Δασμοί Τραμπ με μπαράζ απειλών – “Σκανάρει” τη συμφωνία η Ελλάδα

Σε διαρκή περιδίνηση βρίσκονται οι διεθνείς οικονομίες, καθώς σε νέο μπαράζ απειλών για δασμούς επιδίδεται ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τις τελευταίες μέρες. Σε συνδυασμό με την κλιμάκωση της έντασης με τη Ρωσία, οι αυξημένες “ταρίφες” σε προϊόντα από χώρες των Brics, όπως η  Ινδία, η Βραζιλία, αλλά και η Ταϊβάν, ο Καναδάς και η Ελβετία, για την οποία  ο πρόεδρος των ΗΠΑ  ανακοίνωσε υψηλότερους δασμούς 39% έχουν φέρει “ζαλάδα” στις αγορές.

Η Ελβετία

Σε σχέση, ειδικά, με την Ελβετία  η πρόθεση για επιβολή τόσο υψηλών δασμών έχει επιφέρει “σοκ” απειλώντας τις εξαγωγές της χώρας, αλλά και την ισοτιμία του φράγκου.. Να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν περίπου το 1/6 των συνολικών εξαγωγών της Ελβετίας και όπως και στις άλλες περιπτώσεις χωρών αποτελούν “αιχμή” του παζαριού που φιλοδοξεί να κάνει ο Αμερικανός πρόεδρος μαζί προφανώς και με άλλα θέματα.

Χαρακτηριστικά, ο Beat Wittmann, πρόεδρος της Porta Advisors, υπογράμμισε, από την πλευρά του, ότι η είδηση συνιστά “καταστροφικό” πλήγμα στην ελβετική οικονομία και τις επιχειρήσεις. “Αυτό θα οδηγήσει σε αποδυνάμωση της ελβετικής οικονομίας, του ελβετικού φράγκου και της ελβετικής χρηματιστηριακής αγοράς, ιδίως του πολύ σημαντικού εξαγωγικού τομέα” υπογράμμισε ο ίδιος στο CNBC.

Οι νέοι δασμοί

‘Ηδη, την εβδομάδα που πέρασε ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι τίθενται σε εφαρμογή πρόσθετοι δασμοί 40% στη Βραζιλία, «ανεβάζοντας το συνολικό τους επίπεδο στο 50%, για να αντιμετωπιστούν οι πρόσθετες πολιτικές, πρακτικές και δράσεις της κυβέρνησης της Βραζιλίας που συνιστούν ασυνήθιστη και εξαιρετική απειλή για την εθνική ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική και την οικονομία των ΗΠΑ».  Επίσης από τον Λευκό Οίκο ανακοινώθηκε η πρόθεση για επιβολή δασμών 50% και εισαγωγών σε προϊόντα χαλκού από τη χώρα του Αμαζονίου, αλλά και η επιβολή δασμού 25% σε προϊόντα που εισάγονται από την Ινδία, παρά τη σημαντική ενίσχυση της διμερούς συνεργασίας σε μια σειρά τομείς.

Όπως ανέφερε ο Αμερικανός Πρόεδρος, «παρότι η Ινδία είναι φίλη χώρα, έχουμε κάνει σχετικά λίγες εμπορικές συναλλαγές μαζί της όλα αυτά τα χρόνια, καθώς οι δασμοί της είναι υπερβολικά υψηλοί – από τους υψηλότερους στον κόσμο – και εφαρμόζει τα πιο αυστηρά και ενοχλητικά μη νομισματικά εμπόδια στο εμπόριο από οποιαδήποτε άλλη χώρα».

Πάντως αυτή η εικόνα, εφόσον ισχύσει τελικά, μετά τα “παζάρια” του προέδρου Τραμπ. μπορεί να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία δεκαετίας πίσω μια και θα οδηγήσει τα επίπεδα δασμών σε ανάλογα του 1930.

