Ο ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ ΜΙΛΕΙ ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ. ΠΟΛΛΑ ΨΕΥΔΗ ΚΑΙ ΜΙΣΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Ο «αντισυστημικός» Χαβιέρ Μιλέι έκλεισε δύο χρόνια στην προεδρία της Αργεντινής. Όποιος τον ακούει να μιλά ασταμάτητα με ύφος σοβαρού οικονομολόγου και στυλ παλιομοδίτικου rock star μπορεί και να πεισθεί από τη ρητορική του. Τα όσα λέει είναι διανθισμένα με ανέκδοτα, κραυγές, λαϊκές εκφράσεις, ανακρίβειες, λεονταρισμούς και ύβρεις για τους αντιπάλους τους.

Ο Μιλέι επαναλαμβάνει τέσσερις βασικές υποσχέσεις.

1. Θα εξαλείψει τον πληθωρισμό και έτσι θα προστατέψει το λαϊκό εισόδημα.
2. Δεν θα αυξηθεί το κρατικό χρέος με εξωτερικό δανεισμό, αποτρέποντας αυτό που αποκαλεί «γενοκτονία των επόμενων γενεών».
3. Οι ιδιωτικοποιήσεις, η κατάργηση δημόσιων υπηρεσιών και ιδρυμάτων και η μείωση των δημοσίων έργων θα εξισορροπήσουν τον κρατικό προϋπολογισμό.
4. Με μείωση των φόρων θα επέλθει οικονομική άνθηση.

Το άθροισμα των τεσσάρων υποσχέσεων θα έκανε την οικονομία να απογειωθεί και θα εξάλειφε τη φτώχεια. Όπως υποσχέθηκε ο αβρόφρων Πρόεδρος σε διάγγελμα, η οικονομία της Αργεντινής θα ανεβεί σαν την κλανιά του δύτη.

Αυτά είναι τα λόγια τα μεγάλα. Άλλα λένε όμως τα στοιχεία της διετίας.

Πληθωρισμός. Η μόνη αλήθεια στην κρατική προπαγάνδα είναι ότι η πολιτική Μιλέι τιθάσευσε τον πληθωρισμό. Το 2023 κατεγράφη ετήσιος πληθωρισμός 210%. Το 2023 μειώθηκε σε 117% το 2024 και η φετινή πρόβλεψη είναι περί το 35%. Αυτό συνέβη όμως με μια κρατικά επιβεβλημένη ύφεση. Συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, περιορισμός της κατανάλωσης και μη διοχέτευση νέου χρήματος στην αγορά. Αυτό όντως έβαλε σε τάξη την καθημερινή ζωή των νοικοκυριών και προστάτεψε την αγοραστική δύναμη των μισθών. Όπως θα δούμε όμως, το τίμημα είναι πολλαπλό και ακριβό. Και καθιστά μισή αλήθεια τη μείωση του πληθωρισμού.

Φτώχεια. Με βάση δεδομένα της κρατικής στατιστικής υπηρεσίας INDEC, στα τέλη του 2019, όταν ανέλαβε η ήπια περονική κυβέρνηση του Αλμπέρτο Φερνάντες, η φτώχεια έφτανε στο 40% του πληθυσμού. Με την ύφεση που προκάλεσε η πανδημία ο αριθμός των φτωχών αυξήθηκε και όταν ο Μιλέι ανέλαβε την εξουσία τον Δεκέμβριο του 2023, κληρονόμησε ποσοστό φτώχειας 41,7%.

Ο Μιλέι εξέδωσε σειρά διαταγμάτων, με πρώτο το λεγόμενο σούπερ διάταγμα 70 του 2023 που κατήργησε τον κρατικό έλεγχο της οικονομίας. Στη συνέχεια καταργήθηκαν επιδόματα και κοινωνικά προγράμματα και διακόπηκαν τα περισσότερα δημόσια έργα. Αποτέλεσμα ήταν η έκρηξη της φτώχειας που έφτασε στο 52,9% στο πρώτο εξάμηνο της θητείας του.

