ΕΕ: Η πρόταση της Κομισιόν για έσοδα στον νέο ευρωπαϊκό “κουμπαρά” – Οι αντιδράσεις και οι δράσεις

Με αύξηση δαπανών για την καινοτομία, αλλά και την άμυνα και τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, προτάσεις για νέους φόρους, αλλά και “μάζεμα” δαπανών σε παραδοσιακά πεδία, παρουσιάστηκε την Τετάρτη το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2028–2034, με προϋπολογισμό 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Συνολικά, η Επιτροπή προτείνει προϋπολογισμό ύψους δύο τρισεκατομμυρίων ευρώ για την επταετία. Αυτό αντιστοιχεί στο 1,26% της ευρωπαϊκής οικονομικής παραγωγής, κάτι που αποτελεί αύξηση σε σχέση με τον τρέχοντα προϋπολογισμό (1,1%)

Σε μια κρίσιμη συγκυρία με την ΕΕ, με τον ανταγωνισμό με Κίνα και ΗΠΑ. αλλά και τις αναδυόμενες οικονομίες του Παγκόσμιου Νότου να είναι έντονη, ο νέος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός, όπως είπε η Πρόεδρος της Κομισιόν, «ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σήμερα και στις προκλήσεις του αύριο».

Να σημειωθεί πάντως ότι ο προϋπολογισμός που κατέθεσε πέρυσι ο απελθών πρόεδρος Τζ. Μπάντεν στις ΗΠΑ είχε ύψος 7,3 τρισ. δολ., ενώ ο προϋπολογισμός του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας για το 2025 έφτασε τα 895 δισ. δολάρια.

Παζάρι με τα κράτη – μέλη

Σε σχέση με την ΕΕ, ουσιαστικά είναι μια πρώτη πρόταση που αναπόφευκτα, ένεκα των νέων φόρων, αλλά και της διαδικασίας συγχώνευσης ταμείων και σχετικής συρρίκνωσης πόρων για τη γεωργία έχειι πυροδοτήσει αντιδράσεις και αναμένεται να περάσει από μια μακρά διαδικασία συζήτησης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε χθεσινοβραδινή ανακοίνωση, ο εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης χαρακτήρισε «απαράδεκτη» την προοπτική ουσιαστικής αύξησης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, υπογραμμίζοντας ότι «την ώρα που όλα τα κράτη μέλη καταβάλλουν αξιοσημείωτες προσπάθειες για να εξορθολογήσουν τους εθνικούς προϋπολογισμούς τους», δεν είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτή μια τέτοια πρόταση. Ο ίδιος τόνισε πως η στάση της γερμανικής πλευράς είναι σαφής: «Δεν μπορούμε να αποδεχθούμε την πρόταση της Κομισιόν».

Πάντως, η πρόεδρος της Κομισιόν δήλωσε ότι η διαδικασία των διαπραγματεύσεων θα διαρκέσει τα επόμενα δυο χρόνια, ενώ για τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει τόνισε πως «είναι κατανοητές».

«Το πιο σημαντικό είναι ότι οι συνεισφορές των κρατών μελών στον προϋπολογισμό της ΕΕ θα παραμείνουν σταθερές, καθώς προτείνουμε μια σταδιακή αλλαγή στους ιδίους πόρους της ΕΕ», τόνισε η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, παρουσιάζοντας τη σχετική πρόταση για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο.

Η διαδικασία

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλλει σχέδιο ετήσιου προϋπολογισμού. Στη συνέχεια το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταλήγουν σε συμφωνία επί ίσοις όροις για τον προϋπολογισμό.

Καταρχάς το Συμβούλιο καθορίζει τη θέση του επί του σχεδίου ετήσιου προϋπολογισμού. Κατόπιν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να εγκρίνει τροπολογίες επί της θέσης του Συμβουλίου. Εάν οι απόψεις τους αποκλίνουν, συγκαλείται επιτροπή συνδιαλλαγής με αποστολή να βρει συμβιβαστική λύση εντός τριών εβδομάδων.