«Για τον υπόλοιπο κόσμο, αυτό αποτελεί σοβαρό σοκ στη ζήτηση», δήλωσε στο Bloomberg TV ο Raghuram Rajan, πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας και επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ο οποίος είναι πλέον καθηγητής στο University of Chicago Booth School of Business. «Θα δείτε πολλές κεντρικές τράπεζες να εξετάζουν το ενδεχόμενο μείωσης των επιτοκίων, καθώς ο υπόλοιπος κόσμος επιβραδύνεται κάπως λόγω αυτών των δασμών».

Με βάση σενάριο, δε που καταθέτει το Bloomberg Economics  εάν ο μέσος δασμολογικός συντελεστής των ΗΠΑ  αυξηθεί από 13,3% σε 15,2%, από το 2,3% που ίσχυε πριν την ανάληψη της προεδρίας από τον Τραμπ, οι επιπτώσεις θα είναι πολλαπλές.

«Πρόκειται για ένα πολύ υψηλό δασμολογικό εμπόδιο», δήλωσε η Ντέμπορα Ελμς, επικεφαλής της εμπορικής πολιτικής του Ιδρύματος Hinrich. «Το κόστος θα είναι σημαντικά υψηλότερο για τις αμερικανικές εταιρείες και τους Αμερικανούς καταναλωτές, οι οποίοι σίγουρα θα αντιδράσουν μειώνοντας τις αγορές τους».

Με βάση, δε, ανάλυση από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ με αναφορά στον πρώτο εμπορικό πόλεμο που μεταφέρει το Bloomberg Economics,  η αύξηση κατά 12,8 ποσοστιαίες μονάδες του μέσου δασμού θα μπορούσε να μειώσει το ΑΕΠ των ΗΠΑ κατά 1,8% και να αυξήσει τις δομικές τιμές κατά 1,1% σε διάστημα δύο έως τριών ετών.

Πάντως, υπάρχει ακόμη χρόνος για παζάρι” καθως π.χ. ο Καναδάς και το Μεξικό, που έχουν επιπλέον 90 ημέρες για διαπραγματεύσεις.

Οι αγορές

Στο φόντο αυτό τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια κατέγραψαν την Παρασκευή τη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση τους εδώ και πάνω από τρεις μήνες.  Ο πανευρωπαϊκός δείκτης Stoxx 600 έκλεισε με πτώση 1,9% στις 535,79 μονάδες, ο DAX έκλεισε στις 23.425,97 μονάδες μειωμένος κατά 2,7%, ο FTSE είχε πτώση 0,70% στις 9.068,58 μονάδες ενώ ο CAC έκλεισε με πτώση 2,91% στις 7.546,16 μονάδες.

Τα φάρμακα

Ειδικά καταγράφηκε πίεση στις μετοχές των φαρμακοβιομηχανιών, που φαίνεται να μπαίνοην στο “ραντάρ” του προέδρου Τραμπ, με σενάρια για αυξημένο clawvack – ποσοστό υποχρεωτικών επιστροφών. Όπως,χαρακτηριστικά, δήλωσε στο Reuters η Άνθη Τσουβάλη, στρατηγικός αναλυτής πολλαπλών περιουσιακών στοιχείων στην UBS Global Wealth Management «η Ευρώπη είναι μια αγορά εξαγωγών… αν δούμε αυξημένους δασμούς σε όλο τον κόσμο και υποτονικό εμπόριο, τότε αυτό θα έχει αντίκτυπο στις ευρωπαϊκές εταιρείες ανεξάρτητα από αυτό», σημείωσε.

Με δεδομένη την τάση διεθνώς και τα περισσότερα περιφερειακά χρηματιστήρια της Ευρώπη έπεσαν κι αυτά, όπως και το Ελληνικό, όπου τα μεγέθη που ανακοίνωσαν οι τράπεζες την εβδομάδα που πέρασε αποτελούσαν το ιδανικό  “καύσιμο” ανόδου.