Και μετά έγινε το θαύμα. Το 2024 τελειώνει με ποσοστό φτώχειας 38,1% και το πρώτο εξάμηνο το 2025 μειώνεται πέφτει στα 31,6%. Αξιοσημείωτο ότι σε σημερινές τιμές θεωρείται φτωχός στην Αργεντινή όποιος έχει μηνιαίο εισόδημα κάτω από 230 ευρώ. Η διεθνής του νεοφιλελευθερισμού πανηγυρίζει λοιπόν για το ότι το ένα τρίτο της χώρας «ζει» με τέτοιο εισόδημα.

Πολλοί οικονομολόγοι κατηγόρησαν το INDEC για φιλοκυβερνητικές λαθροχειρίες και το Καθολικό Πανεπιστήμιο Αργεντινής εκτιμά τη φτώχεια στα τέλη του 2025 σε 36,3%. Αλλά και ορθά να είναι τα κρατικά στοιχεία, οι πανηγυρισμοί περί σωτήριας πολιτικής Μιλέι είναι άτοποι. Oικονομολόγοι επισημαίνουν ότι το INDEC μετρά τη φτώχεια αποκλειστικά με βάση το εισόδημα των νοικοκυριών. Αγνοεί δηλαδή τις μεταβολές στην αγοραστική δύναμη. Ο άμεσος μισθός όντως ενισχύθηκε με τη θεαματική μείωση του πληθωρισμού, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ανακόπηκε η φτωχοποίηση. Η «απορρύθμιση» έφερε τεράστιες αυξήσεις στις μεταφορές και στην ενέργεια και ιδίως καταρράκωσε τον έμμεσο μισθό με την κατάργηση των κοινωνικών παροχών που στήριζαν τα φτωχά νοικοκυριά. Άρα οι περί τον οικονομολόγο Πρόεδρο δεν λένε την αλήθεια.

Εξωτερικός δανεισμός. Με την ανάληψη της εξουσίας από τον Μιλέι άρχισε ξανά ο εξωτερικός δανεισμός της χρεωκοπημένης Αργεντινής. Το ΔΝΤ δάνεισε στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση 5 δισ. δολάρια στις αρχές του 2024 και άλλα 15 το 2025. Το φθινόπωρο του 2025, ο Τραμπ δώρησε 2,5 δισ. δολάρια «αγοράζοντας» αργεντίνικα πέσος και χάρισε άλλο ένα δις σε Ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα του ΔΝΤ. Έτσι η Κεντρική Τράπεζα της Αργεντινής μπορεί να πουλάει δολάρια για να ελέγχει τον πληθωρισμό. Εάν όμως η Κεντρική Τράπεζα πλήρωνε σήμερα όλες τις υποχρεώσεις της το απόθεμά της σχεδόν θα μηδενιζόταν.

Για να συνεχιστεί η πολιτική Μιλέι είναι αναγκαία η διαρκής εξωτερική χρηματοδότηση. Έτσι όμως αυξάνει το χρέος σε αντίθεση με μια κεντρική υπόσχεση του ανδρός, ο οποίος ήθελε μάλιστα και να καταργήσει την Κεντρική Τράπεζα. Στην πραγματικότητα το χρέος ανέβηκε από 30% του ΑΕΠ στα χρόνια του πληθωρισμού στο 85% το 2025. Και από το 2027 πρέπει να βρεθούν δολάρια για την αποπληρωμή του χρέος, καθιστώντας αναγκαίο περαιτέρω δανεισμό. Οι υποσχέσεις αποτροπής του δανεισμού ξεχάστηκαν.