Σε περίπτωση συμφωνίας, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο έχουν προθεσμία 14 ημερών για την τυπική έγκρισή της.

Εάν το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο δεν καταλήξουν σε συμφωνία, η Επιτροπή οφείλει να υποβάλει νέο σχέδιο ετήσιου προϋπολογισμού.

Εάν ο ετήσιος προϋπολογισμός δεν έχει ακόμη εγκριθεί στην αρχή του έτους στο οποίο αναφέρεται, εφαρμόζεται το σύστημα των προσωρινών δωδεκατημορίων. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε κεφάλαιο του προϋπολογισμού μπορεί να δαπανηθεί κάθε μήνα το πολύ ένα δωδέκατο των πιστώσεων είτε του προϋπολογισμού του προηγούμενου έτους είτε του σχεδίου προϋπολογισμού που έχει προτείνει η Επιτροπή, εάν το ποσό αυτό είναι μικρότερο.

Η διαδικασία έγκρισης του προϋπολογισμού ορίζεται στο άρθρο 314 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ.

Όπως αναφέρθηκε κατά την παρουσίαση, χθες, η νέα δομή εσόδων θα εξυπηρετεί τις προτεραιότητες του επερχόμενου ΠΔΠ, ενώ παράλληλα θα καλύπτει την αποπληρωμή των δανείων που έλαβε η ΕΕ μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης (NextGenerationEU).

Η Επιτροπή προτείνει επίσης την έκδοση ομολόγων ύψους έως 150 δισ. ευρώ στο επόμενο δημοσιονομικό πλαίσιο. Τα κεφάλαια αυτά πρόκειται να χορηγηθούν ως δάνεια στα κράτη – μέλη για να επιτρέψουν στοχευμένες επενδύσεις στην άμυνα, σε κρίσιμες τεχνολογίες ή σε ενεργειακές υποδομές. Από αυτό θα μπορούσαν να επωφεληθούν ιδίως οι χώρες με υψηλό κόστος χρηματοδότησης.

Τα έσοδα

Σημαντικό στοιχείο του νέου προϋπολογισμού είναι ότι η Επιτροπή προσδιορίζει τις πηγές των εσόδων μέσα από πέντε άξονες:

1. Τα έσοδα από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) αναμένεται να αποφέρουν περίπου 9,6 δισεκ. ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο.
2. Τα έσοδα από το μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) που εκτιμώνται στα 1,4 δισεκ. ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο.
3. Τα έσοδα από έναν νέο φόρο στα μη ανακυκλώσιμα ηλεκτρονικά απόβλητα. Συγκεκριμένα, μέσω της εφαρμογής ενιαίου συντελεστή στο βάρος των μη συλλεγόμενων ηλεκτρονικών αποβλήτων, αναμένονται περίπου 15 δισεκ. ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο.
4. Τα έσοδα από έναν πρόσθετο ειδικό φόρο κατανάλωσης καπνού, που αναμένεται να αποφέρει περίπου 11,2 δισεκ. ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο.
5. Τα έσοδα από έναν νέο εταιρικό φόρο επί του κύκλου εργασιών μεγάλων εταιρειών, που δραστηριοποιούνται και πωλούν στην ΕΕ με καθαρό ετήσιο κύκλο εργασιών τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ. Αναμένεται να αποφέρει περίπου 6,8 δισεκ. ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο.

Ο στόχος είναι μέσα από αυτές τις πηγές εσόδων, αλλά και άλλες δράσεις, να υπάρχει ένα αποτέλεσμα που θα “γεμίζει” με 58,5 δισ. ευρώ τον χρόνο τον Ευρωπαϊκό “κουμπαρά” σε τιμές 2025.

Δαπάνες

Παράλληλα με βάση όσα ανέφερε η κ. φον ντερ Λάιεν, οι εθνικές και περιφερειακές επενδύσεις θα έχουν μια χρηματοροή της τάξης των 865 δισ. ευρώ. Πρόκειται για τις δράσεις σε συνοχής και στήριξης της σύγκλισης μέσα από τα Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης. Εκεί πλέον θα εντάσσονται όλες οι επιμέρους χρηματοδοτήσεις, δημιουργώντας ένα ενιαίο σχέδιο και καταργώντας τη λογική των 10 ξεχωριστών ταμείων.

Συγκεκριμένα για τις δράσεις συνοχής και τη στήριξς του πρωτογενούς τομέα θα διατεθούν περισσότερα από 300 δισ. ευρώ, ενώ επιπλέον 218 δισ. ευρώ κατευθύνονται σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες και τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ στην αλιεία. Σε αυτό το ταμείο εντάσσονται τα κονδύλια για τη μετανάστευση, που τριπλασιαζονται, με την ίδια να δίνει βαρύτητα στη διαχείριση των συνόρων της ΕΕ.

Αντιδράσεις για την ΚΑΠ

Σημαντικές πάντως είναι οι αντιδράσεις για τη συγχωνευση χρηματοδοτικών εργαλείων που αφορούσαν τη γεωργία. Έτσι κράτη μέλη ζητούν διατήρηση της διακριτής δομής της ΚΑΠ και του Ταμείου Συνοχής όντας αντίθετα στην όλη διαδικασία.

Μέσα σε αυτά τα κράτη μέλη είναι και η Ελλάδα, που μαζί με χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία έκαναν και σχετική παρέμβαση με επιστολή στην Κομισιόν. Έτνοσνη αντίδραση υπάρχει και για τις προωθούμενες νέες φορλογικές επιβαρύνσεις σε καπνικά. Ειδικά η Ελλάδα όπως και η Ιταλία αντιδρά σφόδρα σε αυτήν την πρόταση.

Άμυνα και διάστημα

Σε σχέση με νέους τομείς η ΕΕ προωθεί την ενδυνάμωση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανταγωνιστικότητας, το οποίο διαθέτει προϋπολογισμό ύψους 410 δισ. ευρώ.

Το πρόγραμμα «Horizon Europe» για την έρευνα και την καινοτομία προβλέπεται να διπλασιαστεί, ενώ οι επενδύσεις στις ψηφιακές τεχνολογίες αναμένεται να αυξηθούν κατά πέντε φορές. Παράλληλα, οι χρηματοδοτήσεις για πράσινες τεχνολογίες, τη βιοοικονομία και την απανθρακοποίηση θα αυξηθούν έξι φορές.

Στον τομέα της ασφάλειας και της στρατηγικής αυτονομίας, σχεδιάζεται πενταπλάσια ενίσχυση σε σύγκριση με το παρελθόν, με τον συνολικό προϋπολογισμό για την άμυνα και το διάστημα να ανέρχεται στα 131 δισ. ευρώ.

Ταυτόχρονα, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της προσαρμοστικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεσπίζεται ένας νέος μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων, ο οποίος θα διαθέτει έως και 400 δισεκατομμύρια ευρώ σε μορφή δανείων. Ο μηχανισμός αυτός θα επιτρέπει άμεση αντίδραση σε περιπτώσεις πανδημιών, φυσικών καταστροφών ή γεωπολιτικών προκλήσεων.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στους νέους και στην ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών, με αύξηση κατά 50% της χρηματοδότησης για το πρόγραμμα «Erasmus+», καθώς και με τη δημιουργία νέων πρωτοβουλιών, όπως το πρόγραμμα «AGORA-EU».

Ειδικά για την Ουκρανία, προβλέπεται διπλασιασμός του μηχανισμού στήριξης, με το συνολικό ποσό να φτάνει τα 100 δισ. ευρώ.