Τα θολά σημεία με την ΕΕ

Στο μεταξύ, τα επιμέρους σημεία, που είναι και τα “κλειδιά” της συμφωνίας ΕΕ – ΗΠΑ για τους δασμούς προσπαθούν να ‘διαβάσουν” τα κράτη μέλη μετά τα όσα έλαβαν χώρα στη Σκωτία μεταξύ του προέδρου Ντ. Τραμπ και της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντε Λάιεν. Ωστόσο, η διαμόρφωση μιας φόρμουλας συνεννόησης, έστω κι αν στη συμφωνία προβλέπεται η δυνατότητα για αύξησης της “ταρίφας” ανά πάσα ώρα και στιγμή, δημιουργεί μια έστω προσωρινή“βάση” για σταθερότητα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση όσα ανέφεραν οι Financial Times και καταγράφει εβδομαδιαία ανάλυση της Alpha Bank, η συμφωνία, κατ’ αρχήν, είναι μια σημαντική πολιτική συμφωνία στο πιο υψηλό επίπεδο. Προκειμένου όμως να καταστεί μία ολοκληρωμένη εμπορική συμφωνία θα πρέπει να διευθετηθούν με σαφήνεια όλες οι λεπτομέρειες που διέπουν τις οικονομικές συναλλαγές ανά κλάδο. Και τούτο επειδή ελλοχεύει ο κίνδυνος διαφορετικών ερμηνειών από τις δύο πλευρές κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της, όπως φάνηκε αμέσως μετά τη σύναψη της συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας. Όμως, ακόμη και στις περιπτώσεις που οι ερμηνείες τους δεν διαφέρουν, η εφαρμογή των δασμών στους επιμέρους κλάδους και η διευθέτηση τεχνικών ζητημάτων μπορεί να απαιτήσει εύλογο χρόνο, όπως αποδεικνύεται στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου.

Τα κράτη μέλη

Ένα άλλο σημείο που χρήζει προσοχής είναι πιθανές επιμέρους συμφωνίες των κρατών μελών. Κάτι που και στο παρελθόν έχει γίνει, ομολογουμένως με ευνοϊκή εξέλιξη για χώρες, όπως η Ελλάδα.  Ωστόσο, τώρα, η Αθήνα σε μια περίοδο που το στοίχημα της εξωστρέφειας της Ελληνικής οικονομίας είναι το βασικό διαβατήριο για μια βιώσιμη και ανθεκτική πορεία σταθμίζει τις πιθανές επιπτώσεις σε βασικά ελληνικά προϊόντα.

Ειδικά, η διάσωση της διείσδυσης που είχαν επιτύχει στις ΗΠΑ προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο, η φέτα, το γιαούρτι, το κρασί και οι ελιές, είτε ως ΠΟΠ, είτε ως ΠΓΕ ή απλά παραγόμενα εν Ελλάδι  είναι πρώτης προτεραιότητας.

Πάντως, ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης, μιλώντας τις προηγούμενες μέρες στη Βουλή τόνισε ότι «μελετούμε σε βάθος τις λεπτομέρειες της συμφωνίας, για τις οποίες η ΕΕ ενημέρωσε σήμερα το πρωί τους μόνιμους αντιπροσώπους στις Βρυξέλλες. Η συμφωνία αυτή βάζει τέλος σε μια αβεβαιότητα μηνών αναφορικά με το καθεστώς ίσως της πιο διμερούς εμπορικής σχέσης στην παγκόσμια οικονομία, διασφαλίζει τη διατλαντική ενότητα, αποτρέπει ένα εμπορικό πόλεμο με αλυσιδωτές αρνητικές επιπτώσεις στο διεθνές εμπόριο και στις διεθνείς αλυσίδες διανομής και παραγωγής. Επίσης η συμφωνία ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της ευρωπαϊκής οικονομίας στο προβλεπτό μέλλον», είπε ο κ. Πιερρακάκης και σημείωσε ότι «από αυτή την οπτική γωνία, η εξέλιξη είναι θετική».

