Οι φόροι – “τροφοδότης” του λαθρεμπορίου αλκοολούχων ποτών

Οι υψηλοί φόροι στο αλκοόλ αποτελoύν μία από τις αιτίες της στροφής της κατανάλωσης προς το “κανάλι” του λαθρεμπορίου, με βάση στελέχη της αγοράς.

Χαρακτηριστικά η Γενική Διευθύντρια της η Ένωσης Επιχειρήσεων Αλκοολούχων Ποτών (Εν.Ε.Α.Π.), Σοφίκα Παπανικολάου μιλώντας στο NEWS24/7 αναφέρει: «Η υπερφορολόγηση των αλκοολούχων ποτών, σε συνδυασμό με τον αυξημένο πληθωρισμό, έχει λειτουργήσει ως ένας από τους βασικούς μοχλούς μετακίνησης της ζήτησης προς μη νόμιμα ή αδήλωτα κανάλια.  Όταν η τιμή των προϊόντων αυξάνεται υπέρμετρα για τον καταναλωτή, δημιουργούνται κίνητρα για στροφή σε φθηνότερα –και συχνά παράνομα– υποκατάστατα. Αυτό εντείνει την αδιαφάνεια, αποδυναμώνει τη φορολογική απόδοση και, κυρίως, εκθέτει το κοινό σε προϊόντα που δεν πληρούν τους στοιχειώδεις ελέγχους ασφαλείας».

Tο όλο ζήτημα σε μια περίοδο τουριστικής κίνησης, είναι προφανές ότι είναι στην αιχμή για αυτό και η κ. Παπανικολάου αναφέρει ότι «η θέση μας είναι ότι μια πιο ισορροπημένη και αναλογική προσέγγιση στη φορολογία –με βάση και τα ευρωπαϊκά πρότυπα– όχι μόνο θα ενίσχυε την ανταγωνιστικότητα της νόμιμης αγοράς, αλλά θα περιόριζε και τα φαινόμενα λαθρεμπορίου και καταχρηστικής κατανάλωσης».

Οι φόροι

Εστιάζει, δε, στο φορολογικό πλαίσιο και στην ανάγκη παρέμβασης. «Χρειαζόμαστε ένα φορολογικό πλαίσιο που να αποθαρρύνει την παραβατικότητα και να επιτρέπει στην οργανωμένη αγορά να διαδραματίζει τον ρόλο της υπεύθυνα και αποτελεσματικά. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η Πολιτεία οφείλει να προχωρήσει σε αποκλιμάκωση των συντελεστών ΕΦΚ ώστε να προσεγγίσει τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η επιλογή αυτή, όπως καταδεικνύει και σειρά κλαδικών μελετών του ΙΟΒΕ, είναι δημοσιονομικά ουδέτερη και θα ενισχύσει την ανάπτυξη των υγιών επιχειρήσεων ειδικά στην ελληνική περιφέρεια, καθώς θα μειώσει δραστικά το κίνητρο για παράνομη παραγωγή και διακίνηση αποσταγμάτων», αναφέρει η Σοφίκα Παπανικολάου.

Τα μέτρα

Μάλιστα εστιάζει και στα μέτρα, που έχουν ληφθεί. κατά του λαθρεμπορίου. «Η αλήθεια είναι ότι η Πολιτεία καταβάλλει εντατικές προσπάθειες στο επίπεδο της δίωξης, με αποτέλεσμα να έχουν υπάρξει σημαντικές επιτυχίες των Αρχών, με εντυπωσιακές κατασχέσεις και συλλήψεις ατόμων που φέρονται να σχετίζονται με το παράνομο εμπόριο αλκοολούχων ποτών.

Όσο, όμως, οι προσπάθειες εστιάζονται κυρίως στη δίωξη, δεν μπορούμε να μιλάμε για μια μακροπρόθεσμη στρατηγική ριζικής αντιμετώπισης του φαινομένου. Αν η Πολιτεία δεν   κάνει κάτι για τα κίνητρα πίσω από το παράνομο εμπόριο – με το μεγαλύτερο εξ αυτών να είναι η υπερφορολόγηση των αλκοολούχων ποτών – τότε θα παραμείνουμε στον ίδιο φαύλο κύκλο», σημειώνει.

Ρεκόρ Ευρώπης φόρων

Με το λαθρεμπόριο σε έξαρση, όμως, υπάρχει κόστος και στο κρατικό ταμείο. «Η υπερβολικά υψηλή φορολογία στα αλκοολούχα ποτά δεν αποδίδει τα αναμενόμενα στο κρατικό ταμείο. Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο ΕΦΚ στην Ε.Ε., σε όρους αγοραστικής δύναμης, ενώ ο φόρος αυτός φτάνει να καλύπτει τουλάχιστον το 55% της τελικής τιμής ενός ποτού. Το αποτέλεσμα είναι πως ένα σημαντικό κομμάτι της κατανάλωσης διοχετεύεται στο παράνομο εμπόριο — που υπολογίζεται σε τουλάχιστον 90 εκατ. ευρώ απώλειες ετησίως για το Δημόσιο, αν προσθέσει κανείς το “χύμα” προϊόν που διακινείται εκτός ελέγχου». 