Ιδιωτικοποιήσεις. Επίσημη υπόσχεση της προεκλογικής εκστρατείας ήταν η ιδιωτικοποίηση 41 κρατικών επιχειρήσεων που είχαν ελλείμματα. Τα μεγάλα ελλείμματα των σιδηροδρόμων και της ενέργειας δεν οφείλονται στην αναποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα, αλλά στην πολιτική χαμηλών τιμών για τους χρήστες. Παρά τα μεγάλα λόγια του Προέδρου όμως, το Κοινοβούλιο δεν επέτρεψε με τη λεγόμενη Ley de bases την ιδιωτικοποίηση πολλών επιχειρήσεων. Και μέχρι στιγμής δεν έχει ολοκληρωθεί καμιά ιδιωτικοποίηση.

Δημόσιος τομέας. Το «Υπουργείο Απορρύθμισης» που εφηύρε Μιλέι πανηγυρίζει για το ότι σε δύο χρόνια κατήργησε 13.000 διατάξεις που επέβαλαν ρυθμίσεις και ελέγχους της οικονομικής δραστηριότητας και υπόσχεται να καταργήσει πολύ περισσότερες. Εκτός του ότι το κράτος αφήνει τους καπιταλιστές ασύδοτους, οι κρατικές δαπάνες μειώνονται σε όλους τους τομείς. Στη διετία η μείωση δαπανών έφτασε στο 25%. Ο απολογισμός της διετίας δείχνει ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι έχασαν 18% της αγοραστικής τους δύναμης. Οι μόνες υπηρεσίες που δεν υφίστανται περικοπές είναι η αστυνομία και ο στρατός που μάλιστα αγόρασε πρόσφατα 24 πολεμικά F16 ήλικίας πενήντα ετών…

Η μείωση της αγοραστικής δύναμης και η απόσυρση του κράτους από την οικονομική δραστηριότητα είχε τις αναμενόμενες καταστροφικές συνέπειες για τα λαϊκά στρώματα. Στη διετία Μιλέι, το ΑΕΠ αυξήθηκε 0,2% (ενώ η αύξηση του ΑΕΠ στη Βραζιλία ήταν 6% και στη Χιλή 5%). Αλλά η εξέταση ανά τομείς δείχνει ότι τα μέτρα Μιλέι έφεραν μεγέθυνση 28% στο χρηματιστικό τομέα, 10% στην αγροτική παραγωγή και πτώση 8,5% στη βιομηχανία και 13,4% στις κατασκευές. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το ότι ο ανήρ θεοποιείται από τις τράπεζες και τους τσιφλικάδες. Εδώ ο Μιλέι εκπλήρωσε την υπόσχεσή του να «πριονίσει» το κράτος, αλλά το αποτέλεσμα ήταν η διαρκής ύφεση.

Φορολογία. Ο Μιλέι είναι ορκισμένος εχθρός της φορολόγησης που θεωρεί ότι χρηματοδοτεί την «κάστα» πολιτικών και κρατικών υπαλλήλων και τρέφει τη διαφθορά. Πριν από ένα χρόνο υποσχέσθηκε την κατάργηση 90% των ομοσπονδιακών φόρων, κάτι που βέβαια θα σήμαινε την κατάρρευση των δημόσιων υπηρεσιών. Μέχρι σήμερα καταργήθηκαν πάντως μόνο κάποιοι δευτερεύοντες φόροι, έπαυσαν οι επιστροφές ΦΠΑ σε φτωχούς και συνταξιούχους και προστέθηκε νέος ομοσπονδιακός φόρος. Τώρα η υπόσχεση είναι ότι το 2026 θα κατατεθεί νομοσχέδιο που θα καταργεί τους φόρους…

Εν κατακλείδι, στα δεύτερα γενέθλια της πιο αλλοπρόσαλλης κυβέρνησης της Αργεντινής, εδραιώθηκε μια ακραία φιλελεύθερη πολιτική με μεγάλο κόστος για τα λαϊκά στρώματα. Και όμως η πλειοψηφία πιστεύει στον Πρόεδρο που μοιράζει απλόχερα ψεύδη και ασυναρτησίες.

*Η Σοράγια Λουνάρντι και ο Δημήτρης Δημούλης διδάσκουν συνταγματικό δίκαιο στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας.