο χρονικό διάστημα.
Κάνουν λόγο μάλιστα, για το πόσο τρελός είναι ο Υμηττός και ότι είναι σαν μπακλαβάς».
Ο Υμηττός είναι γνωστός και ως “τρελός”, αλλά και ως “τρελοβούνι”, το οποίο αποδίδεται στην προσφώνηση très long (πολύ μακρύς) Γάλλων επισκεπτών.
Για τον μπακλαβά, ο ρεπόρτερ-ερευνητής είχε πει ότι το ανάγλυφο του Υμηττού είναι σαν μπακλαβάς.
Μεταφέρω τι είχε να καταθέσει o Grok του Elon Musk, γιατί εγώ προτιμώ να παραιτηθώ της προσπάθειας.
«Η σύγκριση του Υμηττού (ένα βουνό) με τον μπακλαβά (ένα γλυκό) δεν έχει προφανή λογική ή πολιτισμική βάση, εκτός αν χρησιμοποιείται σε πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο (π.χ. ποίηση, χιούμορ, τοπική έκφραση). Ακούγεται αφύσικη στην καθομιλουμένη, καθώς ο Υμηττός συνδέεται συνήθως με περιγραφές όπως «πράσινος», «δασώδης», «ιστορικός» ή «ευάλωτος λόγω πυρκαγιών», και όχι με κάτι που παραπέμπει σε φαγητό».
Οι χαοτικές κηλιδώσεις
Πέρυσι, όταν η φωτιά που ξεκίνησε στον Βαρνάβα σταμάτησε στο Πάτημα Χαλανδρίου είχαν κάνει θραύση οι χαοτικές κηλιδώσεις. Ο πυρομετεωρολόγος, Θόδωρος Γιάνναρος εξήγησε πως είναι ό,τι φανταζόμαστε και ανήκει στα “προβλεπόμενα” μιας πυρκαγιάς. Kατά τα φαινόμενα, του κόλλησαν κι ένα φαντεζί επίθετο και το έκαναν πιο σημαντικό -πιο μεγάλο, πιο σοβαρό -πιο απρόβλεπτο;
Ο κύριος Γιάνναρος εξήγησε ότι «είναι το φαινόμενο κατά το οποίο όταν η βλάστηση καίγεται ούσα ξερή, παράγει καύτρα η οποία με τον άνεμο μεταφέρεται και οδηγεί σε μια νέα εστία. Αυτό μπορεί να επιταχύνει πάρα πολύ σε ορισμένες περιπτώσεις τον ρυθμό με τον οποίο αναπτύσσεται μια δασική πυρκαγιά, ενώ μπορεί να παγιδεύσει ανθρώπους στο έδαφος.
Όταν οι άνεμοι είναι ενισχυμένοι και η βλάστηση εξαιρετικά εύφλεκτη, λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας και των παρατεταμένων υψηλών θερμοκρασιών, η φωτιά -ακόμα και όταν οι άνεμοι είναι μέτριας έντασης- διευκολύνεται στην εξάπλωση και την ανάπτυξη μεγάλων θερμικών φορτίων και παράλληλα, δημιουργεί καύτρες» που οδηγούν στις… χαοτικές κηλιδώσεις.
Το φαινόμενο της καμινάδας
Στη φωτιά της Πάρνηθας ακούσαμε και για το φαινόμενο της καμινάδας, με τον πρόεδρο του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), Ευθύμιο Λέκκα να εξηγεί ότι «για να αναπτυχθεί μια δασική πυρκαγιά, πρέπει να υπάρχει καύσιμη ύλη και οι κατάλληλες μορφολογικές και πυρομετεωρολογικές συνθήκες.
Το φαινόμενο της καμινάδας οφείλεται στην καύσιμη ύλη, η μορφολογία αντιστοιχει σε μεγάλη χαράδρωση από τη βάση έως την κορυφή του βουνού και εκεί μέσα, όταν αρχίσει η φωτιά μεταδίδεται σαν το τζάκι που έχει την καμινάδα και διευκολύνει την καύση. «Η χαράδρωση διευκολύνει και την έναρξη της πυρκαγιάς.
Στη συνέχεια, επειδή αναπτύσσονται ιδιαίτερες πυρομετεωρολογικές συνθήκες μέσα στη χαράδρα -ουσιαστικά προσομοιάζει με σωλήνα ενός τζακιού, που ρουφάει προς τα πάνω τη φωτιά- και έτσι, έχουμε το φαινόμενο της καμινάδας.
Αυτό διευκολύνει την πυρκαγιά, για να αναπτυχθεί πάρα πολύ γρήγορα (να υπάρχουν μεγάλα θερμικά φορτία). Παράλληλα, επειδή έχουμε και το έδαφος που δεν είναι εύκολα προσεγγίσιμο -επίγεια ή με τα εναέρια μέσα-, δεν μπορεί να κατασβεστεί».
Ο όρος περιγράφει λοιπόν, πώς μια φωτιά μπορεί να δημιουργήσει το δικό της καιρικό σύστημα, αντλώντας αέρα από τις γύρω περιοχές που τροφοδοτεί τις φλόγες.
Το πυρονέφος της νύχτας
Το 2023 ήταν η χρονιά που για όλα έφταιγε η κλιματική κρίση. Της είχαν αποδώσει τα πάντα, λες και είχε εμφανιστεί εκείνο το καλοκαίρι στη ζωή μας -δεν ξέραμε, δεν είχαμε δει, δεν μας είχαν πει, δεν είχαμε διαβάσει.
Όταν καταστράφηκε ένας από τους πνεύμονες των Βαλκανίων, η Δαδιά στον Έβρο και η Πάρνηθα (μεταξύ διαφόρων άλλων), ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε αναφέρει το πυρονέφος της νύχτας και είχε διαβεβαιώσει ότι πρόκειται περί φαινομένου που θα μελετάται για χρόνια.
Κατά τους ειδήμονες, τα πυρονέφη δημιουργούνται εξαιτίας των μεγάλων ποσών θερμότητας που εκλύει η φωτιά, οδηγώντας τελικά, στη σύζευξη της με την ατμόσφαιρα. Έτσι, η φωτιά δημιουργεί το δικό της καιρό (το έχεις ακούσει και ως “η φωτιά κάνει το δικό της μικροκλίμα”).
«Όταν η πυρκαγιά έφτασε στη βάση χαράδρας, όπου υπήρχε πυκνή βλάστηση στις πλαγιές, αυξήθηκε το πυροθερμικό φορτίο της, με τα θερμά αέρια που παράγονται κατά την καύση -όσων βρίσκει στο ‘διάβα’ η πυρκαγιά.
Υπερθερμάνθηκαν τα άκαυτα δασικά καύσιμα και δημιουργήθηκε ένα επαγωγικό, πολύ ισχυρό ρεύμα αέρα προς την κορυφή της χαράδρας, με την πυρκαγιά να ‘εκτινάσσεται’ έως την κορυφή».
Έτσι είδαμε το πυρονέφος.
Οι ειδικοί πρόσθεσαν και ότι «σημαντικό ρόλο σε αυτή τη συμπεριφορά της φωτιάς παίζει η αλληλεπίδραση της με την πολύπλοκη τοπογραφία και ειδικότερα τις απότομες κλίσεις της περιοχής, οπότε και αυτή μπορεί να κινείται με σχετική ταχύτητα ενάντια στους εξασθενημένους αυτή την ώρα βορειοανατολικούς ανέμους.
Η εξασθένιση των ανέμων υποβοηθά την αλληλεπίδραση της φωτιάς με την τοπογραφία και τη συνέχιση της εξάπλωσης της προς βόρεια-βορειοανατολικά».