Μάλιστα η κα Παπανικολάου σημειώνει ότι «το πιο οξύμωρο είναι ότι ο στόχος του υψηλού ΕΦΚ – να αυξηθούν τα έσοδα και να περιοριστεί η κατανάλωση – αποτυγχάνει και στα δύο μέτωπα. Όταν ένα σημαντικό ποσοστό της αγοράς μετακινείται σε μη φορολογούμενα, ανεξέλεγκτα δίκτυα, το κράτος χάνει και τον ΦΠΑ και τον ΕΦΚ. Και, φυσικά, καμία πρόληψη ή εποπτεία δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε αυτό το “σκοτεινό” τμήμα της αγοράς.

Επιπλέον, η σημερινή δομή του φόρου επιβαρύνει άνισα τα αποστάγματα, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 21% της κατανάλωσης (σε όρους αιθυλικής αλκοόλης) αλλά αποφέρουν το 64% των εσόδων. Αυτή η υπερεξάρτηση από μία συγκεκριμένη κατηγορία καθιστά τα έσοδα ευάλωτα, ειδικά όταν οι τιμές αποδεικνύονται ιδιαίτερα ελαστικές. Με άλλα λόγια, κάθε φορά που η ζήτηση πέφτει – όπως συνέβη τα τελευταία χρόνια – τα έσοδα καταρρέουν».

“Γι’ αυτό”, όπως αναφέρει η κα Παπανικολάου, «πιστεύουμε ότι έχει έρθει η ώρα για μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση. Η αποκλιμάκωση του ΕΦΚ όχι μόνο δε θα είχε σοβαρό αρνητικό αποτύπωμα στα δημόσια έσοδα, αλλά ενδεχομένως να τα ενίσχυε. Αυτό θα επιτευχθεί μειώνοντας τα κίνητρα για λαθρεμπόριο, διευρύνοντας τη φορολογική βάση και τελικά φέρνοντας περισσότερα έσοδα στο κράτος από τη νόμιμη και ελεγχόμενη αγορά».

Να σημειωθεί ότι η παράνομη αγορά έχει σημαντικά “μερίδια”. «Υπάρχουν εκτιμήσεις γύρω από την έκταση του φαινομένου. Ενδεικτικά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι το 10-20% της συνολικής κατανάλωσης στη χώρα μας αφορά παράνομα διακινούμενα προϊόντα – χωρίς κανέναν ποιοτικό έλεγχο, χωρίς κανόνες, χωρίς εποπτεία. Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων πρόκειται για κανονικά, μη νοθευμένα προϊόντα που διακινούνται διασυνοριακά από κυκλώματα λαθρεμπόρων που συνδέονται με το οργανωμένο έγκλημα», αναφέρει η κα Παπανικολάου που τονίζει:

 «Όταν όμως μιλάμε για το παράνομο εμπόριο, πρέπει να κατανοούμε ότι μιλάμε για προϊόντα που δεν υπάγονται σε κανέναν έλεγχο ως προς τη σύσταση και τις συνθήκες παραγωγής τους. Προκύπτει, συνεπώς, η ευκαιρία και για νόθευση προϊόντων.

Πιστεύουμε πως η αποτελεσματική λύση στο πρόβλημα του παράνομου εμπορίου δεν βρίσκεται μόνο στην ενίσχυση των ελέγχων, οι οποίοι είναι αναμφίβολα κρίσιμοι. Αντιθέτως, είναι εξίσου σημαντικό, αν όχι περισσότερο, να αντιμετωπίσουμε τις δομικές αιτίες που το τροφοδοτούν, με βασικότερη την υπερφορολόγηση.

Για αυτό τον λόγο, προτείνουμε την αναθεώρηση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ). Μια πιο ισορροπημένη και σταδιακή προσέγγιση, που θα οδηγήσει σε ένα επίπεδο φορολόγησης κοντά στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα επιφέρει πολλαπλά και ουσιαστικά οφέλη. Πρωτίστως, θα ενσωμάτωνε ένα μεγάλο μέρος της παράνομης διακίνησης πίσω στη νόμιμη αγορά, ενισχύοντας έτσι τον υγιή ανταγωνισμό. Ταυτόχρονα, θα αύξανε τα δημόσια έσοδα μέσω της διεύρυνσης της φορολογικής βάσης και, το σημαντικότερο όλων, θα προστάτευε αποτελεσματικά τον καταναλωτή από μη ελεγχόμενα προϊόντα».

Πρωτοβουλία

Να σημειωθεί ότι  πριν λίγες εβδομάδες η Εν.Ε.Α.Π. παρουσίασε, μαζί με το Υπουργείο Υγείας, ένα σύνολο πρωτοβουλιών που στοχεύουν στην ενημέρωση, την πρόληψη και τη σωστότερη ρύθμιση γύρω από την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Πρόκειται για μια προσπάθεια που εστιάζει σε τρεις βασικούς άξονες: τη συνεχή ευαισθητοποίηση των πολιτών – κυρίως των νέων ενηλίκων –, τη διαμόρφωση υπεύθυνων προτύπων επικοινωνίας και τη διαφάνεια σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα.

Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις δράσεις αυτές κατέχει η εκστρατεία “Rethink Drink”, την οποία η Εν.Ε.Α.Π. από κοινού με το Υπουργείο Υγείας από το 2024. Πρόκειται για μια στοχευμένη προσπάθεια ευαισθητοποίησης των νέων 18-35 ετών γύρω από την κρισιμότητα της υπεύθυνης κατανάλωσης.