Η Ελλάδα ως θέση αρχής υποστηρίζει το ελεύθερο εμπόριο βασισμένο σε σταθερούς κανόνες, είπε ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και σημείωσε ότι η συμφωνία προβλέπει εφαρμογή δασμών της τάξεως του 15% στις ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, με κάποιους αστερίσκους. Με βάση αυτή τη θέση αρχής, η ελληνική κυβέρνηση θα ήθελε ένα χαμηλότερο ποσοστό δασμών, ιδανικά μηδενικό, για το σύνολο των διατλαντικών εμπορικών ροών.

«Από την άλλη, το ποσοστό δασμών που ανακοινώθηκε είναι χαμηλότερο από αυτό που ήταν προγραμματισμένο να εφαρμοστεί την 1η Αυγούστου. Η κυβέρνηση παρακολουθεί με προσοχή τις σχετικές διαβουλεύσεις και στο βαθμό που θα επιτρέψει το πλαίσιο της συμφωνίας, θα εξεταστούν δυνατότητες που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην καλύτερη αντιμετώπιση ζητημάτων που αφορούν προϊόντα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη χώρα μας», είπε ο κ. Πιερρακάκης και σημείωσε ότι η κυβέρνηση θα επιμείνει ότι αν θέλουμε μια πραγματικά ισχυρή ανταγωνιστική ευρωπαϊκή οικονομία, οφείλουμε να γκρεμίσουμε τα τελευταία αόρατα τείχη που εμποδίζουν την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών στο εσωτερικό της ΕΕ, να αφαιρεθούν τα εμπόδια κυρίως ανάμεσα στις ευρωπαϊκές οικονομίες.

«Φυσικά και εμείς, ως χώρα, θα πρέπει να μπορέσουμε να απευθυνθούμε συστηματικά σε ολοένα και περισσότερες αγορές, όπως είναι η Ινδία αλλά και οι αγορές της Μ.Ανατολής, για τις εξαγωγές μας».

Συμφωνία για τα τελωνεία με Ινδία

Να σημειωθεί ότι από χθες τίθεται επίσημα σε ισχύ η συμφωνία αμοιβαίας αναγνώρισης (ΣΑΑ) μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και Καναδά για τα προγράμματα εγκεκριμένων οικονομικών φορέων (ΕΟΦ), η οποία θα διευκολύνει περαιτέρω το εμπόριο και θα ενισχύσει την τελωνειακή συνεργασία μεταξύ των δύο περιοχών.  Με βάση την Κομισιόν, η συμφωνία αυτή συμβάλλει στον εξορθολογισμό των τελωνειακών διαδικασιών και στην ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού των επιχειρήσεων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, αναγνωρίζοντας το πρόγραμμα ΕΟΦ της ΕΕ και την πρωτοβουλία Partners in Protection (PIP) του Καναδά, και συμβάλλοντας στην απλούστευση των τελωνειακών διαδικασιών και στην ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού για τις επιχειρήσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Επιπλέον, η ΣΑΑ βοηθά τις επιχειρήσεις στη διαχείριση σύνθετων ζητημάτων παγκόσμιας εφοδιαστικής, τηρώντας παράλληλα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας. Επίσης, διευκολύνει το εμπόριο ΕΕ–Καναδά μέσω της ευθυγράμμισης με το πλαίσιο SAFE του Παγκόσμιου Οργανισμού Τελωνείων (ΠΟΤ) και συμπληρώνει τη συνολική οικονομική και εμπορική συμφωνία (CETA).  Μια άλλη ωφέλεια για τους εμπόρους είναι ο περιορισμός των επιθεωρήσεων και η επιτάχυνση των χρόνων εκτελωνισμού.

Σε πολλαπλές ταχύτητες οι επιπτώσεις

Με βάση, πάντως, την ανάλυση της Alpha Bank, υπάρχουν πολλαπλές ταχύτητες σε σχέση με τις νέες δασμολογικές ισορροπίες. Πάντως με βάση την ανάλυση, σε σχέση με την ΕΕ, ο ενιαίος δασμός ύψους 15% εκτιμάται ότι είναι διαχειρίσιμος από την πλευρά της Ευρώπης. Σε αυτό το πλαίσιο, ποιες θα μπορούσαν να είναι οι αναμενόμενες επιπτώσεις των αμερικανικών δασμών στην ευρωπαϊκή οικονομία;

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες (ECB, Kiel Institute, Bruegel Institute, Conference Board), η επίπτωση πιθανόν να μην είναι ιδιαίτερα μεγάλη για τις χώρες της ΕΕ (από 0% έως 0,5% του ΑΕΠ). Σε κάθε περίπτωση, όμως, ανεξάρτητα από το μέγεθός της, η επίπτωση αυτή θα διαφέρει τόσο μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, όσο και μεταξύ των κλάδων. Αναλυτικά:

• Σε επίπεδο χωρών, η Ιρλανδία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ολλανδία συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών που είναι πιο εκτεθειμένες στους δασμούς επειδή οι εξαγωγές τους προς τις ΗΠΑ το 2024, σε όρους αξίας, ήταν πολύ υψηλές (Γερμανία: 161,2 δισ. ευρώ, Ιρλανδία: 72,1 δισ. ευρώ, Ιταλία: 64,8 δισ. ευρώ, Γαλλία: 47,1 δισ. ευρώ, Ολλανδία 43,4 δισ. ευρώ).
• Σε επίπεδο κλάδων, οι επιπτώσεις αναμένεται να είναι άνισες, κυρίως λόγω των διαρθρωτικών διαφορών των αγορών τους, όπως ο βαθμός εξάρτησης από τις αμερικανικές αγορές. Τα φαρμακευτικά προϊόντα, η αυτοκινητοβιομηχανία, τα μηχανήματα και ο εξοπλισμός αποτελούν τους κλάδους με την υψηλότερη εξαγωγική δραστηριότητα προς τις ΗΠΑ. Τούτο, σημαίνει ότι οι χώρες που εξάγουν αυτά τα αγαθά στις ΗΠΑ, όπως η Ιρλανδία, το Βέλγιο και η Γερμανία, αντιμετωπίζουν δυσανάλογους κινδύνους (How to Survive a Trade War: A Case for EU Burden-sharing, Bertelsmann Stiftung, Μάιος 2025).

Οι άμυνες

Oι δασμολογικές επιπτώσεις φαίνεται να είναι διαχειρίσιμες για την οικονομία της ΕΕ, η οποία διατηρεί ορισμένα εργαλεία για την καλύτερη αντιμετώπισή τους. Ένα τέτοιο εργαλείο  είναι ο Μηχανισμός Αποτροπής Μέτρων Εξαναγκασμού (Anti Coercion Instrument- ACI) που επιτρέπει στην EE να επιβάλλει κυρώσεις σε χώρες που θεωρείται ότι υιοθετούν εχθρικές οικονομικές πολιτικές.

Για την αμερικανική κυβέρνηση το βασικό ερώτημα είναι εάν το δημοσιονομικό κέρδος από τους δασμούς θα υπερκεράσει την αρνητική επίδραση στον μέσο καταναλωτή από τον εισαγόμενο πληθωρισμό. Από την άλλη πλευρά, η ΕΕ φαίνεται ότι περιόρισε στη μικρότερη δυνατή την επίδραση της δασμολογικής πολιτικής του Trump επί των συνολικών εξαγωγών της προς τις ΗΠΑ, με διακριτές, όμως, διαφορές μεταξύ χωρών. Ωστόσο, αυξάνεται πιθανότατα η διατλαντική ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης.