ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ, ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ: ΟΣΑ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΗΝ COP30

Με μεγάλη απογοήτευση συνεχίστηκε η Διάσκεψη των Μερών (Conference of Parties – COP) που λαμβάνει χώρα στο Μπελέμ της Βραζιλίας μέχρι και το Σάββατο. Η COP30 επρόκειτο να ολοκληρωθεί την Παρασκευή 21 Νοεμβρίου, όμως οι χώρες δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε ένα κοινό κείμενο, επεκτείνοντας τις συζητήσεις και μέσα στο Σαββατοκύριακο.

Τον διχασμό έφερε το θέμα της κατάργησης των ορυκτών καυσίμων και δημιουργήθηκαν δύο μπλοκ: πάνω από 80 χώρες ήθελαν να συζητήσουν για την δημιουργία ενός οδικού χάρτη για την μετάβαση από τα ορυκτά κάυσιμα, και οι υπόλοιπες (και αυτές πάνω από 80) αφαίρεσαν από ένα draft κειμένου την όποια αναφορά σε έναν τέτοιο οδικό χάρτη.

Οι COPs προσφέρουν την μοναδική στιγμή μέσα στο χρόνο οπου οι παγκόσμιοι ηγέτες, απο το μικρότερο νησιωτικό κράτος έως την μεγαλύτερη οικονομία, κάθονται γύρω από το ίδιο τραπέζι για να συζητήσουν για τα μέτρα που πρέπει να λάβουν από κοινού για την αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης. Η φετινές συνομιλίες όμως έχουν αποδειχθεί από τις δυσκολότερες που έχουν υπάρξει.

Στην φετινή διοργάνωση φαίνεται ότι τα βλέμματα στράφηκαν τόσο στην δυσκολία συμφωνίας, στους μεγάλους ρυπαντές που δεν συμμετείχαν στην Διάσκεψη αλλά και στους αυτόχθονες της Λατινικής Αμερικής που τόσο μέσα στις αίθουσες όσο και έξω από αυτές, έκαναν αισθητή την παρουσία τους. Παρακάτω ανατρέχουμε στα πιο σημαντικά γεγονότα που συνέβησαν φέτος COP30.

ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΙΤΑΝΩΝ

Πριν από δύο χρόνια στην COP28, που πραγματοποιήθηκε στο Ντουμπάι, υπήρξε μια ιστορική στιγμή όπου τα συμμετέχοντα κράτη για πρώτη φορά αναγνώρισαν τον ρυπογόνο ρόλο των ορυκτών καυσίμων και ανέφεραν στην συμφωνία τους ότι θα πρέπει να απομακρυνθούν από αυτά. Θεωρητικά το επόμενο βήμα είναι η συμφωνία για το πώς θα γίνει αυτή η μετάβαση. Συμφωνία για το θέμα αυτό δεν υπήρξε πέρσυ στο Μπακού. Ούτε όμως φαίνεται να προχωράει φέτος.

Ήδη μέσα στην τελευταία εβδομάδα της Διάσκεψης, πάνω από 80 χώρες από την Αφρική, την Ασία, την Λατινική Αμερική, τον Ειρηνικό, κράτη μέλη της ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο έστρεψαν την προσοχή στο να συζητήσουν την δημιουργία ενός οδικού χάρτη για την μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα.

Αυτό όμως οδήγησε στην αντίδραση των πετρελαιοπαραγωγών κρατών και τις μεγάλες οικονομίες που αντιτίθενται στην εν λόγω συζήτηση. Ανάμεσα σε αυτές τις χώρες είναι η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και άλλα πετρελαϊκά κράτη, καθώς και ορισμένες χώρες που εξαρτώνται από τη χρήση ορυκτών καυσίμων.Η αντίδρασή τους έγινε ξεκάθαρη όταν σε διαπραγματευτικά κείμενα που δημοσιεύθηκαν νωρίς την Παρασκευή στο Μπελέμ, δεν περιλαμβάνονταν καθόλου ο οδικός αυτός χάρτης.

Ο Ευρωπαίος επίτροπος για το κλίμα, Βόπκε Χούκστρα, δήλωσε την Παρασκευή ότι η συμφωνία που βρίσκονταν μέχρι στιγμής στο τραπέζι ήταν τόσο ανεπαρκής που οι χώρες μπορεί να αποχωρήσουν χωρίς συμφωνία. «Αυτό που βρίσκεται τώρα στο τραπέζι είναι απαράδεκτο», είπε. «Και δεδομένου ότι είμαστε τόσο μακριά από το σημείο που θα έπρεπε να βρισκόμαστε, είναι ατυχές να το πούμε, αλλά στην πραγματικότητα αντιμετωπίζουμε ένα σενάριο χωρίς συμφωνία».

Συμφωνα δε, με την Guardian, το κλίμα είναι τόσο τεταμένο που παρατηρητές ισχυρίστηκαν ότι η αραβική ομάδα εθνών έχει προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε αναφορά στη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στις τελικές διαπραγματεύσεις θα οδηγούσε σε κατάρρευση των συνομιλιών.

ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ

Ο χάρτης προς την μετάβαση είναι σημαντικός αφού είναι το κλειδί για την μείωση των εκπομπών και σε μεγάλο βαθμό η φετινή COP30 επανέφερε ξανά και ξανά την Συμφωνία του Παρισιού που φέτος «κλείνει» δέκα χρόνια.

Το 2015 στο Παρίσι, 195 κράτη αποφάσισαν στην COP21, να υιοθετήσουν το σύμφωνο του Παρισιού, «για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα». Πρόκειται για ένα ορόσημο καθώς για πρώτη φορά τόσα πολλά έθνη συμφώνησαν και δεσμεύτηκαν να δράσουν ενάντια στην κλιματική αλλαγή από κοινού.

«Λυγίζουμε προς τα κάτω την καμπύλη των εκπομπών του πλανήτη – για πρώτη φορά. […] Ναι – ενώ η πρόοδός μας είναι πραγματική – δεν είναι αρκετή» σημείωσε ο εκτελεστικός γραμματέας του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, Simon Stiell προτρέποντας τα έθνη να συμφωνήσουν ώστε να προχωρήσουν με πιο γενναία βήματα.

Πράγματι, σήμερα πολλοί επιστήμονες τονίζουν ότι ο στόχος του 1,5°C είναι σχεδόν αδύνατος να επιτευχθεί. Την ίδια στιγμή μάλιστα, τονίζουν ότι ακόμα και ο στόχος για μηδενικές εκπομπές έως το 2050 είναι πολύ δύσκολος με τα σημερινά δεδομένα.

Η ΗΧΗΡΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΗΠΑ

Αρκεί να σκεφτούμε ότι μεγάλοι ρυπαντές του κόσμου -όπως οι ΗΠΑ – δεν συμμετείχαν στην Διάσκεψη. Μέχρι και λίγο πριν την έναρξη της COP30 στις 10 Νοεμβρίου, όλοι ανέμεναν για το αν οι ΗΠΑ – ιστορικά ο μεγαλύτερος ρυπαντής του κόσμου- θα στείλει αντιπροσωπεία. Κάτι που τελικά, δεν έγινε. Ήταν η πρώτη φορά μέσα σε τριάντα χρόνια που οι ΗΠΑ δεν είχαν καμία εκπροσώπηση στην Διάσκεψη.

«Ο πρόεδρος Τραμπ δεν θα θέσει σε κίνδυνο την οικονομική και εθνική ασφάλεια της χώρας μας για να επιδιώξει αόριστους κλιματικούς στόχους που σκοτώνουν άλλες χώρες», δήλωσε η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Τέιλορ Ρότζερς στο Reuters. Ενώ, την ίδια στιγμή, όπως σημειώνει το ίδιο μέσο, επικριτές προειδοποιούν ότι η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διαδικασία παραχώρησε πολύτιμο έδαφος στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα στη Κίνα.

Πέρα από την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Σύμφωνο του Παρισιού με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, η γενικότερη τάση ενίσχυσης των ορυκτών καυσίμων από τον νέο πλανητάρχη αποτελεί πολύ ανησυχητική στροφή. Άλλωστε, ο ίδιος υποστηρίζει δημόσια και επανειλημμένα ότι η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απάτη (hoax) στον κόσμο.

Ακόμα και με την απουσία τους όμως οι ΗΠΑ αποδείχτηκαν να βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων καθώς όπως τόνισε η Guardian πολλές άλλες χώρες ανακουφίστηκαν «όπως όταν ο νταής στο σχολείο λείπει επειδή είναι άρρωστος». Και αυτό γιατί, λίγους μήνες νωρίτερα σε συνάντηση στο Λονδίνο, οι εκπρόσωποι των ΗΠΑ κατηγορήθηκαν ότι απείλησαν με υψηλότερα τέλη για ελλιμενισμό σε αμερικανικά λιμάνια διαπραγματευτές από άλλες χώρες προκειμένου να μην ψηφίσουν το πρώτο τέλος που θα έμπαινε για την ρύπανση που προκαλούν τα πλοία. Μία από τις χώρες που απείχε από την ψηφοφορία ήταν και η Ελλάδα.

«ΤΑ ΔΑΣΗ ΜΑΣ ΔΕΝ ΠΩΛΟΥΝΤΑΙ»

Σε αυτή την COP, τα φώτα στράφηκαν σε μεγάλο βαθμό και στους αυτόχθονες. Τον γύρο του κόσμου έχουν κάνει οι εικόνες των αυτόχθονων που διαδήλωσαν έξω από την Διάσκεψη και που τελικά σε μια κίνηση διαμαρτυρίας εισέβαλαν στον χώρο και συγκρούστηκαν με τις δυνάμεις ασφαλείας κρατώντας πλακάτ που έγραφαν «τα δάση μας δεν πωλούνται».

Παρότι η συγκεκριμένη Διάσκεψη χαρακτηρίζεται από τους δημοσιογράφους ως αυτή με τους περισσότερους εκπροσώπους αυτόχθονων ομάδων στις συζητήσεις που οργανώθηκαν, αυτό δεν ήταν αρκετό μπροστά στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και χρήζουν άμεσης επίλυσης.

Τις επόμενες μέρες οι διοργανωτές της COP30 κατηγορήθηκαν για την αύξηση των μέτρων ασφαλείας που έλαβαν καθώς αυξήθηκαν οι ένοπλοι στρατιώτες και αστυνομικοί στις είσοδους.

Μάλιστα, πάνω από 200 οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε επιστολή τους προς αξιωματούχους του ΟΗΕ τους κατηγόρησαν για την ενίσχυση της ασφάλειας, λέγοντας ότι «συμβάλλει σε μια αυξανόμενη παγκόσμια τάση προς τη φίμωση της διαφωνίας, την στρατιωτικοποιημένη αντίδραση στις διαμαρτυρίες και την περιθωριοποίηση όσων υπερασπίζονται τη γη και το περιβάλλον».

Μερικές μέρες αργότερα και κατα την διάρκεια της Ημέρας των Αυτόχθονων Λαών, η Βραζιλία ανακοίνωσε ότι δημιούργησε 10 νέες προστατευόμενες περιοχές αυτόχθονων. Αυτό σημαίνει ότι οι περιοχές προστατεύονται από εξωτερικές παρεμβάσεις πολιτισμού και άρα έτσι προστατεύεται και το περιβάλλον.

Η COP31 ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

Τριβές υπήρξαν και κατα την διάρκεια της επιλογής της επόμενης τοποθεσίας, καθώς Τουρκία και Αυστραλία κονταροχτυπήθηκαν για την προεδρία. Παρότι στην αρχή είχαν καταλήξει στο να γίνει η επόμενη COP στην Τουρκία και την προεδρία να αναλάβει η Αυστραλία, οι χώρες τελικά κατέληξαν στο να αναλάβει την προεδρία της COP31 η Τουρκία και ένας Αυστραλός – ο υπουργός Ενέργειας Κρις Μπόουεν – να διοριστεί αντιπρόεδρος και «πρόεδρος των διαπραγματεύσεων».

Μέχρι στιγμής η Τουρκία αναφέρει ότι θα φιλοξενήσει την Διάσκεψη στην Αττάλεια, παρουσιάζοντας την ως αναδυόμενη οικονομία που θα προωθήσει την αλληλεγγύη μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών. Πρόκειται δε για μια πόλη που έχει χτυπηθεί επανηλημμένα από φαινόμενα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή όπως οι μεγάλες πυρκαγιές του 2025 και οι πλημμύρες του 2022.